Dit nummer bestaat uit TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
Belangrijkste nieuws in dit Nummer.
7JAARGANl
ÜONDERDAG 19 AUGUSTUS Töze
NUMMER 1903
COURANT
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal f 2.50
Per week f 0.19
Franco per post per kwartaal 1 2.90
V Sociale wetgeving.
Het valt Velen nog altijd moeilijk
de sociale wetgeving als een zegen
te zien.
De schaduwzijden en die zijn er
ook verliezen ze geen oogenklik
uit het oog, maar op de lichtzijden
wordt nooit de aandacht gevestigd.
De -lasten worden breed uitgeme
ten, maar de baten verwaarloosd.
En toch mag over die baten niet
gering worden gedacht.
Wat heeft b.v. de veel gesmade On
gevallenverzekering niet veel leed
verzacht.
De directe voordeelen zb'n voor de
betrokken arbeiders van groote betèe-
kenis.
Maar van niet minder belang zijn
de indirecte voordeelen.
Dat bleek nog meer uit het verslag
van de Scheepvaartcommissie te Rot
terdam, waarin o.m. het volgende me
degedeeld werd:
„Over het nuttig effect van den
dienst der Havenarbeidsinspectie
wordt opgemerkt, dat in Rotterdam
de bedrijfsongevallen per 1000 regis-
tertonnen daalden van 0,41 in 1906
tot 0,11 in 1923. Dp grootste vermin
dering vond plaats van 1907—1909,
derhalve vóór de instelling der in
spectie en wel zooals de commissie
aan het jaarverslag van den dienst
van 1910 ontleent, als gevolg van een
wijziging in de premieberekening vol
gens. de Ongevallenwet, waardoor de
meeste werkgevers zelve belang kre
gen bij vermindering der ongevallen."
Een der conclusies van de Commis
sie luidt dan ook:
Het aantal thans voorkomende on
gevallen is relatief geringer dan vóór
de instelling der controle in 1905 en
bovendien zijn een groot aantal der
ongevallen van weinig betepkenis;,de
'meeste der overblijvende ongevallen
izijn aan belanghebbenden zelf te wij
ten of door geen enkel toezicht te
voorkomen."
Hieruit blijkt dus dat niet alleen
het leed van de door een ongeval ge
troffenen en hunne [gezinnen werd
verzacht, maar dat ook en dat is
van niet minder beteekenis het
aantal ongevallen zeer belangrijk ver
minderde en dat bovendien de gevol
gen minder ernstig waren.
Er wordt vaak met weinig waardee
ring gesproken over de sociale wet-'
geving.
Ook wel in Christelijke kringen.
Er is menigmaal een roepen om vrij
heid, die noodzakelijk tot ongebon
denheid moet leiden.
Daaraan mogen wij niet meedoen.
Het is niet Christelijk en niet anti
revolutionair.
Bij alle gebrek in onze verzekerings
wetten, die als alle menschenwerk
niet volmaakt zijn, is daarin toch ook
veel goeds dat als een zegen mag
worden aangemerkt.
V Rijk en gemeenten.
Minister Kan •beleeft, zooals trou
wens te verwachten was, niet veel
pleizier van zijn circulaire aan de col
leges van Gedeputeerde Staten inzake
bezuinigingen- op de gemeentefian-
ciën.
Naar gemeld wordt toonden meer
dere colleges zich hoogst verwonderd
omdat het, zooals ook van andere zij
den werd opgemerkt, juist het rijk is
geweest dat door het geven van al
lerlei voorschriften- in niet geringe
mate tot de uitzetting der gemeente
lijke uitgaven heeft bijgedragen.
In zeer bijzondere mate toonde men
zich verwonderd over de vingerwij
zing aan Gedeputeerden om desnoods
gebruik te maken van hun wettelijke
bevoegdheid tot onthouding van goed
keuring aan gemeentebegrootingen.
In de laatste'"jaren toch cn ook nog
in den allerlaatsten tijd hebben col
leges van Gedeputeerden herhaalde
lijk, als het gemeentebestuur in be
roep ging van besluiten om gemeente-
begrootingen niet goed te keuren,
juist in Den Haag de kous op den kop
gekregen.
Deze verwondering bij Gedeputeer
den wekt geen verwondering.
Al gaan de .Gedeputeerde Staten
niet geheel vrijuit, daar zij meerma
len Gemeentelijke bezuinigingspogin-
gen wisten te verhinderen, in het al
gemeen kan wel gezegd dat op 1e ge
meentelijke uitgaven een nauwlettend
toezicht werd gehouden.
Maar het is de Regeering geweest
die voortdurend maatregelen nam en
voorschriften gaf, waarbij met den
toestand der diverse gemeentekassen
absoluut geen rekening werd gehou
den.
Vandaar, dat het een ietwat eigen
aard igen indruk maakt, dat thans in
BUREAUHooigracht 35
Leiden
TeL 1278, Postgiro 58936
i Postbox 20
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone advertentiën per regel 22*/» oent
Ingezonden Me de deelingen, dubbel tarief.
Bij contract, belangrijke reductie.
Kleine advertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogate 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent
de ministerieele circulaire de voorstel
ling wordt gewekt, als zou het noodig
zijn het toezicht over de gemeenten
te verscherpen en de gemeentelijke
autonomie nogal meer te beknotten.
Wijnkoop en Jan Steen.
Op 2 Augustus j.l. richtte de heer
Wijnkoop de volgende vraag tot B. en
W. van Amsterdam:
Is het niet mogelijk, dat B. en W.
maatregelen nemen, welke er tot kun
nen leiden, dat althans ettelijke dui
zendtallen Amsterdamsche arbeiders
en voor wat hun inkomen betreft
daarmee gelijk te stellen ingezetenen,
van beiderlei kunne, ook jongere/i, in
de maand Augustus nog in de gele
genheid worden gesteld, op één dag
heen en weer, 4egen uiterst Taag tarief
de Jan Steententoonstelling te Leiden
te bezoeken?
Zou het College niet bereid zijn,
eventueel aan den Raad een voorstel
te doen, om een bedrag beschikbaar
te stellen, tot geheele of gedeeltelijke
bestrijding der hieraan verbonden
kosten?
Op deze vragen antwoordden B. en
W.:
De bedoeling dezer vragen zal waar
schijnlijk zijn, dat de maatregelen, als
daarin worden aangegeven, van ge
meentewege worden getroffen.
Is deze meening juist, dan kunnen
B. en W. mededeelen, dat naar hun
oordeel het nemen van deze maatre
gelen niet op den weg der Gemeente
ligt.
Dwangbevelen Handelsregister.
Op het bureau der Kamer van Koop
handel liggen ter doorzending aan den
deurwaarde gereed een 14-tal dwang
bevelen, verdeeld over de navolgende
geme.enten: Leiden 11, Koudekerk 1,
Noordwijk-Binnen 2.
Ingeschrevenen in het Handelsre
gister, die de kosten voor eerste in
schrijving of dé jaarl, bijdragen 1926
nog niet hebben betaald en daaraan
reeds per aangeteekend schrijven
zijo heriLuerd, word in nog tot 21 Aug
192'T in Je gelegenheid gestel 1 het ver
si huldigde te voldoe.
Na lien datum osVvu zi? de hooge
kost*n, welke op dwangbevelen vallen
en var. f 7 50 tot 15'kunnen bedra
gen aan 7irh zelf te wijten
W. van Wijk.
Het zal velen stadgenooten leed doen
te vernemen dat de' heer W. van Wijk
die dikwijls zjjn medewerking ver
leende bij het ontwerpen van de feèst-
plannen voor de viering van den 3en
October en als zoodanig ook bij de
herdenking van 1924 nog op den voor
grond trad, thans reeds geruimen tijd
vrij ernstig ongesteld is. Hij wordt in
het Diaconessenhuis verpleegd.
Den 16-jarigen loopknecht J. B-
is gisteren de handwagen van zijn pa
troon, B. van den N. Rijn ontstolen,
terwijl hij het voertuig even voor zijn
woning had laten staan.
Terwijl hij van het dak van zijn
pakhuis aan de Langegraoht een vlie
ger wilde afhalen, had gistermiddag
de 16-jarige J. v. 't Z. het ongeluk om
een hoogte van 5 M. naar beneden te
vallen. Hij kwam met het hoofd op
een handwagen terecht, en liep daar
bij bloedende verwondingen op.
Door den Eerste Hulpdienst werd
hij naar het Acad. Ziekenhuis over
gebracht ter observatie.
Latere berichten melden dat de ver
wondingen gelukkig van niet ernsti
ge n aard waren.
BINNENLAND.
Ministerieel bezoek aan Maastricht.
Naar aanleiding van de plannen
tot afbraak van de oude Maasbrug,
hot bouwen van een nieuwe brug op
de oude plaats en den aanleg van
een noodbrug, liCDben .de minister
van Waterstaat, Mr. van der Vegte
en de minister van Onderwijs, Kun
sten en Wetenschappen, Mr. Waszink,
een bezoek aan Maastricht gebracht,
vergezeld van de ingenieurs Baucke,
Klink, Kamstein en Rosewald.
De nalatenschap van dr. K. F. R.
Hubrecht,
Naar de N.R.Ct verneemt, is het Ko
loniaal Instituut ie Amsterdam eenig
erfgenaam van de nalatenschap van
wijlen dr. H. F. R. Hubrecht. Hoeveel
deze erfenis bedraagt, is nog niet te
schatten, omdat afgetrokken moeten
worden verschillende legaten, waar
onder belangrijke, aan instellingen
van openhaar nut, successierechten
en andere kosten, maar er blijft voor
het Koloniaal Instituut een bedrag
van niet geringe beteekenis, al is het
bedrag van 4 millioen, dat reeds ge
noemd is. sterk overdreven.
Wjj herinneren er aan. dat wijlen
dr. Hubrecht in het laatst van zijn
leven reeds eenige vorstelijke schen
kingen aan het Koloniaal Instituut
heeft gedaan, tot een gezamenlijk be
drag van 11 ton.
Een studiereis om de, wereld.
De Rijndam van de HollandAme-
rikalijn is gecharterd voor een reis
om de wereld.
9 Op 1 September vertrekt het schip
naar New-York. Daar zal een gezel
schap, bestaande uit Amerikaansche
professoren en studenten, in totaal
ongeveer 500 man, zich inschepen
voor een studiereis rond de wereld.
Van New-York gaat de reis via het
Panam a-kanaal 0 naar Japan. Daard a
is Indië aan de* beurt. Tal van Euro-
peesche landen staan op het reispro
gramma.
De Rijndam is 20 Juli j.l. uit New-
York hier aangekomen. Het schip is
nadien uit den vasten lijndienst op
New-York genomen en naai* de Waal
haven Noordzijde verhaald, waar het
voor de verre reis in orde wordt ge
bracht.
J. Keuning. f
Op ruim 76-jarigen leeftijd is over
leden de heer J. Keuning, oud-hoofd
der school en een. in Christelijke krin
gen zeer bekend schrijver.
Reeds op jeugdigen leeftijd werd de
heer Keuning hoofd eener Chr. school
eerst te Lange;-sk, daarna te N. Peke-
la en tot 1902 te Spijk. Toen nam bij
zijn ontslag en vestigde zich te Gro
ningen
De heer Keuning heeft veel gearbeid
Vooral voor de pers. Jaren lang redi
geerde hij alleen de in 1893 opgerichte
„Keuvelaar", waarin hij op eenvoudi
ge, heldere wijze de anti-rev. ceginse-
len verdedigde en toelichte. 't Was
een volksblad bij uitnemendheid en
kon dat zijn, omdat de hee** K. de
juiste volkstoon wist te treffen, zoo
wel in de artikelen, die hij schreef als
ook in den samen^praakvorm, waarin
hij alles wat op LH terrein van het
politieke leven *;o<.iviel, besprak. Bo
vendien schreef hij tal van boeken,
vooral historische verhalen.
Ned. Bond van Gemeente-ambtenaren.
Nadat de afdeeling Gelderland Dins
dagavond te half acht in „Hotel O-
ranje-Nassau" te Arnhem, het hoofd
bestuur en afgevaardigden had ver
welkomd. waarbij Mo*. Th. G. Donner
als voorzitter een toespraak* hield,
volgde te half negen een begroetings
samenkomst ten Gemeentehuize na
mens het Gemeentebestuur van Arn
hem. De Burgemeester, Mr. S. R. J.
de Monchy, heette Hioofdbestuur en
leden welkom, om vervolgens in een
geestig woord te herinneren aan de tot
standkoming van de Gemeentewet en
de uitbreiding van den arbeid, die
voor de ambtenaren der .Gemeen tebe-
sturen sindsdien was, gevolgd.
Met een aansporing om naast rech
ten ook plichten te gedenken, en den
Bond hij zijn arbeid alle succes wen-
schende, ook in den strijd voor rechts
positie, eindigde de Burgemeester zijn
met applaus beloonde rede.
De voorzitter van den Bond, de heer
J. Kamman, uit Den Helder, dankte
voor het woord van welkom en ont
vangst, om daarna uitvoerig het wel
komstwoord te beantwoorden.
Hierna werd de thee aangeboden.
Na de thee werd per extra tram
naar Sonsbeek gereden, waar men
lang in den schoonen avond bijeen
bleef.
Gistermorgen werd de alge-meene
vergadering van den Ned. Bond van
Gemeente-ambtenaren door den voor
zitter, den heer J. Kamman, gemeen
tesecretaris van Helder, geopend.
Allererst werd een huishoudelijke
vergadering gehouden onder leiding
van mr. Th. Rijnenberg, hoofdcom
mies ter secretarie van Nijmegen.
Op verzoek van de afd. Utrecht
werd besloten om aan curatoren van
het rust- en vacantieoord advies te
vragen of bij wijze van proef gedu
rende drie jaren kan worden geëx
ploiteerd een vacantie-oord aan zee.
Daarrfa opende de Bondsvoorzitter
de heer J. Kammaft, de openbare ver
gadering. Hij zette het werken van
den bond uiteen en wees voorts op
de financieele moeilijkheden der ge
meenten.
Na afloop van verschillende voor
stellen van internen aard wordt be
sloten:
a. de ziekteverzekering voor de
bondsleden te bevorderen en wel door
afsluiting van het door de Amster
damsche Ongeval lenverzekeringsmaat
schappij aangeboden contract, zulks
met ingang van 1 Januari 1927 en wel
voor den tijd van 3 jaar;
b. den voorzitter van den Bond en
den directeur-secretaris te machtigen
namens den Bond het ontworpen con
tract af te sluiten.
Ten slotte wordt besloten tot instel
ling van een Commissie ter bestudee-
ring van het rapport betreffende
rechtstoestand verordeningen.
De Standard Oil in Indië.
De „Preangerbode" meldt, dat, on
danks het feit, dat de Volksraad de
overeenkomst met de Koloniale Pe
troleum Mij. tot opsporing en ontgin
ning van olieterreinen in Palembang,
Rembang, Sémarang en Madoera met
19 tegen 15 stemmen heeft verworpen,
aan de Regeering is geadviseerd, den
Minister te verzoeken deze aangele
genheid bij de Kamers der Staten-Ge-
neraal voor te brengen, aangezien bet
billijk wordt geoordeeld, dat Ame
rikanen ,die millioenen in de waag
schaal stellen, zekere compensatie
zullen krijgen.
Wferkt het gemeentebedrijf econo
misch?
De burgemeester van 's-Gravenhage
heefit Maandag in de raadsvergade
ring tijdens het debat over de samen
stelling van den raad van beheer voor
het gemengde bedrijf van de tram, ge
zegd dat naar zijn inzicht de gemeen
tebedrijven niet economisch werkten.
iHlet Vaderland heeft hem gevraagd
die uitspraak nader toe te lichten. Ik
was deze meening al lang toegedaan,
antwoordde de burgemeester, en door
de jaren ben ik erin gesterkt.
Zij steunt niet op groote gebreken,
want en dat heb ik ook in den raad
gezegd Den Haag heeft het bizon
der getroffen met zijn directeuren. De
heeren doen wat zij kunnen om hun
bedrijven economisch te beheeren.
Toch is het een jaar geleden nog
voorgekomen, dat door een plotse
linge gebeurtenis een vrij groot aan
tal werklieden ontslagen werd. Hun
plaatsen konden niet onmiddellijk
aangevuld worden en bij de nieuwe
werk in dealing bleek, dat zii best ge
mist konden worden. Dat was «en
post van 100,000 gulden per jaar.
Mafr vooral bij de kleine dingen
van allen dag krijgt men telkens het
gevoel, dat een particulier hierin soe
peler had kunnen werken. Want het
oneconomisch werken is een der kwa
de eigenschappen van een gemeente-
bedrijf. Een ijverig en deskundig di
recteur kan het oneconomische per
centage drukken, het geheel opheffen
kan hij niet, omdat het inhaerent
is aan een gemeentebedrijf.
Een directeur van een gemeentebe
drijf is aan handen en voeten gebon:
den door bepalingen, verordeningen
enz. Zijn personeel staat in een ande
re positie dan bij de meeste particu
lieren. Dat is één van de groote din
gen, die alle directeuren voelen, en
waarom dan ook bijna alle directeu
ren aandringen op het aanstellen van
losse werkkrachten.
B. en W. zijn voor dezen aandrang
niet bezweken, maar handhaven het
reglement en stellen vast aan.
De psychologische reactie van een
vaste aanstelling is dat de ambitie
verslapt. De kans om ontslagen te
worden bij een particulier is de sti
mulans, die den werknemer ambiti
eus houdt. Dat is een psychologisch
verschijnsel. Daarom ben ik voorstan
der van het H.A.B.O.-systeem.
Ook daarom had ik liever gezien,
dat het politieke lichaam, dat de raad
in wezen is, buiten het gemengd be
drijf gebleven was. Ik heb over deze
kwestie met verscheidene vooraan
staande menschen gesproken, van wie
als ik u de namen noemde, u zou moe
ten toegeven, dat zij niet tot de i^ac-
ti&iairen behooren. én allen waren zij
het met mij eens. Alleen in den raad,
heb ik slechts één openlijken mede
stander gevonden en dat vind ik heel
begrijpelijk. Ik had niet anders ver
wacht.
Maar om op de zaak terug te komen
In particuliere kringen werd deze
meening al lang uitgesproken. Tot
nog toe werd er in politieke kringen
veelal over gezwegen.
Rotterdam's burgemeester
gemolesteerd.
Door de werkzaamheden aan de
nieuw brug over de Koningshaven
en het verleggen van het verkeer door
het plaatsen van een hulpbrug, zijn de
bewoners van de v. d. Takstraat te
Rotterdam, in gewone tijden een druk
ke winkelstraat, ernstig gedupeerd.
Want het geheele verkeer trok nu
door de evenwijdig aan deze straat ge
legen Feijenoordstraat, een onaanzien
lijke zijstraat.
Ten einde de winkeliers in de v. d.
Takstraat tegemoet te komen, leidde
de politie sirids eenige dagen met
zachten drang het voetgangersver
keer weer door de v. d. Takstraat. Dat
was echter niet naar den zin van de
winkeliers der Feijenoordstraat, die
zich van het drukke verkeer reeds
gouden bergen droomden en groote
voorraden hadden ingeslagen.
Vandaar, dat er sin !s 3enige dagen
een straten oorlog Feijenoordstraat
contra v. d. Takstraat is ontstaan,
die tot dusver beperkt bleef tot plaat
selijke schermutselingen Eenige op
geschoten jongens profiteerden van de
oneenigheid door s avonds tot dusver
Binnenland.
Bij „Heemaf" is de staking gepro
clameerd.
De burgemeester van Rotterdam ge
molesteerd.
Auto-ongeluk^ bij Zwolle.
Buitenland.
Vandaag beginnen de onderhande
lingen tusschen de leiders der Brlt-
sche mijnwerkers en mijneigenaren.
Een Fransch verkeersvliegtuig ver
ongelukt
Besluiten vna den Franschen mi
nisterraad in verband met de finan
cieele crisis.
Een rede van Kellogg over Amerika
en het ontwapeningsvraagstuk.
De invoer van wittebrood in België
is verboden.
onbeteekenende relletje:: le veroorza
ken en de po'-'tie te molesteeren.
Gsteravond heeft de zaak echter een
ernstige wending genomen.
De liu.-cemt ester, mr. dr. J. Wyte
ma, was g»a>;eimiddag een kijkje ko
men nemer, en had anes rustig gevon
den. Hij beloofde daarop gisteravond
terug te komen, doch hij verzocht de
politie om zich dan op een afstand te
houden, opdat zijn bezoek geen aan
dacht zou trekken.
Toen hij gisteravond te kwart-over-
negen met zijn auto arriveerde, stapte
hij uit aan de Maaskade en begaf hij
zich verder te voet naar de v. cl. Tak
straat. Een troepje opgeschoten jon-'
gens herkende hem en dat wag het
sein om hem een zeer onwelwillende
ovatie te bereiden. Men drong om hem
heen en jouwde en joelde, waarop van
alle kanten de jongens aankwamen,
zoodat de burgemeester weldra in het
nauw zat. Hij begaf zich daarom in
de richting van de hulpbrug over de
v. d. Takstraat. Het eenige wat twee
ijlings toegeschoten rechercheurs
konden doen was, deze brug af te zet
ten, doch toen de burgemeester de
brug over was, werd hij door een an
dere troep opgevangen.
Ten einde verdere relletjes te voor
komen besloot Mr. Wytema daarom,
hoewel hij nog slechts halverwege de
v. d. Takstraat was gekomen, weer te
rug te keeren naar zijn auto, die op
de Maaskade was blijven wachten.
Onder luid geschreeuw en terwijl men
steeds om hem heen drong, werd hij
daarheen geleid en de auto vertrok
onder een waar indianengehuil. Zoo
dra echter de politie ter plaatse kwam
verspreidden de jongens zich nog voor
de eerste sommatie en namen allen
ijlings de vlucht.
De burgemeester heeft dus het be
dreigde punt, dat is de plek, waar de
voetganger9stroom langs de Feijen
oordstraat naar de v. d. Takstraat
wordt geleid, niet meer bereikt.
En dat is te betreuren. Want als
hoofd der politie zou hij moeten be
slissen, of de maatregel, dat het pu
bliek gedwongen wordt den langeren
weg door de v d. Takstraat te nemen
bestendigd moeten blijven.
Een regeeringsfllm van Indië.
De „Deli Courant" deelt iets naders
mede, omtrent hetgeen Willy Mullens
de bekende filmoperateur, ex-gemeen
teraadslid, in Indië wenscht te doen.
Buiten het vervullen van velerlei op
drachten van groote bedrijver., die ver
filmd zullen worden, (K.P.M., B.P.M.,
e.a.) zal een officieele Regeeringsfilm
gemaakt worden van de Nederland-
sche en de Indische Regeering.
Het denkbeeld was al vroeger opge
komen, maar kon eerst nu verwezen
lijkt worden. In Holland had de beer
Mullens de zaak eerst te bespreken
met den minister van Koloniën, de
heer Koningsberger was er 9poedig
voor gewonnen en ook zijn ambtge
noot van Onderwijs, mr. Waszink stem
de er mede in. De heer Mullens heeft
van de Nederlandsche Regeering een
speciale introductie bij den landvoogd
Doel van de Regeeringsfilm is vol
gens de opdracht van de Ne der 1. Re
geering de leerlingen der middelbare
scholen van het leven in Indië een al-
gemeenen indruk te geven. In deze
aanwijzing ligt opgesloten van welken
aard de film zal zijn en tevens sluit
dit in, dat zij een algemeene voor
lichtende en propagandistische waar
de zal hebben. Om het volk van Ne
derland een goed denkbeeld te geven
van Tropisch Nederland.
Wat nog dien inhoud aangaat men
treft het al biDoodor. dat da heer Mul-