CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
Oit nummer bestant uit TWEE Bladen.
STADSNIEUWS.
Belangrijkste nieuws in dit Nummer
BINNENLAND.
6e JAARGANG
ZATERDAG 30 JANUARI 1926
NUMMER 1735
COURANT
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal i 2.50
Per weeki 0.19
Franco per post per kwartaal 2.90
BUREAUHooigracht 35
Leiden
Tel 1278, Postgiro 58936
Postbox 20
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone advertenliën per regel 22'/» cent
Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarief.
Bij contract, belangrijke reductie.
Kleine adrertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent.
EERSTE BLAD.
Collectieve Arbeidsovereenkomsten.
De verbindendverklaring van collec
tieve arbeidsovereenkomsten is een
onderwerp waarover den laatsten tijd
veel gesproken en geschreven wordt.
Het is plotseling actueel geworden.
De oorzaak biervan is te zoeken in
bet feit, dat Minister Aalberse in Juni
van het vorige jaar een voorontwerp
van wet regelende de verbindendver
klaring van collectieve contracten ge
publiceerd heeft en daarover het ad
vies van den Hoogen Raad van Arbeid
heeft_ gevraagd.
Intusschen is Minister Aalberse af
getreden en heeft ook zijn opvolger
Mr. Kooien reeds aan H. M. de Konin
gin ontslag gevraagd, maar dat wil
volstrekt niet zeggen, dat daarmee nu
ook dit voorontwerp van de baan is.
Integendeel er is veel meer reden
om te verwachten, dat nu deze zaak
eenmaal publiekelijk aan 'de orde ge
steld is. over niet te langen tijd een
wetsontwerp zal worden ingediend,
waarin deze materie nader wordt ge
regeld.
En dat niet omdat verschillende par
tijen de verbindendverklaring op hun
program hebben geplaatst, maar om
dat deze zaak nu eenmaal groeiende
is en er straks niets anders te doen
zal zijn dan de 9teeds meer rijpende
vrucht te plukken.
Een collectieve arbeidsovereenkomst
men weet bet, is een contract, gesloten
niet tpsschen een individueelen pa-r
troon en een of meer individueel© ar
beiders, maar tusschen een of meer
werkgevers of een of meer rechtsper
soonlijkheid bezittende vereenigingen
van werkgevers, met eene of meer
rechtspersoonlijkheid bezittende ver
eenigingen van arbeiders, omtrent ar
beidsvoorwaarden bij het aangaan van
arbeidsovereenokmsten in acht te né
men.
Dat is een ietwat lange zin, maar
onleesbaar is hij toch niet.
Het is wel duidelijk wat hier be
doeld wordt.
We hebben hier niet te doen met een
gewone arbeidsovereenkomst, waarbij
de eene partij, de arbeider, zdch ver
bindt in dienst van de andere partij,
den werkgever tegen loon gedurende
zekeren tijd arbeid te verrichten maar
met bepaalde regelen, die bij het aan
gaan van een arbeidsovereenkomst in
acht genomen moeten worden.
Het zijn de algemeene voorwaarden
waaraan partijen zich bij bet afslui
ten van de eigenlijke arbeidsovereen
komst hebben te houden.
Het instituut der collectieve arbeids
overeenkomsten is de laatste twintig
jaren tot groote ontwikkeling geko
men.
Naar in bet bovenaangehaald voor
ontwerp wordt medegedeeld, steeg het
aantal dier overeenkomsten van 87 in
1911 tot 809 in 1924; dat bij de collec
tieve overeenkomsten betrokken on
dernemingen van 1126 op 16500 en dat
der arbeiders, op wie de collectieve
overeenkomsten, hetzij krachtens de
daarin vervatte bepalingen, hetzij vrij
willig werden toegepast van 23.500 tot
285 200.
Deze ontwikkeling is van groote be-
teekenis geweest.
„Zij heeft op uitgebreid terrein met
betrekking tot de arbeidsvoorwaarden
orde en rust in het bedrijfsleven ge
bracht, waar vroeger onrust en onze
kerheid heersebte en telkens weer tus
schen werkgevers en arbeiders een
meer of minder felle strijd over die
arbeidsvoorwaarden ontbrandde.
D© werkgever kan thans onder de
werking der collectieve- arbeidsover
eenkomst voor geruim en tijd zijn prijs
berekeningen maken op de basis van
bepaalde arbeidsvoorwaarden.
Hij is gewaarborgd tegen storing ifi
den goeden gang van bet bedrijf, door
tusschentijdsche conflicten omtrent
loon en arbeidsduur en wat dies meer
zij. En hij heeft tevens de zekerheid
dat zijn georganiseerde concurrent
geen voordeelen kan behalen door te
lage loonen te betalen.
Ook en niet het minst voor den ar
beider is zulk een overeenkomst van
belang. Hij heeft de zekerheid, dat tij
dens den duur «van het collectieve con
tract zijn arbeidsvoorwaarden niet zul
len dalen beneden het peil dat bij de
onderhandelingen bereikt werd.
Geen wonder, dat de collectieve ar
beidsovereenkomsten, die op de soci
aal-democraten veroverd moesten wor
den omdat niet in de eerste plaats
rust en orde, maar onrust en strijd
hun ideaal is. zich in veler sympathie
mogen verheugen.
Maar nu doet zich hier een moei
lijkheid voor.
Deze contracten gelden, evenals alle
overeenkomsten, alleen tuschen de
partijen die ze afgesloten hebben. Zij
alleen zijn er door gebonden.
Het Burgerlijk Wetboek toch bepaalt
nadrukkelijk: Overeenkomsten zijn
alleen van kracht tusschen de hande
lende partijen. Dezelve kunnen aan
derden geen voordeel aanbrengen, da/i
alleen in het geval voorzien bij artikel
1353, wanneer men ten behoeve van 'n
derde iets bedingt.
En daarin zagen velen nu gaarne
verandering gebracht. Sinds geruimen
tijd, wordt er zoowel van de zijde der
arbeiders als van de zijde der patroons
op aangedrongen, dat collectieve con
tracten óók, van toepassing zullen, wor
den verklaard óp werkgevers en arbei
ders die er buiten vallen, omdat zij de
overeenkomst niet hebben afgesloten
of geen deel uitmaken van de organi
satie die het C. C. afsloot.
Deze aandrang is volkomen ver
klaarbaar.
De arbeidersorganisaties wenschen
wanneer zij voor hunne leden in een
bepaald bedrijf gunstigp arbeidsvoor
waarden hebben weten te bedingen,
die biet in gevaar te zien gebracht
doordat ongeorganiseerde collega's op
minder gunstige voorwaarden werken
gaan.
Hierdoor ontstaat toch het gevaar,
dat georganiseerde arbeiders door on
georganiseerden worden vervangen,
en dat daardoor het loonpeil wordt
gedrukt omdat de georganiseerde pa
troons op die manier uit concurrentie-
oogpunt wel gedwongen zijn zich aan
de bepalingen van het contract te on In
trekken.
En wat de werkgevers betreft die
tot een collectieve arbeidsovereen
komst zijn toegetreden, zij zien met
leede oogen de concurrentie van bui
ten het collectief contract staande vak
genooten aan en wenschen daartegen
gevrijwaard te worden, door de niet
toegetreden collega's door middel van
de wet te dwingen, de bepalingen van
het collectief contract na te leven.
Het is daarom dat gevraagd wordt
verbindendverklaring van collectieve
arbeidsovereenkomsten.
Minister Aalberse heeft aan dien
wensch gehoor willen geven, waarom
door hem een voorontwerp van wet
bij den Hoogen Raad van Arbeid werd
aanhangig gemaakt.
In een volgend artikel zaen wij op
welke wijze Minister Aalberse deze
materie wensch te te regelen.
V Critieke toestand.
Van het secretariaat van het Cen
traal Comité van A.R. Kiesvereenigin-
gen, ontvingeh wij belangrijke gege
vens omtrent de gehouden verkiezin
gen voor de Tweede Kamer en meer
speciaal omtrent den uitslag in Zuid-
Holland.
Wij hebben reeds vroeger bij het be
spreken van den uitslag van „waar
schuwende cijfers" gesproken en er de
aandacht op gevestigd, dat de positie
van de rechterzijde in het algemeen
en van de A. R. partij in het bijzonder,
in deze Provincie ver van gunstig is.
In deze opvatting zijn we door het
thans ontvangen en met veel zorg be
werkte cijfermateriaal versterkt.
De aandacht wordt gevestigd op het
verbijsterend verschijnsel, dat meer
dan de helft van het door de A. R.
partij op 1 Juli 1925 ingeboete stem-
mencijfer in de Provincie Zuid-Hol
land moet worden gevonden.
Over het geheele land verloor de A
R. partij 24862 stemmen en daarvan
alleen in Zuid-Holland 16686 stemmen.
Dat is dus ongeveer tweederde van het
geheele verlies.
Houden we rekening met den alge-
meenen aanwas van het kiezerscorps,
ten bedrage van ongeveer 5 pet., dan
krijgen we de volgende cijfers: verlies
over het geheele land 44876 stemmen
en alleen in Zuid-Holland 23184 stem
men.
Ook zóó bezien komt dus meer dan
de helft van het totale verlies voor re
kening van Zuid-Holland.
Onze ruimte laat niet toe thans op
deze cijfers nog nader in te gaan.
Alleen willen wij nog even de aan
dacht vestigen op de conclusie waar
toe bedoeld rapport komt n.l. deze. dat
terwijl thans door de drie groote recht
sche groepen in totaal 44 zetels van
de 82 zijn bezet (n.l. 16 A.R. 12 C.H. en
16 R.K.) dit aantal naar den maatstaf
van de gehouden verkiezingen zal da
len op 37 (n.l. 13 A.R. 9 C.H. en 15 R.K)
Daaruit volgt, dat als in 1927 de uit
slag naar verhouding dezelfde is, de
rechtsche meerderheid in de Staten
van Zuid-Holland niet meer bestaat.
Zelfs als we de Staatk. Gereformeer
den meetellen, dan komen we nog niet
verder dan tot 40 van de 82 zetels.
De toestand is dus wat Zuid-Holland
betreft critiek.
Onze positie wordt zeer ernstig be
dreigd.
Inspanning van alle krachten is
meer dan ooit geboden.
Vereen, tot bevordering der bouwkunst
Het zal meerderen onzer lezers en
vooral bun die in de bevordering van
de bouwkunst belangstellen opgeval
len zijn, dat van de vergaderingen van
bovengenoemde vereeniging in ons
blad nooit een verslag werd opgeno
men. En misschien heeft deze of gene
wel aan een zekere partijdigheid on
zerzijds gedacht.
Wij zullen daarom hier gaarne even
de verklaring van dit raadsel geven.
Hoewel in het vrijzinnige blad hier
ter stede geregeld verslagen voorkwa
men ontving onzé redactie nooit een
uitnoodiging om de vergaderingen bij
te wonen.
Toen nu onlangs weer een vergade
ring zou worden gehouden waar de
Directeur van Bouw- en Woningtoe
zicht een belangrijk onderwerp zou
behandelen heeft een onze ver
slaggevers zich hoewel ongenoodigci
naar deze vergadering begeven.
Hem werd echter de toegang ge
weigerd. De pers werd niet toege
laten. Toen daarna een der aanwezi
gen zich bereid verklaarde een verslag
van de te houden lezing samen testel-
leA, werd ook dit van de zijde van bet
bestuur belet. Publiciteit werd onge-
wensch geacht. Maar den volgenden
dag stond er wel in het „L. D.' een
breedvoerig verslag en nogwel een
verslag verstrekt door hetzelfde be
stuurslid, dat onzen verslaggever den
toegang weigerde.
Wij hebben ons daarover toen be
klaagd en verkregen de toezegging,
dat in bet vervolg ook onze redactie
zou worden uitgenoodigd en dat aan
de achteruitzetting van ons blad -een
einde zou komen.
Edoch, deze belofte werd niet ge
houden. Toen Donderdagavond onze
verslaggever zich naar bet Nut begaf
om van de herdenking van het 30-ja-
rig bestaan der vereeniging een ver
slag te maken, werd hem opnieuw
den toegang geweigerd. Het Vvas, zoo
werd gezegd, een huishoudelijke ver
gadering, niet voor de pers toeganke
lijk. Voor volgende vergaderingen,
waarvan de te behandelen onderwer
pen voor publiciteit geschikt waren,
zou onze redactie worden uitgenoo
digd, maar ditmaal mocht geen ver
slag worden gemaakt.
Maarprecies als de vorige maal
werd door een der bestuursleden wel
gezorgd, dat het Vrijzinnige blad een
verslag ter plaatsing werd aangeboden.
Opnieuw hebben we weer de toezeg
ging ontvangen, dat het met deze ach
teruitstelling gedaan zal zijn en dat
we evenals het „L. D." gelegenheid
zuilen krijgen te houden vergaderin
gen te verslaan.
Wij hebben van deze toezegging met
ingenomenheid kennis genomen.
Maar wij meenden toch goed te doen
onze lezers erover in te lichten om te
laten uitkomen, dat het niet plaatsen
van verslagen dezer vereeniging niet
aan onze redactie kan worden geweten
Chr. Letterk. Kring.
De afd. Leiden hield gisteravond haar
eerste vergadering in het nieuwe jaar.
Na opening door den voorz. las de se
cretaris de notulen, die nog deden na
genieten van de behandeling van „Ego
Flos" (Guido Gezelle), waarin de inlei
der, de heer A. B. Mulder, het innig-
schoone van dit lied in keurigen vorm
had verklankt. Thans was het woord
aan den heer N. La mail, die het ka
rakter van Pirroen (Uit Anna-Marie
van Felix Timmermans) uitbeeldde.
Spreker wijst op de tegenstelling der
hoofdpersonen: Pirroen, de 9terke,
met een onverzettelijken wil, die ook
„slaagt" en anderzijds Anna-Marie, de
zwakke, die door innerlijken twee
strijd ondergaat. Met tal van citaten
bewijst spreker, dat zin voor bum or 'n
zeer voorname eigenschap van Pirroen
is, rasechte volkshumor, die men nog
dagelijk in Vlaanderens beemden ge
nieten kan.
Dé behandeling door 'den inleider
was van dien aard, dat de enkele le
den, die Anna-Marie nog niet gelezen
hadden, geen verdere aanmoediging
tot de lectuur van dezen roman be
hoefden, wat bovendien, uit het harte
lijk applaus duidelijk bleek.
Na de pauze sprak mej. R. Caspari
over: Jacobus Revius. de dichter-pre-
dikant. Na een zeer gedocumenteerde
inleiding over „Het Calvinisme en de
Kunst" plaatste spr. Revius den Calvi-
nistischen predikant naast Revius den
dichter, die juist in den laatsten tijd
meer waardeering geniet dan men
hem vroeger waardig keurde. De reci
tatie van velerlei verzen, waaronder
ook 't bekende: ,,'tEn zijn de Joden
niet, Heer Jesu, die U kruisten" toon
de aan, hoeveel schoons, ook in onzen
tijd, uit Revius' verzen te „lezen" is en
de ziel verkwikken kan.
Öok op deze inleiding volgde een le
vendige bespreking, met het gevolg,
dat, om des tijds-wille, een discussie
over de verhouding van Calvinime en
kunst op „een" volgenden kringavond
noodig bleek. Na dankzegging door
Mej. Moene, de „gastvrouwe" van de
zen avond, sloot de voorz. de leerzame
vergadering.
Maatschappij van Ned. Letterkunde.
De eerstvolgende maandvergadering
van de Maatschappij van Nederland-
sche Letterkunde zal plaats hebben
op Vrijdag 5 Februari a.s. 's avonds
te 7.30 uur in een der localen van het
Nutsgebouw.
Als spreker zal alsdan optreden prof
dr .J. Huizinga. met het onderwerp:
„Eduard IV in Holland en Zeeland
(1470—1471)."
Prof. Barth naar Leiden.
Naar wij vernemen, worden pogin
gen gedaan, om in Mei a.s. wanneer
Prof. Dr. Karl Barth, de bekende voor
stander der z.g. Zwit9ersch© theologie,
ons land bezoekt, hem in de gelegen
heid te stellen ook in onze 9tad een
lezing te houden.
Herdenkingsavond.
In dit nummer vinden onze lezers
een advertentie betreffende den her
denkingsavond ter gelegenheid van
het zilveren huwelijksfeest van H. M.
de Koningin en Z. K. H. Prins Hen
drik op Zaterdag 6 Februari a.s.
Ons werd verzocht hierop de aan
dacht te vestigen.
Wij doen dat echter niet met onver
deelde instemming. Wij hadden een
andere wijze van herdenking ver
wacht, vooral ook na he£ hoogernstige
persoonlijke woord onlangs door H.
M. de Koningin tot haar volk gerichj.
Wat betreft de keuze der sprekers
is bet comité zeer gelukkig geweest.
Prof. Dr. P. J. Blok en Ds. H. Thomas
zijn wel de meest aangewezen mannpn
om in dergelijke bijeenkomsten als
sprekers op te treden.
Vervolgens is er muziek van het
Leidsch Muziekcorps, zang van San
ders Gemengd Koor „De Ster" groeper.
door de Dames-gymnastiekvereenig.
„Brunhilde" en dan aan het slot, too-
neelspel door de muziek- en tooneel-
vereeniging „Nut en Vermaak"
Wij kunnen het verstaan, wanneer
vele trouwe Oranjeklanten er voor be
danken op deze wijze het Koninklijk
huwelijksfeest te vieren en van dezen
herdenkingsavond wegblijven.
De Afrika an sche studenten vertrekken
heden.
Het gezelschap Afrikaansche studen
ten, waaronder zich, gelijk gemeld, 'n
geval van gewijzigde pokken heeft
voorgedaan, heeft gisteren nog niet,
zooals aanvankelijk in de bedoeling
lag, den Haag verlaten. Van het voor
nemen, om groepsgewijze van den
Haag uit naar een der plaatsen in het
buitenland te gaan, om zich dan later
voor de terugreis naar Afrika in En
geland weer te vereenigen, ie afge
zien.
Het gezelschap zou, naar wordt ver
nomen, vandaag naar Engeland afrei-
Binnenland.
De S.D.A.P. en de Kabinetscrisis.
Het vertrek van de Afrikaansche
studenten.
Bnltentau"
De Volken bon dscoramissis voor co
dificatie van het Volkenrecht b
haar tweede zitting beëindigd.
Doumer verdedigt in de Fransche
Kamer zijn financieel ontwerp.
zen De student bij wien het ziektege
val zich heeft voorgedaan, en die niet
was ingeënt, wordt nog verpleegd in
een barak van het gemeene-ziekanhuis
De G. G. D. heeft voor alle veiligheid
twee jongelui, die meer speciaal met
den lijder omgingen, en met hem ka
mercontact hebben gehad, in quaran
taine gesteld in de observatie-inrich
ting van genoemden dienst, aan de
Koningstraat.
Bij de politie zijn inlichtingen te
verkrijgen aangaande een roeibootje»
dat hier onbeheerd is aangetroffen.
Een wagen van de Haagsche tram
is gistermorgen op den hoek van den
Stationsweg en den Morschsingel aan
gereden tegen een door M. P. bestuur
den sleeperswagen, die naar den Rijne-
burgersingel moest.
De sleeperswagen is beschadigd.
Een door P. Gr. uit Berkhout be
stuurde vrachtauto is gistermiddag op
de Hoogewoerd, ter hoogte van de
Kraaierstraat tegen een handwagen,
die gedeeltelijk met aardewerk was
geladen, aangereden.
De autobestuurder moest uithalen
om via een sleepers wagen, die schuin
voor hem reed de Kraaierstraat te
kunnen inrijden. Op hetzelfde mo
ment echter maakte ook de wagenbe
stuurder een wending naar links, zoo
dat de chauffeur nog meer uit de
koers geraakte en met zijn voertuig
in aanraking'kwam met den handwa
gen, die voor 't Venduhuis staande, go-
laden werd. De broze lading kwam op
de straat terecht en viel gedeeltelijk
in puin. De schade, ad f 7J50 werd door
den autobestuurder vergoed.
Het huwelijksfeest der Koningin ta
Parijs.
Het zilveren huwelijksfeest van te
Koningin en den Prins zal, volgens het
„Hbl." te Parijs herdacht worden door
een gemeenschappelijk noenmaal, te
houden op 7 Febr. in hotel „Lutetia"
en dat door Jhr. en Mevr. Loudon «al
worden gepresideerd.
Onze gezant heeft de uitnoodigingen
doen vergezeld gaan van een circulai
re, waarin hij de leden der kolonie op
wekt, met het voorbeeld voor oogen
van de Koningin, die persoonlijk
troost is gaan brengen aan de van al
les beroofde bevolking, naar vermo
gen te willen bijdragen voor de slacht
offers van den watersnood in Neder
land. Een inschrijvingslijst ls daar
voor in het legatie-gebouw neergelegd.
Indische gasten ten hove.
De Koningin heeft gistermiddag ie
halfvijf met den Prins audiëntie ver
leend aan Pangeran Ario Mataram,
schoonzoon van den Soesoehoenan
van Soerakarta, ritmeester der cavale
rie a la suite van het Ned. Indische
Leger en inspecteur van het marktwt
zen in het rijk van Soerakarta die ver-
gezeld was van zijn gemalin Kandjeng
Ratoe Alit, oudste dochter van den
Soesoehoenan, en van zijn zoon Raden
Mas Maladni.
Zooals bekend, zijn deze Indische
vorsten naar Nederland gekomen om
in opdracht van den Soesoehoenan
van Soerakarta, Koningin en Prins ge
luk te wenschen bij de herdenking v.
hun 25-jarig huwelijk.
De ontvangst geschiedde op plecht
statige wijze In de kleine balzaal van
het Kon. Paleis. Nadat de vorstelijke
personen eenigen tijd vertoefd hadden
in de Indische zaal, waar de geschen
ken waren tentoongesteld, welke HM.
de Koningin bij haar Recteerin c?jubi
leum in 1928 ontvangen heeft van de
vorsten van Soerakarta en Jok Jakarta,
werden zij naar de kleine balzaal ge
leid, en door den kamerbeer-ceremo-
