CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN ADVERTENTIE-PRIJS Belangrijkste nieuws io dit Mummer. 6e JAARGANG MAANDAG 9 NOVEMBER 1925 COURANT ABONNEMENTSPRIJS In Leiden en buiten Leiden waar agenten gevestigd zijn Per kwartaal i 2.50 Per weeki 0.19 Franco per post per kwartaal 1 2.90 Ost immer beslaat ?>i! TWEE Bladen. EERSTE BLAD. V Het onderwijs* In verband met de in het Voorloo- pig Verslag der Tweede Kamer ge maakte opmerkingen omtrent de on- derwijswetgeving. waarbij sommige leden verklaarden niet zonder zor^ te zijn, antwoordt de Regeering bet vol gende: „In de erkenning van grenzen van ide kosten, die voor het onderwijs ge maakt kunnen worden, ligt, als men het zoo wil noemen, een belemmering van de ontwikkeling van het onder wijs; maar wie zou dan een onbelem merde ontwikkeling mogelijk achten? Het is der Regeering echter niet dui delijk, waarop de vrees gegrond is dat aan het bijzonder onderwijs meer vrij heid zal worden geschonken, dan strookt met de voorwaarde van do grondwetsherziening van 1917, dat voor de deugdelijkheid ook van het bijzonder onderwijs waarborgen zullen worden gegeven Uit den aard der zaak Zijn geen voorstellen te verwach ten- die met den eisch van het vijfde en zesde lid van artikel 195 der Grond wet in strijd zouden zijn. Het tot stand brengen van een nieu we Lager-onderwijswet heeft de Re geering zich n'et tot taak gesteld. Zooals aangekondigd is, wil zij on- noodige beperkingen van de vrijheid van het onderwijs trachten weg te ne men. Daarbij is niet uitsluitend aan het bijzonder onderwijs gedacht, het geen b.v. zal blijken uit het in uitzicht gestelde wetsontwerp tot wijziging van de regeling der schoolgeld heffing" Er komt dus geen niieuwe Onder wijswet. Dat verwondert niet. De tijd is er niet rijp voor Nergens zagen we b.v. nog aangege ven op welke wijze de leuze „de school aan de ouders" in de tegenwoordige omstandigheden, practisch verwezen lijkt zou kunnen worden, afgezien nog van de vraag of er voor een voorstel in dien geest een meerderheid zou zijn te vinden. 'Wel is het noodig dat de bestaande Onderwijswet verbeterd wordt. Worde het aan Minister Rutgers ge geven zulke verbeteringen aan te bren gen, waardoor de belangen van het onderwijs worden gediend en de vrij heid van het onderwijs wordt bevor derd. STADSNIEUWS. Voorschotten aan Woningbouwveresn. In de raadsvergadering van den Isten Sept. 1925 werd een voorstel van B. en W. behandeld en aangenomen om aan de wonmgbouwvereeniging „Ons Be lang een voorschot *«it 's Rijks kas te verstrikken groot 226.425 ten be hoeve van haar 4e houwplan. De voorwaarden waarop dit voor schot ?ou worden verstrekt wekei^ aanmerkelijk af van-die waaronder tot nu toe w^id gewerkt. B. en W. wilden nu ook de bestaan de ovei eenkomsten wij/igen. Zoo ontvingen op 23 Sept. j.l. de ver schillende woningbouwver. een schrij ven waarin verzocht werd medewer king te willen verleenen tot wijziging van de bestaande overeenkomsten in voege als ze voor. „Ons Belang" waren vastgesteld. Namens de Federatie van te Leiden gevestigde Woningbouwver. werd een gecombineerde vergadering belegd waarin besloten werd aan B. en W. te antwoorden, dat gezien de veel en veel scherpere bepalingen in deze voor waarden de vereenigingen er de voorkeur aan gaven te blijven werken volgens de bestaande overeenkomsten. Besloten werd een adres met Memo lie van Toelichting te zenden aan den Raad, waarin verzocht wordt bij even- tueelen toekomstigen bouw deze voor waarden niet goed te keuren. Dit adres is vergezeld van de vol gende memorie van toelichting: Vergelijking van de bestaande voor waarden bijv. van'die waaronder aan „Tuinstadwijk" in October 1923 r oorschotten werden verleend met «ie aan „Ons Belang" opgelegde, (loet i dadelijk zien, dat B. en W. in den houw zelf meer direct betrokken zul len worden. Gold tot nu toe, dat de BUREAU: Hooigracht 35 Leiden -- Tel. 1278, Postgiro 58935 Postbox 20 voorschotten werden verleend volgens door B. en W. vooraf goed te keuren plannen en bestekken terwtijl gunning aan aannemers, ook van onderdeelen van den houw,, slechts'mocht geschie den na daarvoor bekomen machtiging van B. en W. dit schijnt blijkbaar on voldoende. In letter b wordt nu bepaald: „De uitvoering zal gedurende den ge- beelen bouw moeten geschieden vol- „gens aanwijzingen door of vanwege „B. en W. te geven en onder toezicht „van de door de vereeniging, onder goedkeuring van B. en W. aan te wij den directie". Alzoo, de vereeniging is niet meer vrij in het kiezen van haar architect en is deze eenmaal gekozen cian is hij de onderdanige dienaar van li. en W., mimers „de uitvoering zal „gedurende den geheelen bouw moeten geschieden volgens de aanwijzingen „door of vanwege B. en W. te geven". Ook het benoemen van de opzichters be heeft in het vervolg de goedkeuring van B. en W. ja sterker nog men zie letter i van de nieuwe voorwaarden geen bede, schoonmaakster, timmer man, tnz. kan meer worden aangesteld of te»; stadhuize moet dit eerst worden gevraagd en goedgevonden. Nog één stapje en de keuze van de verschil len- !e bestuursfunctionarissen behoeft de goedkeuring van B. en W. en dan ziin er feitelijk geen vereenigingen meer. maar beheeren B en W. de wo- ïengen Heeft een woningbouwver. rechts kundige bijstand noodig, B. en W. zul len bepalen of dit werkelijk wel het ge val is en zoc ja welke advocaat zal worden geraadpleegd (zie letter g laatste lid). Men stelle zich nu voor, dat er tus- schen B. en W. en de Woningbouw ver eeniging verschil ontstaat omtrent den uitleg van een vporschotbepaling en denke zich de rechtspraak in, welke dan ontstaat. Eenzelfde bezwaar is tegen letter x ■van de nieuwe voorwaarden aan te voeren. Men behoeft geen rechtsge leerde te zijn, om in te zien en te er kennen, dat een rechtspraak waarbij een der partijen den rechter aanwijst, .een caricatuur van een rechtspraak is. Ook voor de exploitatie van de wonin gen zijn de voorwaarden zeer ver- scherpe. B. en W. krijgen het recht, de huren te gaan innen. Zie letter o voor onderhouds-, vernieuwings- en herstellingswerken is schriftelijk machtiging van B. en W. noodig wan neer de kosten daarvoor f 100.te boven gaan zie letter s wanneer B. en W. van meening zijn, dat de huren gewijzigd dienen te wor den, hebben de woningbouwvereni gingen de wijzigingen binnen een door B. en W. té bepalen termijn aan te brengen zie letter u de statuten der vereeniging moeten in overeen stemming worden gebracht met de be palingen van de nieuwe voorwaarden. Wij laten het bij deze bloemlezing. Ze spreekt voor zich zelf. Opzettelijk bespraken wij niet verschillende bepa lingen betreffende financiën der ver eenigingen en de controle van gemeen tewege daarop uit te oefenen. Wij kunnen ons namelijk heel goed voorstellen, dat het gemeenschapsor gaan nauwlettend er-voor waakt, dat de gelden, door de gemeenschap ter beschikking van de woningbouwver. gesteld, goed worden beheerd. Wij er kennen dus het recht van de gemeente op een scherpe controle in deze. Ook kunnen wij ons een bepaling voorstel len, dat bij wanbeheer de gemeente in grijpt en regelend optreedt. Zonder vorm van proces mag dit echter niet geschieden. Maar dat Uw College goed zou vin den, dat de woningbouwver. de han den worden gebonden, dat ook hun meest interne aangelegenheden door B. en W. worden bedisseld wat tot ge volg zou hebben, dat alle initiatief zal worden gedood, meenen wij toch te mo gen betwijfelen Vandaar ons vertrouwen, dat dö Raad, wanneer deze zaak opnieuw aan de orde komt, op wijziging der voor waarden zal aandringen. Proi. Br .H. Oort. Den lOden December zal het 50 jakr geleden zijn. prol. r A Ocrt hot hoogleeraar: by de faculteit der letteren en v.:.:ooerie aan do Rijks universiteit alhier aa a v aardde, na eerst nog twee jaar hccg'eciaar geweest aan de Gemeentetlijke Univer siteit te Amsterdam. Dr. Dort is se dert 1907 emeritus. De thans 89-jarige grijsaard geniet nog een goede gezondheid en neemt met belangstelling kennis van alles wat op maatschappelijk en geestelijk gebied voorvalt. Toon Kelder en W. Schumacher In de Lakenhal. Vanwege de Leidsche Kunstvereeni- ging is Zaterdagmiddag een tentoon stelling geopend in de kunstzalen van liet Stedelijk Museum „De Lakenhal", van schilderijen en teekeningen van Toon Kelder en W. Schumacher door den heer Boendermaker voor dit doel welwillend afgestaan. De opening had plaats in tegenwoor digheid van een aantal genoodigden en heeren en dame9 leden der Kunstver- eeniging-. De voorzitter, Dr. Beversen, sprak een kort inleidingswoord, waar in hij in het bijzonder den heer Boen dermaker dankte voor de welwillend heid de schilderijen tijdelijk aan de vereeniging af te staan en de Commis sie van „De Lakenhal" voor het belan geloos afstaan van de expositiezalen. Daarna gaf hii het woérd aan den lieer Albert Plasschaert uit Rijswijk, die zi'h bereid had verklaard een korte inleidende voordracht te houden Deze ving aa.n met op te merken, dat langzamerhand de tijd van proefne mingen in de schilderkunst voorbij is en dat de schilderkunst in Holland op nieuw tot een natuurlijken staat ge raakt.' Maar al zijn in dezen tijd de proefnemingen grootendeels voorbij wij mogen zeggen, dat deze proefnemin gen niet i|.)odeloos zijn geweest. Want het is onmogelijk om vau de ecne kunstuiting tot de andere te komen met ééne stap. De kunstuiting, die op' het oogenblik de revolutionaire wordt genoemd kan zelfs haar ganschen toe leg nog niet overzien,, en daaruit is bet te verklaren, dat zij te keer kan gaan tegen dingen, die der schilder kunst noodzakelijk eigen zijn. De nieuwere kunst overdrijft en. na tuurlijk want zij moet niet alleen werk maken, dat zij zich voorstelt, zij moet ook opruimen wat haar hindert. Zij overdrijft dus van natuur. Maar langzamerhand komt de eigenschap pen van het ras. Wij kunnen nu de nieuwe kunstuiting overzien en haren aard en hare batenjconstateeren en be palen. En dan kan onmiddellijk gezegd worden, dat de baten der nieuwe kunst ons gansch -klaar zijn en dat zij een karakter heeft, dat haar scheidt van de voorafgaande van dè Hagenaars en van het Huis ter Duinwerk van Allebé. De nieuwe kunst zij is volgens spr. al niet jong meer! is meer uit op het groote op het saamvattende dan de twee vroegere. Het detail het gees tige detail zelfs wordt door haar veel minder cf niet onderzocht. Zij is gaar ne syntetisch, zij maakt een geheel of groote deelen, waarin de details zijn opgeslorpt. Verder houwt zij het schil derij meer dan de kunst van vorige pe rioden. De nieuwe kunst is tragischer aan gelegd in haar lust de ziel en den geest te ervaren en te doorgronden. Daarom treedt het schilderen van den mensch op den voorgrond, zij het niet uitslui tend. Zoo leven we in een tijd, dat de schilderkunst ons tragisch wezen weer spiegeld ziet, ten eerste in de figuur, maar zelfs ook in het landschap en 'in het stilleven. Aan deze eigenschappen van de nieu were kunst getoetst zijn tenslotte de twee schilders die hier exposeeren en de schilderijen en teekeningen hier ge- i;.poseerd, welke daarna met belang stelling werden bezichtigd. De Hildebrandavond. Woensdagavond wordt ïti de Stads gehoorzaal, de reeds meermalen aan gekondigde Hildebrand-avond gehou den, waarvan de opbrengst geheel ten gcede komt van de Leidsche Vereen, voor School- en Werktuinen. Deze Vereeniging heeft in het nu bij na afgeloopen jaar mooi werk verricht, door voor 226 leerlingen van openbare en bijzondere scholen (er waren niet minder dan 456 aanvragen) een tuin- ije beschikbaar te stellen Met veel liefhebberij zijn verreweg •ie meeste tuintjes üc. r de leerlingen L.vwjrkt en yerzorgh c-n de uitkomst ven dit eerste jaar heeft dan ook ten v. 'li aan de verwachtingen boant- Het ligt nu in de bedoeling het aan tal tuintjes uit te breiden. Verder is het dringend noodig dat een schuurtje wordt gebouwd waarin de kinderen bij slecht weer kunnen schuilen en waar in ook de gereedschappen kunnen wor den geborgen. En niet minder noodig is bet, dat het land tegen den winter wordt gespit en gemest. Daarvoor is echter veel geld noodig en waar nu de opbrengst van den Hil debrand-avond, zooals gezegd geheel aan deze Vereen, ten goede komt, is er de vurige hoop dat de Stadszaal a.s. Woensdag geheel gevuld zal zijn. Dit is echter niet de eenige manier om deze Vereen, te steunen. Eventueele giften zullen dankbaar wonden aan vaard en de voorzitter, de heer E. Th. Witte, Hortulanus, Rapenburg i9 gaar ne bereid nieuwe leden (minimum con tributie f 1 per jaar) in te schrijven. Vertrouwd mag worden dat hejt aan aan belangstelling, in welken vorm clan ook geuit, niet zal ontbreken. De Vereen, is het waard. Haar doel is toch den kinderen liefde en eerbied in te boezemen voor Gods schoone natuur en hen tevens prac tisch bekend te maken met onze voor naamste gewassen. Ook houdt dit ge zonde en nuttige werken in hun tuin tjes heel veel leerlingen van de straat en uit den bioscoop. Daar de kinderen al het werk verrichten onder deskun dige leiding, dank zij de medewerking 'der heeren. werkzaam in den Hortus en der onderwijzers, die trouw in hun vrijen tijd en geheel belangeloos.de be hulpzame hand boden, zullen zij later; als zij zelf een tuintje bij hun woning hebben, dit zoo productief mogelijk kunnen bewerken Indië in beeld. Ongeveer een jaar geleden werd bier op initiatief van de Philosophische Fa culteit der Leidsche Studenten een voorstelling gegevens van den schitte renden film der Bataafsche Petroleum- maatschappij. Het was een zeldzaam mooie avond, niet alleen omdat een zoo duidelijk beeld werd gegeven van dit groote be drijf, maar vooral omdat hier een groot deel van het mooie Indië op zoo schit terende wijze in beeld werd gebracht. Van verschillende zijden werd toen al dadelijk gevraagd of het niet .moge lijk zou zijn dezen film ook voor bree der kring bedoelde voorstelling -was alleen voor genoodigden toegankelijk te vertoonen. Daarom doet het on9 genoegen te kunnen mededeelen dat het aan de afd. van „Patrim." gelukte, om 'n avond be slag te leggen op dezën film,, die op Woensdag 2 Dec. in de Stadsgehoor zaal opnieuw zal worden vertoond. Nadere bijzonderheden zullen binnen kort per advertentie bekend gemaakt worden. Een kinderziekte. Bij rondschrijven van den gemeente lijken geneeskundigen dienst wordt 't volgende medegedeeld. Het staat vast, dat zich hier tér 9tede een epidemie van erythema in- fectiosum bezig is te ontwikkelen, 'n goedaardige kinderziekte, die», bij op pervlakkig onderzoek, met roodvonk verward kan worden. De kinderen zijn over het algemeen weinig ziek. Zonder dat prodromale verschijnselen van belang zijn vooraf gegaan, verschijnt het karakteristieke erytheem, bet eerst in bet gezicht, op de wangen. Later worden ook de ar men aangetast*, het sterkst aan den buitenkant, vaak zeer duidelijk bij de handgewrichten, minder op de handen Ook op andere lichaamsdeelen doen zich deze verschijnselen voor. Het erytheem ontstaat als vuurroo- de, licht verheven plekjes, die snel conflueeren. Karakteristiek is de gril ligheid van den uitslag, die vaak op sommige plaatsen eerst verdwijnt en dan weder opvlamt*, om tenslotte over violet en grijsblauw in bruingeel over te gaan en dan te verdwijnen. De kin deren hebben vaak last van jeuk. doch vervellen later niet of uiterst weinig. Hoewel de ziekte niet gevaarlijk is dienen toch de aangetaste kinderen en hun broertjes en zusjes gedurende de ziekte van de scholen te worden ge weerd Pensioenactija. In een vergadering van den Bond Pensioenactie Zeemacht, afd. Leiden, is de volgende motie aangenomen: !'e ouduiiai inemannen van voor 1918 Gewone advertentiën per regel 22*/» cent Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarief. Bij contract, belangrijke reductie. Kleine advertentiën bij vooruitbetaling van ten hoogete 30 woorden, worden dage lijks geplaatet ad 40 cent. "Rinnan! and. Een kinderziekte te Leiden. Jhr. Mr. Rays de Beerenbrouck be noemd tot voorzitter van de R. K. Staatspartij. Verlenging van onze credietovereen- kemst met Doitschland tot 1935. Baitenland. Painlevé's financieel© voorstellen zijn gepubliceerd Zij hebben een zeer slechte ontvangst gevonden. Mussolini is na het bekend worden van den verijdelden aanslag op geest driftige wijze door de saamgestroom- de menigte gehuldigd. Prof. J. A. van Hamel wordt genoemd voor nieuwen voikenbondscommissa- ris voor Danzig. in vergadering bijeen, te Leiden in ge bouw Patrimonium. Namen kennis van den inhoud der Memorie van antwoord op de Staatshe- grooting betreffende de verouderde pensioenen der voor 1918 gepension- neerden. Spreekt haar verontwaardiging uit over deze houding; saamgevat in 't ant woord der regeeringi, ondanks alle vroe gere gedane beloften en toezeggingen, vertrouwen dat er voor die vernederen t 'de voorstellen d.er Regeering geen meerderheid gevonden zal worden en hopen op een meer rechtvaardiger be handeling, welke een natie als Neder land tegenover zijn oud-vlootpersoneel verplicht is. Gaan over tot de orde van den dag. Burgerlijke stand. Ondertrouwd: H. M. y. Welde, jm. 23 j. en H. J. v. Deursen, jd. 20 j. J. M. G. Bosch; jm 28 j. en C. J. Morks jd 30 j. D. A. v. Waardenburg, jm 30 j. en M. J. Poulus, jd. 28 jaar J. Be- kooy, jm 28 jaar en W. J. C. de Haas jd. 27 jaar. P. A. v. d. Bogaard, jm. 20 jaar en J. Mieremet, jd. 22 jaar. H. Flanderhijn, jm. 25 jaar en J. Kruijt. jd. 22 jaar. K. Oosthoek, jm. 28 jaar en M. v. Heuzen, jd. 21 jaar. G. W. Bakker, jm. 32 jaar en C. M. de Groot jd. 33 jaar. C. C. Brouwer, jm. 26 j. en C. P Steenbergen, jd. 27 j, „Bobette". Bobette, het bijna 5-jarige Leidsche Muziek-ensemble heeft onder léiHiüg yan zijh directeur, den heer G. dé iWolf. Zaterdagavond in den Foyer van de Stadsgehoorzaal zijn eerste (Lustrum-concert gegeven. Hét programma, dat goed was gesteld, vermeldde, wel ©enigermate in tegenstelling met wat een lustrum- concert zou doen verwachten1, naast eenige nieuw ingestudeerde nummers toch ook enkele werken die wij wan neer we ons niet vergissen ai eens meer in deze omgeving hadden hoo- ren uitvoeren; maar zij werden blij kens een aanduiding op 't programma pp verzoek gespeeld, dus kan .daar (evengoed een reden in liggen voor lof als voor een lichte aanmerking. Wat te waardeeren viel was o.m. dat het werkelijk een concert was van Bobette zelt. Wat gedurende den ge heel'en avond ten gelioore werd ge bracht, ^as eigen werk en liet het ensemble van verschillende kwalitei ten zien. Geopend werd met de ouverture .uit „Nabuchodönosor" vail J. Yerdi. Hoe wel er mooie momenten in de weer gave van dit werk vielen aan te wij zen, maakte deze toch niét den in druk, dat men het werk voldoende jb'eheerschte, hetgeen trouwens met het 'oog op den aard ervan niet te ver wonderen zou zijn. Met „SiVnple Aven" j(F. Thomé; werd meer effect be reikt, en daarna, in een fantaisie uit de „Regimentstochter" van Donizetti was het ensemble meermalen heel goed. Ook uit het applaus, waarmede men over 't geheel niet karig was, bleek dat het publiek hierin iets bij zonders had opgemerkt: Met „Dorfsbinder-walzer" van E. (K£lmén zou de pauze ziih gekomen als niet de heer Han zienkzee die welwillend medewerkte hier zijn eerste «pianonumrifer zo"U hebben geplaatst. „Spanische »Tanze", van MoszkomB- ki is een stuk waaraan zibh geen lief hebbers spoedig zullen wagen, ma de heer zierikzee bracht höt# er go af en zijn spel bleek ookzeer worden öp pnjs gesteld* Met een fantasie uit Mozart's „Zau- berflöte" begon „Bobegftg"

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1925 | | pagina 1