CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
6e JAARGANG
ZATERDAG 27 MAART 1926
NUMMER 1763
i LEIDSCHE COURANT
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal 2.50
Per week 0.19
Franco per post per kwartaal i 2.90
Oit nummer bestaat uil TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
Herstel der coalitie?
Nu de strijd om t gezantschap is uit
gestreden en het coalitiegebouw onder
uitbundig gejuich der socialisten en
communisten is ineengestort, komt
langzamerhand weer de tijd van rus
tige bezinning.
De anti-papisten mogen in hunne
kortzichtigheid meenen, dat nu aan
Rome een gevoelige slag is toege
bracht; anderen mogen wanen dat nu
het Protestantisme een glorieuze over
winning heeft geboekt; de revolutio
naire partijen mogen juichen omdat
een der linies, die hunnen opmarsch
verhinderden is doorbroken; de Anti
revolutionairen mogen een oogenblik
verlicht ademhalen omdat ze nu weer
van alle coalitiezorgen ontslagen zich
zelf kunnen zijn: wie de moeite doet
rustig en onbevooroordeeld over de po
litieke situatie na te denken, die ge
voelt dat ernstige bezinning thans wel
het eerst noodige is.
Die zal zich niet laten leiden door
den vaak bedriegelijken schijn, maar
hij zal de oogen wijd geopend hodden
voor de soms schrikkelijke werkelijk
heid.
En wanneer wij dat doen, dan ont
waren we, dat ongeloof en revolutie
nog altijd een gevaarlijke macht vor
men.
De revolutiebeginselen, vruchten van
de ongeloofstheorieën hebben diep wor
tel geschoten.
Het Christendom-vijandige Socialis
me is geworden tot een geweldige
macht, een macht, te gevaarlijker om
dat het revolutionaire woordenboek
tijdelijk is weggeborgen, om plaats te
maken voor woorden en uitdrukkin
gen, aan den Bijbel en het Christen
dom ontleend.
Wij hebben gekregen het religieuze
socialisme, dat met Gods Woord niet
rekent en dat den Christus der Schrif
ten verwerpt, maar dat door te specu-
leeren op het religieus sentiment en
het gebruiken van godsdienstige ter
men in breede kringen zijne slachtof
fers maakt.
En daarnaast en schijnbaar daarte
genover staat in andere landen t Bols
jewisme, dat aanvankelijk door zijn
bloeddorstig optreden hevige afkeer
wekte, een afkeer, die echter gestadig
vermindert, nu de plompe kozakken-
laarzen worden verwisseld met de ge
lakte salonschoenen en nu inplaat«
van de gruwelijke uitwassen, meer
aandacht wordt geschonken aan de
niet minder heillooze, maar wel min
der schrikwekkende beginselen.
Socialisme en Bolsjewisme, ze vor
men samen een geweldige macht, die
wanneer het eenheidsfront tot stand
mqcht komen, wel in staat is de we
reld te doen sidderen.
En dit temeer omdat liberalisme en
fascisme en welke isten en cisten er
nog meer mogen wezen, niet in staat
zijn tegen deze opdringende machten
tegenstand te bieden,, omdat ze met
hen op hetzelfde ongeloovige revolu
tie-standpunt staan.
Wie een oogenblik rustig nagaat wat
er in ons volksleven en met name in
onze Indiën en de Oostersche landen
woelt en werkt, die zal niet kunnen
ontkennen de noodzaak, dat alle belij
ders de handen ineenslaan om de drei
gende gevaren af te wenden.
Alle belijders.
De Protestanten, voor wie dit woord
meer is dan een ijdele klank, maar in
wie het protestantsch beginsel vleesch
en bloed is geworden,'wel in de eerste
plaats.
Maar ook de Roomschen mogen in
dit hondgenootschap niet ontbreken
Zoo heeft Groen van Prinsterer, op
wien men zich in deze dagen zoo gaar
ne beioept, het reeds gezien toen hij
schreef: „Het groote onderscheid is
niet Roomsch en on-Roomsch, maar
geloof en ongeloof."
En elders: „Ik acht goede verstand
houding tusschen Protestanten en
Roomsch-Katholieken een der gewich
tigste aangelegenheden van het land.
Ik heb te allen tijde getoond toenade
ring te verlangen."
En in dit gevoelen stond Groen niet
alleen.
Bekend is het woord van Professor
van Oosterzee: „Straks zal het niet
ijn de kwestie van Roomsch of on-
Roomsch, maar over alle muren van
cerkgenootschappelijk verschil zullen
le geloovigen elkaar de hand reiken
om te kunnen bestaan in den grooten
strijd tegen elk geopenbaard geloof."
Ook de bekende Vinet heeft hierop
de aandacht gevestigd, toen hij
schreef: „Katholieken, uwe gevaren
BUREAUHooigracht 35
Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936
Postbox 20
dreigen niet vanuit het Protestantis
me Protestanten, uwe gevaren dreigen
evenmin vanuit het Katholicisme Gij
hebt gezamenlijk een anderen vijand.
Die vijand is het atheïsme, dat uit den
boezem van confessie van allerhande
ideeën en uit het tumult van allerlei
hartstocht zijn afschuwelijken kop om
hoog steekt en welvoldaan rondziet in
een wereld zonder geloof."
En om geen andere aanhalingen te
doen, Dr. A. Kuyper heeft op meestér-
lijke wijze de verwantschap met Rome
die in den gemeenschappelijken strijd
tegen ongeloof en revolutie tot uiting
komt geschilderd, toen hij in zijn M a-
r a n a t h a betuigde:
„Want het is zoo: terwijl de partijen
der revolutie eenparig de wederkomst
des Heeren, zooal niet bespotten, dan
toch ignoreeren. belijden ook onze
Roomsch-Katholieke landgenooten met
ons: Vanwaar hij wederkomen zal om
te oordeelen de levenden en de doóden.
Het Maranatha leeft ook bij hen.
Ja, wat meer zegt, ook bij hen ligt ach
ter dat Maranatha dezelfde ach
tergrond van overtuigingen en feiten.
Zij en wij erkennen, dat alle gezag
en alle macht, ook op aarde, uit God
vloeit en gegrond is -in het feit d^;'
Schepping. Ze belijden met ons, dat
God ook voor 't staaatkundig leven der
volkeren op buitengewone wijze zijn
wil geopenbaard heeft, en dat diens-
volgens vorst en volk aan dien wille
Gods gebonden zijn. Ze zeggen wat gij
zegt, dat deze God zijn eeniggebqren
Zoon in de wereld gezonden heeft en
hem als loon voor zijn kruis de Mid-
delaarskroon op het hoofd heeft ge
drukt. En ook zij betuigen, evenals gij,
dat deze van God gezalfde Koning nu
zit aan de rechterhand Gods; van dien
Troon der Majesteit het lot van vol
keren en staten regelt, en eens in het.
einde der dagen weder zal komen, om
alle volk en alle menschheid te dagen
voor zijn rechterstoel."
Wij moeten en mogen de verschi'llen
met Rome niet verdoezelen.
Alberdingk Thijm, de Roomsche dich
ter, heeft de verhouding zeer juist ge-
teekend, toen hij van Da Costa sprak
ais: „strijdgenoot, mijn vriend en vij
and tevens."
Vijand tevens. Maar óók strijdgenoot
en vriend.
En de vriendschapsband trekt te
sterker, naarmate ongeloof en revolu
tie driester het hoofd opsteken en het
gemeenschappelijk gevaar meer gaat
dreigen.
Vooral in deze onrustige dagen, nu
het anti-papisme hoogtij viert en een
deel der rechtsche groepen met de
linksche partijen een oogenblik eene
strijdlinie vormde, is rustige bezin
ning noodzakelijk.
En dan zal blijken dat het noodig
is, meer dan ooit noodig, dat de breu-
ke in het rechtsche front wordt ge
heeld en dat alle rechtsche groepen
gezamenlijk zich keeren tegen de drei
gende macht van ongeloof en revolutie
De verbroken samenwerking kan
niet onmiddellijk worden hersteld.
De kortste weg zou hier de langste
kunnen blijken te zijn.
Maar wel is noodig, dat bij alles wat
gedaan wordt of ook niet gedaan, dit
doel steeds in het oog wordt gehouden.
Men verwondert zich.
De geschiedenis herhaalt zich.
Reeds in 1848 moest Da Costa zich
verbazen en ergeren tevens over de
eenzijdigheid, van vele protestanten in
die dagen, toen men zich met een ze
kere voorliefde keerde tegen Rome.
In een protest, dat hij in 1848 richtte
aan de Synode, de Hoogleeraren en
Leeraren der Protestantsche kerken,
schreef hij:
Men is verwonderd, men is dit tot
billijke verontwaardiging toe, dat.
vanuit het midden uwer vergaderin
gen of geconstitueerde lichamen zoo
hoogst zelden eenige energie wordt
getoond, anders dan tegen Room
schen. Men verwondert zich over
zooveel vrees tegenover.het on
geloof."
Voor die verwondering is ook nog
in onze dagen alle aanleiding.
Tegen Rome wordt gefulmineerd,
week in week uit, jaar in jaar uit.
Als het tegen Rome gaat, dan loo-
pen velen te hoop.
Maar om de groote vijanden van de
zen tijd, de apostelen van ongeloof en
revolutie schijnt men zich wednig te
bekommeren.
Sterker nog, als daar partijen op
staan met de nadrukkelijk uitgespro
ken bedoeling om de beveiliging en de
versterking van de Christelijke grond-
slagen te verhinderen, dan durft men
dezulken als bondgenooten te begroe
ten, en dan wordt, bezield door Rome
vrees als men is, onder het gejubel
der tegenstanders medegewerkt om
een Christelijk Kabinet ten val te bren
gen.
Ja, Da Costa had wel gelijk toen hij
aan zijne verwondering en verontwaar
diging uiting gaf.
STADSNIEUWS.
Ver. tot bevordering der bouwkunst.
Donderdagavond werd in het Nuts-
gebouvv de 205de vergadering gehoxi
den van de Vereeniging tot bevorde
ring der bouwkunst alhier. Een groot
deel van dezen avond was aan „het
oude wonderland der Pyramiden" ge
wijd; in verband hiermee begon ook
de Vergadering met een kunstbeschou
wing, bestaande in een tentoonstelling
van allerlei platen, op de Egyptische
kunst betrekking hebbende en die
door de aanwezigen met veel belang
stelling werd bezichtigd.
De voorzitter, de heer J. A. V e r-
h o o g, opende de vergadering en gaf
daarna het woord aan den secretaris
den heer F. A. Wempe tot het voorle
zen der notulen der vorige vergade
ring, die onveranderd werden vastge
steld.
Vervolgens dankte de voorzitter den
secretaris en Dr Hohverda voor hun
bereidwilligheid de expositie te heb
ben in het leven geroepen.
Hierna was het woord aan den heer
Ir. J'. F. Mou'thaan van Delft, die
een lezing met lichtbeelden hield over
Egypte, „het oude wonderland der py
ramiden."
't Was wel een tegenstelling tot de
vorige vergadering, toen we kennis
maakten met de hyper-moderne uitvin
ding van vloeibare lucht, dat we nu
iets te zien en te hooren kregen over
het oudste cultuurland der wereld.
Doch 't was niet alleen oud-Egypfe,
waar de spreker ons van vertelde, ook
van het tegenwoordige Egypte kregen
we mooie beelden op-het doek.
Welk een schilderachtigen aanblik
bood b.v. de stad Kairo, een stad van
800.0CO inwoners, wanneer zij in vogel
vlucht gezien wordt vanaf het geberg
te in den omtrek. En hoe interessant
is voor ons Westerlingen een kijk ie in
de stad zelve, met haac bazars, haar
café's en haar minarets, met de echt-
Oos'tersche nauwe steegjes, waar voor
druk autoverkeer geen plaats zou zijn.
Egypte werd reeds in de Oudheid
een geschenk van den Nijl genoemd:
aan deze rivier dankt het zijn vrucht
baarheid. Ook thans nog is het van
groot belang voor het land, door be
vloeiingswerken van dit Nijl water zoo
veel mogelijk partij te trekken in het
belang van den landbouw, en dan be-
booren drie oogsten per jaar niet tot
de uitzonderingen.
Veel respect boezemen altijd de pyra
miden in die reusachtige bouwwerken
der Oudheid, die tot grafmonumenten
voor de farao's dienden en van wier
+onren. naar bet bekende woord van
Napoleon, toen nog generaal Bona
parte, veertig eeuwen oo ons neerzien
We zagen ook, hoe men deze pyrami
den bestijgen kan, een moeizaam
werk, dat men voor zijn plezeier niet
behoeft te doen in dit warme land,
doch de doorgestane moeite wordt
ruimschoots beloond door hetschoone
uitzicht vanaf den top.
De spreker liet ook on duidelijke wij
ze zien ,hoe de oude Egvptenaren hun
obelisken oprichtten, en we zagen de
e-eheimzinnige sfinx, die met raadsel
vollen blik de woestijn in tuurt, nu al
zooveel eeuwen lang.
Van het hiëroglyph en schrift (de fi
guurtjes die we on de Egvntische mo
numenten zien) gaf de spreker ons
ook een indruk; 't zou ons niets ver
wonderen als er onder de aanwezigen
waren die na deze kennismaking lu«t
o-pvoeMen. wat meer daarvan te weten.
En zoo zouden we voort kunnen
vaan. doch we willen liever on^en in
druk van bet gehee.l samenvatten. Van
het begin tot. het eind der lezing, die
volle twee uren duurde, hebben de
aanwezigen met aandacht, den snreker
gevolgd. Een geheel nieuwe wereld
was voor ons onengegaan en den snre
ker kwam ten volle het hartelijke
woord van dank toe da't door den voor
zitter werd gesnroken en waarbij de
vergadering zich door een krachtig
annlaus aansloot.
Na de lezing had nog een bespreking
plaats van de a.s. zomerexcursie.
Besloten werd, op Woensdag 7 Juli
in den morgen (1012) het s.s. „Jan
Pieterszoon Coen". een der mooiste
mailbooten der M. S. Y. ..Nederland"
te gaan bezichtigen en na den middag
een bezoek te brengen aan de nieuwe
wijken van Amsterdam, teneinde eens
iets te zien van de uitbreiding, die
onze hoofdstad den laatsten tijd on
dergaan heeft. Voor belangstellenden
in de bouwkunst is dit ongetwijfeld
zeer de moeite waard.
Nadat tenslotte nog eenige bespre
king over de prijsvraag der vereeni
ging ter gelegenheid van haar 30-jarig
bestaan was gevoerd, werd de verga
dering door den voorzitter gesloten.
Ds. W. den Hengst.
In ons blad van Woensdag werd
medegedeeld, dat dominé W. deD
Hengst, Pred. der Geref. gemeente op
Tweeden Paaschdag, wegens emeritee-
ring, afscheid hoopt te preeken. Deze
samenkomst is echter nader bepaald
op Woensdag 7 April a~s. 's avonds
om half acht, op welken datum het
juist 8 jaar geleden is, dat Ds. d. H
in Leiden zijn ambtswerk aanvaardde
Ned. Chr. Vrouwenbond.
In een matig bezochte vergadering
van cle afdeelmg Leiden van den Ned.
Chr. Vrouwenbond hield gisteravond
Prof. H. M; v a n N e s een lezing over
Zinzendorf, den stichter der Broeder
gemeente.
De win. presidente, Mej. van Loo
opende de vergadering, liet zingen Ps.
25:2, las 1 Joh. 5 en ging voor in
gebed.
Vei volgens deelde zij mede-, dat
Mevr. BakhovenMichels (Johanna
Breevoort) wegens ongesteldheid ver
hinderd was de aangekondigde lezing
te houden; zij hoopt dit hij leven en
weizijn in het najaar te doen. Prof.
van Nes was evenwel bereid in haar
plaats op te treden. Zij dankte dezen
voor zijn bereidwilligheid en gaf hem
daaina het woord.
Prof. van Nes begon met er aan te
herinneren, dat 17 Juli 1922 het 200-
jarig bestaan der Broedergemeente is
herdacht. Er zijn toen heel wat ge
schriften over Zinzendorf en de Broe
dergemeente verschenen, die in vele
opzichten een nieuw licht daarover
geworpen hebben.
De graaf Nicolaas Ludwig von Zin
zendorf werd 26 Mei 1700 geboren en
stierf in 1760.
Zes weken na zijn geboorte overleed
zijn vader, die keurvorstelijk minister
was. Zijn moeder hertrouwde in 1703
met een Pruisischen veldmaarschalk
en vertrok naar Berlijn, doch liet de
zorg voor haar zoon aan haar moeder
en zuster over.
Reeds in zijn jeugd openbaarde hij
zich als een vrome jongen, al had hij
wel iets ziekelijks in zijn karakter,
tengevolge van het feit, dat hij geen
omgang had met jongens van zijn
leeftijd.
Zijn grootmoeder en tante waren be
wonderaarsters van Spener en het Pi
etisme. Hij ontving zijn opvoeding in
Halle bij de Piëtisten, die alle moeite
deden den jongen graaf nederigheid te
leeren. Hier bleef hij van 1710 tot 1716.
Toen reeds had hij bijzondere handig
heid in het oprichten van bonden;
reeds als knaap gevoelde hij behoefte
zich met gelijkgezinden te vereenigen
tot eer van God. De bekeering der hei
denen stond als nummer één op zijn
program, en dit is steeds zoo gebleven.
Een andere trek van zijn leven was
zijn philadelphisch streven (liefde tot
de broeders in alle kerken).
Van Halle ging Zinzendorf naar Wit
tenberg, het brandpunt der orthodoxie,
om te gaan studeeren aan de universi
teit aldaar. Hij had gaarne theologie
willen studeeren, doch op aandrang
zijner familie werd hij jurust. Ook leer
de hij toen schermen, dansen en paard
rijden
Toen hij afgestudeerd was, in 1719,
ging hij op reis. In Dusseldorf, in het
schilderijenmuseunij zag hij een Ecce
homo en daar stond onder: „Dit heb
ik voor u gedaan, wat deedt gij voor
mij?" Dit woord liet hem niet los.
In Holland leerde hij de Gerefor
meerden kennen; vandaar ging hij
naar Parijs, waar juist de leering der
Jansenisten was veroordeeld door een
pauselijke bul. Ook in het Roomsche
geloof trokken hem verschillende din
gen aan, b.v. de aanbidding van het
zoete Hart van Jezus.
Zinzendorf trouwde in '22 met oen
gravin von Reuss, nadat hij eerst zoo
onbaatzuchtig was geweest zijn eerste
liefde op te offeren voor zijn. vriend,
den prins von Reuss.
Van '21 tot '26 heeft Zinzendorff te
Dresden een ambtelijke betrekking be
kleed; ook hield hij toen bijbellezin
gen. Hij was getrouwd op de „huwe-
lijksche voorwaarde", alles te verlaten
indien de Heer hem zou roepen om
naar de heidenen te gaan.
In den zomer van '22 gaf hij aan
Moravische emigranten toestemming
zich op zijn landgoed te vestigen, dit
waren de eerste leden der broederge
meente te Hernhut.
De Broedergemeente te Zeist werd
in 1746 gesticht.
De Moravische broeders waren het
geestelijke nakroost van de Hussieten,
zij hadden hun eigen kerkenorde en
hun eigen kerkelijke tucht en zoowel
Luther als Calvijn hadden hun stre
ven goedgekeurd.
De Hernhuttergemeente telde al
spoedig 300 leden en er werden op den
Zondag godsdienstoefeningen gehou
den van s morgens 6 tot 's avonds 12
uur; de eene dienst volgde den ande
ren op. Geen rouw mocht gedragen
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone advertentiën per regel 2V/t cent
Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarieL
Bij contract, belangrijke reductie.
Kleine advertentiSn bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, werden dage
lijks geplaatst ad 40 cenL
Belangrijkste nieuws in dit Nummer.
Binnenland.
De oud-minister van KoioniXn, Mr.
Pleyte overleden.
De nieuwe Gouverneur-Generaal van
Nederl.-Indië,
Het luchtverkeer in 1025.
- Buitenland
De Duitscne oud-rijkskanselier Fei
renbaeü is overleden.
Een boodschap van .Mussolini ter ge
legenheid van den 7den verjaardag
van het fascisme.
In de Fransche financieele Kamer
commissie is overeenstemming bereikt
worden; ei' werden nachtwaken gehou
den om te bidden en liefdemaaltijden;
men hechtte groote waarde aan het
lot en zag daarin een beschikking des
Heeien (de Losungen of dagteksten)'
Aan >de linten van de muts was de
burgerlijke stand der vrouwen te on
derkennen: wit (weduwe), blauw (ge
huwde vrouw), rose (ongehuwd), of
rood (1418 jaar).
In Kopenhagen ontmoette Zinzen
dorf in 1731 een neger, van Sint-Tho
mas in Amerika, die hem vertelde van,
den slavenarbeid der negers. Dit gaf
den stoot tot de zending der Broeder
gemeente.
In 1734 kreeg Zinzendorf oog voor
de bqteekenis van het kruis en werd
dit het middelpunt van zijn theologie.
Van '37 tot '47 werd hij om zijn om
gang met de ketters uit Hernhut ver
bannen. Tweemaal maakte hij een
reis naar Amerika.
In '56 stierf zijn voruw, die hij te
weinig gewaardeerd had; in '57 her-
trouwdp hijt, doch durfde met rjjn
tweede vrouw niet erg voor den dag
komen. Hij was al een jaar met haar
getrouwd voor hij 't wilde weten.
9 Mei 1760 stierf hij, 16 Mei werd
hij begraven; de geheele gemeente die
4000 zielen telde, nam aan die begrar
fenis deel.
Spr. eindigde met de voorlezing van
een gedicht „Voortgedreven" van Van
Lummel.
De presidente dankte Prof. van Nee
voor zijn duidelijke en aangename ver
telling, waarna gezongen werd Gen.
96 en Prof. v. Nes in dankgebed voor
ging.
Gemeenteraad.
Door het centraal stembureau Is be
noemd verklaard tot lid van den Ge
meenteraad-vacature A. J. Oostdam
de heer C. J. van Tol.
Jubileum.
Op Donderdag 1 April a.s. zal de
hoofdagent-rechercheur C. van Es den
dag herdenken, waarop hij voor 25 jaar
bij de politie in dienst trad.
De politie heeft zich gisteren ont
fermd over een zwart lam, dat op den
Hoogen Rijndijk eenzaam liep te blar
ten. Inlichtingen daaromtrent aan hei
politiebureau.
Een koe, die bij een koppel liep,
gedreven door v. W. uit Zoeterwoude,
is gisteren op den Hoogen Rijndijk op
eigen houtje de gang van het woon
huis van K. binnengegaan. Terugge
jaagd vernielde het een ruit vsa de
voordeur en de gang.
Door de politie is naar het bu
reau gebracht zekere v. H. die wegent
het zitten op een hondenkar werd be
keurd, doch weigerde zijn naam op. te
geven. Hij verzette zich zoo tegen de
politie, dat deze van de sabel moest
gebruik maken
BINNENLAND.
TOENEMEND LUCHTVERKEER.
Bijna 11.000 passagiers in 1925.
Aan het verslag der Kon. Lucht
vaart Maatschappij outleenen wij het
volgende:
De toestellen der K. L. M. vlogen
8177 uren, tegen 5849 in 1924 en legnen
1.103.395 K.M. af, tegen 789.615 in 1924.
In het geheel zijn op en van Neder
land door de lucht in 1925 vervoerd
10.912 passagiers, 330.446 K.G. goede
ren, 11.471 K.G. briefpost en 12.265
K.G. pakketpoet.
In 1925 werd het vliegveld Schiphol
aangedaan door 4818 vliegtuigen in
dienst van het burgerluchtverkcer,
Waalhaven door 2219.
Samenvattend kan men zeggen, dat
het jaar 1925 alle redenen tot tovredon-
heid heeft gegeven. Het luchtverkeer
op Nederland is belangrijk toegeno
men, het luchtnet in Europa en spo-
ciaal het gedeelte er van. dat de K.L.M.
vliegt, heeft *zich belangrijk uitgebratd
de resultaten, die technisch «n oom-
