CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
Oit nummer bestaat Hit TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
AMSTERDAMSCHE ANTHRACIET M».
Belangrijkste nieuws in dit Nummer.
5e JAARGANG
DINSDAG 15 DECEMBER 1925
EIDSCHE COURANT
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal 1 2.50
Per week1 0.19
Franco per post per kwartaal I 2.90
BUREAU: Hooigracht 35
Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936
Postbox 20
Onbegrijpelijk.
Dat de samenwerking der rechtsche
partijen voor ons staatkundig leiven
van groote bteeekenis is geweest wordt
door niemand, die maar eenigszins
ter zake kundig is ontkend.
De heer Diemer beeft daaraan in
zijn jongste geschrift nog herinnerd,
toen hij schreef: „Aan de onderdruk
king, al of niet opzettelijk gewild, aan
vrijzinnigen kant, is voor een groot
gedeelte een einde gekomen. Zoo nu
en dan moge aan die zijnde nog de
zelfde hautaine houding worden aan
genomen, zoo erg als vroeger is het
in geenen deele meer.
Het gezag kan zelfs in de moei
lijke oogenblikken, als b.v. in 1918,
toen soldaten uit het Roomsche Zui
den en het Protestantsche Noorden
elkaar in den zetel der regeering ont
moet ten, tegen eiken aanval van re
volutie worden geschraagd. Vrijheid,
van onderwijs werd bevochten. En
zoo zouden we door kunnen gaan".
Dit is ze<9t juist opgemerkt.
Immers bij het beoordeelen van dey
beteekenis der samenwerking moet
niet alleen rekening gehouden met
wat bereikt werd, maar ook met wat
kon worden voorkomen, met het we
ren j van revolutionaire invloeden.
Daarbij komt nog iets anders.
De samenwerking van de rechtsche
groepen is op de R. K. Staatspartij
niet zonder invloed gebleven.
Het feit, dat in ons land de Room-
schen meer principieel optreden dan
in welk land ter wereld ook, staat on
getwijfeld in verband met de voort
durende aanraking die er was met de
Protestantsch Christelijke volksgroe
pen.
Daarom is het zoo onbegrijpelijk,
dat deze samenwerking om een be
trekkelijk ondergeschikt punt wordt
verbroken en dat op zoo lichtvaardi
ge wijze het werk van mannen als
Kuyper, Lohman en Schaepman wordt
afgebroken.
En dit wordt te onbegrijpelijker» als
men rekening houdt met de uitin
gen in de linksche pers.
Niet alleen de liberalen, maar ook
de socialisten en de communisten
wrijven zich de handen van plezier,
omdat nu eindelijk aan de gehate co
alitie een einde wordt gemaakt.
Waarom doen zij dat? Omdat er op
het beleid van de rechtsche Kabinet
ten in algemeenen zin zooveel valt aan
te merken
Och neen, dat is de zaak niet.
Niemand kan ontkennen, dat er bijv.
op het gebied van de sociale verzeke
ring veel tot stand gekomen is de laat
ste jaren. In dit opzicht kunnen de op
eenvolgende kabinetten met eere wor
den genoemd.
En wanneer de liberalisten zich vrij
kunnen uitspreken, dan moeten zij toe
geven, dat door Minister Colijn veel in
's lands belang is tot stand gebracht
en dat van het kabinet Colijn ook nog
veel te verwachten was.
En toch moet de coalitie worden ge
broken en het kabinet naar huis ge
stuurd.
Waarom
De heer Vliegen heeft het Zondag te
Heerlen nog eens duidelijk gezegd
„Wij strijden", zoo zeide hij, „tegen
dc coalitie omdat de godsdienst
in de politiek geen rol moet
spe le n. De godsdienst kan in de po
litiek geen richtsnoer zijn."
Dat is de zaak waarom het gaat.
En hierin reiken de liberalen, de
vrijzinnig-democraten, de socialisten
en de communisten elkaar de hand.
En hierdoor is het te verklaren, dat
er in het vrijzinnige kamp gejuicht
'wordt omdat de samenwerking Van de
rechtsche partijen verbroken is.
Maar dat moest voor hen, die met
God en Zijn Woord ook in de staatkun-
ae wenschen te rekenen en die den
Godsdienst in de politiek w e 1 een rol
willen laten spelen, een reden te meer
zijn, om de samenwerking niet lichtzin
nig te verbreken, maar gemeenschap
pelijk, op behoud van de Christelijke
grondslagen bedacht te zijn.
Het stemt wel droevig, dat de groote
beteekenis van wat hier op het spel
staat zelfs door leiders van het volk,
niet wordt ingezien.
STADSNIEUWS.
Herv. (Geref.) Staatspartij.
Voor een goed gevulde zaal trad gis
teravond in Prediker voor bovenge
noemde partij op Ds. C. A. Lingbeek
lid der Tweede Kamer, met het onder
werp: „De schoolstrijd".
De voorzitter, de heer C. Bloot
opende de samenkomst, liet zingen
Ps. 119 17, las Jes. 60 1—12, ging voor
in gebéd, heette den spreker welkom
en gaf dezen daarna het woord.
De schoolstrijd aldus begon Ds.
Lingbeek is een onderwerp, dat
in ons goede land nog steeds actueel
is. Die strijd, die al meer dan een «euw
gestreden is, is nog steeds niet geëin
digd.
Spr. ging een viertal vragen na:
le. hoe is die schoolstrijd ontstaan?
2e. hoe heeft Groen van Prinsterer
dien strijd gestreden?
3e. hoe heeft Dr. Kuyper dien strijd
gestreden?
4e. hoe staan wij er tegenover?
De openbare volksschool was in ons
land eeuwenlang de kerkelijke school;
dit werd anders met de Fransche revo
lutie. Vóór dien tijd was de Herv. kerk
door de regeering als de ware kerk
beschouwd; door de revolutie werd de
heerschende of erkende kerk afge
schaft en alle gezindten gelijkgesteld.
Toen werd de school van kerkelijke
school staatsschool De schoolwet van
1806 bedoelde een ^godsdienstige een-
heidsschool te geven voor de geheele
natie. Van lieverlede werd evenwel de
bijbel op de openbare school een verbo
den boek en er werd onderwijs gegeven
in modernen geest.
'"oen verwekte God Groen van Prin
sterer, deze getuigde er tegen, dat aan
de gedoopte kinderen des volks het
evangelie werd onthouden.
Reeds vanaf 1840 streed Groen voor
de vrijheid om bijzondere scholen te
stichten, al liet hij het openbaar on
derwijs niet los. Groen stuurde aan op
splitsing der openbare school in een
Christelijk-Hervormde, een Roomsche
en een Joodsche school.
De schoolwet van Van der Brughen
in 1857, waarvan een chr. openbare
school verwacht werd, verbande het
Christendom van de openbare school.
Dit was voor Groen een groote teleur-
steling; van toen af begon hij te ijveren
voor de bijzondere school.
Voor spr. tot Dr. Kuyper kwam, ver
geleek hij dezen met Groen. Groen was
als Plato, die alles afleidde uit de god
delijke, gedachten, de man met het aan
gezicht naar dep hemel gericht; Dr.
Isuyper was alé Aristoteles, de man
oer nuchtere werkelijkheid, die het
aangezicht gericht had naar de aarde.
Dr. Kuyper heeft vanaf het begin van
zijn optreden geijverd voor de vrijheid
van onderwijs en voor onttrekking van
lie't onderwijs aan de macht van den
staat teneinde het te brengen in de
macht van de ouders. Het openbaar on
derwijs moest volgens Dr. Kuyper neu-
tiaal zijn.- Dr. Kuyper streed voor
rechtsgelijkheid van openbaar en bij
zonder onderwijs en heeft dit ook ver
kregen.
Spr. heeft een drietal bezwaren te
gen hetgeen Dr. Kuyper heeft nage-
streeft: in ons Protestantsche land is
de Kerk van Rome daardoor opper
machtig geworden; er wordt christelijk
onderwijs gegeven aan de kinderen der
partijgenooten, niet aan de gedoopte
kideren van ons heele volk; de bijzon
dere school, die oorspronkelijk was ge
voeld als abnormaal werd beschouwd
als normaal.
Spr. liet vervolgens zingen Gez. 156
2 en 4 en vervolgde daarna zijn rede.
Ondanks den strijd voor de gelijkstel
ling, die eindigde met de wet-De 'Visser,
gingen voortdurend stemmen op voor
de christianisatie der openbare school,
o. a. van Dr. Kromsigt op het congres
van het Christelijk onderwijs in 1913.
Tegen dr. Kromsigt traden in debat de
lieeren: J. C. Wirtz, Prof. Bavinck en
Mr. V. H. Rutgers.
De christianisatie der openbare
school paste'evenwel niet in het ver
hond met Rome, waarop de „z.g." chris
telijke kabinetten steunden en was ook
niet in overeenstemming met het neu
traal karakter van den Staat.
Iïe leuze werd „De school aan de
ouders", dit is volgens sur. do leuze
door de „doleerenden uitgedacht.
RECLAME.
Heerensingel 34/35. Tel. 1523.
PRIMA KWALITEIT. VERZEGELDE ZAKKEN.
Spr. ziet het gUn in deze richting,
dat we krijgen opheffing der openbare
school en daarvoor in de plaats scho
len waar het bruutste ongeloof wordt
verkondigd op kosten der zg. chr. re
geering en daarnaast, gevolg van de
bekende rustelooze activiteit der anti
revolutionairen en roomschen scholen,
waardoor de kinderen ten prooi vallen
aan afscheiding en bijgeloof.
Toch gaat het naar spr.'s oordeel te
ver om zooals sommigen doen de stich
ting van chr. scholen als ongeoorloofd
te beschouwen.
Spr. wil, dat aan de openbare kweek
scholen Christelijke leeraren (geen af
gescheidenen, doch positief hervorm
den benoemd worden, dan krijgen we
volgens spr. cbristel. onderwijzers op
de openbare school.
Spr.'s ideaal is de openb. chr. school
regel, de school zonder godsdienst uit
zondering.
De heer Bloot dankte den spreker;
wie zou denken, dat wat Ds. Lingbeek
wil onmogelijk is, moet volgens spr. be
denken, dat alle dingen mogelijk zijn
dengene die gelooft.
Nadat nog een tweetal verzen van
Ps. 81 was gezongen, ging Ds. Lingbeek
in dankzegging voor.
Prof. H. T. Colenbrander over het
Nederlandsch-Belgische Verdrag.
In een tamelijk goed bezochte ver
gadering uitgaande van het departe
ment Leiden van de Maatschappij tot
Nut van 't Algemeen heeft gisteravond
onze stadgenoot prof. dr. H. Th. Colen
brander in het gebouw der Maatschap
pij aan het Steenschuur een lezing ge
houden over het Nederl.-Belgisch
verdrag.
De vergadering werd geleid door den
departementsvoorzitter prof. dr. B. D.
Eerdmans, die de aanwezigen welkom
heetle en er op wees, dat er moeilijk
een parallel zal zijn te trekken tus-
schen de gewone nutslezingen, die zich
gewoonl. op nationaal gebied bewegen
en deze, die een vraagstuk betreft, dat
van internationaal belang is.
Maar juist daarom beeft het depar
tement deze vergadering belegd, waar
een man als pr. Colenbrander, die onze
staalkundige geschiedenis dour.en door
kent, doch zich ook bezig houdt met in
ternationale vraagstukken, ons hier
omtrent zal voorlichten. Zijn voor
lichting zal er toe bijdragen, «lat de
meeningen over dit voor ops land zoo
gewichtige vraagstuk zullen worden
verhelderd.
Hierna gaf hij het woord aan prof.
Colenbrander, die aanving met een pa
rallel te trekken tusschen Amsterdam
en Antwerpen, er op wijzend, dat eer
tijds inderdaad het zwaartepunt van
den handel in bet Zuiden lag Verder
deed hij in zijn inleiding uitkomen, dat
naar zijn overtuiging dat verdrag de
:souvereiniteit in levensbelangen van
Nederland aantast en ons lasti u opiegt,
die niet binnen redelijke grenzen z'jn
beperkt, terwijl het voor Nederland po
litieke economische en financieelo ge
varen oplevert, welke niet nootzakelijk
verhonden behoeven te zijn aan econo
mische faciliteiten, welke ook hij aan
België zou willen verleenen
Spr. schetste daarna de verhouding
van Noord-Nederland tot de Zuidelijke
Nederlanden, die altijd kiesch is ge
weest, besprak na de mislukte proef
van innige vereeniging de hernieuwde
scheiding in 1839 om daarna te laten
zien, hoe in het begin der 20ste eeuw
bij toenemende spanning tusschen
Duitschland en Engeland in het belang
van beter toekomst België voorsloeg de
Nederlandsche verdediging aan de
landzijde aan de Belgische te verbin
den, waarop Nederland niet inging, dat
zijn behoud zag in een neutrale hou
ding.
Dat Nederland het noodlot ontkwam,
dat België trof bedierf tijdelijk de
stemming van België tegenover ons
Ir nel. Spr. ging na wat België na den
rlog wensclite waartegen minister
beek het dilemma stelde, dat de
iring elke overweging van afstand
n i «:i lotc-n achtte.
iku-i ^ii LiuyJ nieldea met
deze gezindheid rekening. Wel was
Nederland bereid nadere voorstellen
van België inzake het kanaal Antwer
pen en Moerdijk in overweging te ne
men en medewerking te verleenen ten
behoeve eener kanaa.lverbinding Ant
werpenRijn, op voorwaarde van Bel-
gië's medewerking tot verbetering der
scheepvaart-verbinding Nederland—
I.uik.
België brak de aangegane onderhan
delingen af, waarin wij konden berus
ten," omdat België veel meer aan ons
had te vragen dan wij aan België.
Spr. ging vervolgens na waartoe wij
ons bij het op 3 April 1925 door minis
ter Karnebeek geteekend verdrag ver
bonden, waarbij bij den inhoud van
het verdrag in het algemeen en de be
palingen betreffende de Schelde en de
kanalen in breede trekken uiteenzette,
om daarna de economische gevolgen
van het verdrag in het licht te stellen
ten einde te concludeeren, dat de in
het nieuwe verdrag opgenomen rege
ling voor Nederland onaannemelijk is;
niet uit hoofde van de paar.ton gouds,
die in de eerstvolgende jaren Neder
land zou moeten betalen in plaats van
België, maar omdat hij de regeling
principieel onjuist acht en niet de
verantwoordelijkheids zou willen aan
vaarden voor de instandhouding van
zulk een gevaarlijk vaarwater, waarbij
wij zoo goed als geen belang hebben.
Dat de partijen over de onderlinge
verdeeling der kosten zich nader zul
len verstaan, in éen van die bepalin
gen in het verdrag, die de moeilkhe-
den naar de toekomst verschuiven.
Dat het nieuwe verdrag in plaats
van drCommssie van Toezicht van '39
een Commissie van Beheer in het le
ven roept, is volgens spr. ook een scha
duwzijde. In ieder geval behooren wij
geen verantwoordelijkheid te aanvaar
den voor een vaarwater, waaraan door
Antwerpen eischen gesteld worden, die
verre uitgaan boven het belang, dat
wij er bij hebben.
Ten slotte werd nog stilgestaan bij
de in bet verdrag voorziene uiteinde
lijke scheidsrechterlijke beslissing.
Deze wordt toevertrouwd aan een te
benoemen internationale commissie
van vijf leden, waaronder vier buiten
landers. Zulk een commissie is met
het oog op haar verhouding van de
leden niet zonder bedenking.
Het is in het kort gezegd zóó, dat
België krijgt en Nederland geeft, zoo
dat het nieuwe verdrag het rechtsge
voel niet bevredigt, maar beleedigt.
Spr. is ten volle overtuigd van onzen
zedelijken plicht aan België geen on-
noodige hindernissen in den weg te
leggen, waar het betreft den wensch
om den vaarweg van Antwerpen
naar zee zoo goed mogelijk te doen
zijn, waar tegenover staat, dat Neder
land ook plichten tegenover zich zelf,
tegenover zijn groote koopsteden en
tegenover Zeeland heeft.
Spr. stelde tegenover de bepalingen
van dit verdrag, de wijzigingen van de
oude bepalingen en de beginselen, die
men tot uitgangspunt behoort te ne
men.
Eindelijk werden ook de politieke
gevolgen van het verdrag besproken,
zooals spr. deze ziet. Juist uit de rati
ficatie van bet verdrag zal met ont
stellende zekerheid het gevaar, dat de
goede verstandhouding wordt bedreigd
ontstaan en daarom zal het niet ge
ratificeerd mogen worden, gelijk het
daar ligt. Minister Karnebeek moge
zich onder omstandigheden, waarom
trent hij aan het Nederlandsche volk
nog alle opheldering verschuldigd is,
tot teekening verbonden hebben ge
acht, in de goed- en afkeuring staat
de volksvertegenwoordiging vrij en
spr.'s overtuiging is dat deze het ver
drag niet ongewijzigd mag goedkeuren
Spr.'s doorwrocht betoog werd door
de aanwezigen met groote aandacht
gevolgd. Er volgde op het gesprokene
eenige gedachtenwisseling, waarna de
voorzitter mot een .woord van dank
sloot.
Gemeenteraad.
Naar wij vernemen, zal de Gemeen
teraad waarschijnlijk a.s. Maandag
des nam. te 2 uur vergaderen.
A. R. Propagandaclnb.
De Antirevolutionaire propaganda-
club „Dr. A. Kuyper" zal a.s. Donder
dag 's avonds 8 uur in huize „Feen-
stra" haar jaarvergadering houden.
Aan de oi'do o.m dc verkiezing
van eon vooi-i eu v. n Irie be-
ADVERTENTIE-PRIJS
Gswone adv«rtentien per regel 22l/i cent
Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarieL
Bij contract, belangrijke reductie.
Kleine adrertentiën bij vooruitbetaling
▼an ten hoogste 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent.
Binnenland.
De heeren Van Slogteren en Arents-
horst over den invoer van Narcissen
ir Amerika.
Buitenland.
De kansen van Dr. Koch bij het vor
men van een nieuw Dnitsch Kabinet
staan niet ongunstig.
De financieele commissie van de
Fransche Kamer heeft de belasting
voorstellen van Loucheur verworpen.
stuursleden, de jaarversagen van se
cretaris en penningmeester en de re
geling der winterwerkzaamheden.
Gaarne wekken wij leden en belang
stellenden op, deze vergadering bij te
wonen.
Politieke actie.
Het bestuur van de A.-R. Kiesvereeni-
ging Statensectie Leiden, zal a.s. Don
derdag 's nam. 2 uur in „Amicitia" al
hier, een vergadering houden, waarin
o m. de te voeren actie voor de komen
de Statenverkiezing zal worden bespro-»
ken.
Chr. Besturenbond.
A.s. Maandagavond half acht zal in
Prediker voor den Chr. Besturenboti i
optreden Dr. K. J. Brouwer, zen-
dingsdirector te Oegstgeest, met het
onderwerp. ,,De sociale beteekenis van
het Kerstevangelie."
Uit de Volkenbondswereld.
In het Volkshuis hield gisteravond
Mevr. C. A. Kluyver, secretaresse van
de Ned. delegatie bij de Volkenbonds
vergadering een zeer in.eressante
voordracht over „Uit de Volkenbond-
wereld van Genève."
Het kleine zaaltje was geheel bezet,
er kwamen zelfs nog plaatsen te kort,
en de hoorders volgden met zichtbr e
belangstelling de zaakkundige uiteen
zetting. Mevr. Kluyver begon me ii
berinnering te brengen de resultaten,
van de vredesconferenties van 1899 en
1907. bet arbitragehof in den Haag en
de besluiten over bet oorlog recht.
Tot het conflict van Servië m Oos
tenrijk kwam en bet bleek, dat deze
arbitrage niet de minste levenskansen
meer had.
In de laatste maanden van den oor
log kwam steeds meer 't'gevoel op, dat
er behoefte was aan een instituut dat
den oorlog voortaan onmogelijk zoi^
maken Hiervan werd President Wil
son de tolk. Hij moest evenwel op de
Conferentie te Versailles op zoo vele
punten iets van zijn voorstel afdoen,
dat het Volkenbondsverdrag, dat in
Versailles samengesteld is, slechts
w^nig heeft van de oorpronkelijke
Vredesidee.
Spr. besprak vervolgens de inrich
ting van de Volkenbondsvergadering,
die als 't ware een vereeniging met
55 leden is en waarvan de Volken
bondsraad het bestuur is.
Het doel van den Volkenbond was
in de eerste plaats: nooit meer oor
log en als gevolg daarvan o.a. het Hof
van Internationale Justitie in Den
Haag.
Verder geeft de Raad arbitrage oor-
deelen, b.v. op de Aalandseilanden-
kwestie tusschen Zweden en Finland
Ook 't wegnemen van de oorzaken
van den oorlog ligt op 't terrein valt
den Volkenbond en de controle ovei
de mandaten over de vroegere Duit-
scho koloniën.
Reeds van 't begin af is de opdrachl
aan den Volkenbond veel grooter ge«
weest dan de oprichters zich die dach
ten en kon de Bond zich bemoeien mei
alles wat de internationale samenle
ving verbeteren kan, b.v. 't Opiumver
bod. Vervolgens werd nagegaan dl
zitting van den raad, die deze weeü
gehouden is en 't prachtige werk, dat
in Oostenrijk, Hongarije en inzake d<
kwestie tusschen Griekenland en Bul
garije gedaan is.
Aan 'tslot van de bijzonder interes»
santé voordracht was gelegenheid te*,
het stellen van vragen, waarvan
slechtg door een toehoorder gebruik
werd gemaakt.
Looze geruchten.
Den laats ten tijd deden in onze stad
geruchten de ronde betreffende onre
gelmatigheden, die bij het Burgelijl
Armbestuur zouden zijn gepleegd, el