abonnementsprijs
Dii Nummer bestaat uit DRIE Bladen
CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN advertentie-prijs
stadsnieuws.
Belangrijkste nieuws in dit Hummer.
8® JAARGANG
ZATERDAG 14 NOVEMBER 1925
NUMMER 1670
DISCIS COURANT
In Leiden en buiteq Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaalf 2.50
Per week .......f 0.19
Franco per post per kwartaal 1 2.90
BUREAU: Hooigracht 35
Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936
Postbox 20
Gewone advertentiën per regel 22*/a cent
Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarief.
Bij contract, belangrijke reductie.
Kleine adrertentiën bij vooruitbetaling
▼an ten Hoogste 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent
EERSTE blad.
Waarschuwende cijfers
Door den heer Albarda, den nieuwen
leider van de S.D.A.P. werd de vorige
week in de Tweede Kamer een' breed©
beschouwing gewijd aan den uitslag
der verkiezingen, die, naar hij betoog
de, niet bet optreden van een Kabinet
uit de rechtsche partijen wettigen.
Hij kon wel niet anders 'dan toege
ven, dat de d.ie groote rechtsche par
tijen te tarnen een meerderheid heb
ben veiworv.U', maar hij wees er te
vens op wat opzichzelf volkomen
juist is dat in verband met de her
baalde wijzig.ng van de Kieswet, ver
gelijking van liet aantal zetels, dat
verkregen werd geen goeden grond
slag voor beoorneeling vormt.
Daarvoor is noodig vergelijking van
de stemmen cijfers.
En dan blijkt dat de drie rechtsche
partijin die in 1822 tezamen 1595691
stemmen behaalden, op 1 Juli niet
meer dan 156fi?46 stemmen verwier
ven, wat een achteruitgang beteekent
van 29000 stemmen. De meerderheid
die in 1922 nog 130906 bedroeg, was
f nu slechts 23415 stemmen.
Terwijl R. K. Staatspartij een
vooruitgang had te boeken van 8588
stemmen liep het stemmental van de
Christelijk-liislorischen met 15C00 ach
teru-.t, terwijl de Anti. evolutionaire
parti.j zelfs een verlies van 25000 stem
men'had te hoeken.
J
Deze cijfers, hoe belangrijk ook. ge
ven echter nog geen zuiver beeld van
de werkelijke verhoudingen daar geen
rekening is gehouden me£ het feit, dat
het aantal uitgebrachte stemmen in
1925 nog 5 33 pet. hooger was dan in
1822.
Partijen die hunne positie in den
lande wilden behouden, hadden dus
ook hun stemmencijfer met tenminste
datzelfde percentage moeten zien stij
gen. Zij zouden dan nog in 't geheel
geeji winst gehad hebben, maar nog
slechts behouden wat reeds in 1922 be
reikt was.
En hierin nu is geen van de partij
en der rechterzijde geslaagd.
In procenten gerekend, daalde het
aandeel van de Antirevolutionaire
partij van 13.73 op 12.23 pet; dat'van
de Christelijk Historische Unie van
10.87 op 9.9 pet.-en dat van de R. K.
staatspartij van 29.85 pet. tot 28.62 pet.
Deze procentsgewijze daling betee
kent voor de drie rechtsche partijen
een stemmenverlies van 114.000. In een
verhoüdingscijfer uitgedrukt behaal
den zij slechts te zamen 50.75 pet. van
het totaal aantal uitgebrachte stem
men.
Zulk een klein© meerderheid, zoo
voegde de sociaal-democratische spre-,
kej* hieraan toe, zou vpor het oogen-
blik bevredigend en zelfs verblijdend
kunnen zijn voor 'n jong politiek bond
genootschap, dat in de jaren van zijn
wasdom verkeert. Als zulk een com
binatie voor de eerste maal met haar
hakken over de sloot kwam,«zou dat
de verwachting wekken, dat zij den
volgenden keer royaal den vasten wal
van den overkant zou bereiken.
Maar als een oude combinatie, ie
mand op leeftijd als de coalitie, die
reeds zulk een machtige positie in Ne
derland heeft ingenomen, zulk ©en on-,
gelukkigen sprong maakt, dat zij nau
welijks met de hakken over de sloot
komt, dan is er geen plaats voor een
andere verwachting dan deze, dat zij
hij de volgende gelegenheid midden
in de sloot terecht komt en met een
nat pak voor het volk zal 9taan.
Deze beschouwing is niet geheel
juist.
Regel is toch, dat een partij of een
combinatie van partijen, die ©enigen
tijd de- regeeringsverantwoordelijk1-
heid heeft gedragen? de nadeelige ge
volgen daarvan bij de stembus onder
vindt.
Zoo was het In 1901, toen d© linker
zijde in de minderheid werd gebracht.
Zoo was het in 1905, toen de rechter
zijde geklopt werd. Zoo wag het in
1909, toen de rechtsche partijen een
groote overwinning behaalden en in
1913, toen het aan de oppositie geluk
te de rechterzijde in de minderheid te
brengen.
In 1918 wist de rechterzijde de meer
derheid te behalen en in 1922 wist zij
van de 100 zetels er 59 te bezetten.
Maar nu in 1925 was er dan ook
alle reden om een nederlaag te ver
wachten.
Het Kabinet was de laatst© jaren
genoodzaakt diep ingrijpende maatre-
gel©n te nemen, die in breede kringen
ontstemming wekten, van welke stem
ming door de linkerzijde een meer
handig, dan edel gebruik werd ge
maakt.
Het vuurtje van de ontevredenheid
werd dapper gestookt, en geen middel
hoe treurig ook, werd onbeproefd ge
laten .om het Kabinet en de rechtsche
partijen te bestoken. En daarbij kwam
dan nog van rechts 'de scherpe actie
van de H. G. S. en de Staatk. Gere
formeerden.
Er was dus alle reden om ditmaal
voor de rechterzijde een vernietigende
nederlaag-te verwachten en de soci
alisten staken 't dan ook niet onder
stoelen of banken, dat zij op zulk een
uitslag met stelligheid rekenden.
Maar ondanks dat alles kwamen de
rechtsche partijen niet in de sloot te
recht, maarwisten zij ophieuw een
flinke meerderheid te verkrijgen.
Opzichzelf is dat geheel anders
dan de heer Albarda het voorstelde
een verrassende uitkomst, verrassend
zoowel voor de oppositie als voor de
rechtsche partijen.
Dt neemt echter niet weg en wij
sluiten daarvoor dan ook geen oogen-
blik de oogen dat met name de A.
R. partij belangrijke verliezen had te
boekèn ook "in dezen kieskring.
In 1922 werden in den .Kieskring
Leiden uitgebracht 139292 stemmen,
waarvan de A R. partij 26135 verkreeg.
In 1925 steeg het totaal aantal uitge
brachte stemmen tot 149241 maar daar
entegen daalde het stemmencijfer der
A.R. partij tot 24981, wat een .verlies
van 1154 stemmen beteekent, terwijl
het percentage daalde van 18.7 tot 16.7
Gezien de hetze van verschillende
kanten tegen onze partij ontwikkeld,
en de, omstandigheden waaronder ge
streden moest worden, zijn deze cij
fers niet onrustbarend.
Maar wel is er reden om van waar
schuwende cijfers te spreken en wel
mogen alle krachten worden inge-
spannen om verder verlies te voorko
men en terug te winnen wat verloren
werd.
Chr. Nat. Vakverbond.
In de komende dagen zal door het
Christeliik Nationaal Vakverbond
door heel het land een krachtige ac
tie worden gevoerd.
Als inzet voor de winterpropagan-
dat zullen niet minder dan 75 verga
deringen worden gehouden, o.a. ook
te Leiden, Katwijk, Noordwijk aan Zee
en- Lisse.
Aan een circulaire ter voorbereiding
van deze actie is he^t volgende ont
leend:
„De Christelijke vakbeweging wil te
midden van de verwarring van dezen
tijd, op sociaal economisch gebied, de
banier van de beginselen van het
Woord van God hoog houden. Zij heeft
tot taak, in het maatschappelijk leven
op te komen voor recht en gerechtig
heid, speciaal om haar invloed aan te
wenden om de verhouding tusschen
werkgevers en werknemers zoo te
doen worden, dat deze beantwoordt
aan den eisch der beginselen van
Gods Woord.
Tegenover het klassenstrijdyprinci-
pe der sociaal-democraten eenerzijds
en het oud-liberale beginsel dat arbeid
koopwaar is, anderzijds, plaatst de
Christelijke vakbeweging zich met het
door haar beleden beginsel, dat pa
troons en arbeiders beiden van Gods
wege een taak hebben ontvangen, elk
een eigen plaats in het bedrijfsleven
hebben gekregen, en dat zij in dat be
drijfsleven op elkaar zijn aangewezen
en daar gemeenschappelijk hebben te
arbeiden. Onder wederzijdsche erken
ning van eikaars rechten en plichten,
moet er samenwerking zijn tusschen
werkgevers en werknemers, naar den
eisch der beginselen van het Woord
(van God, om gemeenschappelijk heel
de samenleving te dienen.
De Christelijke vakorganisatie wil
zijn, orgaan voor overleg 'en samen
werking. En zij wil in dat overleg zijn
een schild voor de zwakken."'
In deze woorden is duidelijk aange
geven wat het Christelijk Vakverbond
beoogt.
Duideljjk aangegeven óók hoe nood
zakelijk het is dat allen die zich voor
Gods Woord wenschen te buigen, den
arbeid van dit Verbond steunen.
Het heeft, de laatste weken hebben
het nog weer bewezen, met grooten
tegenstand te worstelen, vooral om
dat bet bij al zijn arbeid met Gods
geboden rekening wil houden
Maar dit moet voor ons juist een
reden zijn om den arbeid van dit ver
bond te steunen en er toe mee te wer
ken dat de uitgeschreven vergaderin
gen slagen en dat de inzet van de
campagne een goede inzet wordt.
't Is mooi als in dagen van span
ning als we in 1918 beleefden, het
Christelijk Vakverbond gewaardeerd
wordt.
Maar mooier nog en beter is het,
wanneer ook in meer kalme dagen
heel ons .Christenvolk dit Verbond
steunt, van zijn belangstelling blijk
geeft en er toe meewerkt, dat het ide
aal: aaneensluiting van alle Christe
lijke arbeiders enz. wordt verwezen
lijkt.
De verbouwing van Vroom en Drees-
manss magazijnen is geheel gereed-
gekomen.
Een diepte van 82 M.
De opening op a.s. Maandag.
Het is alweer eenigen tijd geleden
dat wij onzen lezers uitvoerige mede-
deelingen konden doen aangaande de
verbouwing van de magazijnen van
Vroom en Dreesmann.
Dat was ter gelegenheid van de ope
ning van het nieuwe gedeelte met de
prachtige portiek en het front, dat
aan de Breestraat ligt.
Thans echter kunnen we, gelijk ook
een advertentie in dit nummer het
doet, mededeelen dat ook de inwendi
ge verbouwing „af" is die noodig was
door 't bijtrekken van 'tvoorm. pand
van den heer Creyghton aan def Aal
markt en tevens'om de verbinding tus
schen Breestraat, Aalmarkt, Visch-
markt en Maarsmanssteeg te volma
ken. Want wel kon men bij de ope
ning van het Breestraat-gedeelte reeds
binnendoor naar de Aalmarkt-zijde
komen, maar toch alleen via een ge
deelte waarvan nog moeilijk te zeggen
viel hoe het worden zou, omdat men
nog volop met de verbouwing en het
timmerwerk bezig was.
Thans echter is van onvolmaaktheid
geen spoor meer te zien, en zijn de
verschillende afdeelingen geworden
tot één indrukwekkend geheel.
Want wel dragen de onderscheidene
afdeelingen, hetzij door inrichting of
bekleeding, al naar den aard van het
artikel waaraan zij gewijd zijn, een
eigen karakter, maar het hoofdmotief
dat bij de architecteuur werd gevolgd
is één, en bovendien heeft bet ineen-
loopen der afdeelingen hier - en daar
mooie doorkijkjes gemaakt aan het
waarlijk schitterend effect waarvan
ook de eigenaardige ruimteverhoudin
gen zeer veel hebben bijgedragen.
Om van het laatste nog iets te zeg
gen, zij opgemerkt, dat de architect
bij deze verbouwing voor een eigen
aardig probleem stond. Zoowel in de
richting BreestraatAalmarkt als in
die der MaarsmanssteegWaagpoort
helde de vloer naar beneden, en nu
moest daarop, zonder te vervallen in
al te veel trapjes, een egale magazijn-
vloer worden geconstrueerd.
Op een wijze, die alle hulde ver
dient is de oplossing hiervoor gevon
den. Gedeeltelijk werd door afgraven
meer gelijkheid gebracht en overigens
maakte de architectuur het zoo, dat
met 'n enkele trap al heel veel werd
bereikt. En nu viel het ons op, dat
waar laatstbedoelde oplossing werd
toegepast, n.l. in het parterre-centrum
eenigermate naar de Aalmarktzijde,
waar zonder eenige onderbreking de
plafond-hoogte 6.40 M. bedraagt, met
deze wisselende hoogteverhouding een
voor de expositie buitengewoon gun
stig effect werd verkregen. Als men
achter de balustrade staat op de baby-
afdeeling aan de Aalmarkt (He etage)
heeft men een overzicht over bijna
het geheele parterre-gedeelte (dat
waaa men boven staat is uiteraard
niet zichtbaar) en kan men achte:
zich de Aalmarkt, vóór en door de
stoffage-afdeeling heen de passage op
de Breestraat zien; maar tevens heeft
men daar een mooi gezicht op de be
drijvigheid in, en de mooie aanklee
ding en inrichting van de parterre-
afdeelingen.
Het wordt echter tijd, dat we begin
nen met iets te zeggen over het ken
merkende van de nieuwe verbouwing.
Zooals gezegd vormt hiervan de an
nexatie van 't perceel-Creyghton een
belangrijk onderdeel. Behalve dat
daardoor de omvang veel grooter werd
openbaarden zich ook vele combinatie
mogelijkheden, die voor de practische
indeeling van het geheel van veel be-
teekenis waren.
Zoo treffen we bvv. thans, gerekend
ter hoogte van de Waagpoort in het
middenvak, even naast het pas be
sproken gedeelte een sous-terrain aan
waarin verschillende draden van het
bedrijf samenloopen en waar heel veel
werk afgedaan wordt, dat met den
winkelverkoop in het allernauwst ver
band staat, zonder dat nochtans van
de verkoopruimte ook maar iets te
vragen.
Dit sous-terrain heeft n.l. verbin
ding met de afdeeling expeditie, die
door een loket vanuit de verkoopa.f-
deelingen de verkochte goederen ont
vangt; voorts met de hygiënisch en
sierlijk ingerichte* garderobe, de toi
letten en de bovengelegen koffieka
mer, met de afdeeling ontvangen goe
deren in de Waagpoort en de kolen
bergplaatsen ©enerzijds en anderzijds
via een speciale afsluiting dan, met
de zeer groote magazijnruimte, die
over de ganscbe breedte en over een
lengte van 43 M. zich uitstrekkend,
doorloopt tot aan het trottoir van de
Breestraat, dus onder de nieuwe por
tiek door. Dit zeer degelijk afgewerk
te magazijn, dat voor een deel bene
den de waterspiegel ligt, is 2.20 AJ-
hoog. Men kan er dus royaal in loo-
pen en werken. Het is geheel in ge
wapend beton opgetrokken en dicht
bezet met welvoorziene stellingen, die
een reeks dubbele vakken vormen, en
verwarmd vanuit de centrale, die in
een kelder beneden de garderobe aan
de Waagpoortzijde is opgesteld. Op
■zichzelf reeds een veelbeteekenende
afdeeling.
Van hieruit treden we weer in het
nieuwe centrum van de parterre. We
zouden het ons kunnen voorstellen,
wanneer hier zelfs getrouwe gezoek-
sters zich eens even moesten beden
ken over de te kiezen richting, want
de afdeelingen werden veel meer ge
differentieerd, dank zij de uitbVeiding
aan beide zijden.
Ten aanzien van het gedeelte, dat
naar de "Breestraat georiënteerd is zij
na onze uitvoerige beschrijving van
de vorige maal nog slechts gewezen
op het bijzondere effect dat het bij de
voltooiing van het andere gedeelte ge
kregen heeft. Gevestigd is daar de ver
koop van vitrages, gordijnen, tafelzei
len, behangselfournituren, cocosmat-
ten en loopers enz. Tot in de kleinste
hulpmiddelen, zooals koperwerk voor
de stoffage enz. toe, is hier alles even
mooi, pbactisch en modern.
Tegenover de Waagpoort, dus aan
de Vischpoort ligt ter hoogte van het
centrum de afdeeling China-matten.
Daarnevens, om het nu maar in één
adem te noemen, liggen in 't naar de
Aalmarkt gerichte vak de onderschei
dene afdeelingen voor mantel- japon-
fluweelen-, zijde, fantasie en katoenen
stoffen, tricotage, (bijna het geheele
pand-Creygton is daaraan gewijd),
witte stukgoederen, schorten en bes
drijfskleeding.
De verandering van de parterre-ge
deelten is hiermede echter nog niet
geheel besproken, want in het ged.
VischpoortMaarsmanssteeg is op
den hoek van de Vischpoort een in
gang gemaakt, die toegang geeft tot
een geheel nieuwe afdeeling voor hee
renmode. Zonder nog naar iets te moe
ten vragen, kunt ge met het bloote
oog reeds kiezen uit 150 dozijn over
hemden.
Een geheel nieuw ingerichte afdee
ling is die voor handwerk-benoodigd-
heden, die er thans voor onze dames
alleraanlokkelijkst uitziet. Daarne
vens ondergingen de afdeelingen voor
garen en band, lederwaren en parfu
merieën, wol, handschoenen, kousen
en sokken een belangrijke uitbreiding.
350 dozijn kousen kan men zóó maai'
tellen, en de fijnere artikelen liggen
smaakvol uitgestald in handige vitri
nes. waaronder er prachtig mook 2ijn
Binnenland.
Minister Colijn werd vandaag door
H. M. in audiëntie ontvangen.
De Maasbode verwach,t dat het ge
heele Kabinet ontslag zal nemen.
150 Zo&d-Afrik^ansche studenten
naar Leiden.
Buitenland.
Hindenburg heeft zich onomwonden
voor Locarno verklaard.
De burgemeester van Sofia is ver
moord.
De agenda der a.s. zitting van den
Volkenbondsraad.
De plaats van de gezonken Engel-
sche duikboot ,31 1" is gevonden, doch
men geeft alle hoop op redding der be
manning op.
Terzijde van den ingang-Vischpoort
merken we een moderne „Sigler"-lift
op, soliede, mooi en veilig van con
structie. Bijna onmerkbaar brengt zij
u tot op de 4e etage als 't noodig is.
Behalve deze lift is er nog een ijaa
de Waagpoortzijde, ja er is er zelfs
een die o nieuwe tijd de boeken,
taschjes en boterhammen van het per
soneel vanuit de garderobe naar de
goed ingerichte koffiekamer brengt,
die op haar beurt door een loket met
'n vriendelijk keukentje is verbonden.
Nog veel is er beneden te zien, maar
we moeten klaarkomen, en daarom
nu maar eerst naar boven, naar de le
etage.
De aan de Maarsmanssteeg gelegen
afdeeling, waarvan men zich gerust
een flinke voorstelling mag vormen,
is ge'heel gewijd aan het artikel ja
ponnen, jurken, blouses, rokken, kin-
derconfectie enz.
Van het langwerpige gedeelte is de
naar de Aalmarkt georiënteerde helft
geheel gewijd aan de afdeelingen wie
gen, ledikanten, hebé-artikelen en de
kens, waarnaast in de front-helft naar
de Breestraat de omvangrijke afdee
lingen voor tapijten, karpetten, kleed-
jës, linoleums enz. zijn gevestigd. Men
raakt hier niet spoedig uitgekeken.
En eindelijk op de derde etage
wacht een bijzondere verrassing, in
den vorm van de afdeelingen voor Sa
lon- en huiskamerameublementen.
We kunnen het verklaren, dat de
firma op deze afdeeling jn het bijzon
der trotsch is. De aankleeding en de
verscheidenheid is dan ook werkelijk
schitterend.
Kan men in parterre en eerste eta
ge de wand'bekleeding met mooie ta
pijten en verder de deftige eiken wana;
betimmering bewonderen, bier streeft
alles naar de huiskamersfeer, en heeft
de betimmering halverwege plaats ge
maakt voor een smaakvolle lambri
seering met aansluitende bekleeding.
Voorts is door eeh speciale indeeling
verkregen dat ieder ameublement een
„room" op zichzelf vormt, wat het ca
chet zeer verhoogt.
Wij blikken door de mooi afgewerk
te wijde lichtkokers in de geweldige
ruimten beneden, op de 1ste etage en
in de parterre afdeeling. Overal glin
stering, harmonie, kleur, levendigheid
©n we nemen, terwijl we onzen ge
leider vriendelijk danken, in dubbelen
zin den hoed af voor Vroom en Drees
mann, die Leiden heeft verrijkt met
een zeer goed en modern ingericht
magazijn, waar onze huisvrouwen op
het gebied van woninginrichting en
kleeding niet licht tevergeefs zullen
zoeken.
A.s. Maandag zal te 2 uur namid
dags de officieele opening plaats heb
ben, terwijl de verkoop doorgaat.
Wij hopen daarop nog nader terug
te komen.
Christelijke H. B. S.
Het bestuur der Chr. H. B. S. alhier
werd Dinsdagavond j.l. zeer verblijd
met de mededeeling aan den Penning
meester, Dr. van Es, te Leiden, gedaan
door een ouderpaar, wiens zoon tde
H B. S. had bezocht.
Deze ouders hadden 400.rente
loos kasgeld indertijd verstrekt en ga
ven dit uit dankbaarheid aan de Ver-
eeniging voor Chr. M. O. te Leiden ca
deau.
Moge het bestuur op dergelijke wi;
