CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN 8sla JAARGANG DONDERDAG 14 JULI 1927 NUMMER 2178 ABONNEMENTSPRIJS In Leiden en buiten Leiden waar agenten gevestigd zijn- Per'kwartaal i 2.50 Per wcc!i I 0.19 Franco per post per kwartaal 2.90 Oil nummer bestaat uil TWEE Bladen. EERSTE BLAD. V Wakker geworden. In het manifest, dat in een deel van de stad Leiden verspreid werd, en dat bedoelt de bestrijding van de bijzondere scholep in 't Westen van de gemeente, heet het, dat men strijdt voor de open bare school. Voor zoover hier een opkomen voor de openbare school tot uiting komt, stemt dezè daad van het Comité van Actie tot blijdschap. In de eerste plaats is het een bewijs, dat het met ons bijzonder onderwijs goed gaat. Was dat niet zoo, dan zou den wij waarschijnlijk van die actie wel niet veel vernemen. In de tweede plaats kunnen wij heel goed hebben, dat er menschen zijn, die voor de openbare school het pleit voeren. Natuurlijk zouden wij liever zien, dat ieder ouder zelf de hand uit de mouw stak en.voor eigen school zorgde met gelijkdenkenden, maar er zijn nu eenmaal groepen der bevol king, waar men nooit zoo ver komt. Voor deze is de openb. school noodig. Gaat dus de actie voor de openbare school niet gepaard met een bestrij ding van het bijzonder onderwijs, dan juichen wij deze toe. Dat bewijst dan tenminste, dat men wakker is voor de onderwijszaak in liet algemeen. Duurder en slechter. Maar zoodra komt niet het Comité van Actie in de weer voor de Open bare Schqpl, of de bijzondere school, en met name de Christelijke school, moet worden bestookt. Het nu verspreidde manifest be perkt' zich niet tot het aantoonen van de noodzakelijkheid van een of meer openbare scholen in dat stadsdeel. In tegendeel toegezegd wordt slechts dat binnen enkele dagen onderzocht zal worden of aan den Haagweg behoefte bestaat aan een openbare school en aan een openbare bewaarschool. Nog vóór dat men weet of de daar wonende ouders, in zoodanigen getale dat schoolstichting verantwoord is, zich voor de Openbare school zullen verklaren, begint men reeds om de po gingen, om een bijzondere school te stichten, verdacht te maken en tegen te werken. Of is het geen verdachtmaking om te spreken van het noodeloos duur der en slechter maken van het onderwijs door versnippering van het onderwijs. Wij tarten het Comité van Actie om één Christelijke school in onze stad over de neutrale bijzondere scholen behoeven wij uiteraard niet te spre ken aan te wijzen, waar het onder wijs, duurder en slechter is dan aan een openbare school. Dergelijke verdachtmakingen van het bijzonder onderwijs, die met de statistiek-cijfers in flagranten strijd zijn, mogen aan de argelooze burgers niet worden voorgezet. Dat is misleiding en laster. De ware verhouding. Het manifest zegt dat de onderwijs uitgaven voor rijk, provincie en ge meente, gestegen zijn van 43 millioen gulden in 1914 tot 165 millioen gulden in 1924 Zonder nu de juistheid dezer cijfers ook maar in het minst in twijfel te trekken, waarvoor ons de gegevens momenteel ontbreken, willen wij toch even het volgend.e stellen tegenover den schijn alsof deze stijging aan de gelijkstelling alleen te wijten is: Ten eerste is het onlogisch om het jaar 1914 te stellen tegenover het jaar 1924. De L.O.wet van 1920 toch heeft een belangrijke ommekeer gebracht, niet alleen principieel, maar ook tech nisch. Wij komen daar straks op te rug. Daardoor stegen de uitgaven voor het onderwijs in het algemeen. In de tweede plaats ligt er tusschen de jaren 1914 en 1920 een opschuiving, dia niet alleen voor het onderwijs geldt, maar voor het geheele maat schappelijk leven. Voor een goede vergelijking moet dan ook liever het jaar 1919 genomen worden. Allereerst zij er aan herinnerd, dai ln 1919 toen een belangrijke verhoo ging der onderwijzerssalarissen toi stand kwam de uitgaven stegen mei 40 per leerling en dat in 1920 toen het aan'al verplichte onderwijzers belang rijk werd uitgebreid, de uitgaven met 23 per leerling omhoog liepen. Hieruit blijkt dus, dat in de 2 jaren voorafgaande aan de pacificatie de kosten per leerling stegen met ƒ63 per leerling, m.a.w, dat de kosten meer dan verdubbeld werden Tn de twee volgende jaren, de eer ste na de inwerkingtreding der peri- BUREAUHooigracht 35 Leiden Tel. 1278, Postgiro 58936 Postbox 20 ficatie-wet zien wij de kosten geste gen met ƒ31 per leerling of minder dan de helft van de stijging in de twee voorafgaande jaren. In 1923 treedt we der eene daling in, welke zich daarna heeft voortgezet. Het blijkt dus, dat de groote stijging, van de uitgaven uit de publieke kas sen voor meer dan twee derden i9 te weeg gebracht door andere oor zaken dan de gelijkstelling. V Ook dit niet vergeten. In de jaren vóór de pacificatie wa ren de totaal-kosten van het onder wijs veel hooger dan uit bovenstaan de cijfers blijkt. Het Rijk gaf aan het bijzonder onderwijs slechts eene g e- d e e 11 e 1 ij k e vergoeding: het ontbre kende werd uit particuliere bron n'en gevonden en vindt in bovenstaan de cijfers geene uitdrukking. Voor een zuivere vergelijking van de uitgaven uit de publieke kas vóór en na 1 Jan. 1921 zouden wij moeten weten, hoe hoog die uitgaven zouden geweest zijn, indien er geen bijzondere scholen bestaan haddep. Wij meenen, die op de volgende wijze te kunnen be naderen. Op 1 Januari 1920 waren er op de openbare scholen 570324 leerlingen. Rijk en Gemeenten gaven in dat jaar voor 't openbaar onderwijs ƒ87.753.890 153 per leerling. Op 1 Januari 1920 waren er op de bijzondere scho len 479207 leerlingen. Deze zouden naar dien maatstaf op de openbare school gekost hebben ƒ73.318.671. Het Rijk vergoedde aan de bijz. scholen 39.106.0CO, zoodat het bijzonder on derwijs aan de openbare kas bespaar de ƒ43.212.671. Dit cijfer toont eene merkwaardige overeenkomst met het cijfer van de stijging der uitgaven van Rijk en ge meenten tusschen den aanvang der gelijkstelling en het top-jaar 1922 zijn de ƒ33.710.400!" Erkend kan worden, dat het cijfer der besparing wat te hoog is, omdat indien er maar één soort school ge weest Ware, dit in de kleine gemeen ten, waar de scholen vaak onvoldoen de bezet waren, tot besparing zou ge leid hebben. Maar ook het laatste cij fer moet* met ƒ3.500.000 verminderd worden, zijnde het bedrag der automa tische stijging wegens toename van het aantal leerlingen. De beide gecor rigeerde cijfers zullen du9 wel niet veel uiteenloopen. De conclusie ligt derhalve voor de hand, dat de gelijkstelling niet of slecht9 in geringo mate tot verhooging van de kosten van het onderwijs heeft geleid: die kosten werden voor 1£21 slechts gedeeltelijk door de publieke kassen gedragen, waardoor de uitgaven uit die kassen onnatuur lijk laag waren. Indien in 1921 niet de gelijkstelling maar de opheffing van de bijzondere school ware tot stand gekomen met overgang van haar leerlingen naar de openbare school, zouden de uitgaven uit de publieke kas met nagenoeg een zelfde bedrag zijn gestegen. Instede dus van bedektelijk het bij zonder onderwijs de schuld te geven van de stijging der onderwijsuitgaven, brengt de billijkheid mede, om te er kennen, dat voorzoover de uitgaven stegen tengevolge van de gelijkstelling dit toch alleen beteekende herstel van een onrecht dat 80 jaar lang bestaan heeft en de millioenen putte uit de zakken van de voorstanders van het bijzonder onderwijs. STADSNIEUWS. de nieuwe "kaasmarkt De toebereidselen voor de opening der nieuwe Kaasmarkt, welke morgen zal plaats hebben, zijn nog in vollen gang. Toen wij hedenmorgen het mooie terrein aan den Middelweg in oogenschouw namen hebben wij ons afgevraagd: hoe zal dat vóór morgen ochtend 8 uur gereed komen? Maar wij erkennen niet ter zake kundig te zijn en gelooven gaarne dat vandaag met man en macht zal wor den doorgezet om onze nijvere kaas boeren morgen op een mooi en afge werkt terrein te kunnen ontvangen. Men was vanmorgen aan het ge deelte langs den Ouden Rijn nog aan het afgraven van grond bezig, terwijl een groote oppervlakte nog geheel be straat moet worden. Tegen de vrijgekomen muren der be lendende perceel en, welke nog bijge- pleisterd moeten worden, heeft men voorloopig een houten betimmering aangebracht, welke een goed effect maakt. Aan dit getimmerte zijn een aantal vlaggestokken bevestigd waaraan mor gen. ter gelegenheid van de ingebruik name der markt, de nationale drie kleur zal wapperen. Onder een kleine bekapping hangt een eenvoudige bel, die als marktbel het sein zal geven tot aanvang van de markt. Zooals reeds eerder door ons is mee gedeeld zal de toegang tot de Kaas markt plaats hebben door de Koppen- hmksteeg aan de Fooigrachtziide, ter wijl de uitgang wordt geregeld door de Koppenhinksteee* uitkomend© op de Hoogl. Kerkgraeht. One-etwiifeM zal er voor de opening der riieuwe Kaasmarkt veel belang stelling zijn. Wij bopen morgen hierop nader te rug te komen. overgangsexamens stedelijk GYMNASIUM. Van de eerste klasse naar de twee de zijn bevorderd: C. K. Ado'fs, L. A. Baas, J. M. van den Berg, S. A. van Biemen, Marsf. Dorrepaal. Jitske J. van Eek, C. Fok- kema, J. Giisman, Alida W. Hermans, C. Noordenbos, D. van Riessen, Com. fos. Hermans, W. F. Koppeschaar, C. F. M. La'ngezaal, van Nieuw koop, C. G. Pel, Esther C. Roelofs, W. Turksma, J. H. Vergragt, H. D. Vriesema, H. Zandbergen, J. Zandee, M. Bruining, J van Dorp, A. Heering, M. Ploov, Joh. D. Thierry en A. Roos'. Niet bevorderd 25 leerlingen. Van de tweede klasse naar de derde zijn bevorderd: Anna S. C. Bockel, Alida de Boer, Chr. Geertr. S. de Boer, L. F. Dinge- mans. A. Donker, P. L. Eggink, Jann. Christ. Fris. E. W. Gorter, Lide Kamp, J. W. Schouten, Henr. van Berghem, H. A. Marx, G. Meyenng, Maria H. C. Pels, S. P. de Roos, Christ. Snouck Hurgronje, H. P. Veld huizen, Anna Maria Veids. Martha I Vellkamp, Jeannette Weebers, C. M Westermann, Elis. C. Fontein, Sjouk je J. Hiemstra, K. Huibregtse, J. Hulst kamp, G. F. Jongbloed, L. N. J Kamp, J. C. Kist. W. W. Muys van aa Moer, Voorsteegh, J. H. Wensinck. Niet bevorderJ"25 leerlingen. Van de derde klasse naar de vrerde zijn bevorderd:- K. L. Bakema, W. H. Beekenkamp, P. A. H. de Boer, P. L. Damsté, Jann. Maria Donkers, D. Kuenen, W. L. Loth, P. B. A. Melief, M. F. Robijns, P. J. Smink. J. Wicherink, R. J. j. Bronsgeest, Aafke Bruining, Tac. Brui ning, H. Buurman, H. J. Heering Herm. H. Huizinga, Ann. M. W. W. Karstens, Chr. Kok, J. W. Muller, J. Plooy, J. Thomas, Jos. W. B. Visser, Dor. M. C. Wisse, Hendr. de Witte. Voorwaardelijk: Nora Meyers, J. G. W. Parmender, Petr. W. Stuurman. Niet bevorderd 4 leerlingen. Van de vierde klasse naar de vijfde zijn bevorderd: Maria de Blauw, Cath. van Blom, Ott. G. E. Gorter, H. de Graaf, P. K. Huibregtse, W. F. Jongbloed, J. A. Kamp, Gerra Los, Olga Meyers, A. van Oven, Emily M. F. Roëll, Éllia Smits, Cath. L. Stuurman, Annie A. M. Tendeloo, Marytje Wilbrink, Christ. A. Zaayer. Voorwaardelijk: J. Blankenaar, S* Riemens, P. D. Walbeehm. Niet bevorderd 2 leerlingen. Van de vijfde klasse naar de zesde zijn bevorderd: H. Binnendijk, A. G. de Blécourt, Cath. Blok, J. Bronsgeest, A. C. Cos- man, N. Ie Grand, M. Schenkeveld, H. Schokking, Ada Vogel, Lysje de Witte, Marie J. Zeelenberg, O. van Bockel, Hendr. Boekwijt, J. A. Boors- ma, J. C. van Eek, Jeann. H. Heringa, •f u3aq uba euuy 'aa^uof -so] G. W. Parmentier, J. Pos, H. j. «Pos tel. Voorwaardelijk: B. Allaart, Joh. Pijn acker Hordijk, Geert. A. Rauws. Niet bevorderd 2 leerlingen. chr. h. b. s. Tot de Christelijke H. B. b. met vnt- jarigen cursus alhier zijn de volgende jongelui toegelaten: Lu Budke, W. v. d. Bnmc, Diende Bender. J. Corts, J. Mulder, j. v. Wiick Fred J. C. la Rivière,, Arent horst, Ph. Koning, D. Parlevliet, R., A. v. Leeuwen, W. Kasten, A. Bosch, J. Bonte, W. Bonte, B. B rijnen, Greta Breedijk, D. de Graaf, A. Heymans, Bets> Huurman, G. Jansen v. Manigen Joha de Jongh, Tonny Mulder, Futsi Munting, Ditje Wiersma, L. Meerburg! Beitske Dijk, Netty Planjer, Koos Plan jer, J. Fros, J. Hermanides, Toos Dirk- se, Ti. Rejesga, H. Gutteling en D. Waasdorp. Afgewezen 12. PROF. MR. f. g. scheltema. De gemeenteraad van Amsterdam heeft gisteren Mr. F. G. Scheltema hoogleraar alhier, benoemd tot hoog leeraar in het staatsrecht, in het ad ministratief recht van Nederland en in de burgerlijke rechtsvordering aan) de Universiteit te Amsterdam. Fobbe Gabbe Sclieitema w.erd op 1 December lbyi te Groningen gebo ren. -Na aldaar de Rijks H. B. S. te hebben doorgeloopen, deed hij staats examen en werd daarna ingeschreven als student in de rechten aan de Gro- ningsche Universiteit. In 1916 promoveerde hii aan die universiteit tot doctor in de rechts wetenschap op een proefschrift over een staatsrechterlijk onderwerp, ge titeldOverheidszorg voor waterstaats werken. Na zijn promotie was hij werkzaam aan de provinciale griffie te Gronin gen. In 1917 vestigde hij zich als advo caat en procureur te Rotterdam, tot dat ïn 1923 zijn benoeming volgde tot hoogleeraar in het handelsrecht en de burgerlijke rechtsvordering aan de Leidsche Universiteit. Prot. Scheltema aanvaardde het hoogl eeraarsambt op 21 Maart 1923 met een oratie over: „Beschouwingen omtrent de grondslagen van het ver- eenigingsrecht". Prof. Scheltema was behalve metl het onderwijs in het handelsrecht en de burgerlijke rechtsvordering in do laatste jafen tevens belast met het on derwijs in het waterschapsrecht. Van de hand van Prof. Scheltemai zijn in tijdschriften en dagbladen ver schillende artikelen verschenen, oa.- Toelichtingen op een algemeen regle ment voor de waterschappen in de provincie Groningen; het vervoerrechü in het nieuwe zeerecht; en voorts pu blicaties in het Rechtsgeleerd Maga zijn en in het Weekblad voor de Bur- ferlijke Administratie, deels van pu- liek-, deels van privaatrechtelijken" aard. t Prof. Scheltema was eenige jaren voorzitter van de afdeeling Leiden van den Vrijzinnig Democratischen Bond. ADVERTENTIE-PRIJS Gewone advertentiën per regel 22l/t cent Ingezonden Mededeelingen, dnbbel tarief. Bij contract, belangrijke reductie. Kleine advertentiën bij vooruitbetaling van ten hoogste 30 woorden, worden dage lijks geplaatst ad 40 cent. Belangrijkste nieuws in dit Hummer. Binnenland. De Kroon heeft de Rottr huur verordening geschorst; de Am- ster damsche is bij de Koningin ter schorsing voorgedragen. De jaarvergadering van „Jachin" te Scheveningen. Buitenland. Te Genève zou overeenstemmtes zijn bereikt. Hedenmiddag vindt een openbare zitting plaats. De historische monumenten te Je ruzalem hebben door de aardbeving niet geleden. Een overwinning van Polncaré in de Fransche Kamer. OPGRAVINGEN OP ROOMBURG. Onder leiding van Dr. J. H. Hol- werda, direcieur van het Rijksmuseum van Oudheden, hebben er op Roden burg of Roomburg, even buiten Lei den, opgravingen p.aats, welke heta karakter van voorloopige proefnemin gen dragen. Op een terrein, vlak bij het nieuws kanaal, is op grond van den heer Da Jong van Rodenburg, en voor diens rekening, gegraven, teneinde te onder zoeken, wat er nog van het oude kas teel Rodenburg te vinden is. De kwestie is vooral belangrijk, om dat Dr. Holwerda meende, dat dit kas teel reeds tot onze vroegere middel eeuwen zou terug gaan. Bij net werk bleek, dat men op het dit jaar beschikbare terrein slechts de oude kasteelgracht en niet het slot zelf terug vinden kon. Deze proefgraving heeft dus alleen waarde voor een betere oriënteering bij latere mogelijke voortzetting var* het werk. Wel werden in de gracht vele zeer oude reuzemoppen gevonden het oudste baksteenmateriaal uit da 13de eeuw ongeveer. Belangrijker resunaten leverde dej graving eenige honaerden meters oostelijker in de tuingronden van Ro denburg. Hier was men wel zeer beperkt door de bebouwing van het land. Dr. Holwerda meende echter, in, afwijking van zijn vroegere meening, dat er toch wel reden was voor do overlevering, dat hier een Romeinscha nederzetting aanwezig zou zijn en had nu het geluk nog juist op een punt Yan het beschikbare terrein een goedi bewaarde Romeische spitse vesting gracht terug te vinden. Ook nog andere Romeinsche sporen waarschijnlijk van woningbouw, wei den gevonden, en vele fragmenten van Romeinsch aardewerk dateeren ae ne derzetting omstreeks de 2üe eeuw na Chr Vooral in de vulling van de gracht en vlak daarbij werden zulke fragmen ten gevonden, alsook eenige steenen bouwt ragmen ten en een volkomen gaaf terra-cottabeeldje, waarschijnlijk} een godin voorstellende Hiermede is dus de aanwezigneid, van een militaire vesting, vlak ten O van Leiden bewezen. Ol de tuinbouw verdere vooiuciting van het werk nog mogeliik zal maxer en over welke uitgestrektheid' dc gracht, dat is dus de omtrek van de nederzetting nog te vervolgen zal z'*o. is nog niet met zekerheid) uit te maken. voordorpdag. (Vervolg). Den ganschen dag is 't op Voordorp druk en gezellig geweest. 's Middags maakten velen van de gelegenheid gebruik om het gebouw van de Stichting te bezien; anderen bezochten de smaakvol ingerichte zaal, waar handwerken en andere ar tikelen te koop werden aangeboden. Weer anderen verkozen een rustig zit je om te genieten van een kopje thee of koffie, door de firma Van Nel le aan geboden. Tegen 8 uur kwam de muziekver- eeniging „Devote" en speelde zeer ver dienstelijk eenige stukjes op de speel plaats (die door de firma W. dezer dagen gratis begrind was en er keurig uitzag). Het dameskoortje „Mirjam zong ter afwisseling een 6-tal liederen en boeide de harten van velen. Ook de aanwezigen, zoowel binnen als buiten, onder begeleiding van orgel of orkest lieten zich hooren door gezamelijk een lied of psalm aan t© heffen. Om half 10 zou de voorzitter van het bestuur, Dr. G. H. Beekenkamp, een slotwoord spreken. Z.Eerw. vond in de geschiedenis van den jongen koning Joas, die door zijn tante Joseba „ge stolen" was, bewaard en opgevoed, om later onder den Hoogepriester Jojada te regeeren, een beeld dat de Schrift geeft van den arbeid der Chr. barm hartigheid, waardoor de Ned. Staat door zijn kinderwetten ons in staat stelt en opwekt, opdat de kinderen van velen, die uit de ouderlijke macht ontzet of ontheven zijn, nog bewaard zouden worden voor verderen onder gang. Die arbeid der opvoeding en verple ging is schoon maar moeilijk. Spr. trachtte dat in 't kort in het licht te stellen door achtereenvolgens te spreken over de noodzakelijkheid van tucht, die alleen mag bedoelen: ge nezing en verbetering, en dus met lief de bioet betracht worden, en die de schoonste vruchten afwerpt voor het jonge leven. In de tweede plaats wijst hij op de moeilijkheid van het onderwijs, niet alleen voor de jongere school jeugd, doch vooral van de „rijpere jeugd", die zooveel heeft te leeren om voor het maatschappelijk leven be kwaam te worden; hierbij wordt dan vooral gedacht aan de 80 a 90 jongens, die Voordorp in „buiten verpleging" heeft. Ten derde wijst Ds. B. op de nood zakelijkheid van het goede Chris tenvoorbeeld voor het leven van de jeugd, en de hooge roeping van ons Christenen ten opzichte van die kinde ren, die niet alleen wat beters moeten liooren, maar ook moeten zien. Na een ernstig toepasselijk woord over wat 's middags aan tafel gelezen was over de gelijkenis van den barm- hartigen Samaritaan en 't bezoe^. van Jezus aan Martha en Maria de Chr. arbeid van den eer3ten en de zegen voor Christen mannen en vrouwen die een Maria's deel ontvangen en die door Gods barmhartigheid tot het be oefenen van barmhartigheid worden in staat gesteld werd gemeenschap pelijk gedankt en besloot men door samen te zingen: ,,'k Wil u, o God, mijn dank betalen", dezen Voordorp dag, waarvan wij hopen, dat Pen ze gen zal uitgaan voor de kinderen der Stichting en voor allen, die belang stellen in het werk van Voordorp. afscheid Dr. VAN LOHUIZEN. Hedenmorgen nam Dr. T. van Lo- huizen, sinds' 20 jaren tijdelijk leeraar aan het Gymnasium, die tengevolge van een meer wensclielijke regeling in het onderwijs in de Natuur- en Schei kunde niet meer gecontinueerd 'wordt in zijn betrekking, afscheid van zijn leerlingen. Dezen en verscheidene oud- leerlingen brachten hem dank bij monde van den heer J. Tersteeg. In hartelijke bewoordingen zette deze uiteen wat de leerlingen aan bet on derwijs van den heer Van Lohuizen te danken hadden en bood hem een geschenk aan. De Rector sloot zich hierbij aan, en Dr. Van Lohuizen dankte allen. prof. einthoven. Prof. Einthoven heeft een tamelijk rustigen, doch vrij slapeloozen nacht gehad. Zijn toestand was hedenmorgen bevredigend. rijksuniversiteits- bibliotheek. De Rijksuniversiteits-bibliotbeek zal vun 1 tot 7 Augustus gesloten zijn, de leeskamers van 18 Juli tot 15 Aug.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1927 | | pagina 1