CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
Belangrijkste nieuws in dit Nummer.
Be JAARGANG
DONDERDAG 12 NOVEMBER 1925
NUMMER 1663
IÏUWB LEIDSCHE COURANT
BUREAUHooigracht 35
Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936
Postbox 20
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal I 2.50
Per weeki 0.19
Franco per post per kwartaal i 2.90
Oil nummer beslaat ui? TWEE Biaden.
EERSTE BLAD.
De Ministerscrisis.
Zoo zitten we dan plotseling weer
midden in een ministerscrisis, die als
met aiie teekenen bedriegen, tot een
E-aoinetscrisis zal leiden.
Een crisis, die een zeer ernstig ka
rakter draagt en die zeker niet gemak
kelijk zal zijn op te lossen.
Het gaat h.erbij toch niet alleen om
het punt in kwestie, het gezantschap
hij den Paus, maar hier werken ook
andere factoren.
Dat de Christelyk-historischen tegen
het gezantschap bezwaar hadaen, was
bekend en in bet afgetrokkene be
schouwd kan er ook geen aanmerking
up gemaakt worden, dat zij aan het
amendement hun stem hebben gege
ven.
Maar de zaak en dat mag bij deze
kwestie niet uit het oog worden ver
loren kreeg een geheel ander ka
rakter, door de houding van de soci
aal-democraten en de vrijzinnig-der
mocraten
Deze groepen hadden tegen het ge
zantschap. op zichzelf geen bezwaar.
Dat zij desondanks toch aan de af
schaffing meewerkten, geschiedde met
geen ander doel dan de Regeering een
hak te zetten, de rechtsche partijen te
gen elkaar in het harnas te jagen en
de rechterzijde uitelkaar te rammen.
Van sociaal-democratische zijde was
er reeds meer dan eens op gez'nspeeld
.dat men ditmaal een andere houding
zou aannemen, teneinde op die manier
zoo mogelijk een conflict uit te lokken.
En de heer Marchant, kwam er in
zijne, vlak voor de stemming afgelegde
verklaring rond voor uit:
„Mijn fractie heeft, gelijk ik meer
malen heb betoogd, de vraag of een
gezantschap bij den Pauselijken Stoei
moest worden ingesteld en gehand
haafd, als een vraag beschouwd van
zuivere opportuniteit. Die beschou
wing zal de hare blijven. Thans zien
wij ons echter gesteld voor een geheel
andere vraag n.l. of de samenwerking
der drie rechtsche groepen als regee-
ringsmeerderheid zal worden besten
digd
De vorige week heb ik gemotiveerd
waarom naar onze meening, die sa
menwerking tot schade is van het
land. Daartegenover is ons wederom
verzekerd, dat met haar handhaving
het allerhoogste belang des vader
lands is gemoeid, en dat zij de eenige
regeeringsmeerderheid is, als berus
tend op hechten, diepen grondslag.
Wij wenschen onder de gegeven om
standigheden aan de regeeringsmeer
derheid de gelegenheid niet te onthou
den om' de juistheid der stelling door
daden te bevestigen en zullen met dit
doel onze stem geven aan het op zich
zelf weinig belangrijke amendement."
Het ging dus niet meer om het ge
zantschap in de eerste plaats, maar
Let was een politieke kwestie ge
worden.
Onder die omstandigheden had men
o i. mogen verwachten, dat de Chris-
telijk-historischen, met handhaving
overigens van hunne bezwaren, aan 't
amendement hun stem hadden ont
houden.
Dat zij dit niet deden, schijnt ons 'n
verbijsterend tekort aan politiek in
zicht
Verbijsterend, omdat men, na de
verklaring van Mr. Marchant wist wat
er op het spel stond, wist dat hier een
pogen was om het Kabinet ten val te
brengen en verdere samenwerking van
de rechtsche partijen onmogelijk te
maken.
Dat men onder deze omstandighe
den toch vóór stemde, maakt dit vo
tum tot een zoo ernstige zaak.
Wat de gevolgen van dit besluit en
de «Jaarmede samenhangende ontslag
name van vier Ministers, zullen zijn,
valt moeilijk te voorspellen.
Maar dat het heel wat moeite zal
kusten d. parlfementairen wagen weer
■tan liet rollen te brengen, is wel dui-
ijk
Misschien dat nu het ideaal van Ds.
tigbeek kan worden verwezenlijkt.
Hij wonsebte toch niet een Kabinet
t de drie rechtsche partijen, maar
on gemengd Kabinet, waarin zoowel
R Katholieken als de vrijzinnigen
vertegenwoordigd zouden zijn,
Een zakenkabinet, ten opzichte van
het financieele vraagstuk in zichzelf
verdeeld en onmachtig om op princi
pieel gebied ook maar iets tot stand
te brengen, zal waarschijnlijk de eeni
ge oplossing zijn.
Voor de linkerzijde en met name
voor de revolutionaire groepen, die
niets zoozeer vreezen dan een krach
tig bewind, dat in staat is het gezag
hoog te houden, is dat een reden tot
verheugenis.
De socialistische pers jubelt.
Want de overwinning nu behaald,
is veel grooter en van veel meer be-
teekeni9, dan de sterke toename van
het aantal socialistische stemmen bij
de gehouden verkiezingen.
Maar wie oog heeft voor de groote
belangen, die er op het spel staan,
kan dit conflict niet anders dan be
treuren.
Handhaving en versterking van de
Christelijke grondslagen van ens volk
leven stelde het Kabinet zich ten doel.
En het groote bezwaar van links te
gen dit Kabinet w.as, dat bet, getuige
de bioscoopwet, daarmee ernst maak
te Dat is ook de reden, waarom het
uiteenspatten van de rechtsche groe
pen aan die zijde zoo hartgrondig
wordt toegejuicht.
Maar juist daarom kan wat giste
ren gebeurde en waarbij de groote po
litieke lijnen totaal uit het oog wer
den verloren, door ons niet anders dan
betreurd worden..
STADSNIEUWS.
Hildebrand-Avond.
Wat hebben de talrijke aanwezigen
in de Stadszaal gisteravond weer ge
noten van de tot een tooneelspel om
gewerkte Camera Obscura van Hi!de-
brand 1 Wie zich het succes herinnert,
dat een vorig maal aan de beide be
drijven „De Verguldpartij bij bakker
de Groot" en „Het Diakenhuismanne
tje" ten deel viel, zal het niet verwon
deren, dat ook dezen keer de belang
stelling weer zeer groot was.
In 't bijzonder waren vele leerlingen
van inrichtingen voor voortgezet on
derwijs aanwezig, maar vele ouderen
hebben niet minder genoten.
En het Tooneelspel „De familie Keg
ge", in 4 bedrijven en een naspel be
werkt door den heer J. Brants, is
die belangstelling overwaard. Wel is
dit tooneelstuk op sommige plaatsen
een zeer vrije bewerking van het boek
van Hildebrand, doch dit heeft aan de
zaak zelve geen afbreuk gedaan; de
sfeer van de Camera is behouden en
deze avond zal er ongetwijfeld toe heb
ben bijgedragen, dat in den komenden
winter het leesseizoen bij uitne
mendheid weer meerderen naar dit
echt-Hollandsche boek met zijn gezon
den humor grijpen zullen. En dit is een
verheugend teeken: onze Nederjand-
scbe litteratuur is zoo rijk en zoo oor
spronkelijk, dat hot wel zeer te bekeu
ren zou zijn, indien wij aan producten
van vreemden bod^m de voorkeur zou
den geven boven het nationale, dat ze
ker niet minder en in vele opzichten
beter is dan het vertaald-biu'tenland-
sche.
De samenkomst werd geopend door
den heer E. Th. Witte, voorzitter der
vereeniging voor school- en werktui-
nen, die namens deze vereeniging de
aanwezigen welkom heette. Hij zag in
de talrijke opkomst een bewijs van
sympathie met het doel en streven de
zer vereeniging. Dit doel is, schoolkin
deren in de gelegenheid te stellen, in
de vrije uren onder leiding van oude
ren een tuintje te bewerken en' alzoo
in de open lucht te vertoeven, alsmede
meer bekend te worden en liefde te
krijgen voor de natuur.
Spr. dankte voorts de Hildebrand-
club voor haar bereidwilligheid, zich
dezen avond ter beschikking te willen
stellen van de genoemde vereeniging.
Deze avond moge er toe meewerken,
de populariteit van een der mooiste
werken, die in de Nederlandsche taal
geschreven zijn te verhoogen door het
vertoonen van verschillende fraaie too
ngelen uit dit boek.
Het is van belang voor hun ontwik
keling, dat inzonderheid de jongeren
de ouderen kennen het al wel
weer wat meer bekend worden met de
Camera.
Dpn wensch uitsprekende, dat zich
onder de aanwezigen geen enkele
Nurks mocht bevinden, maar dat allen
met welwillendheid zouden toezieu en
een aangenamen avond zouden hebben^
eindigde spr.
Hierna ging het gordijn op en zagen
we het eerste bedrijf, dat speelde in de
huiskamer van den heer Kegge, den
rijken West-Indischen parvenu, maar
die geen moeite doet dit te verbergen
doch alle gelegenheden te baat neemt
om af te geven op de „rijke balzen".
We maakten kennis met zijn vrouw,
die nooit Fransch geleerd had en toch
elf kinderen gekregen, zijn dochter
Henriette, die zoo mooi piano kon spe
len, de charamnte, ja allercharmant-
ste heer van den Hoogen, en last
not least den logé der familie Keg
ge, Mijnheer Hildebrand.
Het tweede bedrijf brengt ons in de
bibliotheek van den heer Kegge, wij
hooren een gesprek aan van de Groot
moeder met mijnheer Hildebrand over
den vroeg gestorven jongen heer Kegge
die een vriend was van Hildebrand. Op
haar verzoek vertelt Hildebrand aan
Grootmoeder het een en ander van
haar zoo zeer beminden kleinzoon.
Het derde bedrijf is de verguld-par
tij bij Bakker de Groot, een neef van
de familie Kegge.
We zagen, den ijver, waarmee Saar-
tje en Grietje en Mietje en Keetje en
hoe die jongedames nog meer heeten,
plakten enbabbelden; als ten slot
te de heeren binnen komen, komt de
stemming er heeiemaal in. Na dit tafe
reel beveelt de heer Hildebrand in een
hoogdravend gedicht den verkoop der
koeken aan, die in de pauze gehouden
wordt eh waarvan de opbrengst is voor
de Vereeniging voor school- en werk-
tuinen.
Na de pauze werd het vierde bedrijf
vertoond, dat ons voert in de huiska
mer van de familie Kegge, den avond
na het concert, waarbij Henriette haar
onmiskenbaar talent bewezen heeft
Verschillende personen die we al
kennen komen den heer Kegge bedan
ken voor het mooie avondje; voorts
ontspint zich een discussie tusschen
Hildebrand en den charmanten heer
Van den Hoogen, die door eerstgenoem
de doorzien wordt en zichzelf onmoge
lijk heeft gemaakt bij de familie Keg
ge.
Ten slotte hadden we het naspel.
Tien jaren zijn verloopen waarin
heel wat gebeurd is. De Student Hil
debrand is inmiddels dominé gewor
den en staat te Heemstede. De heer en
mevrouw Kegge zijn oud geworden
Henriette en Saartje zijn al geruimen
tijd getrouwd, de laatste met iemand
uit een garen- en bandwinkel.
En dan spreken de heer en Mevr.
Kegge, bakker de Groot en Ds. KiMe-
brand af, dat ze nog eens allen bij den
laatsten op visite zullen komen, dan
moeten Henriette en Saartje ook mee
komen, en dan hebben ze weer eer. ech
ten Hildebrand-avond.
Hiermee sluit het stuk en wij, toe
schouwers, verrukt over het mooie spel
dat we gezien hebben, kunnen niet an
ders doen dan onzen wensch er bij te
voegen, dat we weer eens spoedig ec-n
liildebrandavond mogen heLben.
De vervaardiger van het stuk, en niet
minder de personen, die meespeelden,
hebben eer van hun werk.
Een Fotd-karavaan.
Gistermorgen zijn uit België de nieu
we Fordmodellen in Rotterdam aan
gekomen.
Teneinde het publiek hier kennis
mee te doen maken, heeft een uit ne
gen auto's bestaande karavaan den
weg Rotterdam—Delft—Den Haag-
LeidenHaarlemAmsterdam afge
legd.
Omstreeks half 3 passeerden ze on
ze stad en trokken, zooals te verwach
ten was, veel belangstelling.
De weg, dien zij namen, was de vol
gende: Noordeinde, Rapenburg, Doe-
zastraat, Zoeterwoudsche singel, Plan
tage, Hoogewoerd, Breestraat, Kort
Rapenburg, Prinsessekade, Steenstr.,
Stationsweg, waar even halt gehouden
werd voor het Motorhuis, en vervol
gens in de richting van Haarlem.
De belangrijkste kenmerken van de
aangebrachte verbeteringen voor open
zoowel als gesloten modellen nu zijn:
lagere en geheel stalen carrosserie
op het reeds verlaagde frame, waar
door langere levensduur en geringere
onderhoudskosten ontstaan; de carros
serie is zoodanig gewijzigd, dat een
mooi stroomlijn effect wordt verkre
gen;, de zitplaatsen zijn lager en rui-
meer ruimte voor de boe
nen „besculkbaar is; grootere, fraai
gevormde, spatborden dragen het hun
ne bij tot verfraaiing van het uiterlijk;
de carrosserieën worden in verschil
lende kleuren geleverd; voor de geslo
ten modellen, cobalt blauw, terwijl de
open wagens uitgevoerd worden in
diep molgrijs, schotsch groen en meer
karmijn; bij de tweedeur Sedan en de
coupe bestaat de voorruit nu uit een
stuk, dat naar voren openslaat.
Öaardoor wordt tezamen met de
smallere raamstijlen, een vrijer uit
zicht verkregen voor den bestuurder
en is de ventilatie belangrijk verbeterd;
bij alle modellen, uitgezonderd de
vierdeur Sedan, bevindt zich de benzi
netank achter het dashboard onder
het torpedofront.
Door een, op ingenieuse wijze aan-
gebrachten vuldop, die aan het gezicht
onttrokken is door een deksel, dat het
zelfde aanzien heeft als de ventilatie-
kap, kan de wagen zeer eenvoudig van
buitenaf worden gevuld; de bobine-
doos bevindt zich onder de motorkap
aan de linkerzijde van den motor en
kan dus gemakkelijker dan vroeger
worden bereikt; de pedalen zijn ver
anderd en tegen het afglijden van den
voet zijn op de versnellings- en rempe
daal nokken aangebracht.
De transmissie remband is verbreed,
waardoor de voetrem soepeler werkt;
de zijzeilen op de open wagens zijn
thans aan de kapsteunen bevestigd en
draaien met de deuren mee.
Zoo men ziet: een ingrijpende wij
ziging, welke de gebruikswaarde der
Ford-auto's niet weinig heeft verhoogd.
Christelijke Fröbelscholen.
Door het bestuur van de Vereen, voor
Chr. Fröbelscholen is tot den Gemeen
teraad het volgende adres gericht:
Geeft met verschuldigden eerbied te
kennen, het bestuur van de Vereeni
ging voor Chr. Fröbelscholen te Lei
den, goedgekeurd bij K.B. d. d. 6 Maart
1923, No. 74, domicilie kiezend ten hui
ze van den Secretaris, Wasstraat 12,
alhier;
dat het zich tot Uwen Raad richt
met de volgende verzoeken:
A. een zoodanige wijziging aan te
brengen in arf12 sub c van de Veror
dening op de subsidieering van bijzon
dere bewaarscholen (Gem.blad no. 3
van 10/12 1910, laatstelijk gewijzigd
11/2 '24), dat daarin in plaats van het
cijfer 16 worde gelezen 30 -
in art. 1 van de Verordening rege
lende de bezoldiging van het onderwij
zend personeel aan de openbare be
waarscholen, te lezen in plaats van:
„de eerste maal 3 jaar, de tweede
maal 6 jaar en de derde maal 9 jaar"
„de eerste maal 2 jaar, de tweede
maal 4 jaar en de derde maal 6 jaar".
Het adres is vergezeld van een me
morie van toelichting, die wij morgen
hopen te plaatsen.
A. Nolen f
Gisteren is hier. 73 jaar oud, over
leden de heer A. Nolen, oud-directeur
van de Academie van beeldende kun
sten en technische wetenschappen te
Rotterdam, en oud fabriek-landmeter
van het hoogheemraadschap Schie-
land.
Nooit-meer-Oorlog.
Ter herdenking van hek sluiten van
den wapenstilstand in 1918 i9 gister
avond in het Leidsche Volkshuis aan
de Apothekersdijk een vergadering ge
houden, uitgeschreven door de organi
saties welke behooren tot den kring'
Leiden van de Nooit-meer-Oorlogfede-
ratie. De vergadering, die onder lei
ding stond van den heer H. Ververs
uit Oeg9tgeest, voorzitter der Federa
tie, was zeer goed bezocht.
Als sprekers traden op Ds. Houtgast,
Mevr. v. Itallie-v. Embden, J. B. Mey
er, A. v. Stipriaan Luiscius, H. Ver
vers, A. I. Witmans en W. B. Wiardi
Beekman. Mevr. C. Flothuis-v. Dom
melen declameerde tusschen 'de ver
schillende toespraken.
Behoudens een verschil van mee
ning dat tusschen "eenige sprekers ont
stond over de beteekenis van het werk
van den Volkenbond, droegen de re
devoeringen geen polemiseerend, doch
meer een getuigend karakter. Er was
ook geen debat toegestaan.
De Leidsche Winkelstand.
De naam Kors heeft op het gebied
van den handel in Manufacturen bij
de huisvrouwen een goeden klr.nl:.
Dank zij de productiviteit van het
eigen atelier, dat de heer Kors exploi
teert en van waaruit hij zijn b?i:c:n!e
zaak aan de Haarlemmerstraat voor
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone advertentiën per regel 221/« ceel
Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarief.
Bij contract, belangrijke reductie.
Kleine advertentiën bij vooruitbetaling
van ten boogate 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent.
Binnenland.
De vier R. K. Ministers hebben aan
H. M. hun ontslag gevraagd.
Pers beschouwingen over de Minis
terscrisis.
Buitenland.
Dj3 socialisten zeggen Painüevé steun
toe, ingeval hij enkele wijzigingen in
zijn ontwerp aanvaardt
In conservatieve kringen in Duitsch-
land is verzet gerezen tegen de bon
ding der Duitsch-naüonalen inzake 'I
Verdrag van Locarno.
Een fascistische betooging te Parijs
bij het graf van den onbekenden sol
daat.
een groot deel doorzag, heeft hij he
den in dezelfde straat, maar nu heel
aan het begin, op No. 4, dicht bij de
Prinsessekade een tweede zaak geo
pend, die zal komen te staan onder
leiding van zijn zoon, den heer A. J.
Kors.
Aan de inrichting van de zaak is de
noodige zorg besteed, met medewer
king van de heeren v. Ginkel en van
Gelder uit den Haag voor den houw
van de mooie etalage, terwijl de heer
Teske de electrische installatie ver
zorgde.
Aan den gevel prijkt een reclame
lichtbak in artistieke kleuren, een pro
duct van het bekende Pieram atelier
Overdadige luxe vindt men overigens
om het uitwendige niet; de bedoeling
is natuurlijk dat men niet alleen de
etalage bezichtigen, doch vooral het
interieur een bezoek brengen zal.
Een keurige, geheel in donker eiken
hout opgetrokken winkelopstand bergt
en exposeert hier een rijke verschei
denheid manufacturen, ondergoederen
overhemden, dassen en boorden, maar
vooral bedrijfskleeding, op den ver
koop waarvan deze firmant zich spe
ciaal zal toeleggen.
Betreffende de etalage merken we
nog op, dat bij de verlichting daarvan
gebruik wordt gemaakt van electri
sche lampen met den nieuwen Zeiss-
spiegel, die een mooi effect maken.
Rijkstelefoonkantoor.
Het Rijkstelefoonkantoor zal met'irt.
gang van 1 Jan. 1926 op werkdagen
onafgebroken voor den interlocalen en
internationalen telefoondienst openge
steld zijn; op Zon- en feestdagen van
's nachts 12 tot 's morgens 8 uur, als
mede de uren, dat het thans reeds is
opengesteld, n.l. van 810 en 12,30—
2.30 uur.
Wie wel eens ongerief hebben on
dervonden van het feit, dat men na
9 uur 's avonds uit en naar Leiden niet
meer interlocaal telefoneeren kan, zul
len erkennen dat deze gewijzigde
dienst een verbetering van beteekenis
is.
Prof. Welschen.
Prof. Dr. Ri. R. Wielschen O. R.,
die vanwege de St. Radboutstichting'
is benoemd tot bijzonder hoogleeraar
in de Thomistische wijsbegeerte aan.
de universiteit alhier, zal zijn colleges
aanvangen op Dinsdag 17 dezer, des
namiddags te 4 uur, in het klein-audi-
torium van het Academiegebouw met
een inleiding tot de wijsbegeerte en
zal daarna noofdstukkèn uit de lo
gica en metaphysica behandelen.
N. C. S .V.
Op uitnoodiging van de N. C. S. ,V5.
zal Donderdag 19 en 26 dezer 's
avonds te 3 uur prof. dr. Ph. Kohn-
stamm in het klem-auditorium een le
zing houden over „Schepper en schep
sel Den eersten avona zal de hoog
leeraar behandelen: „Schepping en
evolutie", en den tweeden avond: „de
kenbaarheid Gods*-'.
Toonkunst.
Commissarissen der Mij. vooorToon
kunst hebben benoemd tot piarioieer-
aar in de plaats van den heer ,W- J.
Maalsteed den heer K. C. Bondam
te States-v ille (N.-Amerika.J
De heer Bondam genoot zijn op
leiding aan de Kon. Muziekschool te
's-Gravenhage onder leiding van de
heeren .Wirtz, piano, Giese, violence
en Nicolai, compositie.
Na eenigen tijd als muziekleeraa
in 's-Gravenhage te zijn werkzaam ge
weest, werd hijf benoemd tot pa o-
leeraar aan het Dombrosch-cons^ v
torium te New York. Tevens we*-
hi]'leider van de muzlekafdeeling
het Millnercolleee te States-Yille.
