CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
Se JAARGANG
DINSDAG 2 FEBRUARI 1926
NUMMER 1737
OORANT
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal f 2.50
Per week f 0.19
Franco per post per kwartaal f 2.90
Bil nummer isesM uil TWEE Bleien.
EERSTE BLAD.
V Staat en kerk.
In verband met de pogingen van Ds.
Lingbeek om te komen tot de vórming
van een groote protestantsche partij,
acht de „Nederlander" het noodig te
gen het voeren van een kerkelijke po
litiek met klem té waarschuwen.
Na er op gewezen te hebben, dat
sinds 1648 godsdienst (blijkens 't ver
band wordt hier meer gedoeld op
Kerk) en politiek hun eigen weg zijn
gegaan, vervolgt het blad:
Politieke 'redenen gaven reeds
toen, meer dan eens, boven de kerke
lijke den doorslag en na 1648 is het
steeds meer dien kant uitgegaan Wij
mógen dat betreuren, maar daarbij
toch ook het goede der nieuwe toe
standen niet uit het oog verliezen.
Onze predikanten bijv. hebben nu
veel meer vrijheid Met Oldenbarnc-
veldt en Jan de Witt hebben zij al
tijd gebotst. Aan den val dier beide
staatslieden is hun houding niet
vreemd geweest.
Thans zal geen overheid het meer
verzinnen aan onze predikanten
voor te schrijven wat zij, al dan niet,
op den kansel mogen behandelen,
maar het is bijna niet te gelooven,
hoe juist in de dagen van de meest
intieme verhouding tusschen gods
dienst, kerk en politiek, toen onze
Hervormde Kerk een bevoorrechte
positie had, de overheid zich met de
inwendige aangelegenheden dier
kerk durfde bemoeien.
Laten wij dus niet weer tot vroe
ger dagen trachten terug te keer en.
Met ingenomenheid maken wij van
deze uitspraken melding.
Wanneer op scheiding van kerk en
staat, op losmaking' van „de zilveren
koorde''' wordt aangedrongen en ge
wezen wordt op de gevaren, die bij het
nauwer aanhalen van de bestaande
handen dreigen, dan zijn velen er
maar al te gaarne hij om het voor te
stellen alsof daarbij de bedoeling voor
zit de belangen van de Kerk te scha
den.
Volkomen terecht wordt hier echter
door de „Nederlander" in herinnering
gebracht dat veeleer het tegendeel het
geval is.
Een nauw aanhalep van de banden
tusschen Kerk en Staat, heeft tenge
volge dat de Kerk aan den Staat ge
kluisterd wordt, en dat zij hare eere
positie verspeelt.
De geschiedenis ook van de vorige
eeuw heeft dit afdoende bewezen.
Professor Opzoomer schreef het nog
In 1875: „Ik meen dat de Nederland-
sche Staat niet, onder de dubbelzin
nige leus van „vrijheid voor de Kerk,
onzijdigheid voor den Staat" onver
schillig mag 'aanzien wat hier op zijn
terrein woelt en dreigt. Ik zie het oo-
genblik komen dat ook Nederland zijn
Meiwetten zal moeten maken."
Hier werd er dus duidelijk op gezin
speeld, dat het noodig kan zijn het
optreden van de Kerken door wettige
maatregelen te beteugelen.
'Nu is de kans dat het hiér dien
kant op zal gaan in de gegeven om
standigheden en dat is weer een
der vruchten van de veel gesmade co
alitie al zeer gering.
Maar 't kan verkeeren.
Als wij zien hoe om een zeer onder
geschikte kwestie het rechtsche Kabi
net tot aftreden wordt genoopt en het
zoover gedreven wordt, dat een vrijzin
nig man geroepen moet worden om
een Kabinet te vormen, dan is 'twel
duidelijk dat er in korten tijd veel ver
anderen kan.
Wie zal zeggen of over enkele jaren
de revolutionaire partijen het roer van
het schip van staat niet hebben ge
grepen.
En wee dan de Kerk die van den
Staat afhankelijk is.
Daarom houden we ons aan wat
Groen van Prinsterer schreef, in welke
opvatting wij door de opmerkingen
van de „Nederlander" zijn versterkt:
„Door scheiding van Kerk en Staat
zelfstandigheid der Kerk, en voorts
zooveel doenlijk gemeen overleg. Zelf
standigheid van Kerk en Staat beide
in eigen kring en, zooveel doenlijk, in
gemeen overleg naar de geboden Gods
en te Zijner eer werkzaam."
BUREAUHooigracht 35
Leiden
V Ingrijpen van de Overheid.
De Leidsche fabrieken staan over
het algemeen, wat de arbei'dsvoorwaar
den van het_ personeel betreft, niet in
een al te besten reuk.
Bij 'tbeoordeelen daarvan worde
evenwel niet vergeten rekening te hou
den met de omstandigheden, die soms
dwingen tot maatregelen, die men zelf
ongewenscht acht.
Zoo werd er nog de^er dagen aan
herinnerd, dat het mee aan de Leid
sche fabrikanten te danken is, dat in
de vorige eeuw aan de wettelijke be
scherming van de ki'nderen aandacht
werd geschonken.
De fabrikanten gevoelden dat de wij
ze, waarop in dien tijd de kinderen ge
ëxploiteerd werden, niet door den beu
gel kon.
De scherpe concurrentie v^n minder
sociaal voelende collega's, maakte het
echter onmogelijk daarin verandering
te brengen en aan dezen gruwel een
einde te maken.
Vandaar dat in 1863, dus al meer
dan 60 jaar geleden door 32 Leidsche
fabrikanten een adres aan den Koning
werd gericht, waarin gevraagd werd
dat de Regeering maatregelen zou
treffen inzake de uren van arbeid en
rust der kinderen.
Het ging toen, zooals het zoo vaak
gaat in het leven, n.l. dat de kwade
elementen den toon aangeven en an
deren dwingen hun voorbeeld te vol
gen.
In dergelijke gevallen i9 het ingrij
pen van de Overheid niet alleen ver
dedigbaar, maar zelfs noodzakelijk.
En het is volstrekt niet antirevoluti
onair dergelijk ingrijpen af te keuren
en met een beroep op de vrijheid van
de Overheid te eischen, dat zij zich
van het terrein van het maatschappe
lijke leven zal terugtrekken.
Het voorbeeld van de Leidsche fa
brikanten leert ons hoe onmogelijk het
vaak is om zonder steun van de Over
heid tot verbetering van misstanden
te geraken.
STADSNIEUWS.
Dierenbescherming.
Op een door het Leidsche Volkshuis
in samenwerking met de Vereenigir.g
voor Dierenbescherming georganiseer
den avond werd gisteravond in het
Volkshuis door Mej. Arntzenius
een serie lantaarnplaatjes vertoond en
toegélicht.
Deze dame heeft met haar zuster
per auto een tocht gemaakt dwars
door Amerika; zij hebben geruimeii
tijd gekampeerd in de bosschen en
prairies van Californië met het doel
van de schoóne natuur te genieten,
kennis te maken met de verschillende
dieren, die in deze streken in het wild
leven en last not least met een
mooie verzameling foto's voor lan
taarnplaatjes in 't vaderland terug to
keeren.
De zaal was geheel gevuld en de
aanwezigen hebben, daar zijn wij ze
ker van, genoten van de interessanto
lichtbeelden en de spreekster heeft
zich een aangename causeuse bewezen
Wij maakten gisteravond kennis met
de Nieuwe Wereld, doch dat niet al
leen, er is ons inderdaad een geheel
nieuwe wereld opengegaan. De beide
dames Arntzenius toonden zich wel
koene reizigsters; zij gaan voor geen
klein' geruchtje op de vlucht, noch
voor het ratelen van de ratelslang,
noch voor het „praten" van een paar
beren, <fie het over haar hebben.
Om uit het vele, wat we gezien heb
ben, een greep te doen, noemen we de
opnamen van de beren in den natuur
staat, alzoo nog heel wat anders dan
in den dierentuin.
De beide dames waren niet bang
voor de beren, al gingen deze op hun
achterpooten staan; je moet alleen
maar een beetje voorzichtig met deze
dieren omgaan, ze niet doen schrik
ken, dan is er hoegenaamd geen ge
vaar bij.
En zoo is het ook met de slangen.
De menschen zeggen altijd, dat slan
gen zulke „gemeene" beesten zijn.
Niets van waar, zegt Mej. Arntzenius.
Ze zijn voor den mensch vrijwel onge
vaarlijk als hij zijn beenen maar met
hooge laarzen beschermt, want zij bij
ten nooit hpven de knie. Daar komt bij
dat ze alleen maar aanvallen als ze er-
gen honger hebben of uit zelfverdedi
ging; daar zit niets „gemeens" in; bo
vendien zijn. 3e nog zoo fatsoenlijk van
Tel. 1278, Postgiro 58936
Postbox 20
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone advertentiën per regel 22'/$ cent
Ingezonden Mededeelingen, dnbbel tariet
Bij contract, belangrijke redactie.
Kleine advertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden dage*
lijk* geplaatst ad 40 cent.
RECLAME.
flMSÏESDAMSCHE ANTHRACIET P.
Heorenslngei 34/35. Tel. 1523.
PRIMA KWÜL3TE8T. VERZEGELDE ZAKKEN.
te voren door hun geratel, dat op ver
ren afstand hoorbaar is, te waar
schuwen.
Bijzonder frappeerde ons ook, wat
de spreekster verhaalde van de dres
suur van filmdieren. 'lis ongelooflijk,
waartoe sommige dieren in staat zijn.
Zoo vertelde spr. van een paard, dat
kans zag het touw uit de knoop te ha
len, waarmee zijn collega vastgebon
den was, dan nam het 't andere eind
van 'ttouw in zijn bek en kwam op
die wijze met 't andere paard bij zijn
baas! En wat zegt u van 'n hond, die
door een schot los kruit z.g, in zijn
poot getroffen is, en nu gedurende het
verdere gedeelte van het spel op drie
pooten blijft hinken?
Wat ons vooral ook trof in de cause
rie van Mej. Arntzenius is haar groóte
liefde voor en haar begrijpen van de
dieren, ook van de „wilde" dieren
waar de meeste menschen zoo bang
voor zijn.
En aldus heeft deze avond ongetwij
feld meegewerkt aan het schoone doel,
dat de Vereeniging voor Dierenbescher
ming zich stelt: ,dat de mensch de
dieren leert begrijpen en waardeereri,
en ze daarom zal beschermen tegeri
het onnoodige leed, dat ze nog maar
al te veel wordt aangedaan.
Een hartelijk applaus beloonde de
spreekster voor den genotvollen avond
dien zij aan de aanwezigen bereid had.
Uit de S.D.A.P. 1
Door de afd. Leiden van de S.D.A.P.
is besloten de volgende voorstellen
voor het te houden congres van de
S.D.A.P. in te dienen:
Hetcongres spreekt uit de wensche-
iijkheid, dat de leden der S.D.A.P.
niet deelnemen aan plechtigheden of
feestvieringen van publieke lichamen,
waaronder begrepen de opening der
Staten-Generaal, wanneer die deelna
me leidt tot handelingen, welke het
soqialisisch - gevoel kwetsen, zooals
b.v: het mede-aanzitten aan kostbare
maaltijden, het huldigen van vorste
lijke personen, of het eerbied bewijzen
aan het ten gehoore brengen van na
tionalistische liederen.
Het congres besluit de volgende wij
ziging te brengen in het Gemeentepro-
ram:
In sub 6 wordt achter „Vrije Zater
dagmiddag ingevoegd: met behoud, van
den achturendag (45-urige werkweek)"
Het congres draagt het Partijbe
stuur op in overleg met het bestuur
van het N.V.V. een commissie te be
noemen, die tot taak krijgt de verhou
ding tusschen partij en vakbew. te
bestudeeren en met een rapport, even
tueel voorstellen tot wijziging van sta-
uten en huishoudelijk reglement ie
komen.
Herdenkingsavond.
Naar wij vernemen heeft Ds. Tho
mas, die aanvankelijk had toegezegd
op den herdenkingsavond ter gelegen
heid van het zilveren huwelijksfeest
van H. M. de Koningin en Z. K. TI.
Prins Hendrik op Zaterdag a.s. met
Prof. Blok het woord te zullen voeren,
zich teruggetrokken en aan het comité
medegedeeld, dat hij zijne toezegging
niet kan handhaven.
Aan dit besluit van Ds. Thomas zal
wel niet vreemd zijn de samenstelling
van het programma voor het verdere
gedeelte van den avond.
Een loonactie.
Ter bespreking van een gehouden
conferentie en verdere gevoerde cor
respondentie was het personeel van 1e
N.V. Scheeps- en Reparatievverf, v. h.
Gebr. Boot j.l. Zaterdag ter vergade
ring opgeroepen.
De vergadering stond onder leiding
van den Christ. Alg. Ned. Ned. R.K. en
Ned. Neutr. Bond van Metaalbewer
kers.
Door de besturen werd de uitslag
der gevoerde onderhandelingen be
kend gemaakt, waarin ten duidelijkste
uitkwam, dat de Directie niet berei'd
was aan de gestelde verzoeken te vol
doen, daar volgens haar, de bedrijfs-
toestand zulks niet toelaat. Echter had
zij jnmiddels een overwerkvergunning
aangevraagd, waardoor het weekinko-
men ongeveer met 10 pet. zou kunnen
stijgen.
De vergadering was echter van oor
deel, dat vooralsnog haar medewer
king daaraan niet kon worden ver
leend, op grond, dat wanneer men lan
ger ging werken, de gunstige tijd tot
verkrijging van betere loons- en ar
beidsvoorwaarden zou zijn verstreken
Besloten werd dat dit de Directie zou
worden bekend gemaakt en haar als
nog om een bespreking zou worden ge
vraagd ten einde te komen tot een be
tere loonregeling, terwijl indien de Di
rectie op haar ingenomen standpunt
blijft staan, overwogen zal worden wat
den werklieden te doen staat. Aan de
Direptie" is voor 6„Febr. antwoord ver
zocht.
De gestelde verzoeken zijn:
a. de loonen uwer werklieden wor
den met 5 cent per uur verhoogd", ter
wijl de loonen der jeugdige arbeiders
naar evenredigheid verhoogd zullen
worden;
b. voor uren, boven de wettelijk vast
gestelde arbeidsweek, zij'nde 48 uur,
wordt 25 pet. extra loon betaald;
c. aan alle werklieden zullen per
jaar 3 vacantiedagen met behoud van
loon worden verstrekt;
d. de Directie verbindt zich een bij
drage aan het bestaande Ziekenfonds
te geven, zijnde de helft van datgene
wat thans door de werklieden wordt
betaald:
e. de Directie zal haar volle mede
werking verleenen, dat jeugdige ar
beiders spoediger in staat gesteld kun
nen worden, als zelfstandige personen
te kunnen arbeiden.
Watersnood-Comité.
Bij het Watersnood-Comité zijn weer
de volgende giften ingekomen:
E. W. F. P. f 10, B. en N. f 10, W. P.
f 2j50, Wilhelm L. D. f2 50, N. N. f2.50,
G. I. f2.50, van Willy en Gerhard f2.50
Giften worden nog gaarne ingewacht
hij den Penningmeester, den heer F,
Muys van de Moer, Plantsoen 49, Lei
den, postgironummer 57471.
Schaken.
Competitie 2e klasse, groep A.
Door de beslissing van den arbiter is
de wedstrijd Schev. Schaaksoc.N.,
Rotterd. Sch. II geëindigd in een ge
lijk spel (5—5). No. 1 is thans in deze
groep het Leidsch Schaakgen. met 6
p. (3 gew. wedstrijden), no. 2 de Schev.
Schaaksoc. met 5 p. De èerstvolgende
wedstrijd (L.S.G.—D.D. II) is thans be
paald op Vrijdag 12 Februari a.s.
Daarna moet de Leidsche club nog
spelen tegen de Schev. Schaaksoc.
Beide clubs zijn wel mede de sterk
ste uit deze groep, hoewel de Haag-
sche club tot dusver niet veel resulta
ten heeft bereikt.
L. Stud. Schaakgen. „Morphy"—L.
Schaakgen.
Op Woensdag 3 Februari a.s. zal op
de sociëteit „Minerva" een wedstrijd
gespeeld worden tusschen bovenstaan
de clubs. Van weerszijden zullen een
tiental spelers deelnemen.
Winterwedstrijd L. Sch. „Philidor."
Uitslagen der 8e ronde:
W. Immink wint van W. H. Colpa
(w.n.o.) A. J. J. Nicaise verliest de
afgebr. partij van H. C. de Nie. In de
9e (laatste) ronde werden de volgende
partijen gespeeld:
H. v. Duuren verliest van H. I. de
Ni.ee. P. b. v. d. Zeeuw wint van J. v.
d. Wilk. W. Smeder—E. W. v. d. Burgh
afgebroken partij.
Het bouwen van 8 villa's te Was
senaar is opgedragen aan den heer J.
Splinter Wzn. alhier.
BINNENLAND.
Het zilveren huwelijksfeest van de
Koningin en den Prins.
De bijzondere vrijwillige landstorm
en de landstormkorpsen motordiensf.
vaartuigendienst, spoorwegdienst en
luchtwachtdienst, bieden op aanstich
ting van de nationale landstormcom
missie der Koningin en den Prins ter
gelegenheid van hun 25-jarige echtver-
eeniging een tegeltableau aan, dat in
een bijbehoorende oorkonde wordt be
schreven.
Gisteren was het tableau ter bezich
tiging gesteld ten bureele van de land
stormcommissie, aan de Koninginne
gracht in Den Haag. Elk verband was
uitgenoodigd om drie menschen af te
vaardigen, n.l. een officier, een onder
officier en een soldaat.
Kolonel Duymaer van Twist heeft
gisterochtend deze afgevaardigden
ontvangen. Tegen 12 uur kwam minis
ter Lambooy, die zich ook met de sol
daten onderhield.
Den geheelen dag zijn de landstorm
Belangrijkste nieuws in dit Nummer.
Binnenland.
De begrafenis van Dr. J. G. de Moor.
Buitenland.
Hei Volkenbonü^secretariaat heeft den
wsnsch uitgesproken, dat Duitschland
vóór 5 dezer het verzoek om toelating
tot den Bond zal indienen.
De voorbereidende ontwapenings
conferentie zal vermoedelijk tegen 15
Mei bijeengeroepen worden.
De onderhandelingen over bijlegging
van het Zwiisersch-Russische geschil
zijn op het doode punt gekomen.
mers hij elkaar gebleven. In den mid
dag is de groote groep gefotografeerd
en daarna is men in een speciale tram
naar De Twee Steden gereden, waai*
geluncht werd. Minister Lambou; en
verscheidene hooge militairen zaten
aan. Na het noenmaal hebben de
lands'tormers het Vredespaleis bezich
tigd.
H. W. de Wilde f
Gisteren is te Leeuwarden plotseling
overleden de heer H. W. de Wilde, di
recteur der registratie en domeinen,
voorzitter van het College van Regen
ten over de gevangenissen, ridder in
de orde van den Neder landschen
Leeuw.
De heer De Wilde heefi zich zeer ver
dienstelijk gemaakt als schrijver van
verschillende werken op belastingge
bied; tal van jonge registratie-ambte
naren en notarissen hebben hun oplei
ding aan hem te danken.
Vereeniging „De Tulp".
Dezer dagen heeft te Haarlem het
bestuur der vereeniging „De Tulp' ver
gaderd, welke een groep vormt der AI-
gemeene Vereeniging voor Bloembol
lencultuur.
De voornaamste werkzaamheid
van deze groep is bestrijding-van het
gevaar voor overproductie. Een aan
zienlijk bedrag van de contributie
werd bestemd voor aankoop op veilin
gen van ruim 300 mud kleine tulpen,
en een hoeveelheid van ruim 700 mud
kleine tulpen werd door de leden inge
leverd, welke als veevoeder werden
verkocht.
Waren de toestanden anders ge
weest, dan zou het niet onaanzienlijke
kassaldo ongetwijfeld zijn aangespro
ken voor meer uitgebreiden aankoop
van kleine tulpjes .Overwegende, dat
zeker tijden zullen aanbreken, waarin
aan deze zaak veel aandacht zal moe
ten worden gewijd, was het bestuur
van oordeel, dat de gelden bewaard
moeten blijven om straks wellicht
reeds spoedig te helpen, om de teelt
van tulpen op peil te houden.
De gevaren betreffende het afzetge
bied, die door de kweekers van andere
artikelen sterk worden gevoeld, wor
den door de tulpenkweekers wellicht
nog niet zoo zeer ingezien. Het bestuur
bleek echter van meening, dat het be
houd van den geregelden zoo moge
lijk stijgenden uitvoer van andere
artikelen, tevens een levensbelang is
voor de tulpencultuur, en dat meer
dan misschien menigeen denkt, de be
langen der tulpenkweekers onafschei
delijk verbonden zijn aan de actie ,die
door de kweekers van andere artikelen
wordt noodig geacht.Het bestuur heeft
dan ook niets onbeproefds gelaten, om
de deelneming door de tulpenkwee
kers aan liet fonds voor algemeene
belangen (2 cent per R. R.-fonds) te be
vorderen.
Meer en meer wordt echter door het
bestuur beseft, dat de tulpenkweekers
zonder uitzondering in één krachtige
organisatie moeten worden bijeenge
bracht, teneinde met algemeene deel
neming ter hand te nemen, wat thans
niet door de betrekkelijk weinig krach
tige vereeniging „De Tulp" kon voor
den gedaan.
Langdurig werd van gedachten ge
wisseld, of het oogenblik niet is aange
broken, om een poging te doen, zulk
een algemeene deelneming aan de be
hartiging van de cultuur- en export
belangen van de tulpenteelt in het le
ven te roepen. In verband hiermede
werd vastgesteld, dat de basis, waarop
de vereeniging thans gegrondvest,
niet voldoende is, zulk een poging met
succes te ondernemen. De steun, die
b.v. voor het volhouden van den strijd
tegen Amerika's uitsluitingspolitiek
ook. uit tulpenkweekerskringen moet
komen, kan door de tegenwoordige or
ganisatie niet worden verleend. Mocht
echter worden aangedrongen op het tor
hand nemen van een groepsvorming
van de tulpenkweekers, dan zal het
bestuur zonder twijfel ernstig over
wegen wat de vereeniging in deze zou
kunnen doen.
