Dit nummer bestaat uit TWEE Bladen.
CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
VRIJDAG 26 AUGUSTUS 1927
NUMMER 22T5
COURANT
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en bniten Leiden
waai agenten gevestigd zijn
Per kwartaal 1 2.50
Per week I 0.19
Franco per post per kwartaal i 2.90
EERSTE BLAD.
Algemeene ontwapening.
Toen eind 1918 de geheele wereld
zat van oorlog was en de wapenstil
stand eindelijk een einde had ge
maakt aan bloedvergieten en vernie
len, geloofde ieder, dat nu de tijd ge
komen was om definitieve plannen
voor een duurzamen wereldvrede uit
te werken. Als eerst maar eens de
noodige economische regelingen ge
maakt waren, dan was het een kwes
tie van tijd en goeden wil, en de duur
zame vrede wa9 verzekerd.
Helaas, hoe geheel anders is het
uitgekomen.
De economische regelingen hebben
nu reeds bijna 9 jaren gevorderd, en
wat heeft men bereikt? Aan de mili
taire regelingen is men nog nauwe
lijks toegekomen.
Maar w a t we kregen geeft ons niet
veel hoop op de toekomst. De voor
bereidende ontwapeningsconferentie is
reeds een mislukking geworden. Wel
licht is de verdere onderhandeling 4
jaren uitgesteld. Zien wij op de ver
wijdering in stede van toenadering,
die wij in tweemaal vier jaren hebben
zien tot stand komen, dan is er bange
vrees, dat over vier jaren nog minder
kans op vruchtbare samenwerking zal
bestaan.
Een reden tot bezorgdheid temeer
I§ er gelegen in het feit, dat de beper
king van bewapening ter zee is afge
stuit op het feit, dat de drie groote
machten Engeland, Amerika en Japan
het niet eens hebben kunnen worden.
Vooral voor ons Indië is dat feit van
zeer groote beteekenis, omdat een der
redenen waarom men geen overeen
stemming heeft kunnen bereiken is
geweest de belangen in Azië Engelsch
Indië, en vooral de zuidpunt van het
schiereiland Malakka, en de Filippij
nen zijn zoo dicht bij ons Indië' gele
gen, dat de eerste strubbeling daar.
ook voor ons gevaar beteekent.
Maar ook heeft de mislukking een
wereldbeteekenis.
In het orgaan van de Kon. Ned. Ver.
„Ons Leger heeft de Majoor van den
Generalen Staf, J. J. G. Baron van
Voorst tot Voorst, waarvan een over
druk ons door vriendelijke bemidde
ling van een onzer trouwe belangstel
lende lezers gewerd, daarop de aan
dacht gevestigd.
Deze deskundige schrijver schroomt
niet om het ontwerp voor de ontwape
ningsconferentie een kronkeling door
een moeras te noemen. Het geeft geen
definitieven tekst, noch een homogeen
geheel; integendeel het is vol reser
ves, terwijl onderling geheel verschil
lende opvattingen naast elkander tot
uiting komen.
Deze weinig bemoedigende voorbe
reiding, zoo zegt hij, is niet alleen een
gevolg van de groote moeilijkheden,
die bij dit probleem zijn te overwinnen
maar is ook een gevolg van de lucht
hartigheid waarmede men de zaak is
tegemoet getreden.
Toen men eenmaal de moeilijkhe
den onder de oogen zag, bleken deze
veel grooter dan men ze van te voren
verwacht had.
In het algemeen heeft de Nederland-
sche delegatie zich nauw aangesloten
aan de publieke opinie hier te lande.
Nederland heeft het standpunt van
zeer bereidwillige belanghebbende in
genomen. Wij konden dit doen, omdat
Nederland in den oorlog, en ook daar
voor en daarna, nimmer op iets an
ders bedacht was dan verdediging van
den vaderlandschen bodem.
Maar de delegaties van andere mo
gendheden hebben wel eens met den
schijn van zelfverdediging bedekt, een
streven dat deed denken aan andere
gevoelens.
Doch ook wanneer slechts het oog
gevestigd was op noodzakelijke mid
delen tot behoud van nationale zelf
standigheid, dan waren die eischen
zoo uitgebreid, dat eerder van uitbrei
ding dan van inkrimping sprake was
Zoo wezen de Polen voortdurend op
de noodzakelijke veiligheid tegenover
den Oostelijken buur, zonder welke
bewapeningsbeperking onuitvoerbaar
zou zijn. De Roemenen en Serviërs
achtten het noodzakelijk, dat in het
gemis van Roemenië en Zuid-Slavië
aan voldoende geschut-, geweer- en
vliegtuigfabrieken en het gebrek aan
koopkracht dier landen in geval van
crisis, werd voorzien door het toela
ten van groote wapenvoorraden in ar
senalen en opslagplaatsen. De Finnen
beschouwden de bewapening van hun
land, als zijnde een nieuw gevormd
rijk, nog ver van voldoende, en wensch
ten vooral financieele waarborgen bij
uitgebroken oorlog.
Engeland is uiteraard bevreesd voor
BUREAUHooigracht 35
Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936
Postbox 20
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone advertentiën per regel 221/» cent
Ingezonden Mededeeiingen, dubbel tarief.
Bij contract, belangrijke reductie.
Kleine advertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent.
het gevaar van afbinden van zijn toe
voer ter zee en vraagt 100 pet. zeker
heid tegen de bedreiging van uithon
gering bij oorlog. Zoo heeft elk land
zijn natuurlijke behoeften, die men,
ook zonder militairistisch te zijn, eer
biedigen moet.
Geen wonder dus dat men er ten
slotte toe kwam om slechts te zoeken
naar middelen tot begrenzing
van de drie groote categorieën van be
wapening. landmacht, luchtmacht en
zeemacht. Doch ook daarin is men nog
niet verder gekomen dan het aange
ven van enkele algemeene lijnen langs
welke die begrenzing om nog
niet te spreken van beperking
zal moeten worden bereikt.
Practisch ontmoet men op dezen
weg reeds zooveel moeilijkheden dat
men niet aandurft om het ideaal hoo-
ger te stellen. In verschillende landen
is men niet ongenegen om den oefe-
ningslijd in de toekomst te verminde
ren. Frankrijk wil dien tijd van 18
maanden verminderen tot 12, doch wil
dan zijn beroepskader met 50 pet. uit
breiden om zoodoende geen oefenings
dag ongebruikt te laten. Japan wil wel
verminderen van 22 maanden tot 18
maanden, maar dan tegelijk het con-
tingenc naar evenredigheid uitbreiden,
zoodat de vredessterkte gelijk blijft.
Over beperking van de sterkte der
jaarklassen valt noch met Frankrijk
en België, noch met de Balkanstaten,
noch met Polen en Tsjecho-Slowakiie
te praten.
Vergelijkt men hiermede wat bij ons
is bereikt n.l. een diensttijd onder de
wapenen van 5 Y* maand voor onge
veer K van de jaarlijksche lichting,
terwijl Nederland slechts 33 pet. van
de jaarlijks ingeschrevenen inlijft, te
genover Belgie - Ut» pet., dan valt hij
ons reeds van een vergevorderde ont
wapening te spreken.
Is het zoo gesteld met de levende
strijdkrachten, nog ernstiger is het ge
steld met het materieel. Men is niet
ongeneigd om dit materieel, geweren,
kanonnen, enz. te verminderen in
evenredigheid met de vredessterkte,
maar voor het gemobiliseerde leger
wil men onbeteugelde vrijheid behou
den. Zoo willen Japan, Italië en Frank
rijk, ondanks den aandrang van Ne
derland, van geen publicatie dezer oor
logsvoorraden weten.
Is er bij de landmacht en lucht
macht nog slechts sprake van zelfver
dediging, bij de zeemacht komt er nog
een zekere angst voor onwillekeurige
door anderen bij. Zoo wil b.v. Enge
land naast het nationale belang ook
steeds rekening houden met buiten-
landsche marines.
Is het teveel gezegd, om te spreken
van een kronkelend pad door een moe
ras om den eersten mijlpaal te berei
ken?
Nederland daarentegen heeft reeds
in menig opzicht het voorbeeld ter ont
wapening gegeven.
Instede van op den weg der eenzij
dige ontwapening voort te gaan dient
Nederland in samenwerking met de
Scandinavische landen, te trachten in
den Volkenbond propaganda te maken
voor internationale ontwapening.
Wil deze loffelijke werkzaamheid
vruchten dragen,dan moet dat ernstig
streven, de wil tot ontwapening, bui
ten onze landpalen zich doen gelden.
Wij hebben als volk in dezen van.
God een dure roeping te vervullen.
Geve Hij ons daartoe wijsheid en voor
zichtigheid, maar ook de noodige een
dracht. Wanneer bij ons de een voor
militairist wordt uitgekreten omdat
hij niet tot in het uiterste kan mede
gaan, en de ander voortdurend ang
stig uitziet naar de bewapening van
de andere volken, dan kan van een
volkseenheid geen sprake zijn. Hier is,
afgescheiden van het beginsel, een na
tionale taak voor ons weggelegd.
STADSNIEUWS.
GEMEENTEZAKEN.
Eanoemingen en ontslag.
B. en W. ges en den Raad in overwe
ging:
I. De tijdelijke aanstelling van Mej.
Dr. S. Hofker. als leerares in het Ne-
derlandsch, die van Mej. Dra. E. A. W.
Broes van Dort, als leerares in het
Duitsch en die van den heer Drs. J. v.
Daalen, als leeraar in 't Nederlandsch
aan de Hoogere Burgerschool -met 5-
jarigen cursus te verlengen voor den
duur van den cursus 19271928 en die
van den heer W. Ruys als leeraar in
het Duitsch aan diezelfde school tot
wederopzeggens, doch uiterlijk tot den
datum sva^rop Mej. Dra. C. M. de
Haas als leerares aan het Gymnasium
in functie treedt, te verlengen;
II. Mej. W. H. Nederhoed, leerares
aan de Hoogere Burgerschool voor
meisjes, met ingang van 1 September
a.s., tot wederopzeggens. doch uiterlijk
voor den duur van den cursus 1927—
1928 te benoemen tot tijdelijk leerares
in het Engelsch aan de Hoogere Bur
gerschool met 5-jarigen cursus.
B. en W. geven den Raad verder
in overweging:
a. de tijdelijke aanstelling van den
heer J. H. Wattez, als leeraar in het
rechtlijnig teekenen aan de H.B.S.
voor meisjes, te verlengen voor den
duur van den cursus 19271928 en die
van mej. W. H. Nederhoed. als leera
res in het Engelsch aan diezelfde
school, tot 1 Januari 1928.
b. Mej. F. O. Parmentier met ingang
van 1 September 1927 definitief te be
noemen tot leerares in de handelswe
tenschappen aan de H.B.S. voor meis
jes.
Verder stellen B. en W. voor om,
in de vacature A. Wisse, den heer D.
G. Magé, onderwijzer aan de Centrale
school voor het 7e leerjaar alhier, tij
delijk tot wederopzeggens te belasten
met het geven van onderwijs in Aard
rijkskunde en Geschiedenis aan de Ge
meentelijke Kweekschool voor Onder
wijzers en Onderwijzeressen en zulks
met ingang van 1 September a.s.
Door den heer J. H. Koers, bij
Raadsbesluit van 8 Augustus j.l. be
noemd tot onderwijzer in de lichame
lijke oefening bij het openbaar lqger
onderwijs, alhier, is medegedeeld, dat
hij deze betrekking, wegens benoe
ming elders, niet kan aanvaarden.
In verband daarmede geven B. en
W. den Raad in overweging opnieuw
tot eene benoeming over te gaan en
b'cden te dien einde thans de 'gen-
de voordracht aan; lo. W. C. Brassem
te Amsterdam, 2o. J. F. Harders, te
Amsterdam, 3o. H. J. J. De Klerk te
Delft.
B. en W. stellen voor op verzoek
eervol ontslag te verleenen aan den
heer J. Verwer, als leeraar in het
Hoogduitsch aan de Gemeentelijke
Kweekschool voor onderwijzers en on
derwijzeressen;
aan den heer P. C. Schreuder als
hoofd der opleidingsschool voor U.L.O.
aan den Maresingel A;
aan mej. E. Sagekuele als onderwij
zeres aan de opleidingsschool voor
Gymnasium en H.B.S.
Verbetering schoolgebouw.
B. en W. geven den Raad in over
weging voor het verbeteren van het
opgaand muurwerk en van de afwate
ring van het terrein van het school
gebouw aan den Maresingel, alsmede
voor het maken en inrichten van een
spreekkamertje voor het hoofd van de
school B. een bedrag van 4940 te hun
ner beschikking te stellen.
Verbetering Jan Vossenbrug.
B. en W. stellen de volgende verbe
teringen voor van de Jan Vossenbrug:
De electrische verlichting kan be
staan uit 6 lichtpunten, als op de ter
visie liggende schets aangegeven, uit
gevoerd als straat overspanningen van
het type Haarlemmerstraat, doch met
een geringere lichtpunthoogte in ver
band met de lagere bebouwing van de
Jan Vossensteeg. De kosten hiervan
zullen bedragen 1350. De trottoirs,
van basaltinetegels te maken, kunnen
o.i. ter weerszijden over de volle leng
te (220 M.) van de steeg worden aange
bracht. In verband met de breedte van
de steeg, welke van 5.50 M tot 6 M wis
selt. kan de breedte der trottoirs wis
selen van 0.90 M. 3 tegels) tot 1.05
M. 3% tegel); het rijvlak behoudt
alsdan een breedte van resp. 3.70 M. en
3.90 M. Een en ander is op de overge
legde schets en profielen nader aan
gegeven. De kosten worden geraamd
op ƒ3200.
Het marktwezen.
Bij de behandeling van de gemeen-
tebegrooting voor 1927 werd om prae-
advies in onze handen gesteld een
voorstel van den heer Groeneveld, om
„het marktwezen als afzonderlijk be
drijf in te richten."
B. en W. geven in overeenstemming
met de Commissie voor het Marktwe
zen in overweging, dit voorstel, als
zijnde overbodig en nutteloos, niet aan
te nemen.
Onbewoonbare woningen.
B. en W. stellen voor een aantal on
bewoonbaar verklaarde woningen, die
op 3 Sept. a.s. moesten zijn ontruimd,
doch door de bewoners nog niet zijn
verlaten, de termijn van ontruiming te
verlengen.
BEGRAFENIS W. BOOT.
Gistermiddag om ongeveer 3 uur
werd op de Begraafplaats Rhijnhof 't
stoffelijk overschot ter aarde besteld
van den 23-jarigen Willem Boot, die
j.l. Maandag op de Maresingel ten ge
volge van een ernstig ongeval over
leed.
De belangstelling was bijzonder
groot. Reeds lang voordat de stoet op
Rhijnhof aankwam, hadden velen zich
rondom het graf geschaard. De kist
was bedolven onder een zeer groot
aantal kransen.
Nadat de kist in de groeve was ne-
dergelaten trad eerst naar voren de
heer H. J. Huizen uit Arnhem direc
teur der Mij. „Vesta", waarbij de over-
ledehe werkzaam was. Spr. richtte
zich tot den vader van den overledene
en begon op deze plaats te getuigen
van de goede hoedanigheden van den
overledene, uiting gevende aan de
waardeering voor al hetgeen hij voor
de Mij. „Vesta" is geweest. Zijn na
gedachtenis zal zeker in dankbare her
innering blijven, zoowel bij hem als
bij de Mij. Spr. eindigde met te zeg
gen: zijn assche ruste in vrede.
De volgende spreker was de vriend
van den overledene, de heer Lina, met
wien hij reeds vele jaren samen heeft
gewerkt. Spr. getuigde van de werk
kracht van den overledene. Niets was
hem te veel. Tot laat in den avond
hebben beidén dan ook gewerkt. Spr.
riep den doode toe: Wij zullen je mis
sen, maar niet vergeten. Vaarwel en
rust zacht.
Ook de heer Brouwer, bedienaar de
zer begrafenis, sprak nog eenige troost
volle woorden tot de nabestaande fa
milieleden en in 't bijzonder tot de
treurende ouders. Spr. kan zich als
vriend indenken welk een zware slag
het is.
Als laatste spreker trad naar voren
Ds. Hendriks uit Oegstgeest. Spr. zag
zoo vele jonge menschen om zich heen
Wanneer onze ure gekomen is, zouden
wij dan bereid zijn om te kunnen ster
ven? Ook hier is een menschenleven
in enkele minuten weggemaaid. Laten
wij allen toch Christus de hand toe
steken en de onze aan de Zijne vast
klemmen. dan zijn wij er verzekerd
van, dat wij in goede handen zijn.
Hierna bad hij het Onze Vader. Door
de aanwezigen werd hierna gezongen
Ps. 42 1.
Diep geroerd dankte de vader alle
aanwezigen in 't bijzonder den direc
teur (die uit Arnhem was overgeko
men) en de hier aanwezige inspec
teurs, den vriend van den overledene,
den heer Lina. voor de hartelijke en
troostvolle woorden aan het graf van
zijn geliefden zoon gesproken. Ook tot
Ds. H. richtte hij een woord van dank
voor diens troostvolle woorden.
Hierna'strooiden allen Ihvende bloe
men op de kist. Hiermede was deze
treurige plechtigheid afgeloopen.
BEKRONINGEN.
Op de Bloemententoonstelling, die
dezer dagen te Zwolle wordt gehou
den werden ook verschillende inzen
dingen uit de omtrek van Leiden en
uit Leiden zelf bekroor.d.
De firma J. G. Ballego en Zn. al
hier verkreeg drie getuigschriften
van verdienste, respect, vooi' de dah-
lac Glory en voor de nieuwe dahlia
lae Glory en voor de nieuwe dahlia
Topiight; de fa. Lemkes en Zonen, te
Alphen a. d. Rijn, verkreeg allereerst
een eere-prijs voor een collectie va
rens, een zilv. medaille v. d. Koningin;
eveneens voor een verzameling kas-
varens verkreeg deze firma een gou
den en een zilv. medaille; verder vie
len haar twee getuigschriften van
verdienste ten deel een voor de Ne-
phro-lepis Teddy Jr. en een voor de
x\drantuim grossum bicolor; de N.V.
R. A. van der Schroot, te Hillegom,
verkreeg voor een groep affésneden
dahlia's een kleine gouden medaille;
voor een nieuwe Mignon Dahlia Figa
ro en Dahlia Ellenor van der Veer.
een getuigschrift van verdienste; de
heer G. Lubbe Tzn., te Oegstgeest, ver
kreeg voor een groep Tritoma Moni-
bretia Dahlia's een zilv. medaille,
voor de Monibretia His Majesty en
nieuwe Dahlia 561 een getuigschrift
van verdienste. De fa. den Older en
Zn., alhier, ontving voor een groep
dahlia's en vaste planten een zilv.
medaille.
HET POSTKANTOOR.
Bij gelegenheid van den jaardag
van H. M. de Koningin zullen het
postkantoor en het Wijkkantoor tot
2 uur voor het publiek geopend zijn.
Op dien dag zal het kantoor geslo
ten zijn voor de diensten der postwis
sels, postbewijzen en quitantiën, voor
een post-cheque en girodienst en
voor de distributie van pasmunt; met
uitzondering van telegrafische post
wissels en spoed-girohandelingen.
Briefpostbestellingen hebben plaats
te 7.15 en te 18 uur; één pakketpost
bestelling te 9.30 uur.
De bijbussen zullen worden gelicht
te 7.50, 11.30, 16.35 en 22 uur.
De busrechthouders zullen in de ge
legenheid worden gesteld hunne cor
respondentie af te halen op de gewo
ne uren van openstelling van het
kantoor, dus tot 19.30 uur; ingang
Boommarkt.
Voor het examen hoofdakte
slaagden te 's-Gravenhage de dames:
H. van Eisen en N. van Heusden, al
hier.
Tegen de 18-jarige groente-koop
man B. is proces-verbaal opgemaakt,
omdat de onder zijn hoede staande
hond op de Hooigracht een motorrij
der lichamelijk letsel heeft toege
bracht.
Gisteravond ongeveer 5 uur is
bij het spelen het dochtertje van den
Belangrijkste nieuws in dit Nummer.
Binnenland.
De eerste Correspondentendag der
Ned. Chr. Radio-Vereeniging.
Ernstig anto»ongeluk bij de Haag-
sche Schouw.
Portier te Vlaardingen doodgescho
ten.
De Ned. Middenstandsbond ver
klaart zich tegen het ontwerp-winkel-
slniting en werktijdenbesluit.
Buitenland
Ontbinding van het Iersche parle
ment.
De trein ChamcnixMer de Glaoe
is in een ravijn gestort.
De Amerikaansche vlootplannen.
agflggu—i i n ui mmn urn n i' iiIiiiiim
kleèrmaker de W. op de Heeren
gracht tusschen twee zolderschuiten
gevallen. Ware zij niet toevalliger
wijze opgemerkt door den aldaar wo
nende kapper v. Ulden en een onbe
kend gebleven persoon, dan was zij
stellig verdronken. Door handreiking
werd zij op het droge gebracht.
Bij de politie is een rijwiel in
bewaring, dat onbeheerd in het por
tiek van de Hartebrugskerk is aange
troffen.
Gisteren is de wielrijder P. G. B.,
wonende te Lisse, aangereden op het
Havenplein door een auto, bestuurd
door P. v. d. B. Het rijwiel is ernstig
beschadigd.
Gistermiddag heeft in de Koren
brugsteeg èen aanrijding plaats ge
had van een handwagen van C. H. NV.
door een auto, bestuurd door T. G. B.,
uit Nieuwe-Wetering. De handwagen
was geladen met gaspijpen, die van
de wagen afvielen en in hun val eerst
een kinderwagen, waarin een kind
lag, meesleepten, om daarna in de
winkelruit van de fa. Duindam te
recht te komen. Het kind bleef onge
deerd en de kinderwagen was niet
beschadigd. Alleen de winkelruit
werd verbrijzeld.
Hedenmorgen even over tienen
had op de Hoogewoerd weder een
aanrijding plaats voor het gebouw
van de fa. Herfst en Helder, tusschen
een luxe auto en een zand- en borstel-
wagen van S. De priem van de hand
wagen brak en verschillende artike
len kwamen op de straat terecht. De
eigenaar van de auto was bereid tot
schadevergoeding. Door deze aanrij
ding had weder een kleine verkeers
stremming plaats, wat op de Hooge
woerd onvermijdelijk schijnt te zijn.
Het bestuur der afd. Leiden vaa
Chr. Prot. P. T. T.-Pereoneel „Door
Plicht tot Recht" is thans als volgt
samengesteld:
Voorzitter, J. Pad-kling te Nooifl-
wrjkerhout; Secretaris A. M. Immink,
Heerenstraat 121, Luden; Penningm,
A. Kiel, Haarlemmerweg 47, Leiden.
Geestverwants collega's in Leiden v
en omgeving, worden ernstig opge
wekt zich aan te shiiten bij deze
a'd eling.
BINNENLAND.
DE KONINKLIJKE FAMILIE.
De Koninklijke Familie zal a.s. Dins
dagavond per Siaatsspoortrein van lü
uur 4 min. in Den Haag terugkeeren
en dan haar intrek op den Ruigen-
hoek nemen.
DE CORRESPONDENTENDAG DER
N. C. R. V.
In de Luthersche Kerk te Hilver
sum hield gisteren de Nederlandsche
Christelijke Radio Vereeniging haar
eersten Correspondentendag.
Uit alle deelen van het land waren de
belangstellende correspondenten op
gekomen, zoodat het kerkgebouw
geheel bezet was, toen de Voorzitter,
Mr. A. van Deure, van Bennekom,
de vergadering te 11 uur opende door
te laten zingen: Psalm 118 3.
Na het lezen van Deut. 31 18 en
gebed, sprak de Voorzitter het ope
ningswoord. De eerste corresponden
tendag is belegd op de plaats, waar
wekelijks de uizendingen der N.C.
R. V. plaats hebben. De correspon
denten, de schakels tusschen bestuur
en leden, zijn hier om gesterkt te wor
den in den strijd.
De Voorzitter geeft een kort over
zicht van hetgeen de N.C.R.V. in 3
jaren heeft gedaan. Op.de oprichting
volgde al spoedig de strijd en hoe
jammer he ook is, onze Vereeniging
staat nu eenmaal in het teeken van
den strijd. Reeds in 1924 kwam het
eerste rapport, dat de cultureele lei
ding wilde leggen in de handen van
den Bond van Volksuniversiteiten.