CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN 7d* JAARGANG DINSDAG 5 OCTOBER 1926 NUMMER 1942 LEIDSCHS COURANT ABONNEMENTSPRIJS In Leiden en buiten Leiden waar agenten gevestigd zijn Par kwartaali 2,50 Per weeki 0.19 Franco per post per kwartaal i 2.90 Dit nummer bestaat uit TWEE Bladen. EERSTE BLAD. De eene helft slechts. „Opgeschrikt door de onlusten bij de herhalingsoefeningen, heeft men ijverig gezocht naar de oorzaken", zoo begint onze stadgenoot Prof. Dr. Cr. J. Heering in de „Telegraaf" een artikel. De vrijzinnige Hooggeleerde kan het niet vinden met degenen, die de oor<- zaak zoeken in de verkeerde behande ling van den troep, te lange oefeningen" in de hitte, noch de prikkelende hou ding der militaire politie of het zenuw achtig optreden -van officieren Even min is hij het eens met degenen die -meenen dat kwaadwillige elementen gevoed door het -gebrek aan tucht van ons Hollandsche volk, vooral onder strenge militaire orde in korten oefe- ningstijd, tot uitbarsting deden komen wat we gezien hebben te Assen en el ders. Ook gaat hij niet mee met hen die meenen, dat de ontwapeningsbetoo- ging en voortgaande propaganda in die richting, noodwendig tot ccn.flict.en aanleiding moet geven, hij de onont wikkelde massa. Hij huldigt zelfs, de zeer merkbaar mankgaande, meening, dat de ontwapenings propaganda, oa. van een groep vrijzinnig democratische predikanten, te vergelijken is met de actie in het midden der vorige öeuw in Amerika gevoerd tegen de slaver nij. Ook toen leidde dat in 9ommige neger-factorijen tot bloedige botsingen waarop de eindelijke vrijlating toch volgde; in deze gebrekkige wereld telt ook de nobelste bewegng haar onbe doelde slachtoffers. De Prof. vergeet dat in de eerste plaats het doel van de propaganda in Amerika voor afschaffing der slaver nij oneindig veel verschilt van de ac tie nu gevoerd voor ontwapening in den zin door de uiterste vrijzinnigheid bedoeld. Maar bovenal de botsingen in Amerika voorgekomen .varen even goed te veroordeelen als de bbtsingen die nu voorkomen. De Prof. neemt met een zeker wel gevallen over de uitl'aitmig vanj den katholieken moraaltheoloog Joh. Aertnijs „dat de gedwongen dienst plicht de slavernij van onze eeuw is". Op grond daarvan legt hij toch weer wel eenig verband tudschen de zedelijke drijfveer die het volk en zijn geestelijke voorgangers in beweging brengt en de onlusten anderzijds, n.l. dit, dat het militaire gezag in de oogen van die duizenden zijn zedelijken grond verloren heeft cl dus eigenlijk geen gezag meer is, doch slechts een tijdelijke macht. Hierin voortgaande zegt hij te ho pen, dat het onderzoek, door het Ka merlid Schaper gevraagd, diep genoeg zal graven om de eerste en eigenlijke oorzaak aan den dag te brengen, n.l. het* wegvallen van den zedelijken grond van het militaire gezag en daar mede het wankel staan van dit gezag zelf. Als om deze uitspraak te doen uit komen als een conscientiekreet eindigt hij zijn betoog aldus: Dit is een feit, dat niet alleen voor het leger bedenkelijk is, maar voor de heele samenleving. Want het militaire gezag is tot nog toe ©en onderdeel van het overheidsgezag Als het, overheids gezag blijvend zijn lot bindt aan het militaire gezag, dan ziet het er met zijn toekomst donker uit. Want het zal oneer en meer blijken, dat he£ militaire gezag als g e z a g, I. i. als z e d e 1 ij k e grootheid, niet te handhaven is. „Zij, die met mij het overheidsgezag zedelijk en maatschappelijk noodwen dig vinden, en daarin zien één der verordeningen Gods, zij hebben tot du ren plicht de overheid te waarschu wen: Uw gezag, overheid, het gezag loopt gevaar, wani het dreigt te ver liezen zijn voorn aamsten steun, zijn zedelijken steun in de gewetens uwer burgers. Er breekt een zedelijke op standigheid los in het volk, die bij de zwakke geesten overslaat jn losbandig heid, precies als in de dagen van Luther's hervorming' Het valt onmiddellijk op, dat de Hooggeleerde ons absoluut in bet pn- zekere laat welk machtsmiddeel hij' -ie Overheid dan wel in de handen wil ge ven. Wij kunnen toch niet aannemen, dat hij die zegt het overheidsgezag nood wendig te vinden als een ordening Gods, die Overheid zonder eenig machtsmiddel dat gezag zou willen doen handhaven. Wij kunnen niet aan nemen, dat hij wanneer op zekeren avond een inbreker geld cn leven van hem eischt er. hij nog nat in staat is oim de politie te waarschuwen, zou BUREAU: Hooigracht 35 Leiden TeL 1278, Postgiro 58936 Postbox 20 ADVERTENTIE-PRIJS Gewone edverteatiën per regel 22*/, cent Ingezonden Me de deelingen, dubbel Uriel. Bij contract, belangrijke redactie. Kleine advert en tiën bij vooruitbetaling ven ten hoogste 30 woorden, worden dade lijke geplaatst ad 40 cent wenschen, dat die politie ongewapend kwam. Dat zij tot het ongenood© heer schap zou zeggen, lieve vriend ga als 't u blieft professors huis voorbij. Maar zelf» al zou hij het verouderde standpunt zijn toegedaan, dat onze Overheid dan maar de* grenzen moet verdedigen met een beroepsleger, meent hij dan waarlijk dat dit in onzen tijd mogelijk zou zijn? Maar en dat is een vraag, aan de klem waarvan de Prof. niet kan ontkomen als in het militieleger, geen gezag meer be staanbaar is, omdat de meerdere het zedelijk recht mist om over den min dere te heersphen, en gehoorzaamheid te eischen, is'dat dan wel bestaanbaar in een beroepsleger? Is dit dan wel be staanbaar bij de politie? Mag de Over heid dan wel bij groote rampen de hulp van de burgers gelasten om goed en leven te redden? Wij nemen aan, dat Prof. Heering geen andere opvatting heeft van den oorsprong van het gezag der Overheid als wij. Maar zelfs al zou hij aannemen dat de Overheid tiit aan zichzelf ont leende, dan nog moet die Overheid be- schikk n over een machtsmidel Dat machtsmiddel zal altijd uit het volk zelf moeten opkomen. Daarom moeten wij wel tot de con clusie komen, dat Prof. Heering ons slechts de eene helft van zijn stelling heeft doen zien. De andere helft zullen Wij wel nimmer te zien krijgen. Of mis schien toch wel, maar dan in een tijd stip (God moge het spade doen aan breken), waarop niemand aan de eer ste helft meer behoefte heeft. Zelfs de ^Sociaal-Democraten waren in 1914 voor mobilisatie, voor verdediging van onzen vaderlandscheq bodem, al hun ontwapenngsgeroep van nu en vroeger ten spijt. Wij vermo'eden, dat Prof. Heering ons in zoo'n tijdstip ook wel zal willen meedeelen, dat de Overheid toch wel moet en ook mag eischen dat men het militaire gezag gehoorzaamd. STADSNIEUWS. LEIDENS' ONTZET HERDACHT. Voor de 37ste maal is onder de aus- pioieën van de 3 Octobervereeniging het beleg én ontzet van onze stad in 1574, feestelijk herdacht. We moeten de 3 Octobervereeniging zeer erkentelijk zijn voor den velen ën velerlei arbeid die zij ook nu weer aan de organisatie van het feest heeft ten koste gelegd. Eigenlijk staat dit pluim pje ietwat vreemfl, omdat wij spreken de als publiek, verondersteld worden deel uit te maken van de 3 October vereeniging, en zoo beschouwd zouden we dus onszelf bier mede prijzen. Men denke zich dan evenwel dit bewijs van erkentelijkheid speciaal gegeven aan 't betrekkelijk kljeine getal menschen dat elk jaar de practische leiding heeft en in ze^er bijzondere mate aandeel heeft in de veelomvattende regeling. Die regelipg was, voor- zoover wij konden nagaan, ook nu weer van dien aard, dat alles uitstekend marcheerde. Het programma voor deze feestvie ring was geheel in lijn dér echte 3 Oct. herdenkingen. Wie op dezen dag in zijn gedachten het feit van 1674 vasthoudt en in het licht daarvan den 3en Oct. wil vieren, ziet maar gaarne het historisch element in de feestvie ring sterk op den voorgrond geplaatst. En wat dit aangaat hebben wij giste ren niet te klagen gehad, als wij den ken aan het mooie onderwerp voor openluchtspel en optocht, die toch al tijd de hoofdnummers van het mid- dagprogram blijven. De kerkelijke her denking, voor nog zeer velen terecht het voornaamste punt, had nu voor een groot gedeelte reeds op den Zon dag plaats gehad, nu deze met iden 3en October samenviel. Velen, die 'anders in de morgenuren in de1 godsdienstoe fening het ontzet herdachten, waren daardopr in de gelegenheid öm thans eens te zien hoe 's morgens in de stad wordt feestgevierd. Het begin van Zaterdag. De „feestelijkheden" vingen ditmaal reeds aan op ^aterdag 2 October. Om drie uur werd het „Lunapark" op 't Schuttersland opengesteld, en al spoedig was daar het feest in vollen gang, en ontstond ii^ de heele omge ving een drukte, die snel toe-nam naar mate voor meerderen het dagelijksch werk was afgeloopen en -voortduurde tot tegen middernacht. Ernstige onge regeldheden kwamen niet voor. De po litie had nog geen vergunningen uit gereikt voor de traditioneel© kunsten makers en gokkers, die den weg on veilig-, plegen te maken, en hield een wakend oog in 't zeil, al glipte er nu en dan wel eens eentje door. Op het terrein aan den H. Rijndijk zou om drie uur de generale repetitie aanvangen voor het Riddertournooi. Er waren veel kaarten vérkocht, en een flinke menigte bezette de grootsch opgezette tribune, terwijl heerlijk het stralende herfstzonnetje de kleurige omgeving ovexglansde. Gelukkig maai*, dat het prachtig weer was, want de toeschouwers moes ten even geduld oefenen Een der me dewerkende militairen was onderweg op den Kanaalweg een ongeval over komen, terwijl enkele ander© medewer kers niet precies op tijd waren. Zoo doende werd het. half vijf eer de rid ders opkwamen. De repetitie slaagde in 't algemeen heel goed. De 'bezoekers waren zeer voldaan, en hadden alvast een goeden indruk gekregen van wat Maandag te wachten stond. In optocht trokken de gecostumeerde deelnemers, voorafge gaan door bereden politie, de stad in, waar reeds duizenden op de been wa ren. Geen wonder, dat toen de feest stemming er voor goed inzat. Een vreemdeling zou Zaterdagavond zeker den indruk gekregen hebben dat het feest reeds in vollen gang was, vooral op de hoofdstraten, waar het enorm druk was. Op de Breestraat maakte de illuminatie van het stad huis weer een grootsch effect. Speciaal voor de kinderen was ditmaal iets feestelijks georganiseerd in den vorm van een voorstelling in den Schouw burg. Onnood^g te zeggen, dat het op treden van Tyl Uilenspiegel in booge mate den lachlust van het kleine goed je opwekte. Deze voorstelling was al leen toegankelijk voor de kinderen van leden der 3 Oct. vereeniging. In de Stadszaal werd de eerste caba ret-avond gehouden vanwege het bu- reau-Max van Gelder. De eerste feestdag was hiermede achter den rug. De kerke, 'ijke herdenking. 'Het beleg en ontzet is Zondag in de meeste godsdienstoefeningen herdacht In de Pieterskerk, die in dit verband een bijzondere beteekenis heeft, omdat daar de verloste burgerij het eerst is samengekomen qiu God te danken, trad. Zondagmorgen op Ds. G, H. Bee kenkamp, als pred. der Ned Hervorm de Gem. De kerk was meer dan vol. Onder de aanwezigen was ook burge meester de Gijselaar. Ds. Beekenkamp hield een predikatie over Psalm 106: 11 en 12: „En de wateren overdekten hunne wederpartij ders; niet een van hen bleef over. Toen geloofden zij aan Zijne woor den; zij zongen zijn lof." In „iPrediker" waar de Cbr. Geref. Gem. tijdelijk bijeenkomt, trad Ds. Joh Jansen op met een predicatie over Matth. 8.2327: „En als hij in H schip gegaan was, zijn hem zijne discipelen gevolgd. En zie, daar ontstond een groote, on stuimigheid in de zee. al zoo dat het schip van de golven bedekt werd, doch hij sliep. En zijn discipelen bij hem komende, heben hem opgewekt, zeggen'de: Heere behoed ons, wij vergaan. En hij zeide tot hen: Wat zijt gij .vreesachtig, o-ij kleingeloovigen? Toen stond hij op on bestrafte de wind en de zee. en daar werd groote stilte. En de menschen verwonderden zich, zeggende: Hoedanig is deze, dat ook de winden en de zee hem gehoorzaam zijn!" terwijl in.de samenkomst der oud-Geref. gemeente Ds. W. C. Lamain het Woord bediende naar aanleiding van Richt. 5:10 en 11 (Lofzang van Dehora) „Gij, die op de witte ezelinnen rijdt, gij. die aan het gerichte zit. en gij die overweg wandelt, spreekt er van. Van het gedruisch der schutteren, tusschen de- plaatsen waar men water schept, spreekt aldaar te samen van de ge rechtigheden des Heeren, van de ge rechtigheden bewezen aan zijne dor pen in Israël: toen ging des Heeren volk af tot de poorten." Op Maandagmorgen. Het zag er wat de weersgesteldheid betreft vrij gunstig uit toen Maandag morgen de éigenlijke herdenking be- #gón e'n de feestgangers van alle kan ten de binnenstad introkken om bij reveille en koraalumziek te zijn. Hoe wel niet bepaald zonnig, was het weer heerlijk wat de temperatuur aangaat, en het liet zich aanzien dat de dicht- grijze wolkenhemel wel spoedig zou opklaren. De reveille. Voor de reveillemuziek der politie mannen op het bordes van 'tsadhuis was ditmaal bijzonder veel belangstel ling. Over een tamelijk grooten af stand vulde een luisterende massa, de Breestraat, zoodat haar tal veilig op eenige duizenden kon worden geschat. Precies op tijd begonnen, was de re veillemuziek, als altijd van een goed gehalte, ook weer tijdig geëindigd. Bij het monument 1574. En nauw waren de laatste tonen ver klonken of midden op straat formeer den zich de gelederen van de Chr. Pa- trimonium-padvindersgroep en de Chr damesgymn. vereeniging „Hestia" on der leiding van den heer C. P. de Bruyn. Omstuwd door de dichte me nigte, werd in gesloten gelederen met ontplooide oranje-vaandel en roffelen de trom opgerukt naar de Jan v. Hout kade, waar aan 't monument voor van Hout, Boisot en v. d. Does een hulde werd gebracht. Nadat het Wilhelmus was gezongen brachten de deelnemers den padvin ders- en gymnastengroet, die weer ge volgd werden door eenige Vaderland- sche liederen. Tenslotte werd onder groote belangstelling in de richting van de Doezastraat afgemarcheerd. In het v. d. Werffpark. Intusschpn had ziich op het Steen- schuur en in het v d. Werffpark reeds weer een menigte gevormd, die getui ge wilde zijn van de Koraal muziek. De omstandigheden waren ideaal voor het zingen. Aanvankelijk was het slechts de doffe tred van de aankomen de bezoekers, die in het herfst-schoone park de stilte van den vroegen morgen verbrak. Het was waarlijk geen straf, bier even te „moeten" wachten. Aan den zang werd ditmaal deelge- nomén door de Chr.' zangvereenigin- gen Ex Animo. Ledagoh, Zingt den Heer, Hallelujah en.Zang zij onze leus Sanders' gem. koor de Ster en de Burg zangschool van den heer C. B. Duys- ter, die het geheel dirigeerde. Als steeds was het een, indrukwek kend oogenblik, toen de vele zangers, als 'tware gedekt door de rijzige fi guur van v d. Werff en met hein in dezelfde richting staande, den dank der Leidenaren zongen voor wat God eeuwen geleden aan deze veste heeft willen doen en tevens ten aanhoore van eenige duizenden een door Vale rius kostelijk geformuleerde bede op zonden voor de blijvende nabijheid van den God der Vaderen en de effectieve waardeering van het nageslacht. Er werd met stille aandacht geluis terd. De begeleiding van het Stedelijk ■muziekkorps was keurig. Eenige zan gers moeten het Oud,Holl. lied nog be ter leeren verstaan, en ook moetenden volgende keer de ongegeneerd hard tuffende motorbootjes op een afstand worden gehouden. Namens de zangers bood de heer C. B. v. d. Zeeuw den burgemeester, die met zijn echtgenoot© gelukkig weer dit deel van de feestviering kon bijwo nen, ,een krans aan met de stadskleu ren, om die aan het standbeeld van v d. Werff te hangen. De burgemeester dankte met eenige woorden, waarna onder de tonen van het Wilhelmus de krans werd opgehangen. Op de Aalmarkt. Alles stroomde nu weer haar de om geving van de Aalmarkt, om het Ja- pansch Dagvuurwerk en de uitdoeling van haring en wittebrood te kunnen zien. Voor de uitdeeling hadden zich ditmaal 2766 personen opgegeven. Be halve de gebruikelijke oud-Leidsche feestgave werd koffie en thee ver strekt als andere jaren door de fa. v. Nelle. Een jubileum. In het Waaggebouw werd tegelijker tijd een jubileum herdacht. Hot was hl. voor de vijf-eh-twdntigste maal dat Mej. E. Filippo behulpzaam was als lid der Comm. van bijstand. Zij werrl door 'den voorzitter der 3 Oct. vereen, hartelijk toeesproken en ontving be halve veel bloemen ook een bedrag in enveloppe. „Polyhymnia" zette de op gewekte plechtigheid luiister bij door een krachtig „lang zal zij leven" te laten hooren, gevolgd door een „zij leve hoog." Ook de burgemeester bood persoonlijk zijn felicitatie aan. Het heele gezelschap moest tenslotte even voor de lens komen. Het dagvuurwerk, Opgeluisterd door de muziek van „Polyhymnia^ ving hierna 't Japanscli Dagvuurwerk aan, waarvan nummers heel mood, maar een te groot percen tage minder goed slaagde. .Evenwel is bij de verschillende geestigs momen ten weer danig gelachen. De belang stelling was overweldigend. Bij het station. (Het werd nu langzamerhand tijd voor de blijde incomste van de Bos sche muzikanten van Goulmy en Baar De angstig-grijze lucht, waaruit ie der oogenblik een motregentje kon worden verwacht, verhinderde niet dat een onafzienbare menigte zich op stelde op het Stationsplein, het em placement der heide trams en den Sta tionsweg. Men scheen wel over de hoof den te kunnen loopen. Voor een goede regeling was ge zorgd. Aanvankelijk wekte de aanwe zigheid van bereden politie het ver moeden, dat het corps door tien ge wonen ingang het perron verlaten zou, en zoodoende bleef het publiek wat vooraan. Maar nauw was de trein, die even over tijd was, binnen, of 't bleek Belangrijkste nieuws in dit Nummer. Binnenland. De herdenking van Leiden's Ontzei. Ernstig motor-ongeluk bij Delit. Hotelbrand te Roermond. Het schisma in de Geref. Kerk van Tienhoven. Buitenland. In Zwitserland zijn negen spoorweg mannen in een tunnel gestikt. Overstroomingen in de Ver. Staten. Een proteststaking in de Londcn- sche havens. k. Geruchten omtrent een revolutie in Spanje. anders, n.l. dat de koninklijke uitgang zou worden gebruikt. De agenten had den weinig moeite het publiek op een afstand te houden en alles marcheer de uitstekend. Nadat de muzikanten hun instru menten hadden afgehaald en in de wachtkamers koffie was geserveerd, vertoonden zij zich eindelijk, tegen kwart voor elf. aan de wachtende me nigte. die met een luid hoerah den clik ken tamboer-maitre begroette als een goeden bekende. Onder hoogen druk van de dichte massa toeschouwers werd een rondgang floor de stad ge maakt, overal een geweldige drukte brengende, totdat men in Musis Sa crum een rustig eindpunt had gevon den. TeHvijl Het de heer van Leeuwen feestklanken hooren van het Stadhuis carillon en deed nok de fontein op de Vi.echmarkt haar plicht. Maar drukker dan daar was het op 't Schuttersveld en om,rrevin°\ Door den grooten toe loop kon men dit slechts half loopend, half schuifelend bereiken. Echter, een maal op het veld, was er weer ruimte, en waren er ook de tien- bij tientallen vermakelijkheden, 'die hun aantrek kingskracht op het publiek uitoefen den. Naar het Tcumooiveld. Met het middaguur brak een der hoogtepunten in de feestviering aan: 't riddertournooi ter gelegenheid van den intocht van-Jan van Beyeren na het beleg van 1420: Wie kaarten had, moest om kwart voor één op zijn plaats zijn. Reeds vroeg begon het dus te ..loopen" en waren speciaal de beide zijvakken van de uitgestrekte tvibune geheel bezet. Van de duurdere plaatsen bleven en kele open, die tegen den aanvang van het spel door anderen werden ingeno men. De tribune was toen tot in alle hoeken bezet en bood daardoor, bij den amphi theatervorm een imposanten aanblik. Precies op tijd marcheerde 't corps van Goulmy en Baar, voorafgegaan door den decoratieven tamboer-maitr,© het feestterrein op, als de voorbode van den naderenden soet der deelne? mers. Jammer, dat niet een helder herfstzonnetje de kroon op het werk zette. Maar ook zonder dat kleurden de décors en de middeleéuwsche ge waden prachtig, en men werd er on willekeurig stil van, toen de BosscWe muziek met de meeslepende tonen van een ouverture het schitterende spel inleidde, nadat in keurigen draf het bestuur der 3 Oct. Ver. bet tournooi- veld was opgereden en in de voorste rijen had plaats genomen. Nu bleek, dat de ontwerper, de heer van R. du Chattel mooi werk had ge daan door op verschillende manieren de handeling van het spel onder het- publiek bekend te maken, zoodat ieder die goed gelezen of geluisterd had, al les goed kon volgens Met waardeering moet hierbij wor den gewezen op het werk van den teekenaar Fons v. d. Velde, die de dé cors ontwierp en van den heer Nico de Jong, die als regisseur optrad. De costumes waren afkomstig van de fa. Henri Schippers te Rotterdam, terwijl de grimage werd verzorgd door de fa. H. D. Michels uit Amsterdam. Er ging een groote bekoring uit van het machtig kleurenspel van toumooi- veld, décors en gewaden, toen de ge- heele stoet in zijn eigenaardig© samen stelling uit wereldlijke, en geestelijke gezaghebbers, onder den geïmprovi- seerden kasteelmuur doorschreed. Na een rondgang langs de tribune namen de hoofdpersonen, Graaf Jan. de bis schop van Luik en de anderen hun loges in, waarna met ruiters pel en van de Hollandsche en Henegouwsche schildknapen het openluchtspel werd ingeleid. Wij kunnen "niet op alle onderdoelen uitvoerig ingaan. Het zou trouwens veel omschrijving eischen, den indruk

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1926 | | pagina 1