CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN 7a' JAARGANG MAANDAG 25 OCTOBER 1926 WMMiR 1939 ABONNEMENTSPRIJS In Leiden en buiten Leiden waar agenten gevestigd zijn Per kwartaal f 2.50 Per week 0.19 Franco per post per kwartaal 2.90 BUREAUHooigracht 35 Leiden TeL 1278, Postgiro 58936 Postbox 20 ADVERTENTIE-PRIJS Gewone advertentiSn per regel 22"/» cent Ingezonden Mededeeiingen, dubbel tarief.' Bij contract, belangrijke reductie. Kleine advertentiên bij vooruitbetaling van ten Hoogste 30 woorden, worden dage-' lijks geplaatst ad 40 cent. Dit nummer bestaat uil ME Bladen. EERSTE BLAD. Y Een chronisch gebrek. Op de algemeen© vergadering van de ereetniging van iCa\lvklistisene Bur gemeesters, Wethouders en Gemeente secretarissen heeft de heer Talsma, Burgemeester van Kamerik en Zeg veld enkele rake dingen gezegd. Zeer terecht wees hij er op dat de Staat veel te ver is gegaan met zijn regeling van het maatschappelijk le ven. Nu eenmaal deze regelingen zijn in het leven geroepen, kan men de hand niet meer terugtrekken. Men heeft gepoogd om de uitvoering te de- centraliseeren, maar het gevolg is ge weest, dat de gemeenten in financioele moeilijkheden kwamen. Dit gemis, zegt de heer Talsma, aan een, aan de huidige behoeften beant woordend, verband tusschen het staats geheel en de lagere corporaties, is be denkelijker, naarmate de Overheidsbe moeiing in de laatste jaren zich ge weldig heeft uitgebreid, en de .vraag rijst of wellicht niet een te groot deel van nationaal bezit en inkomen voor gemeenschapsdoeleinden wordt opge vorderd. Hij wijst op de steeds meer gebleken onmacht om eeg goed financieel ver band te scheppen tusschen Rijk en ge meenten en zegt dan: Wie meent, dat de constitutioneel- parlementaire regeeringsvorm niet al leen de beste oplossing biedt voor het probleem van gezag en vrijheid, maar tevens geschikt is om de harmonie tusschen het landsgeheel en de gewes telijke en plaatselijke gemeente, met inachtneming van hun historisch be stand, op organisch en grondslag te verzekeren, voelt zich door deze on macht ontmoedigd. Zoo is het inderdaad. Hoeveel jaren sukkelen wij nu al niet met een wet die niemand bevredigen kan. Geen enkel Ministerie is echter ge slaagd met een aannemelijke oplos sing aan de hand te doem Hier is inderdaad sprake van een chronisch gebrek. V Terug tot het koopmansstandpunt Als een van de noodzakelijke voor waarden om tot verbetering te komen wees de heer Talsma aan terugkeer tot het koopmansstandpunt. Maar (laat1 naast wees hij er ook op, dat die terug keer uiterst moeilijk is. De historische ontwikkeling is een maal niet te negeeren. Gelet dient op het feit, dat de samenstelling onzer publieke lichamen een heel andere richting heeft genomen dan Dr. Kuy- per zich voorstelde en op de'uitbrei ding der overheidsbemoeiing, waarvan een groot deel aan de gemeenten is opgelegd- Onder den invloed hiervan pleitte Dr. Kuyper juist voor een over nemen dezer aan de gemeente opge legde taak door het Rijk. We moeten uitgaan van het bestaan de en dan onderzoeken* welke daarvan de bezwaren zijn om vervolgens een oplossing te zoeken. Hierbij kan sa menwerking met andere politieke groe pen heel goed mogelijk. zijn. Het economisch leven heeft zich in gesteld op allerlei regelingen door den Staat. Dat ongedaan te maken zou niet alleen onmogelijk zijn, maar ook in dit geval ongewenscht. Wij zijn ook daar in helaas kinderen .van onzen tijd. IHet is niet de bedoeling, zeide de heer Talsma, dat de anti-rev. partij, onder de tegenwoordige verhoudingen op een geheele reorganisatie van het staatsbestuur zal aandringen. Dr. Kuy per gaf in zijn toelichting op %et pro gram van beginselen lijnen aan*voor een zoodanige reorganisatie, waarhij het zwaartepunt van het overheidsbe drijf naar de gemeenten zou worden Verlegd en tevens de belastingheffing gedecentraliseerd; Hoewel in beginsel juist, gelooft spr." niet, dat een zooda nige reorganisatie thans eenige kans zou maken. Daarom is voor dit oogenblik de taak om bij den Staat aan te dringen op het zetten van de tering naar de nering en niet omgekeerd eerst de uitgaven vast stellen en dan maar zien dat ae mid delen er komen. Handhaving van die* leer was alleen mogelijk bij den ouden politiestaat, die zich slechts ten doel stelde de ge meenschap tegen zeer reëele gevaren te beschermen. Ze is, bij de grenzen- looze uitbreiding der staatstaak on mogelijk geworden. Welbeschouwd is deze leer vrucht van de revolutionaire opvatting van den almachtigen Staat. In voor-revc lutionaire tiiden hield het reebt van de Overheid halt voor dat der burgers Om over hun vermogen te beschikken (beden, privilegiën). Bij het vragen van offers voor haar doel heeft de Over heid in acht te nemen de grenzen, wel ke door de welvaart en de toekomst van het volk worden gesteld. Gevaar, dat deze grenzen uit het oog worden verloren, levert een wetgeven de praktijk als h.t.l. wordt gevolgd, waarbij uitvoering en kosten eenzijdig op de gemeenten worden gelegd. Ideaal moet zijn, dat de Staat zelf. voor de financiering zijner regelingen zorgt. Daardoor zal vanzelf terugkee- ren de noodzaak om de tering naar de nering te zetten. STADSNIEUWS. 25-jarig bestaan van het kerkhistorisch gezelschap S S. S. Vandaag herdenkt het Collegium Historicum c.s. S. S. S. zijn 25-jarig bestaan De feestelijkheden zijn vanmorgen half elf begonnen met de ontvangst der reünisten in het Tehuis voor Chris telijke Studenten aan het Rapenburg. Na een kort openingswoord van de presidente, mej. L. C.- Dufour, gaf de eere-voorzitter, prof. dr. A. Eekhof, hoogleeraar te Leiden, een overzicht 'van de geschiedenis der S. S. S. Spr. bracht daarbij in herinnering, dat op 24 October 1901 prof. Pijper een vier tal theologische studenten uitnoodig- de-te zijnen huize, om in den geest van wat prof. Moll te Amsterdam en prof. Paul Fredericq te Gent hadden gedaan, te Leiden een vereeniging op te richten tot het beoefenen van de geschiedenis des Christendoms en het uitgeven van belangrijke docu menten. Aanvankelijk bepaalde men zich tot geschriften uit de 16e eeuw, waaraan de vereeniging ook haar naam ontleende. De resultaten van 'dozen arbeid dienden eerst als bouw stoffen voor inleidingen en tekst van het bekende standaardwerk, dat door prof. Pijper en prof. S. Cramer, hoog leeraar te Amsterdam, werd uitgege ven: De „Bibliotheca Reformatoria Neerlandica". Naderhand werden de studiën ook aan andere stoffen ge wijd. Het aantal der leden werd be perkt gehouden en varieerde gewoon lijk van zeven tot tien. terwijl in het geheel gedurende deze 25 jaar 25 stu denten lid van S. S. S. zijn geweest Verscheidene hunner zijn gepromo veerd en twee hunner bekleeden thans het hoogleeraarsambt in de ge schiedenis des Christendoms aan de universiteiten te Leiden en te Gronin gen. Hoe degelijk volhardend er aan bronnen gewerkt is, kan voorts blij ken uit de.bundels historische opstei len: „Uit den Hervormingstijd" en „Kerkhistorische Opstellen", die door den uitgever Martinus Nijhoff te 's- Gravenliage respectievelijk in 1906 en 1914 zijn gepubliceerd, en waarin de leden zes verhandelingen hebben ge schreven, die alle op oorspronkelijke studiën berusten. Terecht kon een der leden, die thans den Leidschen doc torstitel voert, bij zijn afscheid uit S. S. S. verklkren: „Hier heb ik werken geleerd". Prof. Eekhof vestigde verder ook nog de aandacht op den gezelligen omgang, den hechten band onderling, door samenwerking verkregen, op den mi! den toon, de afwezigheid van eiken richtingsstrijd en het hooge we tenschappelijke peil, waarop de ver gaderingen onder prof. Pijper's lei ding stonden. Waar nu, na prof. Pijper's aftreden, aan prof. Eekhof door zijnen ambtsvoorganger en ook door de studenten zelf het eere-voor zitterschap was aangeboden, daar had deze die uitnoodiging gaarne aan vaard. Reeds was men al weer frisch aan den arbeid, mede ook dank zij de b. langstelling en werklust der stu denten. Met den wensch, dat ook in «Je volgende jaren weder verscheidene zich onder zijn leiding mochten ont wikkelen tot wetenschappelijke vor- schers op het gebied der kerk- en dog- mengeschiedenis, die tevens een open oog mochten hebben voor de weten schappelijke vraagstukken, welke on ze tijd aan ed orde stelt, besloot spr. zijn met grootfe belangstelling gevolg de openingsrede. Nadat een gemeenschappelijk noen maal was gebruikt, heeft des middags in het gebouw aan het Rapenburg prof. dr.- J. Lindeboom, hoogleeraar te Groningen, een rede gehouden over: ..De Groninger Prof. Jur. F. A. van der Marck (17191SOO)". Spreker berron met eenige mededeelingen over de ïeé irndeels noo ongebruikte bronnen voor diens leven: Van Veen en Jonck- bloet schreven over !r n, niet zonde' eenige par?ivlirrhcM Spv. behandelde verder in het kort de verschillende moeilijkheden, waarin Van der Marck te Groningen gewikkeld werd; de laat ste, door Jonckbloet beschreven, ein digde met zijn ontslag om reden van kerkelijke onrechtzinnigheid. Wat uitvoeriger stond spr. stil bij Van der Marck's verblijf te Deventer als juridisch hoogleeraar aan het Athenaem en bij zijn betrekkingen tot J. D. van der Capellen tot de Poll. Daaruit blijkt dat de redenen, veeleer religieus dan politiek waren. Hij was, hoewel patriot na 1795 werd hij ce Groningen in zijn professoraat her steld politiek tamelijk gematigd. Maar hij gaf aanstoot door zijn propa- geeren van de beginselen van het na tuurrecht, waarhij hij ten onrechte meende op gereformeerden bodem te staan Wat hij leeraarde, was op het voetspoor van Grotius, Wolf, Leibnitz enz., niet het oude kanonieke natuur recht, maar een rationalistisch natuur recht, waarbij de opvattingen van zon de en wedergeboorte in het gedrang kwamen. Spr, toonde dit nader aan aan de hand van een in de Groning- sche Universiteits Bibliotheek aanwe zig, ongedrukt verslag van private colleges, waarin allerlei antwoorden, door Van der Marck aan leerlingen gegeven, op vragen van algemeen ju- ridischen en theologischen aard. Hoe wel de meeste antwoorden voorzichtig gesteld zijn en Van der Marck verschil tusschen de goddelijke en de mensche lijke rede blijft handhaven, blijkt toch duidelijk, dat hij de orthodoxe betee- kenis der gratia particularis misken de door haar te vermoraliseeren en zelfs te verrationaliseeren. Van der Marck's leerlingen gingen blijkbaar verder dan hijzelf. Eigenaardig is nog de geringe invloed, welke blijkt van Rousseau. Hierop volgde een zeer geanimeerde en interessante nabespreking. Nadat even gepauzeerd was, volgde een lezing van den heer J. de Wit, theol. cand. over: „Het godsdienstig element in de Geuzenliederen". Na een inleiding over: „Onze klassieke loop- gravenpositie", werd in het bijzonder gelet op het anti-transsubstantianis- me en de godsdienstige motiveering ervan, op den schriftuurlijken inslag van deze volksliederen, zoowel for meel als materieel, op den anti- papistischen geloofshaat, al ontbreekt het gebed voor Rome niet; in de eerste jaren ook veel eschatologisch-apocap- lyptische voorstellingen, afgewisseld door weeklacht, danklied, zondebesef. Onderlinge animositeit tusschen de verschillende protestantsche groepee ringen vinden we niet, wel het verlan gen naar hoogere eenheid. Nadere be paling van hun godsdienstig karakter is niet mogelijk, o.a. geeft het Geuzen liedboek geen bewijs voor een over heers chende plaats van het Calvinis me tijdens de eerste decenniën van den opstand. Na afloop van deze lezing had een receptie plaats door den eerevoorzit ter en het bestuur. Velen, zoowel pro fessoren als studenten gaven blijk van hunne belangstelling in het werk van S„ S. S. Is er eenerzijds oen oorzaak van droefheid, dat prof. Pijper in het be gin van dit jaar overleden, dezen dag niet heeft kunnen meevieren, ander zijds was men grootelijks verblijd, dat prof. Eekhof diens werk op zoo voortreffelijke wijze heeft willen voort zetten; zijn wetenschappelijke, accu rate wijze van werken dwingt in de S. S. S. altijd weer respect af, terwijl zijn onafgebroken historisch onderzoek een voortdurende aanmoediging voor zijn studenten insluit. De feestviering werd besloten met een geaneenschappelijken maaltijd. Antirevolutionaire Kies vereeniging. Dat de verkiezingen van het volgen de jaar in het zicht komen, blijkt uit de a.s. Vrijdagavond in Amicitia te houden ledenvergadering, volgens de annonce in ons blad van Zaterdagav. Alsdan komt o.m. aan de orde de voorloopige candidaatstelling met het oog op de verkiezing van leden van Je Prov. Staten van Zuid Holland. Van grooten invloed voor de samen stelling der naderhand op te maken definitieve lijst is het aantal stemmen dat op de vergadering van a.s. Vrij dag wordt uitgebracht, speciaal met het oog hierop, of de „Leidsche candi daten'' een vooraanstaande plaats zullen verkrijgen, Derhalve zij ieder lid er van doordrongen, dat het niet- bijwonen van deze vergadering betee- kent: geen invloed uitoefenen op de Samenstelling van de candidatenlijst. In verband met de verkiezingsactie kunnen wij reeds mededeelen, dat op Do mier dag 25 November a.s. Ds. C. J- van Lummel van Zuidland voor de 1:Y K' niging een rede hoopt te hou- bouw Prediker. Vereenigin- i corporaties gelieven met dezen i r kening te houden bii het uit i van hun vergaderingen. Réuni/2 van de Leidsclie C.JJVLV. kampen. Zaterdagavond is in Oud Hortus- zicht de jaarlij'ksche réunie van de C. J. M V Kampen gehouden. De op komst was zeer goed, er waren plm. 75 kampers aanwezig. De heer Vo^prs opende den avond, en verzocht de aan wezigen te zingen: „Lustig ist das Zi- geunerleben", waarna hij door een geestige toespraak de stemming er in bracht. Daarna begon men Ih-eit goed ver zorgde programma af te werken. Eerst vertoonden eenige muzikale menschen hun gaven, waarna de kampfilm ver toond werd. Voor en na de pauze werd een too- neelstukje opgevoerd. Het was goed opgezet en werd vlot gespeeld. Door eenige heerén werden nog verschillen de liedjes gezongen, en de heer Purol hield eeai „propagandas-rede" die zeer insloeg. De heer Voors besloot den avond weer en bedankte de menschen dfc dezen avond zoo goed deden slagen. Daar dit de laatste keer was dat de heer Brants in verband met zijn ver trek naar het buitenland te midden van alle kampers was, sprak spreker waardeerende woorden uit over alles wat de heer Brants voor de kampbe weging gedaan had. De heer Voors ver zocht toen de aanwezigen nog wat "te zingen, waarna de avond afgeloopen was. We kunnen met zekerheid begeren dat het een geslaagde avond was. Chr. Gem. Zangveieenigingen. Op de Vrijdgavond gehouden verga dering van 't Uitvoerend Comité voor het te houden Zangconcours op Hemel vaartsdag te Voorschoten, werden de functies verdeeld als volgt: C. B. v. d. Zeeuw, voorzitter, G. Goedhart, 2de voorzitter, G. J. Corts. secretaris, C. Groen, 2e secretaris, J. J. v d Kamp, penningmeestre en tot commissaris G. Zitman en P. Kaaijk. Tot deelname aan dit concours is gelegenheid uitsluitend voor Chr. Gem. zangvereenigingeri en wel Gem. kin derkoren, 4e, 3e, 2e en 1ste af deeling, Gem. koren en afdeeling Uitmuntend heid. Met de uitvoering der werkzaam heden wordt terstond ^en aanvang ge maakt. Maatschappij voor Toonkunst. Men deelt ons mede, dat de concer ten te geven door de Maatschappij voor Toonkunst te Leiden zullen plaats hebben als volgt: Utrechtsch Stedelijk Orchest, Dinsdag 2 November; Con cert van de Hollandsche Vereeniging voor oude instrumenten, Vrijdag 11 Februari 1927 en Utrechtsch Stedelijk Orchest, Dinsdag 8 Maart 1927. Op het concert van Dinsdag 2 No vember zal als solist optreden Jean Oellers, de nieuw benoemde eerste concertmeester van het Utrechtsch Stedelijk Orchest, die zal voordragen het concert voor viool met orkestbege leiding in a kl. t. opus 64 van Felix MendelssohnBartholdy. Als orkest werken zullen worden uitgevoerd: Ouverture tot de opera „Obéron" van von Weber; Uit Saudades de Brazil Suite de danses; Ouverture van Da- rius Milhaud; Neu Wien, walzer van Johaan Strauss en Ouverture van de Opera „Die Fledermaus", eveneens van Johann Strauss. Vereeniging „De Paedagogische Bibliotheek". In verband met verschillende vra gen verzoekt het bestuur der Vereen. „De Paedagogische Bibliotheek" ons, mede te deelen, dat de gelegenheid tot deelneminè aan de conferentie, die 30 October a.s. in de Kleine Stads- zaal zal gehouden worden, nog open- itaat. Hun, die zich nog wenschen aan té melden, wordt verzocht, dat te doen, door een bedrag van één gulden te storten op de giro-rekening van den heer A. van der Baan; no. 28953. Ook aan den ingang der zaal zullen kaarten verkrijgbaar zijn. Op Woensdag 29 October a.s. zal in het gebouw Pieterskerkgracht 9 een tentoonstelling geopend worden van leermiddelen en leerlingenwerk van Montessori- en Fröbelscholen. Deze tentoonstelling is toegankelijk tegen een entree van 10 cent per persoon, en zal geopend zijn Woensdag 3.307 uur Donderdag en Vrijdag 45.30 en Za terdag de conferentiedag van 95 uur. Tot groepsbezoek door oudercom- mji^sies, kweekschoolleerlingen, enz. zal het betsuur gaarne gelegenheid geven. Zoo mogelijk ontving het daar van liefst vooraf bericht, om voor ge leide te kunnen zorgen (Secretariaat: Oude Singel 220).' Leidsche Buitenschool. Naar wij vernemen is aan Mej. A. A. van der Endt, directrice der Leidsche Buitenschool, tegen 1 November a.s. op haar verzoek, eervol ontslag ver leend Belangrijkste nieuws in dit Nummer. Binnenland* Groote kloosterbrand te Echt Te Alkmaar drie dooden door gas- verstikking. Buitenland. Heden wordt een regeerlngsbesluit tot stabilisatie van den Belgischen franc verwacht. Trotzki en Kamenef zijn uit het Po litiek Bureau, Zinowjef uit de Komini teru verwijderd. Een aardbeving in den Kaukasus. Kostelooze inenting tgeen diphterie. De directeur van d^n Geneeskundi gen Dienst vestigt er de aandacht op dat, gelijktijdig met ^e enting tegen pokken, gelegenheicr bestaat tegen diphterie gevaccineerd te worden. De inentingen zijn volkomen onschadelijk zoodat zonder voorbehoud aan afle ou ders kan worden aangeraden hun kin deren te laten behandelen." D© Senaat der Universiteit alhier, heeft heden zijn gelukwensch doen toe komen aan Mr. J. J. Enklaar. Utrecht, ter gelegenheid van zijn 50-jarig docto raat in de rechten. Examen van apothekersassistent. Groep VII. Opgeroepen 4 Candida ten. Geslaagd zijn de dames: M. J. A. Pas-! man, geboren te Den Helder. A J. M. Paling, geboren te Katwijk. Op den Ouden Rijn werd Zater dagmorgen een handwagen van den melkslijter C. W. L. aangereden door een vrachtauto van den expediteur G., met het eenig gevolg dat van het kleinste voertuig een veer brak. Er viel geen persoonlijk letsel te betreu ren. In de Stedelijke Werkinricrting zijn opgenomen 236 volwassen perso nen en 6 kinderen. Totaal 242. Burgerlijke Stand. Ondertrouwd: L. Segaar, wedr. en C. de Graaf f, jd; L. van Ley den, jm. en B. Betram, jd; P. Mulder, jm. en C. H. Eradus, jd; C. Jasper jm. en S. M. Meel jd; H. P. Zandvliet, jm. en M. Develing jonged. BINNENLAND. Glit van K. K. de Kaningin-Moeder. H. M. de Koningin Moeder heeft een belangrijke gift geschonken ten bate van VY pensioenfonds aan Oranje Nas sau's Oord. ter gelegenheid van het zil veren jubileum op 20 October a.s. Steon aan Mobilisatie-slachtoffers. In een vergevordetrd stadium van voorbereiding verkeert, naar wij ver nemen op het oogenblik een wetsont werp, houdende een regeling voor de toekenning van uitkeering aan de mobi- lisatieslacntoffers. Tot dusver zijn deze uitkeeringen naar men weet, niet wettelijk geregeld en wor den de gelden daartoe elk jaar op de begrooting van oorlog aangevraagd. Ver. „Groen van Prinsterer". De Ver. „Groen van Prinsterer", ver» eeniging van burgemeesters, wethouders en secretarissen van Calvinistische we reldbeschouwingen, hield Vrijdag haar algemeens vergadering te Zwolle onder leiding, van den heer C. Dommisse, bur gemeester van Maassluis. In de morgenvergadering werd het verslag der vorige vergadering goedge keurd. Tot bestuursleden werden geko zen de heereri M. Jouwstra, Burgemees ter van Bedum en Mr. J. de Lange,, gemeente-secretaris van Utrecht. Het bestuur, is nu als volgt samenge steld: C. P. J. Dommisse, Burgemeester van Maassluis, voorzitter; P. Doorn, Bux gemeester van Zwijndrecht, secretaris; Mr. J. de Lange, Gemeente-Secretaris van Utrecht; J. J. Talsma, Burgemeester van Kamerik en Zegveld; M. Jouwstra. Burgemeester van Bedum; P. G. Laer noes, Wethouder van Vlissingen; P.G Schwartz, Burgemeester van Rilland- Bath, Mr. G. Bouma, Burgemeester van Hoogeveen, en A. Sonke, Gemeente- Secretaris van Harderwijk. In zijn openingsrede zeide de voorzit, ter o.m.: Laat ons huidige kabinet eens over wegen, of evenals de gemeente óp gezet te tijden v.erplieht is zijn belasting en strafverordeningen te herzien, er geen redenen bestaan de wetten des lands in verband met hunne financieels gevolgen en den veroorzaakten druk op de ge, meenten, aan een herziening te onder werpen, die ten gunste van de zoozeer bezwaarde arme gemeenten komt. Laten wij ais goede anti-revolutionairen voorts a.taan naar een beter kiesrechtstelsel.. Het oude idee, het huismanskiesrecht wortelt in het gezin en het stelsel van thans dat rechten geeft aan categoriëen

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1926 | | pagina 1