CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN Oit nummer bestaat Hit TWEE Bladen. EERSTE BLAD. AMSTERDAMSCHE ANTHRACIET M». Belangrijkste nieuws in dit Nummer. 5e JAARGANG DINSDAG 15 DECEMBER 1925 EIDSCHE COURANT In Leiden en buiten Leiden waar agenten gevestigd zijn Per kwartaal 1 2.50 Per week1 0.19 Franco per post per kwartaal I 2.90 BUREAU: Hooigracht 35 Leiden Tel. 1278, Postgiro 58936 Postbox 20 Onbegrijpelijk. Dat de samenwerking der rechtsche partijen voor ons staatkundig leiven van groote bteeekenis is geweest wordt door niemand, die maar eenigszins ter zake kundig is ontkend. De heer Diemer beeft daaraan in zijn jongste geschrift nog herinnerd, toen hij schreef: „Aan de onderdruk king, al of niet opzettelijk gewild, aan vrijzinnigen kant, is voor een groot gedeelte een einde gekomen. Zoo nu en dan moge aan die zijnde nog de zelfde hautaine houding worden aan genomen, zoo erg als vroeger is het in geenen deele meer. Het gezag kan zelfs in de moei lijke oogenblikken, als b.v. in 1918, toen soldaten uit het Roomsche Zui den en het Protestantsche Noorden elkaar in den zetel der regeering ont moet ten, tegen eiken aanval van re volutie worden geschraagd. Vrijheid, van onderwijs werd bevochten. En zoo zouden we door kunnen gaan". Dit is ze<9t juist opgemerkt. Immers bij het beoordeelen van dey beteekenis der samenwerking moet niet alleen rekening gehouden met wat bereikt werd, maar ook met wat kon worden voorkomen, met het we ren j van revolutionaire invloeden. Daarbij komt nog iets anders. De samenwerking van de rechtsche groepen is op de R. K. Staatspartij niet zonder invloed gebleven. Het feit, dat in ons land de Room- schen meer principieel optreden dan in welk land ter wereld ook, staat on getwijfeld in verband met de voort durende aanraking die er was met de Protestantsch Christelijke volksgroe pen. Daarom is het zoo onbegrijpelijk, dat deze samenwerking om een be trekkelijk ondergeschikt punt wordt verbroken en dat op zoo lichtvaardi ge wijze het werk van mannen als Kuyper, Lohman en Schaepman wordt afgebroken. En dit wordt te onbegrijpelijker» als men rekening houdt met de uitin gen in de linksche pers. Niet alleen de liberalen, maar ook de socialisten en de communisten wrijven zich de handen van plezier, omdat nu eindelijk aan de gehate co alitie een einde wordt gemaakt. Waarom doen zij dat? Omdat er op het beleid van de rechtsche Kabinet ten in algemeenen zin zooveel valt aan te merken Och neen, dat is de zaak niet. Niemand kan ontkennen, dat er bijv. op het gebied van de sociale verzeke ring veel tot stand gekomen is de laat ste jaren. In dit opzicht kunnen de op eenvolgende kabinetten met eere wor den genoemd. En wanneer de liberalisten zich vrij kunnen uitspreken, dan moeten zij toe geven, dat door Minister Colijn veel in 's lands belang is tot stand gebracht en dat van het kabinet Colijn ook nog veel te verwachten was. En toch moet de coalitie worden ge broken en het kabinet naar huis ge stuurd. Waarom De heer Vliegen heeft het Zondag te Heerlen nog eens duidelijk gezegd „Wij strijden", zoo zeide hij, „tegen dc coalitie omdat de godsdienst in de politiek geen rol moet spe le n. De godsdienst kan in de po litiek geen richtsnoer zijn." Dat is de zaak waarom het gaat. En hierin reiken de liberalen, de vrijzinnig-democraten, de socialisten en de communisten elkaar de hand. En hierdoor is het te verklaren, dat er in het vrijzinnige kamp gejuicht 'wordt omdat de samenwerking Van de rechtsche partijen verbroken is. Maar dat moest voor hen, die met God en Zijn Woord ook in de staatkun- ae wenschen te rekenen en die den Godsdienst in de politiek w e 1 een rol willen laten spelen, een reden te meer zijn, om de samenwerking niet lichtzin nig te verbreken, maar gemeenschap pelijk, op behoud van de Christelijke grondslagen bedacht te zijn. Het stemt wel droevig, dat de groote beteekenis van wat hier op het spel staat zelfs door leiders van het volk, niet wordt ingezien. STADSNIEUWS. Herv. (Geref.) Staatspartij. Voor een goed gevulde zaal trad gis teravond in Prediker voor bovenge noemde partij op Ds. C. A. Lingbeek lid der Tweede Kamer, met het onder werp: „De schoolstrijd". De voorzitter, de heer C. Bloot opende de samenkomst, liet zingen Ps. 119 17, las Jes. 60 1—12, ging voor in gebéd, heette den spreker welkom en gaf dezen daarna het woord. De schoolstrijd aldus begon Ds. Lingbeek is een onderwerp, dat in ons goede land nog steeds actueel is. Die strijd, die al meer dan een «euw gestreden is, is nog steeds niet geëin digd. Spr. ging een viertal vragen na: le. hoe is die schoolstrijd ontstaan? 2e. hoe heeft Groen van Prinsterer dien strijd gestreden? 3e. hoe heeft Dr. Kuyper dien strijd gestreden? 4e. hoe staan wij er tegenover? De openbare volksschool was in ons land eeuwenlang de kerkelijke school; dit werd anders met de Fransche revo lutie. Vóór dien tijd was de Herv. kerk door de regeering als de ware kerk beschouwd; door de revolutie werd de heerschende of erkende kerk afge schaft en alle gezindten gelijkgesteld. Toen werd de school van kerkelijke school staatsschool De schoolwet van 1806 bedoelde een ^godsdienstige een- heidsschool te geven voor de geheele natie. Van lieverlede werd evenwel de bijbel op de openbare school een verbo den boek en er werd onderwijs gegeven in modernen geest. '"oen verwekte God Groen van Prin sterer, deze getuigde er tegen, dat aan de gedoopte kinderen des volks het evangelie werd onthouden. Reeds vanaf 1840 streed Groen voor de vrijheid om bijzondere scholen te stichten, al liet hij het openbaar on derwijs niet los. Groen stuurde aan op splitsing der openbare school in een Christelijk-Hervormde, een Roomsche en een Joodsche school. De schoolwet van Van der Brughen in 1857, waarvan een chr. openbare school verwacht werd, verbande het Christendom van de openbare school. Dit was voor Groen een groote teleur- steling; van toen af begon hij te ijveren voor de bijzondere school. Voor spr. tot Dr. Kuyper kwam, ver geleek hij dezen met Groen. Groen was als Plato, die alles afleidde uit de god delijke, gedachten, de man met het aan gezicht naar dep hemel gericht; Dr. Isuyper was alé Aristoteles, de man oer nuchtere werkelijkheid, die het aangezicht gericht had naar de aarde. Dr. Kuyper heeft vanaf het begin van zijn optreden geijverd voor de vrijheid van onderwijs en voor onttrekking van lie't onderwijs aan de macht van den staat teneinde het te brengen in de macht van de ouders. Het openbaar on derwijs moest volgens Dr. Kuyper neu- tiaal zijn.- Dr. Kuyper streed voor rechtsgelijkheid van openbaar en bij zonder onderwijs en heeft dit ook ver kregen. Spr. heeft een drietal bezwaren te gen hetgeen Dr. Kuyper heeft nage- streeft: in ons Protestantsche land is de Kerk van Rome daardoor opper machtig geworden; er wordt christelijk onderwijs gegeven aan de kinderen der partijgenooten, niet aan de gedoopte kideren van ons heele volk; de bijzon dere school, die oorspronkelijk was ge voeld als abnormaal werd beschouwd als normaal. Spr. liet vervolgens zingen Gez. 156 2 en 4 en vervolgde daarna zijn rede. Ondanks den strijd voor de gelijkstel ling, die eindigde met de wet-De 'Visser, gingen voortdurend stemmen op voor de christianisatie der openbare school, o. a. van Dr. Kromsigt op het congres van het Christelijk onderwijs in 1913. Tegen dr. Kromsigt traden in debat de lieeren: J. C. Wirtz, Prof. Bavinck en Mr. V. H. Rutgers. De christianisatie der openbare school paste'evenwel niet in het ver hond met Rome, waarop de „z.g." chris telijke kabinetten steunden en was ook niet in overeenstemming met het neu traal karakter van den Staat. Iïe leuze werd „De school aan de ouders", dit is volgens sur. do leuze door de „doleerenden uitgedacht. RECLAME. Heerensingel 34/35. Tel. 1523. PRIMA KWALITEIT. VERZEGELDE ZAKKEN. Spr. ziet het gUn in deze richting, dat we krijgen opheffing der openbare school en daarvoor in de plaats scho len waar het bruutste ongeloof wordt verkondigd op kosten der zg. chr. re geering en daarnaast, gevolg van de bekende rustelooze activiteit der anti revolutionairen en roomschen scholen, waardoor de kinderen ten prooi vallen aan afscheiding en bijgeloof. Toch gaat het naar spr.'s oordeel te ver om zooals sommigen doen de stich ting van chr. scholen als ongeoorloofd te beschouwen. Spr. wil, dat aan de openbare kweek scholen Christelijke leeraren (geen af gescheidenen, doch positief hervorm den benoemd worden, dan krijgen we volgens spr. cbristel. onderwijzers op de openbare school. Spr.'s ideaal is de openb. chr. school regel, de school zonder godsdienst uit zondering. De heer Bloot dankte den spreker; wie zou denken, dat wat Ds. Lingbeek wil onmogelijk is, moet volgens spr. be denken, dat alle dingen mogelijk zijn dengene die gelooft. Nadat nog een tweetal verzen van Ps. 81 was gezongen, ging Ds. Lingbeek in dankzegging voor. Prof. H. T. Colenbrander over het Nederlandsch-Belgische Verdrag. In een tamelijk goed bezochte ver gadering uitgaande van het departe ment Leiden van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen heeft gisteravond onze stadgenoot prof. dr. H. Th. Colen brander in het gebouw der Maatschap pij aan het Steenschuur een lezing ge houden over het Nederl.-Belgisch verdrag. De vergadering werd geleid door den departementsvoorzitter prof. dr. B. D. Eerdmans, die de aanwezigen welkom heetle en er op wees, dat er moeilijk een parallel zal zijn te trekken tus- schen de gewone nutslezingen, die zich gewoonl. op nationaal gebied bewegen en deze, die een vraagstuk betreft, dat van internationaal belang is. Maar juist daarom beeft het depar tement deze vergadering belegd, waar een man als pr. Colenbrander, die onze staalkundige geschiedenis dour.en door kent, doch zich ook bezig houdt met in ternationale vraagstukken, ons hier omtrent zal voorlichten. Zijn voor lichting zal er toe bijdragen, «lat de meeningen over dit voor ops land zoo gewichtige vraagstuk zullen worden verhelderd. Hierna gaf hij het woord aan prof. Colenbrander, die aanving met een pa rallel te trekken tusschen Amsterdam en Antwerpen, er op wijzend, dat eer tijds inderdaad het zwaartepunt van den handel in bet Zuiden lag Verder deed hij in zijn inleiding uitkomen, dat naar zijn overtuiging dat verdrag de :souvereiniteit in levensbelangen van Nederland aantast en ons lasti u opiegt, die niet binnen redelijke grenzen z'jn beperkt, terwijl het voor Nederland po litieke economische en financieelo ge varen oplevert, welke niet nootzakelijk verhonden behoeven te zijn aan econo mische faciliteiten, welke ook hij aan België zou willen verleenen Spr. schetste daarna de verhouding van Noord-Nederland tot de Zuidelijke Nederlanden, die altijd kiesch is ge weest, besprak na de mislukte proef van innige vereeniging de hernieuwde scheiding in 1839 om daarna te laten zien, hoe in het begin der 20ste eeuw bij toenemende spanning tusschen Duitschland en Engeland in het belang van beter toekomst België voorsloeg de Nederlandsche verdediging aan de landzijde aan de Belgische te verbin den, waarop Nederland niet inging, dat zijn behoud zag in een neutrale hou ding. Dat Nederland het noodlot ontkwam, dat België trof bedierf tijdelijk de stemming van België tegenover ons Ir nel. Spr. ging na wat België na den rlog wensclite waartegen minister beek het dilemma stelde, dat de iring elke overweging van afstand n i «:i lotc-n achtte. iku-i ^ii LiuyJ nieldea met deze gezindheid rekening. Wel was Nederland bereid nadere voorstellen van België inzake het kanaal Antwer pen en Moerdijk in overweging te ne men en medewerking te verleenen ten behoeve eener kanaa.lverbinding Ant werpenRijn, op voorwaarde van Bel- gië's medewerking tot verbetering der scheepvaart-verbinding Nederland— I.uik. België brak de aangegane onderhan delingen af, waarin wij konden berus ten," omdat België veel meer aan ons had te vragen dan wij aan België. Spr. ging vervolgens na waartoe wij ons bij het op 3 April 1925 door minis ter Karnebeek geteekend verdrag ver bonden, waarbij bij den inhoud van het verdrag in het algemeen en de be palingen betreffende de Schelde en de kanalen in breede trekken uiteenzette, om daarna de economische gevolgen van het verdrag in het licht te stellen ten einde te concludeeren, dat de in het nieuwe verdrag opgenomen rege ling voor Nederland onaannemelijk is; niet uit hoofde van de paar.ton gouds, die in de eerstvolgende jaren Neder land zou moeten betalen in plaats van België, maar omdat hij de regeling principieel onjuist acht en niet de verantwoordelijkheids zou willen aan vaarden voor de instandhouding van zulk een gevaarlijk vaarwater, waarbij wij zoo goed als geen belang hebben. Dat de partijen over de onderlinge verdeeling der kosten zich nader zul len verstaan, in éen van die bepalin gen in het verdrag, die de moeilkhe- den naar de toekomst verschuiven. Dat het nieuwe verdrag in plaats van drCommssie van Toezicht van '39 een Commissie van Beheer in het le ven roept, is volgens spr. ook een scha duwzijde. In ieder geval behooren wij geen verantwoordelijkheid te aanvaar den voor een vaarwater, waaraan door Antwerpen eischen gesteld worden, die verre uitgaan boven het belang, dat wij er bij hebben. Ten slotte werd nog stilgestaan bij de in bet verdrag voorziene uiteinde lijke scheidsrechterlijke beslissing. Deze wordt toevertrouwd aan een te benoemen internationale commissie van vijf leden, waaronder vier buiten landers. Zulk een commissie is met het oog op haar verhouding van de leden niet zonder bedenking. Het is in het kort gezegd zóó, dat België krijgt en Nederland geeft, zoo dat het nieuwe verdrag het rechtsge voel niet bevredigt, maar beleedigt. Spr. is ten volle overtuigd van onzen zedelijken plicht aan België geen on- noodige hindernissen in den weg te leggen, waar het betreft den wensch om den vaarweg van Antwerpen naar zee zoo goed mogelijk te doen zijn, waar tegenover staat, dat Neder land ook plichten tegenover zich zelf, tegenover zijn groote koopsteden en tegenover Zeeland heeft. Spr. stelde tegenover de bepalingen van dit verdrag, de wijzigingen van de oude bepalingen en de beginselen, die men tot uitgangspunt behoort te ne men. Eindelijk werden ook de politieke gevolgen van het verdrag besproken, zooals spr. deze ziet. Juist uit de rati ficatie van bet verdrag zal met ont stellende zekerheid het gevaar, dat de goede verstandhouding wordt bedreigd ontstaan en daarom zal het niet ge ratificeerd mogen worden, gelijk het daar ligt. Minister Karnebeek moge zich onder omstandigheden, waarom trent hij aan het Nederlandsche volk nog alle opheldering verschuldigd is, tot teekening verbonden hebben ge acht, in de goed- en afkeuring staat de volksvertegenwoordiging vrij en spr.'s overtuiging is dat deze het ver drag niet ongewijzigd mag goedkeuren Spr.'s doorwrocht betoog werd door de aanwezigen met groote aandacht gevolgd. Er volgde op het gesprokene eenige gedachtenwisseling, waarna de voorzitter mot een .woord van dank sloot. Gemeenteraad. Naar wij vernemen, zal de Gemeen teraad waarschijnlijk a.s. Maandag des nam. te 2 uur vergaderen. A. R. Propagandaclnb. De Antirevolutionaire propaganda- club „Dr. A. Kuyper" zal a.s. Donder dag 's avonds 8 uur in huize „Feen- stra" haar jaarvergadering houden. Aan de oi'do o.m dc verkiezing van eon vooi-i eu v. n Irie be- ADVERTENTIE-PRIJS Gswone adv«rtentien per regel 22l/i cent Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarieL Bij contract, belangrijke reductie. Kleine adrertentiën bij vooruitbetaling ▼an ten hoogste 30 woorden, worden dage lijks geplaatst ad 40 cent. Binnenland. De heeren Van Slogteren en Arents- horst over den invoer van Narcissen ir Amerika. Buitenland. De kansen van Dr. Koch bij het vor men van een nieuw Dnitsch Kabinet staan niet ongunstig. De financieele commissie van de Fransche Kamer heeft de belasting voorstellen van Loucheur verworpen. stuursleden, de jaarversagen van se cretaris en penningmeester en de re geling der winterwerkzaamheden. Gaarne wekken wij leden en belang stellenden op, deze vergadering bij te wonen. Politieke actie. Het bestuur van de A.-R. Kiesvereeni- ging Statensectie Leiden, zal a.s. Don derdag 's nam. 2 uur in „Amicitia" al hier, een vergadering houden, waarin o m. de te voeren actie voor de komen de Statenverkiezing zal worden bespro-» ken. Chr. Besturenbond. A.s. Maandagavond half acht zal in Prediker voor den Chr. Besturenboti i optreden Dr. K. J. Brouwer, zen- dingsdirector te Oegstgeest, met het onderwerp. ,,De sociale beteekenis van het Kerstevangelie." Uit de Volkenbondswereld. In het Volkshuis hield gisteravond Mevr. C. A. Kluyver, secretaresse van de Ned. delegatie bij de Volkenbonds vergadering een zeer in.eressante voordracht over „Uit de Volkenbond- wereld van Genève." Het kleine zaaltje was geheel bezet, er kwamen zelfs nog plaatsen te kort, en de hoorders volgden met zichtbr e belangstelling de zaakkundige uiteen zetting. Mevr. Kluyver begon me ii berinnering te brengen de resultaten, van de vredesconferenties van 1899 en 1907. bet arbitragehof in den Haag en de besluiten over bet oorlog recht. Tot het conflict van Servië m Oos tenrijk kwam en bet bleek, dat deze arbitrage niet de minste levenskansen meer had. In de laatste maanden van den oor log kwam steeds meer 't'gevoel op, dat er behoefte was aan een instituut dat den oorlog voortaan onmogelijk zoi^ maken Hiervan werd President Wil son de tolk. Hij moest evenwel op de Conferentie te Versailles op zoo vele punten iets van zijn voorstel afdoen, dat het Volkenbondsverdrag, dat in Versailles samengesteld is, slechts w^nig heeft van de oorpronkelijke Vredesidee. Spr. besprak vervolgens de inrich ting van de Volkenbondsvergadering, die als 't ware een vereeniging met 55 leden is en waarvan de Volken bondsraad het bestuur is. Het doel van den Volkenbond was in de eerste plaats: nooit meer oor log en als gevolg daarvan o.a. het Hof van Internationale Justitie in Den Haag. Verder geeft de Raad arbitrage oor- deelen, b.v. op de Aalandseilanden- kwestie tusschen Zweden en Finland Ook 't wegnemen van de oorzaken van den oorlog ligt op 't terrein valt den Volkenbond en de controle ovei de mandaten over de vroegere Duit- scho koloniën. Reeds van 't begin af is de opdrachl aan den Volkenbond veel grooter ge« weest dan de oprichters zich die dach ten en kon de Bond zich bemoeien mei alles wat de internationale samenle ving verbeteren kan, b.v. 't Opiumver bod. Vervolgens werd nagegaan dl zitting van den raad, die deze weeü gehouden is en 't prachtige werk, dat in Oostenrijk, Hongarije en inzake d< kwestie tusschen Griekenland en Bul garije gedaan is. Aan 'tslot van de bijzonder interes» santé voordracht was gelegenheid te*, het stellen van vragen, waarvan slechtg door een toehoorder gebruik werd gemaakt. Looze geruchten. Den laats ten tijd deden in onze stad geruchten de ronde betreffende onre gelmatigheden, die bij het Burgelijl Armbestuur zouden zijn gepleegd, el

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1925 | | pagina 1