4
Dit nummer bestaat uit TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
Belangrijkste nieuws in dit Hommer.
Se JAARGANG
WOENSDAG 18 NOVEMBER 192¥
NUMMER 1673
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaalf 2.50
Per week .1 0.19
Franco per post per kwartaal i 2.90
V Geloofsvrijheid.
Door den heer Lingbeek was bij de
algemeene beschouwingen betoogd,
dat men door te eischen dat de Over
heid zich in geloofszaken heeft te ont
houden, komt op de revolutionaire lijn
Tegen deze opvatting werd door Mr.
Heemskerk stelling genomen.
Wanneer, zoo betoogde hij), de anti
revolutionaire partij de geloofsvrij
heid. verdedigt en ook de vrijheid van
den ongeloovige, dan is dat niet op re
volutionair motief, niet omdat zij
meent, dat de Overheid indifferentis
me moet huldigen. Neen, de Overheid,
als Gods dienaresse, moet in geloofs
zaken vrijheid laten, omdat haar dat
terein niet is aangewezen, niet om re
denen van Staatsbelang, maar om het
geloof. Zij moet straffen hem, die in
daden tegen het recht en tegen de or
deningen Gods ingaat, maar de gezind
heid en het uitspreken van de gezind
heid omtrent het geloof, daar moet zij
buiten blijven.
Een paar korte citaten*. Mijnheer de
Voorzitter 1 Kuyper, „Ons Program''
par. 58:
„Ge moet de vrijheid voor den on
geloovige zoowel als voor den geloo-
nige aandurven, of de kracht, waar
op ge leunen wilt, blijkt nog een an
dere te zijn dan die van het geloof."
En waar is het, dat de Gereformeer
den in den strijd tegen de verdrukking
het Roomsch-Katholieke stelsel over
namen, dat de Overheid de ware Kerk
moest handhaven en de valsche Kerk
bestrijden, maar het was toch reeds in
de worsteling tegen Spanje niet alge
meen. Willem de Zwijger wilde gods
dienstvrijheid, ook voor de Roomsch-
Katholieken, en Beza schreef hem:
„Een valschen godsdienst tegen te
gaan is goed, mits het middel deug
delijk zij. De Kerk wordt niet met
de wapens gesticht; de waarheid
niet voortgeplant door lichamelijk
geweld. Die buiten zijn, trachtte
men door het zwaard des Geestes
en door de vervulling van eiken
liefdeplicht te winnen."
En de geschiedenis meldt van een
gesprek van John Knox en Mary Stu
art, waarin de Schotsche reformator
de Koningin wees op het verschrikke
lijke van de geloofsvervolging en hoe
die wel verzet moest wekken. Hij deed
het in zulke termen, dat het indruk
maakte, en de Koningin een kwartier
zweeg. Meende Knox, dat hij overwon
nen had? Hij verbrak het stilzwijgen
en zeide, dat het de plicht van de
Overheid was het ware geloof te ver
dedigen. En daarmede verloor hij het
pleit. Terstond antwoordde Maria Stu
art:
„Het zij zoo, maar ik geloof, dat
het ware geloof is dat van de R.-
Katholieke Kerk en zal dat uit al
mijn macht verdedigen."
Hoeveel beter zou hefc geweest zijn
als John Knox gezegd had: gij zijt als
Christen-regeerder verplicht de gave
van het geloof aan de werking des
Geestes over te laten. Het is begrijpe
lijk in de dagen, waarin John Knox
leefde, maar dat inzicht ontbrak hem.
V De schuldigen.
Naar aanleiding van wat wij in ons
nummer van Maandag over de Kabi
netscrisis schreven en waarbij we er
op wezen dat door verschillende partij
en de groote lijnen uit het oog waren
verloren, maakt de (R.K.) „Leidsche
Courant" de volgende opmerkingen:
„Ook de Roomsch-Katholieken
worden hier als de schuldigen aan
gewezen, zij 't dan ook op de laatste
plaats.
'Wij willen, herhalend wat wij reeds
schreven, onze collega er op wijzen,
dat de Roomsch-Katholieken juist
wèl rekening hebben gehouden met
„de omstandigheden" met de om
standigheden, dat de Christelijk-His
torischen stemden voor het amende
ment, ten eerste, terwijl zij geen en
kele principieele reden daarvoor
konden aanvoeren, en, ten tweede,
terwijl dit amendement op antipa
pistische motieven was gegrond. De
ze omstandigheden maakten voor de
Roomsch-Katholieken, als zoodanig,
het optreden der Christelijk-Histo-
rische fractie zeer grievend-
BUREAUHooigracht 35
Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936
- Postbox 20
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone advertentiën pet regel 22V» cent
Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarieL
Bij contract, belangrijke redactie.
Kleine advertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent.
Onze collega die over het gebeur
de vele juiste opmerkingen heeft ge
maakt, moet zich nog eens indenken
in de positie, waarin de Roomsch-
Katholieken juist door deze omstan
digheden waren gebracht."
Wij hebben ons wel degelijk inge
dacht in de positie waarin de Roomsch
Katholieken werden gebracht en heb
ben ook niet nagelaten dat uit te
spreken.
Vooral het feit, dat een groot deel
der linkerzijde voor het amendement
stemde om redenen buiten bet amen
dement gelegen en met geen ander
doel dan de rechtsche samenwerking
onmogelijk te maken, bad voor de
Christelijk Historische fractie, wier
meest eminente mannen geen bezwaar
hadden voor het gezantschap een ze
kere verantwoordelijkheid te dragen,
moeten doen besluiten aan deze af-
braakpolitiek niet mee te doen.
Dat ze het wel deden is voor ons 'n
bewijs dat een oogenblik de groote lij
nen uit bet oog werden verloren.
Maar dit geldt naar bet ons voor
komt, tot op zekere hoogte ook van
de Roomsch Katholieken.
Wanneer de linksche partijen geen
politiek spel hadden gespeeld en de
Christelijk-Historischen hadden ge
stemd zooals zij dat reeds eenige ja
ren deden, dan zou dat voor de R.K.
geen reden zijn geweest de samenwer
king te verbreken.
Maar was dat dan wel noodzakelijk,
nu de linksche partijen deze kwestie
aangrepen om de rechtsche partijen
tegen elkaar in het harnas te jagen?
Bestaat ook niet de mogelijkheid, dat
de verklaring van Dr. Nolens met na
me de V. D. fractie heeft geprikkeld
om aan dit spel mee te doen?
Was bet onder deze omstandighe
den noodzakelijk alles op één kaart te
zetten en tot vreugde van de revo
lutionaire groepen een rechtsch Ka
binet voor wie weet boe langen tijd
onmogelijk te maken?
Wij aarzelen deze vragen toestem
mend te beantwoorden en blijven voor
alsnog* bij onze meening, dat indien
de groote lijnen in het oog waren ge
houden, indien door Christelijk Histo-
rischen en Roomsch-Katholieken meer
was beseft welke groote geestelijke be
langen bier op het spel stonden, het
verloop van deze kwestie ongetwijfeld
een andere zou zijn geweest.
Evangelische Maatschappij.
In de Pieterskerk is gisteravond een
openbare bijeenkomst gehouden, be
legd door de afd. Leiden van de Evan
gelische Maatschappij.
Dé voorzitter Ds. N a u t a, opende de
vergadering en deelde mede, dat de
Evangelische Maatschappij de Stads
gehoorzaal had willen huren, hetgeen
door B. en W. eerst geweigerd was in
verband met een opruiend strooibiljet,
in het begin dezes jaars door genoem
de maatschappij verspreid. Toen even
wel de namen der sprekers aan B. en
W. waren opgegeven, werd de Stads-
zaal beschikbaar gesteld; inmiddels
had de Kerkelijke Commissie der Ned.
Herv. Gemeente de Pieterskerk reeds
bereidwillig afgestaan.
Spr. liet vervolgens zingen Ps. 105 2
en 3, waarna Mej. Annie van der Rey-
den een lied van Bach, „Selig wer an
Jesum denkt", en een lied van Schu
bert, „lm Abendrot", zong.
Daarna hield Ds. A. G. H. van
Hoogenhuyze, Ned. Herv. predi
kant te Amsterdam, een rede over „De
Roomsche propaganda.
Spr. ging allereerst voor in gebed,
daarna deelde spr. mede, dat vreeze
zijn hart bekruipt vanwege de wassen
de macht van Rome. Tegenover den
vloedgolf van Katholicisme en Ultra-
montanisme roept spr. de Protestan
ten op, zich aaneen te sluiten en te
waken, want hun heiligste beginselen,
de erfgoederen der vaderen zijn in ge
vaar.
Rome is een internationale macht, in
Spanje, Portugal, Italië, Frankrijk,
België, heeft Rome de opperheerschap
pij^
Het is evenwel niet tevreden met de
macht, die het heeft, doch het wil ook
in de Protestansche landen (Duitsch
land, Nederland, Engeland en Scandi
navië) zijn bijgeloof doen heerschen.
Spr. ging vervolgens de Roomsche
propaganda in deze landen nr..
Duitschland wordt overstroomd met
priesters; bet telt 19 millioen Room-
schen met 22000 priesters tegen 38 mil
lioen Protestanten met 16000 leeraars.
In de openbare betrekkingen worden
steeds meer Roomschen benoemd.
Ook in Engeland tracht Rome voort
gang te maken, bet Protestantsch ka
rakter der Engelsche Staatskerk gaat
steeds meer verloren, zij wordt hoe lan
ger hoe meer high, d.w.z. Roomsch.
In Zweden en IJsland wordt door
Hollandsche priesters een krachtige
actie ontwikkeld.
In alle landen beschikt de Paus bo
vendien over krachtige politieke par
tijen in de parlementen.
Ook Nederland is men bezig te ver-
roomschen, doch spr. ziet een heerlijk
enthousiasme onder de Protestanten
ontwaken en met volle borst begint
men weer te zingen: „zij zullen het niet
hebben, de goden van den tijd'
Rome is een politieke organisatie
met een kerkelijk vernis overgoten,
voor Rome geldt niet „alzoo spreekt de
Heer", maar ,al^»o spreekt de Paus".
In ons land komen de draden samen
van Rome's wereldorganisatie. Rome's
doel, dat de middelen heiligt, is de we
reldmacht, daarom moet ook Neder
land verroomscht worden. De priester
moet heerschen in de kerk, het huis
gezin, de school, den staat, daarom
moet een dam worden opgeworpen, op
dat de golven van Katholicisme ons
Protestantsch land niet overstroomen.
Rome is nog niet anders geworden dan
in de middeleeuwen.
Spr. leest een interessante uiteenzet
ting over Rome's bekeeringsijver
voor, geschreven door Prof. Jac. van
Ginneken in de „Stimmen der Zeit", en
overgenomen in het Handelsblad.
Nog erger vindt Spr. den wassenden
invloed van Rome op economisch en
politiek gebied.
Na eerst te zijn geduld en toen ge
steund, is Rome thans aan het heer
schen, men denke aan den grooten in
vloed, dien het door zijn politieke par
tij uitoefent op de regeering des lands
en die in strijd is met de historie.
De afschaffing van het gezantschap
bij den Paus besprekende, zegt spr., dat
hij niet over de crisis zal spreken, toch
deelt hij mede, dat z.i. een „nationaal"
kabinet de beste, misschien de eenigste
oplossing is; ook leest hij uit het „Han
delsblad", dat hij hij zich heeft (klaar
blijkelijk zijn lijfblad!), voor, dat
volgens den hoefijzercorrespondent
de aanneming van- het amendement-
Kersten is het Protestantsch antwoord
op het Eucharistisch congres.
Nadat Mej. v. d. Reyden nog een
tweetal liederen gezongen had, betrad
Dr. J. F. B e e r e n s, Ned. Herv. predi
kant te Utrecht, den kansel, die tot
onderwerp van zijn rede had: „Onze
taak".
Spr. zou de vraag beantwoorden:
„wat moeten wij doen tegen den was
senden invloed van Rome? Wij worden
geroepen tot verweer, doch daarvoor
moeten we goede protestanten zijn.
Van negaties kan men niet leven, al
is iedere goede protestant anti-papist
omdat hij is tegen het papale, het
pauselijke stelsel.
Wij protestanten, zegt Spr. weten,
dat we niet door middel van een paus,
zelfs niet door middel van een boek,
maar door Christus tot God moeten
gaan; dan alleen zijn we goede Protes
tanten.
Menschen zonder beginsel zijn slap
pe menschen, weerhanen die mee
draaien met den wind, doch menschen
met een beginsel begrijpen, dat ze een
taak hebben.
Die taak bestaat allereerst in het
goed kennis nemen van de Roomsche
publicaties, vele protestanten schieten
daarin te kort en kunnen daarom geen
goed en billijk oordeel vellen over het
Katholicisme.
De Roomschen zijn bang voor den in
vloed der andersdenkenden. Daarom
hebben ze alles apart, een eigen pers
(een goed Roomsche mag geen neutraal
blad in hui3 hebben), een eigen lees
zaal, ja een eigen voetbalvereeniging
en geitenfokkerij.
Deze vrees der Roomschen is een
bewijs van zwakheid, doch spr. durft
zijn hoorders wel aanraden, kennis te
nemen b.v. van een boek als „Rome
door Roomschen' en de geschriften van
het Geert-Groote-Genootschap.
In die Roomsche geschriften zult ge
veel moois vinden, zegt spr., maar ook
veel waarover ge u zult verbazen, het
geen spr. illustreert met een gedicht,
gemaakt bij gelegenheid van een pries
terjubileum. Ook de familiariteit met
bet heilige, zooals die bij de Roomschen
gevonden, is het Protestantisme geheel
vreemd.
Door kennisname van de Roomsche
geschriften wordt de protestant ge
sterkt in zijn overtuiging. De taak der
protestanten bestaat verder in het
steunen van protestanten, ook protes-
tantsche zaken, die het moeilijk hebben
Dit defensief is evenwel niet vol
doende, we moeten ook tot het offen
sief overgaan.
Zooals we aan Zending doen, omdat
we het Christendom meerder waardig
achten boven die andere godsdiensten,
moeten we ook de protestantsche be
ginselen propageeren, omdat we geloo-
ven aan de superioriteit daarvan bo
ven het Katholicisme.
Ook moeten de protestanten eens op
houden, altijd met elkaar te vechten,
want dit is de oorzaak der zwakheid
van het protestantisme.
Wel zijn er richtingen in het pro
testantisme, doch deze veelzijdigheid
is een voordeel, want waar de Geest
des Heeren is, daar is vrijheid en veel
zijdigheid.
Doch dit mag ons niet verhinderen,
ons te bezinnen op onze eenheid, gelijk
die b.v. gebleken is op de onlangs ge
houden confer, te Stockholm. Alleen
zoo zullen we kunnen optreden tegen
de wassende macht van Rome en daar
bij wil de Evangelische Maatschappij
behulpzaam zijn.
Spr. eindigde met een aanbeveling
dezer maatschappij.
Spr. liet vervolgens zingen Gez. 237
vers 4 en ging voor in dankgebed,waar
na nog gezongen werd Gez. 264 1.
De samenkomst was matig bezocht
en het was zeer koud in Se kerk.
Leidsche Burgerwacht.
Gisteravond heeft de sluiting van het
vorige en de opening van het nieuwe
seizoep plaats gehad met een officiëele
prijsuitreiking in het gebouw aan de
Pieterskerkgracht.
Onder de vele aanwezigen, werden
bijna alle bestuursleden opgemerkt, ne
vens een aantal officieren van de hier
in garnizoen liggende legerafdeelingen.
Te half negen opende de voorzitter,
Mr. Pijnacker Hordijk, de bijeenkomst
met een woord van welkom tot de aan
wezige heeren, waarbij hij tevens gele
genheid vond den secretaris, den neer
A. Steyns hartelijk geluk te wen-
schen met diens volledig herstel. Hem
heette spr. in het bijzonder welkom,
evenals kapitein Bakhuis, die toege
voegd is fc>an den inspecteur van de
jBurgerwachten. Den leden van de Bur
Igerwacht bracht spr. hulde voor de in
het voorbije seizoen geleverde prestar
ties die er op wijzen, dat velen flinke
vorderingen nebben gemaakt.
Hierna ging spr. over tot het uitrei
ken van de volgende prijzen:
.Vrije Baan:
1. Ph. v. ld. Drift 2 m. 30 p.
2. C. P. Kok 1 m. 30 p.
3. v. Staveren Jr. 2 m. 29 p.
4. Godjjn 1 m. 29,1 m. 28, 1 m. 27 p.
Personeele Baan:
1. Ph. v. d. Drift 50 en 28 p.
2. C. P. Kok 49 en 27 p.
3. v. Staveren Jr. 50 en 24 p.
V eteranenafdeeling
1. v. Bergen Henegouwen.
2. J. v. Leeuwen.
3. H. v. d. Velden.
4. Righard van Gelder.
Afdeeling A:
voor leden, die reeds meermalen
prijswinhaar waren.
1. v. d. Drift 50 p.
2. v. Staveren Jr. 50 p.
3. Kok 49 P-
Nyenhuis 45 P-
Afdeeling B.:
voor leden, die reeds meermalen
prijswinnaar waren.
1. Barenidse 47. P-
2. de Gunst 43 P-
3. v. Bentem 43 P.
4. Langebroek 41 P«
De Pynacker Hordijk-wiss elbek or
die tot tweemaal toe wera gewonnen
door den heer v. Staveren, ging bjj de
derde maa.1 over in handeir van den
heer Ph. v. d. Drift, die nem veroverde
met 129 punten.
Den heer f. d? Velden werd het di
ploma klasse C. van den Ned. Bond van
vrijwillige Burgerwachten uitgereikt we
gens algemeene verdiensten. De Voor
zilter sprak hierbij jden wenden yit, dat
er een volgende maal Voor dit diploma
meer candidaten zouden zij u
Tenslotte werden nog 8 onderprrjaen
uitgereikt voor de meest verdienstelijke
jschuttersj n.l. 4 prijzen voor het eerste
en 4 prezen voor het tweede tijdvak
vaai het seizoen.
Medegedeeld werd, dat op a.s. Vrij
dag het nieuwe schietseizoen begint met
een buitengewonen wedstrijd met marga
Daarbij zal o.m. voor het eerste gebruik
worden gemaakt van een nieuwe vinding
waardeer het mogelijk is het patrouille-
schieten ook in de za^Jga^jdfiasnna
Binnenland.
Een ernstig vliegongeluk te Nieuwe-
diep.
Op de Bollenconieqantie te Washing
ton wordt ernstig geprotesteerd tegen
de restrictie-maatregelen.
Buitenland.
De Doitsche regeering heeft in be
ginsel d>3 ondarteekening der overeen
komst van Locarno goedgekeurd en
zal bij den Rijksdag een wetsontwerp
in dien zin indienen.
De nota der gezantenconferentie aan
Duitschland inzake de ontruiming van
Keulen.
De Fransche socialisten hebben be
sloten hun voorstei inzake een kapl-
taalshefiing niet bij <|a Kamer in te
dienen.
van schieten op kleine, omvallend© pop
pen toe te passen.
Twee patrouilles, elk uit 3 personen
bestaande, nemen dan n.L een doel van
3 poppen voor hun réken in g, die naast
eikaar op verren afstand "staan opge
steld.
Wordt door de eene patrouille een
doel geraakt, zoodat een pop omvalt;
dan wordt een der mannen van de ne-
venopgestelde patrouille geacht te zijn
geraakt en moet deze dus uitvallen.
Uit de belangstelling pp a.s. Vrijdag
avond zal wel blaken, dat het onver
moeid werken van de leiding, die trouw
wordt bijgestaan door den secondant,
den heer Blokamp, op prijs wordt ge
steld.
Tevens zullen de onderafdeelingea
voor schermen en gymnastiek in dezen
winter ook weer wedstrijden houden.
Voor de Gymnastiekwedstrnden hebben
zich 17, voor-de Scherm wieostrjjden 20
deelnemers aangemeld. De eerste staan
onder leiding van luiternvnt Verkuyl,
de andere onder leiding van wacht
meester. Gijsberti Hodenpifl.
De winst uit de Gemeentebedrijven.
Door B. en \Y. is aan den Gemeen
teraad het volgende schrijven gericht:
In Uwe Vergadering van 29 Juni j.l.
werd in handen van ons College om
praeadvies gesteld een voorstel van
den heer van Eek, luidende als volgt:
„De Raad bestuit tot bet vormen van
een reservefonds voor elk der gemeen
tebedrijven, waarin jaarlijks wordt ge
stort het bedrag, hetwelk elk bedrijf
meer aan winst heeft opgeleverd, dan
op de begrooting voorkomt efi waar
uit jaarlijks worden betaald:
„,1e. de gelden, diemoodig zijn om 't
verschil aan te zuiveren tussefcven de
financieele uitkomsten van het bedrijf
en bet bedrag, dat op de begrooting
voor winst is uitgetrokken.
„2e. de sommen vereischt voor de
bekostiging van daarvoor in aanmer
king komende buitengewone uitgaven;
„en verzoekt Burgemeester en Wet
houders de daarvoor noodige bepalin
gen te ontwerpen."
Het voorstel is door ons College om
advies gezonden aan de Commissaris
sen der Stedelijke Fabrieken van Gas
on Electriciteit en aan de Commissiën
van Beheer over de gestichten Ende
geest" c.a. en het Openbaar Slacht
huis. De overige bedrijven en diensten
leveren geen winst op, zoodat op deze
het onderhavige voorstel niet van toe
passing is.
Volgens de uitgebrachte adviezen,
waarmede wij ons geheel kunnen ver
eenigen, wordt de instelling van een
reservefonds, als in het voorstel be
doeld*. voor elk bedrijf afzonderlijk
noch noodzakelijk noch gewenscht ge
acht.
De aangevoerde motieven komen in
het algemeen neer op het navolgende.
Het in het voorstel bedoelde reserve
fonds beoogt feitelijk tweeërlei doel:
n.l. a. het vormen van een z.g winst-
reserve; b. het vormen van een z.g. ver
nieuwingsreserve.
Ten aanzien van het sub b bedoelde
doel is reeds nu in de verschillende be
drijf sverordeningen een voorziening
getroffen.
Volgens art. 29 vam de bedrijfsveror-
dening voor de Lichtfabrieken toch
wordt de winstrekening der fabrieken
jaarlijks belast met 2 pet. van de so:
der door de gemeente oorspronkei
verstrekte en nog niet afgeloste aan-1
leg- en uitbreidingskapitalen en moe-
