CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN ADVERTENTIE-PRIJS
Oil nummer beslaat uit TWEE Bladen.
AMSTERDAMSCHE ANÏHRACIET M".
Belangrijkste nieuws in dit Hummer.
ee JAARGANG DINSDAG 19 JANUARI 1926 NUMMER 1724
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal i 2.50
Per week .......i 0.19
Franco per post per kwartaal i 2.90
BUREAUHooigracht 35
Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936
Postbox 20
Gewone advertentiën per regel 22'/» cent
Ingezonden Mede deelingen, dubbel tarief.
Bij contract, belangrijke redactie.
Kleine advertentien bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent
EERSTE BLAD.
e
De Kabinetscrisis.
De Standaard van gisteravond
oevat een breede beschouwing over de
Kabinetscrisis, waarvan wij het voor
naamste gedeelte hier laten volgen.
Na eerst een overzicht te hebben
gegeven van de mislukte pogingen
iot de vorming van een parlementair
Kabinet, komt het blad tot de tweede
opdracht aan Dr. de Visser, n.l. om
,een" Kabinet te vormen.
„Dat kon van alles zijn.
Zelfs ook een parlementair Kabinet,
indien achteraf de' vorming daarvan
ten slotte nog mogelijk zou blijken.
Er was geen enkele beperking.
De formateur heeft indien men
ie van tijd tot tijd -losgekomen me-
dedeelingen als juist mag aanvaarden
zich toen tot de 9 zittende Minis
ters gewend met de vraag of zij bereid
waren in een door hem te vormen zelf
tandig rechtsch kabinet zitting te ne-
•nen elk met behoud der portetfeuille
iie z^j hadden.
Maar aangezien er nu eenmaal op
»en bepaald punt een conflict bestond
waar elk Kabinet mee te maken zou
srijgen, moest ook bij deze poging tot
Kabinetsformatie met dat punt in ge
schil gerekend worden. Met het oog
jp de eenheid in het Kabinet zelf,
naar ook met het oog op het weder
verschijnen voor de Kamer.
Aan de gedane uitnoodiging lag dan
♦ok ten grondslag «een bemiddelings
voorstel inzake 't Gezantschap, waar
fan de inhoud, naar het schijnt, over
eenkwam met dat hetwelk, in een
froeger stadium, aan de C H. fractie
was voorgelegd en door deze niet aan
vaard.
Bekend is voorts geworden, dat Dr.
-De Visser met de R.K. Ministers ge
sproken of gecorrespondeerd heeft en
toize inlichtingen geven ons voorts
?rond tot de onderstelling, dat de aan
vankelijk aan den formateur gezonden
Antwoorden op zijn uitnoodiging niet
gelijkluidend waren. Dit zal wel ver-
oand hebben gehouden mej verschil
fan inzicht aangaande de levensvat
baarheid van het Kabinet op den ge
dachten grondslag.
Ten slotte schijnen de formateur en
de zittende Ministers echter wel wat
dichter bij elkaar te zijn gekomen,
blijkende uit de pmstandigheid, dat
door deze laatsten voeling gezocht is
met de A. R. en R K. fracties.
Sommigen hebben dit vreemd ge
vonden.
Als de formateur buiten de fracties
)m handelde, dan hadden de aange
zochte Ministers met die fracties ook
aiets te maken.'.
'Wie zoo spreken 'verliezen o.i. ech-
ier steeds één ding uit 'toog. Dit n.l.
dat er een niet opgelost cohflict be
stond;. dat wel de formateur, die niet
m het Kabinet zou treden, zich van' de
fracties vrij kon houden, maar dat het
Kabinet, als het aanbleef, voor zijn be
staan afhankelijk was van de hou
ding, die de beide fracties (A R. en
R. K.) zouden aannemen ten opzichte
van de voorgenomen oplossing der
crisis.
Reeds in Juli was gebleken, dat op
dit eene punt geen overeenstemming
bestond. De mislukte eerste opdracht
aan Dr. de Visser had aangetoond,
dat zelfs thans, na het intreden der
crisis, de C. H. fractie als zoodanig het
comp^bmis niet aanvaard had. Met
datzelfde compromis, dat niet den
steun der C H. fractie had, zou het
Kabinet dan maar zee hebben moeten
kiezen zonder zich zelfs te vergewis
sen of de R. K. fractie om nu maar
alleen de naast betrokkene te noemen
er zich mee vereenigen kon! Waar
bij wij de vraag, of de Ministers zelve
voor .Ie voorgeslagen constructie van
een zelfstandig rechtsch Kabinet, bui
ten verband met de rechtsche groepen
in de Kamer, wel warm voelden, nog
geheel buiten bespreking laten.
Ons lijkt bet, ook zoiïder die laatste
overweging, zoo helder als iets dat de
demissionaire Ministers op verkenning
uitgingen om de 9terkte van het ijs te
onderzoeken.
Dat zij ten slotte aan Dr De Visser
bericht zonden, dat zij aan zijne uit
noodiging geen gevolg konden geven,
zal wel niet buiten het resultaat van
dat onderzoek zijn omgegaan.
Hoezeer ook wij, met vele anderen,
den langen duur der crisis betreuren,
wij zijn er niet rouwig om dat het met
het overwogen plan liep zooals het
liep.
Dat is natuurlijk niet omdat wij het
Kabinet, dat het volle vertrouwen der
A. R had, zoo gaarne zien heengaan,
maar omdat wij den terugkeer op al
te lossen voet niet zouden kunnen toe
juichen.
Wil de rechtsche samenwerking in
stand blijven, dan moet er zijn:
le. Overeenstemming tusschen de
fracties zelve; juist bij de oplossing
van punten waarover geschil ont
stond.
2e. Moet het Kabinet van den steun
dier fracties verzekerd zijn, wanneer
aanvallen worden ondernomen, die er
op gericht zijn het ten val te brengen.
Kan dit in het huidige stadium niet
verkregen worclen, dan is het beter
dat men het bewind aan anderen over
laat tot tijd en wijle men elkaar
wellicht door den nood gedreven
weer heeft teruggevonden.
En te eerder spreken wij dit oordeel
uit, omdat Dr. de Visser ons als hij
slaagt wat wij hartelijk hopen
een extra-parlementair Kabinet zal
bezorgen, dat met de Rechterzijde op
voet van vriendschap verkeeren zal
Dat kan ook moeilijk anders!
Immers 30 -f- 13 -f- 11 54.
STADSNIEUWS.
„Patrimonium."
In de laatstgehouden vergadering
van de afd. Leiden van „Patrimonium'
werd besloten een drietal voorstellen
op de agenda van de Bondsvergade
ring te doen plaatsen In het eerste
wordt voorgesteld een permanente
comiftisie voor het jeugdwerk te benoe
men, in het tweede een andere contri
butie regeling te ontwerpen waardoor
de afdeelingen in de groote plaatsen
ontlast worden en in het derde pogin
gen aan te «wenden bij het bestuur
van het C.N.V. opdat ook de leden van
„Patrimonium" in 't tuberculosefonds
kunnen worden opgenomen.
Voorts werd besloden binnenkort in
verband met het zilveren huwelijks
feest v$m H. M. de Koyingin een feest
avond te orgamseeren voor de kinde
ren der leden.
Stadsevangelisatie.
Voor de Comm. v. Stadsev. der Ger.
Kerk alhier hoopt op Donderdag 11
Febr. a.s. in de Hooigrachtkerk op te
treden Ds J. A. Tazelaar, met het on
derwerp: De vijf zwijgende torens.
Aanbesteding bovenbouw Verversbrug
In de vergadering van 25 Mei 1925
werd besloten tot vernieuwing van de
Verversbrug, gelegen over de Oude
Heerengracht in het verlengde van de
Langegracht, en werden voor dat doel
de noodige gelden ter beschikking ge
steld. Het maken van den onderbouw
der nieuwe brug is, na openbare aan
besteding, bereids gegund aan den
aannemer Th. L. J. Zitman, alhier:
«oor het maken, leveren en opstellen
van den nieuwen ijzeren bovenbouw
met bewegingsinrichting en andere
bijbehoorende werken hebben B. en
W het evenwel wenschelijk geacht
ondershands prijsopgave te vragen
aan een aantal speciaal op het gebied
van bruggenbouw werkzame firma,s.
Ingekomen waren 5 aanbiedingen. Het
laagst is ingeschreven door de N. V.
Hollandsche Constructie Werkplaatsen
alhier, voor de som van f25.220 in
massa. Aangezien de aanbieding van
deze naamlooze vennootschap aanne
melijk is, geven B. en W overeenkom
stig het gevoelen van de Commissie
van Fabricage, in overweging het ma
ken, leveren en opstellen van den ijze
ren bovenbouw voor de te vernieuwen
Verversbrug met bewegingsinrichting
en andere bijbehoorende werken, on
dershands op te dragen aan de N. V.
Hollandsche Constructie Werkplaat
een alhier, voor de som van f25.220.
De Woningtelling.
De eerste oogst is „binnen.,,
Een speciaal daarvoor gereedgemaak
te afdeeling van „Volkshuisvesting"
in het Stadhuis is de plaats waar ie
deren avond de tellers binnenkomen
met het resultaat van hun dagelijk-
schen onderzoekingstocht.
Wij werden welwillend in de gele-
RECLAME.
Heerensingel 34/35. Tel. 1523.
PRIMA KWALITEIT. VERZEGELDE ZAKKEN.
genheid gesteld een kijkje te nemen
in het tijdelijke Departemént, op het
oogenblik dat de eerste tellers arri
veerden en we kunnen verklaren dat
het werk er prachtig geregeld is.
Doordat eenerzijds de gegevens van
elke wijk en iederen teller afzonder
lijk worden bewaard, blijft controle op
elk gewensebt moment mogelijk, ter
wijl anderzijds door een doorloopende
nummering het noodige verband is
verzekerd. De plattegrond van de stad
zooals we reeds beschreven, in tien
wijken verdeeld, n.l. vijf in de buiten
en vijf in de binnenstad, geeft over
zichtelijk aan in welk stadium het tel-
lingswerk verkeert. Het afgewerkte
gedeélte wordt 's avonds netjes geno
teerd en de taak voor den volgenden
dag nauwkeurig aangegeven, zoodat
de tellers weer dadelijk aan den ar
beid kunnen gaan, terwijl slechts die
series worden ingenomen welke ge
heel zijn afgewerkt, waardoor vergis
sen bijna i9 uitgesloten.
Hieruit volgt nog niet, dat slechts
die series als afgewerkt worden be
schouwd waarin alle gegevens zijn ge
completeerd. Dat zou te veel tijd ei*
schen, daar het voorkomt dat een tel
ler vijf- of zesmaal de bewoners niet
thuis vindt en hij niet iederen dag do
onderbrekingen in den vorigen kan
gaan aanvullen. Deze aanvulling,
waarvan te hopen is, dat zij door de
medewerking der bewoners tot een
minimum beperkt blijft, zal later
plaats hebben wanneer in eerste in
stantie de telling is afgeloopen.
Reeds nu kon worden geconstateerd
dat de telling niet overbodig was, en
dat, juist door de combinatie van -de
telling van woningen en gezinnen de
beschikking wordt verkregen over
veel nuttig materiaa.l
Naar het volledig resultaat kan dan
ook met belangstelling worden uitge
zien.
En hooren we directeur Kiers aan
een der eerste tellers vragen, zijn
de menschen nogal geschikt?
„Gaat nogal mijnheer. 'kMag niet
klagen, 'n Enkele laat je wat lang
voor de deur staan; wanneer ze die
actetasch zien ziet u. De menschen
denken het eerst aan belastingaansla
gen. Maar overigens gaat het best."
Nu dat bleek ook wel uit het aan
tal ingevulde briefjes, dat vrij dicht
bij de schatting was.
Als het zoo doorgaat kunnen de
pl.m 15000 woningen nevéns de mo:
gelijk nog iets /talrijker gezinnen spoe
dig zijn geregistreerd.
Wethouder A. Mulder.
Naar wij vernemen zullen de werk
zaamheden van den heer A. Mulder als
wethouder, van wiens ongesteldheid
wij gisteren melding maakten, voor-
loopig door den burgemeester worden
waargenomen.
Prof. Lorentz.
Het gouden doctorsjubileum van
Prof. Lorentz is te Batavia, naar wij
in de Java-Bode lezen, herdacht door
een rede van Prof. J. Clay in het ge
bouw der Natuurkundige Vereeniging
over: Prof. Lorentz en zijn werk, waar
voor zoo groote belangstelling aan den
dag werd gelegd.
IJsfeest.
Het uitgestelde ijsfeest van de Leid-
sche IJsclub zal hedenavond worden
gehouden. Aanvang half negen.
Watersnood-comité.
Bij het Watersnoodcomité zijn de
volgende giften ingekomen:
Dames H. en L. f 20; Dr. G. M. R.
f 15; Dr. J. J. de G. f10; Ir. F. S. f 10;
IC. en R. f 10; H. A. V. ten D. f 5 Prof.
Dr. H. W. f 20; J. J. H. V. f 2.50; Leer
lingen van de H. B. S. Meisjes f 22.05;
F. I. f 2.50; N. N. f 10; H. J. D. f 1;
Bij nader inzien hebben wij te weinig
aan de collecte gegeven voor de wa
tersnood N. N. f 5; J. D. f 2; D T. f 5
Giften worden nog gaarne ingewacht
bij den Penningmeester den heer F.
Muys van de Moer, Plantsoen 49, Lei
den, postgironummer 57471.
Door ons werd nog ontvangen van
Mej. S. f 1 en van de R. f 1.
Schaken.
Win ter wei strijd Leidsché Schaakclub
„Philidor".
Uitslagen der achtste ronde (op één
na de laatste).
Cr. Verhoeven en J. v. d. Wilk oi
W. F. Snieder en H. I. de Nie oi
J. v. Weeren en P. J. v. d. Zeeuw oi
W. Segaar en E. W. v. d. Burgh oi
Kemperman en H. G. Botermans oi
J. C. Verhaar en N. N. V2-V2
A. J. J. Nicaise en H. C. de Nie afgebr.
J. Worst en T. de Boer o1
J. T. Abspoel en H. van Du uren o1
K. Hagemans en A. M. I. o1
De heer H. I. de Nie heeft thana
S punten behaald uit 8 partyen en is
derhalve zeker van den eersten prijs.
De vergadering der Anti-Revolu
tionaire Prop. Club „Dr. A. Kuyper"
die was uitgeschreven op 13 Januari
j.l. is wegens onvoldoende opkomst
(waarschijnlijk tengevolge der vele an
dere vergaderingen) niet doorgegaan
en zal nu gehouden worden op Vrij
dag 22 Jan. a.s. in huize Feenstra.
Inleider is de heer Nielsen met het
onderwerp: De onzekerheid onzer da
gen, die tot zekerheid moet verkeeren.
Aan de N. V. Wernink.s Beton-
fabrieken alhier is opgedragen bet ma
ken van betonwerk aan de nieuwe
tramremise van de Haagsche Tram
aai* den Hastenboekweg te Schevenin-
gen.
De heer J. van der Reyden alhier,
komt als no. 1 voor op de voordracht
voor de benoeming van een onderwij
zer Lichamelijke Oefening te A'dam.
De voerman S. van D., uit Oegst-
geest was gistermiddag, even over 12,
met een voer hooi juist den Spoor-
oyergang aan den Rijnsburgerweg ge
passeerd, toen door het scheefzitten
van de lading de wagen met de gehee-
le bovenlast omviel. Hulpvaardige han
den wisten de paarden spoedig uit te
spannen en ze in bedwang te houden.
De voerman bleek er goed te zijn af
gekomen. Gelukkig was de lading zóó
terecht gekomen, dat het treinverkeer
er geen hinder van ondervond.
Nadat een andere wagen gearri
veerd was, kon het hooi weer worden
opgeladen en^Ie voerman zijn weg
vervolgen.
Hedenmorgen om half acht heeft
de brandweer een schoorsteenbrandje
gebluscht ten huize van den olieventer
J. N. de TE., in de Wagenstraat.
De comm. v. pol. heeft in verze
kering gesteld Mej. B., alhier, wegens
overtreding van art. 250 bis W. v. S.
(rendez-vousverbod).
BINNENLAND.
Opbrengst Rijksmiddelen.
De opgave Rijksmiddelen hebben in
de maand December opgebracht
f39.245.036 tegen f32.454.172 in dezelf
de maand van het vorige jaar
De opbrengst over het geheele jaar
was geraamd op f 417.942000, maar be
droeg in werkelijkheid f 464.076.700,
wat een verschil maakt van ruim f46
millioen. Over het jaar 1924 werd in
totaal ontvangen ruim f 437 millioen.
Bij een vergelijking tusschen 1924
en 1925 blijkt, dat de grondbelasting
belangrijk grootere baten gaf, maar
dat de opbrengst van de inkomstenbe
lasting in 1925 meer dan fl millioen
lager was.
De dividend- en tantièmebelasting
ging met pl.m. f3 millioen vooruit en
de accijns op suiker met ruim f 4 mil
lioen, evenals de accijns op bier.
De gedist. accijns was ruim fl mil
lioen lager, maar de tabaksaccijns
ging met f2 millioen omhoog.
De rijwielbelasting steeg van
f5.300.031 op f6.486 195. De zegelrech
ten waren een kleine f 6 millioen hoo-
ger, terwijl ze echter op den invoer
stegen van ruim f35 millioen tot
#uim f 44 millioen.
Over 't geheel genomen is het resul
taat echter niet onbevredigend.
Opbrengst P. T. en T.
De opbrengst van het Staatsbedrijf
van de posterijen, de telegrafie en tele
fonie heeft over D#ecember 1925 bedrag
gen: posterijen f4.962.847; telegrafie
f472.369; telefonie f 1.027 960.
De opbrengst in 1925 was: posterijen
f49.894.977 (in 1924: f50.288.137): tele
grafie f6.360.824 (idem f6782.082); te
lefonie f 19.326.023 (idem f 19.268.574).
Het Bezoldigingsbesluit 1925.
De vragen van het lid van de Twee
de Kamer, den heer Suring, betreffen
de aanvulling van art. 34 van het Be
zoldigingsbesluit Burgerlijke Rijk9amb
tenaren 1925 In verband met de vast
stelling van den diensttijd der onder
wijzers met ingang van 1 Januari j.l.
heeft de minister van onderwijs, kun
sten en wetenschappen beide bevesti
gend beantwoord.
Binnenland.
Een uitspraak van de R.-K. Kamer
club over de Kabinetscrisis.
De opbrengst der Rijksmiddelen.
Buitenland.
Het tot stand komen van een kabinet
Luther wordt steeds onzekerder.
Bethlen heeft met de Hongaarsche
partijleiders een bespreking gehad in
verband met de valsche-bankbiljetten-
affaire.
De regeerinswisseling ln Sovjet-
Rusland.
Nederland in 1925.
Aan de nieuwjaarsrede van iden
voorzitter van de Kamer van Koophan
del in Twente is het volgende ont
leend:
Speciaal in de katoenindustrie, al
dus spr. zag het er een jaar geleden
wel naar uit, alsof na eenige jaren
van depressie zich eindelijk een beter
perspectief zou openen. Sedert de zo-»
mermaanden van 1925 echter is deze
toestand zeer veranderd. De spinmar-
ge voor de katoenspinnerijen is zeer
veel kleiner geworden, terwijl ook do
vraag naar katoengarens belangrijk is
verminderd, zoodat het thans voor ve
le spinnerijen moeilijk wordt, de door
ben geproduceerde garens te plaatsen.
Ook voor de weverijen zijn de laatste
maanden zeer weinig orders binnen
gekomen. De daling van katoenprijzan
in de laatste maanden heeft een zeer
ongunstigen invloed gehad op de vraag
naar manufacturen en hoewel de prij
zen van manufacturen thans boel wat
lager zijn dan een jaar geleden, is het
thans veel moeiftjker orders te krijgen
en zijn de vooruitzichten thans zeker
ook minder gunstig.
In de metaalindustrie is de toestand
zeker beter dan een jaar geleden Er
zijn veel meer bestellingen binnen go»
komen en vooral de grootere fabrieken
zijn goed Van orders voorzien, al laten
de gemaakte prijzen in vele gevallen
nog wel te wenschen. Hetzelfde geldt
voor de electrische industrieën, waar*
in de toestand ook geleidelijk verbe
terd is. Het is wel merkwaardig, dat
de verbetering in beide industrieën
hoofdzakelijk het gevolg Is van groo
tere export-orderswaaruit dus blijkt
dat deze industrieën, zoowel w.at prlj«
zen als kwaliteit van de geproduceer
de artikelen betreft, op de v/ereld-
markt kunnen concurreeren.
De concurrentie van de Duitsche in
dustrieën was in het afgeloopen jaar
zeker heel wat minder dan in vorige
jaren, zoowel door de verhoogirtg van
de productieprijzen daar te lande, als
ook, omdat na de stabilisatie van de
Mark, het verschaffen van vreemde
valuta minder noodzakelijk was ge
worden. Nu echter de laatste 'weken
de toestand in Duitschland zelf veel
slechter is geworden, merkt mon ter
stond weer meer van deze concurrent
tie en worden Duitsche artikelen hier
te lande weer ver beneden de daar vi-
geerende verkoopprijzen aangel>oden.
Bezoek op Doorn
Met vrij groote zekerheid ka,11 ge
meld worden, dat ex-kroonprinjs yVil-
helm tegen het einde van de toaand
een bezoek zal brengen aan zijn: vader
op Huis Doorn.
Ook de Hertog van Brunswijk, Prins
Heinrich en andere familieleden y»n
den ex-Keizer worden verwacht.
Vrije Christelijke Partij.
In verband met de loopende geruch
ten, als zoude Vrije Christelijke I'artij
zijn ontbonden, deelt het secretariaat
van genoemde partij mede, dat o\ft be
richt van allen grond ontbloot us en
derhalve met de meeste t si Rotheid
dient te worden tegenge-; roken De
Vrije Christelijke Portij neemt
deel 9teeds in groei toe. Binnen kort
ial zij haar program van werkzaam
heden op gemeentelijk gebied nader
publiceeren.
Uit de ComnmnistLscfie Partijl,
Zondag hee/t, naar de „Tribune"
meldt, te Amsterdam een door het ge
schorste afdeelingsbe9tuur van de af
deeling Rotterdam belegde vergade
ring plaats gehad, waaraan nog dioor
een aantal partijgenooten uit het land
werd deelgenomen. Het partijbestuur!