CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
Belangrijkste nieuws ia dit Nummer.
6e JAARGANG
MAANDAG 30 NOVEMBER 192B
NUMMER 1683
LIIDSCHB COURANT
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaali 2.50
Per weeki 0.19
Franco per post per kwartaal 1 2.90
Oil nummer bestaal uil TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
V De stemdwang.
De Antirevolutionaire partij heeft
zich steeds tegen den te kwader ure
ingevoerden stemdwang verzet, maar
tot nu toe is het niet gelukt voor een
voorstel 'in dien geest een meerder
heid te vinden.
Het gevolg is, dat thans nu de wet
meer serieus wordt toegepast, tal van
eerzame vrouwen, die tegen het vrou
wenkiesrecht gemoedsbezwaren heb
ben met den rechter in aanraking
komen en -elfs met de gevangenis
kennis maken.
Om te laten uitkomen hoe deze
wetsbepaling in de praktijk werkt, la
ten we hier volgen een gedeelte naa?
een verslag van een zitting van het
Haagsehe Kantongerecht, zooals we
dat in de T e 1 e g r. vonden.
Het zijn Scheveningsche vrouwen,
die zich hebben te verantwoorden.
U heeft niet gestemd.?
Neen edelachtbare, Gods wet zegt
het niet, en ik kan niet tegen Gods
wet handelen, ik durfde niet, me ge
moed zou me niet met rust laten!
Eén gulden boete of een dag
hechtenis, souffleert de ambtenaart
van het openbaar ministerie.... Een
gulden boete of een dag hechtenis,
zegt kantonrechter van Haeïten hem
na.... Wie volgt.
Er zitten er een veertigtal in het
kleine zaaltje van het Haagsehe kan
tongerecht, mannen en vrouwen, ge
deeltelijk Scheveningei s. Veel publiek
Enkele zaakjes van mgnsehen, die een
goed excuus zochten en vonden....
Ik was door een hond gebeten,
kon niet uitgaan!lk was in De
venter. Ik was in Dinant! Moest
op het huis passen!.... Zeer been!..
Hoofdpijn!
Schuldig bevonden, maar niet
veroordeeldVolgende
Een klein leugentje, en men is vrij
Maar die Scheveningsche vrouw
tjes willen niet liegen. Leugens ge
noeg voor de handMe man naar
zee, ik kon niet uit enz. Geen die
het makkelijk middel aangrijpt. Zij
staan fier voor hun geloof, dat star en
sterk spreekt uit de blauwe geuzen-
oogen. Zij voelen zich martelaren. Ze
antwoorden in spreuken en Bijbelsche
taalMaar vóór hen sprak de
schipper, zich noemende „dominé" J.
van Wier, predikant van de Oud-ge-
reform. gemeente te Scheveningen.
Mr. Van Haeften laat hem rustig
praten in onbeholpen kanseltaai
Als hij uitgesproken is, valt kil en
droog daarop het stereotype: Een gul
den boete of een dag hechtenis.
De vrouwen komen voor, een voor
een
Met bleeke devote oogen, vaak tril
lende lippen staan zij voor den rech
ter. Buiten loeit de stormwind, rukt
aan de ramen. Op zee worstelen nu
misschien haar mannen met deh or
kaan Zij moesten komen om zich
te verdedigen tegen de wetEen
heeft een kind op den arm dat schreit
Heel vroeg protesteert tegen
vrouwenkiesrecht.
Elke vrouw legt daarna haar ge
moedsbezwaren uit meestal in bijbel
taal.
Telkens weer: Een gulden boete,
een dag hechtenis!
Maar is dat nou oorbaar, Edelacht
bare? vraagt een vrouw fel!
Ik moet me aan de wet houden.
Maar als de Heere me nou gezegd
hebdat ik er niet aan mee mocht
doen?
Het spijt me., de wet! Wie volgt.
Wilt u betalen?
Sommigen willen betalen, maar do
minee wenkt ze niet te 'doen. Ze zullen
alle blijmoedig hare hechtenis onder
gaan. Een zegt het bijna huilend, bang
voor die gevangenis, maar toch wil
lende lijden.
De anderen zeggen het alleen met
fanatieke zelfbewuste oogen. Ze staan
daar met felle blikken van haat, fier
als oude geuzenvrouwen.... slingeren
haar verachting naar den rechter, die
automatisch moet veroordeelen
behalveals ze liegen, een verhaal
van buitenlandsche reis of anderszins
opdisschen. Oude Haagsehe weduwtjes
betalen zuchtend haar droeve centjes.
de Scheveningsche visschersvrouwtjes
totaan pa!
BUREAUHooigracht 3$
Leiden
TcL 1278, Postgiro 58936
Postbox 20
Wie volgt, zegt de stem#... Ver
dere namen worden opgelezen.. Twee
honderd vijftig afgehandeld, in één uur
en een kwartier
Het kind schreitde storm loeit
om het kantongerechtDominee en
de wouwen gaan heen, terug naar het
strand, waarop de golven beuken en de
mannen worstelen."
Over de beteekenis van deze bezwa
ren kan verschillend worden geoor
deeld.
Wij staan in dit opzicht niet aan de
zijde van de bezwaarde stemplichtigen
Maar dit niet niiet weg, dat wij
toch de veroordeeling van deze vrou
wen gevoelen, niet alg een handhaving
maar veeleer als een krenking van het
recht.
De w e t wordt gehandhaafd.
Maar het recht wordt op deze wij
ze verkracht.
Er wordt hier en daar bezwaar ge
maakt tegen het optreden van de be
trokken ambtenaren.
Ten onrechte evenwel.
De wet moet gehandhaafd.
Maar die wet steunt niet op goede
rechtsgronden en moet daarom hoe eer
der hoe beter worden afgeschaft.
w. vros.
1885 1 December 1925
Morgen, 1 Dec., herdenkt de heer
Vros, hoofd der Chr. U.L.O.-kopschool,
aan de Hoog! Kerkgracht, den dag
waarop voor 40 jaar geleden zijn offi-
cieele onderwijzersloopbaan begon.
De heer Vros werd geboren te Zwol
le 15 Februari 1867. Als kind bezocht
h'j de toenmaals eenige Chr. School
i'.aar ter plaatse, waarvan hoofd was
de heer D. Wijnbeek. De school te
Zwolle, die onlangs haar 75-jarig be
staan herdacht, was opgericht in 1850.
Eerst na veel moeilijkheden, door de
Zwolsche liberale machthebbers dier
dagen aan de oprichters in den weg
gelegd, kon men tot opening dier
•school overgaan (Nadere bijzonderhe
den daaromtrent bevat het gedenk-"
ooek „Van Strijd en Zegen", pagina
95 e.v.). In 1871 werd zij overgebracht
naar een gebouw aan de Goudsteeg,
waar ze nog gevestigd is. In dit ge
bouw bracht de heer Vros zijn school
jaren door, bleef er als kweekeling
voor de practische opleiding, toen hij
leerling der Rijksnormaallessen was
srtworden, en werd er, na met goed ge
volg afgelegd examen in April 1885,
met 1 December van dat jaar officieel
als onderwijzer aangesteld.
Het was toen nog in de jaren van
de opkomst der Chr. school: Zooals de
voorstanders van Chr. Onderwijs voor
1860 hadden moeten strijden om scho
len te mogen openen, zoo waren
het van 1860'90 «jaren, waarin de
meeste scholen het moeilijk hadden
om het hoofd hoven water te houden,
De Zwolsche school maakte in dat op
zicht geen uitzondering, al was de in
richting van 't gebouw en de verzor
ging met leermiddelen beter dan bij
menige andere inrichting. Maar toch,
het lokaal, waarin de heer Vros zijn
onderwijzersarbeid aanving, was ge
vuld met 2 rijen van 10 banken achter
elkaar, ieder bestemd voor 6 leerlin
gen, en dikwijls bezet door 7, maken
de een getal van 120 140'kinderen, en
te zamen vormende, wat men tegen
woordig zou noemep de 2 eerste leer
jaren. Kom daar nu eens om!
Aan deze school vervulde de heer
Vros zijn dagtaak, toen reeds als jon
ge man een goed schoolhouder, een
nauwkeurig lesgever en iemand van
een rustig en evenwichtig karakter,
niet hoog denkende van zichzelf, maar
zich gewoonlijk bescheiden op den
achtergrond houdende) gewaardeerd
door zijn patroon, zijn -bestuur
de ouders zijner leerlingen en zijn col
lega's. De avonden waren aan de
studie gewijd. In 1867 haalde kij de
hoofdacte, in '89 Fransch, in '91 Eri-
gelsch, later nog Duitsch. Met goed
keuring van het bestuur gaf hij enkele
morgens per week huisonderwijs aan
de kinderen der bekende familie Lö-
ben Seis.
Tot de tijd kwam, dat hij wenschte
zelf aan het hoofd eener school te
staan en hij, na sollicitatie, benoemd
werd te Assen. Daar ging hij heen in
1892, om er tot 1908 te blijven. Van
dien tijd weet schrijver dezes weinig
te vertellen. De school kwam er tot
bloei en moest- ,vor<.i.i
Bij de autoriteiten
waardeeriiifl in mtw. s.-.i
Jaren lang werd hij tot deskundige bij
de onderwijzersexamens benoemd,
loen *n 1905 de kweekschool te Gro
ningen zou worden opgericht, werd
jn naam ernstig genoemd voor het'
dictoraat.
Ock zijn gezin kwam tot bloe', Ge-
hiftvd met is oudste dochter van zijn
paboon, mejuffrouw Jacoba Johanca
Wijnbeek, werden hem in Assen 6
Ünneren ge bore o.
In 1908 verliet het toenmalige Hoofd
der School aan de Hooigracht die
school, om zijn betrekking te verwis
selen met die van Directeur der opge
richte kweekschool. In zijn plaats
werd de heer Vros benoemd De school
aan de Hooigracht verkeerde toen in
een overgangstijd. Ze was in de laat
ste jaren zeer in leerlingen aantal toe
genomen en was tot een school met 9
jaarklassen uitgedijd. Het gebouw
bood geen voldoende ruimte meer, al
was de bovenverdieping hij de school
getrokken. In 1907 kwam het huis van
Dr. Murteman aan de Hoog! Kerkgr.
20 in publieke veiling. Het had een
zeer grooten tuin, oppervlakte genoeg
biedend voor een groote school met
behoorlijk speelterrein. Dit huis werd
door het Bestuur der Gerei. Schoolver-
eeniging aangekocht. Toen de heer
Vros kwam (Juni 1908), waren de
bouwplannen in een vergevorderd
stadium van voorbereiding, en gedu
rende de eerste maanden van zijn
verblijf was de jubilaris dus nog
hoofd aan de Hooigrachtschool, tot in
1909 de geheele inrichting werd over
geplaatst. In de oude gehouwen werd
een nieuwe lagere school geopend.
Aan de Kerkgrachtschool heeft de
heer Vros zijn arbeid voortgezet op
zijn rustige wijze. Toen naar de voor
schriften der L. O.-wet van 1920 de
school in 1922 gesplitst werd, werd hij
natuurlijk hoofd der kopschool.
De kleinste helft van zijn onder
wijzersloopbaan heeft de jubilaris dus
in Leiden doorgebracht. Hij heeft veel
goeds uit de hand van zijn God ont
vangen, veel zegen op zijn arbeid ge
zien, maar ook, in zijn huisgezin, veel
leeds doorgemaakt. Vier maal heeft
hij in Leiden den zwaren gang naar
het kerkhof moeten maken; voor zijn
echtgenoote, voor een zijner zoons,
voor twee van zijn dochters. Schrij
ver dezes heeft reden om te zeggen,
dat we van den heer Vros kunnen zeg
gen, wat de Schrift van David zegt:
„Hij sterkte zich in den Heere zijn
God".
Op publiek terrein heeft de heer
Vros zich betrekkelijk weinig bewo
gen, is in ieder geval niet op den voor
grond getreden. Deze man van het
woord, vlot en goed spreker, waar 't
té pas komt, deze man met zijn aange
boren humor, is meer werker dan
prater. Een tijdlang heeft hij zijn
krachten gegeven aan de politiek,
vooral in Assen. Ook in Leiden was
hij een tijdlang bestuurslid van „Ne
derland en Oranje". Een beperkt aan
tal Leidenaars weten wat hij gedaan
heeft voor den „Leeskring".
Een paar jaar heeft hij 't ambt van
ouderling der Geref. Kerk waargeno
men. Maar zijn beteekenis en die
is niet gering ligt in de school:
daar is hij geweest een onderwijzer
von Gottesgnaden en een Barnabas,
een goed man, vol des geloofs.
Op dit feest valt een zware slag
schaduw. De laatste weken en maan
den heeft hij zijn werk in de school
niet zóó kunnen doen als hijzelf graag
wenschte en sinds 1 Nov. heeft hij
ziekteverlof. Van e eneigenlijk feest zal
geen sprake kunnen zijn. Maar toch
wel van herdenking in stilte van Gods
weldaden. De lofzang zij ook nu in
stilheid tot God. Zij er in de kringen,
waarin de jubilaris arbeidt, veel ge-
beds voor hem, en voor zijn herstel.
En worde het hem gegeven, na volle
dig herstel, zijn werk nog eenige jaren
met de groote toewijding, die hem al
tijd gekenmerkt heeft, en haar de lust
van zijn hart; voort te zetten.
STADSNIEUWS.
Do overdracht van het Leidsche glas
raam in de St. Janskerk te Gouda.
In de St. Janskerk te Gouda heeft
Zaterdagmiddag de overdracht plaats
'gehad van het gerestaureerde gebrand
schilderde glasraam, dat de gemeente
Leiden in 1601 aan die kerk heeft ge
schonken
Onder de aanwezigen werden opge
merkt Jiir. inr. N. C da Gijselaar, bur
gemeester van Leiden en prof. dr. P.
J. Blok, resp. eere-voorzitter en voor
zitter van de commissie, die de noo-
dige gelden haid bijeengebracht, dames
en heeren leden dezer commissie, de
restaurateur, de heer ir J. L. Schouten
en eenigen zijner medewerkers, leden
van de restauratie-commissie der kerk,
o.w. de burgemeester van Gouda, de
heer Ulho J. Mijs en nog eenige genoo-
digden.
Nadat t gezelschap op de tegenover-
het nog door een gordijn behulde raam
neergezette stoelen hadden plaats ge
nomen. nam allereerst de secretaris
der restauraiie-commiissie, Dr. W. G.
Noordijk (bij afwezigheid van den
voorzitter, den heer R. H. Jongenbur-
ger, die door ernstige ongesteldheid
was verhinderd) het woord.
Na met voldoening het vlot verloop
van de restauratie te hebben gememo
reerd, en een uiteenzetting te hebben
gegeven van den stand van zaken, deel
de spr. mede, dat de restauratie der ra
men, die toch voor een deel nog in den
goedkoopen vooroorlogstijd was onder
nomen, tot op dit oogenblik f 148.000 ge
vorderid had.
Zich tot' burgemeester de Gijselaar
wendende, zei 9pr. dat het bestuur in
dertijd met vertrouwen een beroep had
gedaan op de milddadigheid van Lei
den, dat nog altijd een centrum van
cultuur is. Dat vertrouwen is niet be
schaamd geworden, De burgemeester
werkte mede aan een gemeentesubsi
die; hij wist ook de Leidenaars te Lei
den en elders voor het werk te interes
seeren.
Spr. dankte dan prof. Blok, aan wiens
voortvarendheid te danken is dat deze
vaderlandsche zaak zoo spoedig haar
beslag kon krijgen.
De schenksters en schenkers dan
kende noemde spr. het heerlijk, dat in
deze tijden van vervlakking en mate
rialisme zulk een daadwerkelijke be
langstelling voor ideëele goederen nog
bleek te bestaan.
Spr. feliciteerde eindelijk den heer
Schouten met- dezen dag, waarop we
derom een deel van het werk, waaraan
deze zijn leven heeft gewijd, was tot
stand gekomen en met den wensch,
dat de stad Delft haar glasschilder in
staat zal stellen haar raam af te ma
ken, besloot spr. zijn rede.
Daarna droeg Prof. Blok het raam
over.
De hulp van een honderdtal Leid
sche burgers en van enkele personen
buiten Leiden, die#dn dit werk belang
stelden, en ten slotte van den Leid-
schen gemeenteraad, die ook een aan
zienlijk bedrag schonk uit de nief ruim
gevulde Leidsche schatkist, stelde, al
dus spr. de commissie in staat, om de
eereschuld der restauratie in te lossen.
Want het was naar de meening der
commissie een eereschuld, daar een
Leidsch glasschilder het: artistiek hoog
staand schilderwerk tot stand bracht,
een Leidsche regeering het geheel be
kostigde en dat herimieren zou aan 'de
belangrijkste gebeurtenis uit Leiden's
rijke geschiedenis.
Dat onze Schouten en zijn medewer
kers den arbeid op uitnemende wijze
hebben kunnen verrichten, aldus,spr.
danken wij in de eerste plaats aan hen,
de vier voortreffelijke brandschilders.
Maar ook aan hun voorgangers hier,
die honderden kleine brokstukken van
het oorspronkelijk werk zoo zorgvuldig
hebben bewaard, te zamen met de oor
spronkelijke teekeningen, terwijl de
kleuren ons bewaard bleven in een af
beelding van de 17de eeuw.
De groote, eerbied voor het thans in
zijn luister herstelde kunstgewrocht
geeft ons volk vertrohwen ook in uw
zorg voor het kostbaar raam. En in dat
vertrouwen heeft spr de eer, aldus be
sloot Prof. Blok zijn korte, maar krach
tige toespraak, uit naam van de Leid
sche commissie thans de zorg over te
dragen, hopende, dat het raam in leng
te van dag moge prijken als blijk van
goede gezindheid, ook thans nog van
Leiden voor een bevriende zusterstad.
Nadat de spr. zijn rede beëindigd had
werd het gordijn, dat liet raam aan
het oog onttrok, weggeschoven.
De heer C. van Krimpen, aan
vaardde namens kerkvoogden het ge
schenk met grooten dank. De restaura
tie, in deze tijden van groote financi-
eele moeilijkheden, zou het verre na
geslacht kunnen toeren, dat het saam-
hoorighc i s^evoel der steden in dezen
tijd n-zwakt voortleeft.
Naai- spr.'s meening is de St.,Jan^
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone advertentiSn per i'egel 221/» cent
Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarief.
Bij contract, belangrijke redactie.
Kleine adrertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent.
Buitenland.
In het mlnisterie-Brlend heeft Lon-
chenr de portefeuille van financiën ge
kregen. Na zijn terugkeer nit Londen
zal Brland de regeerlngsverklaring op
stellen en zich Donderdag voor de Ka
mer presenteeren.
Hindenburg heelt het wetsontwerp
Inzake Locarno onderteekend.
Een zware orkaan boven Sicilië en
Calabrië (Znld-Italië).
kerk inderdaad nationaal bezit, waar
op alle Nederlanders recht hebben, al
len trotscb -zijn, doch waartegenover
dan ook allen verplichtingen, aan wel
ker restauratie allen hebben mede te
werken.
Jbr. de Gijselaar verklaarde bet
buitengemeen aangenaam, te beidenken
dat Leiden voor het eigen raam heety
gezorgd. Spr. memoreerde boe de gel
den bijeen zijn gekomen. De gemeente
alleen kon daar in deze tijden niet voor
zorgen; andere hulp was daarom zeer
welkom. Spr. noemde de St. Janskerk
door baar ramen een sieraad van Ne
derland, van Europa. Daarom had Lei
den de plicht, voor zoover mogelijk,
aan de restauratie van wat de kerk
baar roem verschaft, mede te werken.
Dank bracht spr. den heer Schouten,
dank aan de kerkvoogdij, die de zorg
voor het gerestaureerde raam op zich.'
heeft genomen. Hij hoopte, dat zij zich
steeds zou beijveren 't in goeden staat
te doen blijven.
Na deze rede werd een orgelnummer
ten gehoore gebracht, waarna de res
taurateur, de heer Ir. J. L. Schouten,
uit Delft nog een technische uiteenzet
ting van het restauratiewerk gaf.
Leeszaal en Biblotheek „Heavens."
Onder voorzitterschap van Mr. A. J.
van der Eist heeft gistermiddag de-ver,
eeniging „Openbare Leeszaal en Bibli
otheek Keuvensf' haar najaarsverga
ring gehouden, teneinde de begrootinjf
voor het volgende jaar vast te stellen;
De presidente, Mevr. Prof. Kuenen
was nog uitstedig, vandaar dat deze
vergadering werd geleid door Mr. v. d.
Eist, zooals deze mededeelde, in zijn'
openingswoord waarin hij tevens da
aanwezige leden en bestuursleden wel
kom heette.
Nadat de secretaris, de heer A. A. v
Reinbach de notulen dar vorige verga
dering had gelezen, dJ.e ongewijzigd
werden goedgekeurd en vastgesteld»
werd Üe verkiezing van een tiertal be
stuursleden aan de orde gesteld we
gens periodieke aftreding van mej. dr.
Ruys, en de heeren J. Schaap Hzn.
(penningmeester), A.. A. v. Reinbach'
(secretaris) en P. A Tibma.
De aftredenden werden allen bij ac
clamatie herbenoemd.
De penningmeester, de heer J. Schaap
bood vervolgens de begrooting voor '20
aan, die de volgende eindcijfers bevat;
Ontvangsten.
Dit beheer i 500.
Contributie en subsidies f12150.—
Andore bronnen 1 1490.
Totaal 114140.—
Uitgaven*
Gebouwen f1220.—
Exploitatie f 990.—
Salarissen f 7638.
Boekenaankoop f 3000.
Technische Administratie f 1000.—
Alg. Uitgaven (lidmaatschap
C. V. f100 en Onvoorziene
uitgaven f192.f 292
Totaal f14140.—
Voor onvoorziene uitgaven, aldus de
penningmeester in zijn toelichting,
bleef dit jaar een minder groot bedrag
beschikbaar dan in vorige gevallen, als
gevolg van de verhooging van den
post „Salarissen" diie op haar beurt
een gevolg is van de voor de salarisee-
ring van het personeel aller biblothe-
ken gemaakte regeling, waarbij ook
onze biblotheek zich zal hebben aan te
passen.
Onder dankzegging voor de samen
stelling en toelichting werd de begroo
ting z.h.s goedgekeurd, waarna de ver-
ga<4§£in£» waar niemand meer 't woord
vef.#4^-L\ met dank voor de belang-
sf.eii.u0 v.ei,; gesloten.
