CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN ADVERTENTIE-PRIJS
Belangrijkste nieuws io dit Mummer.
6e JAARGANG
MAANDAG 9 NOVEMBER 1925
COURANT
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal i 2.50
Per weeki 0.19
Franco per post per kwartaal 1 2.90
Ost immer beslaat ?>i! TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
V Het onderwijs*
In verband met de in het Voorloo-
pig Verslag der Tweede Kamer ge
maakte opmerkingen omtrent de on-
derwijswetgeving. waarbij sommige
leden verklaarden niet zonder zor^ te
zijn, antwoordt de Regeering bet vol
gende:
„In de erkenning van grenzen van
ide kosten, die voor het onderwijs ge
maakt kunnen worden, ligt, als men
het zoo wil noemen, een belemmering
van de ontwikkeling van het onder
wijs; maar wie zou dan een onbelem
merde ontwikkeling mogelijk achten?
Het is der Regeering echter niet dui
delijk, waarop de vrees gegrond is dat
aan het bijzonder onderwijs meer vrij
heid zal worden geschonken, dan
strookt met de voorwaarde van do
grondwetsherziening van 1917, dat
voor de deugdelijkheid ook van het
bijzonder onderwijs waarborgen zullen
worden gegeven Uit den aard der
zaak Zijn geen voorstellen te verwach
ten- die met den eisch van het vijfde
en zesde lid van artikel 195 der Grond
wet in strijd zouden zijn.
Het tot stand brengen van een nieu
we Lager-onderwijswet heeft de Re
geering zich n'et tot taak gesteld.
Zooals aangekondigd is, wil zij on-
noodige beperkingen van de vrijheid
van het onderwijs trachten weg te ne
men. Daarbij is niet uitsluitend aan
het bijzonder onderwijs gedacht, het
geen b.v. zal blijken uit het in uitzicht
gestelde wetsontwerp tot wijziging
van de regeling der schoolgeld heffing"
Er komt dus geen niieuwe Onder
wijswet.
Dat verwondert niet.
De tijd is er niet rijp voor
Nergens zagen we b.v. nog aangege
ven op welke wijze de leuze „de school
aan de ouders" in de tegenwoordige
omstandigheden, practisch verwezen
lijkt zou kunnen worden, afgezien nog
van de vraag of er voor een voorstel
in dien geest een meerderheid zou zijn
te vinden.
'Wel is het noodig dat de bestaande
Onderwijswet verbeterd wordt.
Worde het aan Minister Rutgers ge
geven zulke verbeteringen aan te bren
gen, waardoor de belangen van het
onderwijs worden gediend en de vrij
heid van het onderwijs wordt bevor
derd.
STADSNIEUWS.
Voorschotten aan Woningbouwveresn.
In de raadsvergadering van den Isten
Sept. 1925 werd een voorstel van B. en
W. behandeld en aangenomen om aan
de wonmgbouwvereeniging „Ons Be
lang een voorschot *«it 's Rijks kas te
verstrikken groot 226.425 ten be
hoeve van haar 4e houwplan.
De voorwaarden waarop dit voor
schot ?ou worden verstrekt wekei^
aanmerkelijk af van-die waaronder tot
nu toe w^id gewerkt.
B. en W. wilden nu ook de bestaan
de ovei eenkomsten wij/igen.
Zoo ontvingen op 23 Sept. j.l. de ver
schillende woningbouwver. een schrij
ven waarin verzocht werd medewer
king te willen verleenen tot wijziging
van de bestaande overeenkomsten in
voege als ze voor. „Ons Belang" waren
vastgesteld.
Namens de Federatie van te Leiden
gevestigde Woningbouwver. werd een
gecombineerde vergadering belegd
waarin besloten werd aan B. en W. te
antwoorden, dat gezien de veel en
veel scherpere bepalingen in deze voor
waarden de vereenigingen er de
voorkeur aan gaven te blijven werken
volgens de bestaande overeenkomsten.
Besloten werd een adres met Memo
lie van Toelichting te zenden aan den
Raad, waarin verzocht wordt bij even-
tueelen toekomstigen bouw deze voor
waarden niet goed te keuren.
Dit adres is vergezeld van de vol
gende memorie van toelichting:
Vergelijking van de bestaande voor
waarden bijv. van'die waaronder
aan „Tuinstadwijk" in October 1923
r oorschotten werden verleend met
«ie aan „Ons Belang" opgelegde, (loet
i dadelijk zien, dat B. en W. in den
houw zelf meer direct betrokken zul
len worden. Gold tot nu toe, dat de
BUREAU: Hooigracht 35
Leiden --
Tel. 1278, Postgiro 58935
Postbox 20
voorschotten werden verleend volgens
door B. en W. vooraf goed te keuren
plannen en bestekken terwtijl gunning
aan aannemers, ook van onderdeelen
van den houw,, slechts'mocht geschie
den na daarvoor bekomen machtiging
van B. en W. dit schijnt blijkbaar on
voldoende.
In letter b wordt nu bepaald:
„De uitvoering zal gedurende den ge-
beelen bouw moeten geschieden vol-
„gens aanwijzingen door of vanwege
„B. en W. te geven en onder toezicht
„van de door de vereeniging, onder
goedkeuring van B. en W. aan te wij
den directie". Alzoo, de vereeniging is
niet meer vrij in het kiezen van haar
architect en is deze eenmaal gekozen
cian is hij de onderdanige dienaar van
li. en W., mimers „de uitvoering zal
„gedurende den geheelen bouw moeten
geschieden volgens de aanwijzingen
„door of vanwege B. en W. te geven".
Ook het benoemen van de opzichters
be heeft in het vervolg de goedkeuring
van B. en W. ja sterker nog men zie
letter i van de nieuwe voorwaarden
geen bede, schoonmaakster, timmer
man, tnz. kan meer worden aangesteld
of te»; stadhuize moet dit eerst worden
gevraagd en goedgevonden. Nog één
stapje en de keuze van de verschil
len- !e bestuursfunctionarissen behoeft
de goedkeuring van B. en W. en dan
ziin er feitelijk geen vereenigingen
meer. maar beheeren B en W. de wo-
ïengen
Heeft een woningbouwver. rechts
kundige bijstand noodig, B. en W. zul
len bepalen of dit werkelijk wel het ge
val is en zoc ja welke advocaat zal
worden geraadpleegd (zie letter g
laatste lid).
Men stelle zich nu voor, dat er tus-
schen B. en W. en de Woningbouw ver
eeniging verschil ontstaat omtrent den
uitleg van een vporschotbepaling en
denke zich de rechtspraak in, welke
dan ontstaat.
Eenzelfde bezwaar is tegen letter x
■van de nieuwe voorwaarden aan te
voeren. Men behoeft geen rechtsge
leerde te zijn, om in te zien en te er
kennen, dat een rechtspraak waarbij
een der partijen den rechter aanwijst,
.een caricatuur van een rechtspraak is.
Ook voor de exploitatie van de wonin
gen zijn de voorwaarden zeer ver-
scherpe.
B. en W. krijgen het recht, de huren
te gaan innen. Zie letter o
voor onderhouds-, vernieuwings- en
herstellingswerken is schriftelijk
machtiging van B. en W. noodig wan
neer de kosten daarvoor f 100.te
boven gaan zie letter s
wanneer B. en W. van meening zijn,
dat de huren gewijzigd dienen te wor
den, hebben de woningbouwvereni
gingen de wijzigingen binnen een door
B. en W. té bepalen termijn aan te
brengen zie letter u de statuten
der vereeniging moeten in overeen
stemming worden gebracht met de be
palingen van de nieuwe voorwaarden.
Wij laten het bij deze bloemlezing.
Ze spreekt voor zich zelf. Opzettelijk
bespraken wij niet verschillende bepa
lingen betreffende financiën der ver
eenigingen en de controle van gemeen
tewege daarop uit te oefenen.
Wij kunnen ons namelijk heel goed
voorstellen, dat het gemeenschapsor
gaan nauwlettend er-voor waakt, dat
de gelden, door de gemeenschap ter
beschikking van de woningbouwver.
gesteld, goed worden beheerd. Wij er
kennen dus het recht van de gemeente
op een scherpe controle in deze. Ook
kunnen wij ons een bepaling voorstel
len, dat bij wanbeheer de gemeente in
grijpt en regelend optreedt. Zonder
vorm van proces mag dit echter niet
geschieden.
Maar dat Uw College goed zou vin
den, dat de woningbouwver. de han
den worden gebonden, dat ook hun
meest interne aangelegenheden door
B. en W. worden bedisseld wat tot ge
volg zou hebben, dat alle initiatief zal
worden gedood, meenen wij toch te mo
gen betwijfelen
Vandaar ons vertrouwen, dat dö
Raad, wanneer deze zaak opnieuw aan
de orde komt, op wijziging der voor
waarden zal aandringen.
Proi. Br .H. Oort.
Den lOden December zal het 50 jakr
geleden zijn. prol. r A Ocrt hot
hoogleeraar: by de faculteit der
letteren en v.:.:ooerie aan do Rijks
universiteit alhier aa a v aardde, na
eerst nog twee jaar hccg'eciaar
geweest aan de Gemeentetlijke Univer
siteit te Amsterdam. Dr. Dort is se
dert 1907 emeritus.
De thans 89-jarige grijsaard geniet
nog een goede gezondheid en neemt
met belangstelling kennis van alles
wat op maatschappelijk en geestelijk
gebied voorvalt.
Toon Kelder en W. Schumacher In
de Lakenhal.
Vanwege de Leidsche Kunstvereeni-
ging is Zaterdagmiddag een tentoon
stelling geopend in de kunstzalen van
liet Stedelijk Museum „De Lakenhal",
van schilderijen en teekeningen van
Toon Kelder en W. Schumacher door
den heer Boendermaker voor dit doel
welwillend afgestaan.
De opening had plaats in tegenwoor
digheid van een aantal genoodigden en
heeren en dame9 leden der Kunstver-
eeniging-. De voorzitter, Dr. Beversen,
sprak een kort inleidingswoord, waar
in hij in het bijzonder den heer Boen
dermaker dankte voor de welwillend
heid de schilderijen tijdelijk aan de
vereeniging af te staan en de Commis
sie van „De Lakenhal" voor het belan
geloos afstaan van de expositiezalen.
Daarna gaf hii het woérd aan den
lieer Albert Plasschaert uit Rijswijk,
die zi'h bereid had verklaard een
korte inleidende voordracht te houden
Deze ving aa.n met op te merken, dat
langzamerhand de tijd van proefne
mingen in de schilderkunst voorbij is
en dat de schilderkunst in Holland op
nieuw tot een natuurlijken staat ge
raakt.' Maar al zijn in dezen tijd de
proefnemingen grootendeels voorbij wij
mogen zeggen, dat deze proefnemin
gen niet i|.)odeloos zijn geweest. Want
het is onmogelijk om vau de ecne
kunstuiting tot de andere te komen
met ééne stap. De kunstuiting, die op'
het oogenblik de revolutionaire wordt
genoemd kan zelfs haar ganschen toe
leg nog niet overzien,, en daaruit is
bet te verklaren, dat zij te keer kan
gaan tegen dingen, die der schilder
kunst noodzakelijk eigen zijn.
De nieuwere kunst overdrijft en. na
tuurlijk want zij moet niet alleen
werk maken, dat zij zich voorstelt, zij
moet ook opruimen wat haar hindert.
Zij overdrijft dus van natuur. Maar
langzamerhand komt de eigenschap
pen van het ras. Wij kunnen nu de
nieuwe kunstuiting overzien en haren
aard en hare batenjconstateeren en be
palen. En dan kan onmiddellijk gezegd
worden, dat de baten der nieuwe kunst
ons gansch -klaar zijn en dat zij een
karakter heeft, dat haar scheidt van
de voorafgaande van dè Hagenaars en
van het Huis ter Duinwerk van Allebé.
De nieuwe kunst zij is volgens
spr. al niet jong meer! is meer uit
op het groote op het saamvattende dan
de twee vroegere. Het detail het gees
tige detail zelfs wordt door haar veel
minder cf niet onderzocht. Zij is gaar
ne syntetisch, zij maakt een geheel of
groote deelen, waarin de details zijn
opgeslorpt. Verder houwt zij het schil
derij meer dan de kunst van vorige pe
rioden.
De nieuwe kunst is tragischer aan
gelegd in haar lust de ziel en den geest
te ervaren en te doorgronden. Daarom
treedt het schilderen van den mensch
op den voorgrond, zij het niet uitslui
tend. Zoo leven we in een tijd, dat de
schilderkunst ons tragisch wezen weer
spiegeld ziet, ten eerste in de figuur,
maar zelfs ook in het landschap en 'in
het stilleven.
Aan deze eigenschappen van de nieu
were kunst getoetst zijn tenslotte de
twee schilders die hier exposeeren en
de schilderijen en teekeningen hier ge-
i;.poseerd, welke daarna met belang
stelling werden bezichtigd.
De Hildebrandavond.
Woensdagavond wordt ïti de Stads
gehoorzaal, de reeds meermalen aan
gekondigde Hildebrand-avond gehou
den, waarvan de opbrengst geheel ten
gcede komt van de Leidsche Vereen,
voor School- en Werktuinen.
Deze Vereeniging heeft in het nu bij
na afgeloopen jaar mooi werk verricht,
door voor 226 leerlingen van openbare
en bijzondere scholen (er waren niet
minder dan 456 aanvragen) een tuin-
ije beschikbaar te stellen
Met veel liefhebberij zijn verreweg
•ie meeste tuintjes üc. r de leerlingen
L.vwjrkt en yerzorgh c-n de uitkomst
ven dit eerste jaar heeft dan ook ten
v. 'li aan de verwachtingen boant-
Het ligt nu in de bedoeling het aan
tal tuintjes uit te breiden. Verder is
het dringend noodig dat een schuurtje
wordt gebouwd waarin de kinderen bij
slecht weer kunnen schuilen en waar
in ook de gereedschappen kunnen wor
den geborgen. En niet minder noodig
is bet, dat het land tegen den winter
wordt gespit en gemest.
Daarvoor is echter veel geld noodig
en waar nu de opbrengst van den Hil
debrand-avond, zooals gezegd geheel
aan deze Vereen, ten goede komt, is er
de vurige hoop dat de Stadszaal a.s.
Woensdag geheel gevuld zal zijn.
Dit is echter niet de eenige manier
om deze Vereen, te steunen. Eventueele
giften zullen dankbaar wonden aan
vaard en de voorzitter, de heer E. Th.
Witte, Hortulanus, Rapenburg i9 gaar
ne bereid nieuwe leden (minimum con
tributie f 1 per jaar) in te schrijven.
Vertrouwd mag worden dat hejt aan
aan belangstelling, in welken vorm
clan ook geuit, niet zal ontbreken.
De Vereen, is het waard.
Haar doel is toch den kinderen liefde
en eerbied in te boezemen voor Gods
schoone natuur en hen tevens prac
tisch bekend te maken met onze voor
naamste gewassen. Ook houdt dit ge
zonde en nuttige werken in hun tuin
tjes heel veel leerlingen van de straat
en uit den bioscoop. Daar de kinderen
al het werk verrichten onder deskun
dige leiding, dank zij de medewerking
'der heeren. werkzaam in den Hortus
en der onderwijzers, die trouw in hun
vrijen tijd en geheel belangeloos.de be
hulpzame hand boden, zullen zij later;
als zij zelf een tuintje bij hun woning
hebben, dit zoo productief mogelijk
kunnen bewerken
Indië in beeld.
Ongeveer een jaar geleden werd bier
op initiatief van de Philosophische Fa
culteit der Leidsche Studenten een
voorstelling gegevens van den schitte
renden film der Bataafsche Petroleum-
maatschappij.
Het was een zeldzaam mooie avond,
niet alleen omdat een zoo duidelijk
beeld werd gegeven van dit groote be
drijf, maar vooral omdat hier een groot
deel van het mooie Indië op zoo schit
terende wijze in beeld werd gebracht.
Van verschillende zijden werd toen
al dadelijk gevraagd of het niet .moge
lijk zou zijn dezen film ook voor bree
der kring bedoelde voorstelling -was
alleen voor genoodigden toegankelijk
te vertoonen.
Daarom doet het on9 genoegen te
kunnen mededeelen dat het aan de afd.
van „Patrim." gelukte, om 'n avond be
slag te leggen op dezën film,, die op
Woensdag 2 Dec. in de Stadsgehoor
zaal opnieuw zal worden vertoond.
Nadere bijzonderheden zullen binnen
kort per advertentie bekend gemaakt
worden.
Een kinderziekte.
Bij rondschrijven van den gemeente
lijken geneeskundigen dienst wordt 't
volgende medegedeeld.
Het staat vast, dat zich hier tér
9tede een epidemie van erythema in-
fectiosum bezig is te ontwikkelen, 'n
goedaardige kinderziekte, die», bij op
pervlakkig onderzoek, met roodvonk
verward kan worden.
De kinderen zijn over het algemeen
weinig ziek. Zonder dat prodromale
verschijnselen van belang zijn vooraf
gegaan, verschijnt het karakteristieke
erytheem, bet eerst in bet gezicht, op
de wangen. Later worden ook de ar
men aangetast*, het sterkst aan den
buitenkant, vaak zeer duidelijk bij de
handgewrichten, minder op de handen
Ook op andere lichaamsdeelen doen
zich deze verschijnselen voor.
Het erytheem ontstaat als vuurroo-
de, licht verheven plekjes, die snel
conflueeren. Karakteristiek is de gril
ligheid van den uitslag, die vaak op
sommige plaatsen eerst verdwijnt en
dan weder opvlamt*, om tenslotte over
violet en grijsblauw in bruingeel over
te gaan en dan te verdwijnen. De kin
deren hebben vaak last van jeuk.
doch vervellen later niet of uiterst
weinig.
Hoewel de ziekte niet gevaarlijk is
dienen toch de aangetaste kinderen
en hun broertjes en zusjes gedurende
de ziekte van de scholen te worden ge
weerd
Pensioenactija.
In een vergadering van den Bond
Pensioenactie Zeemacht, afd. Leiden,
is de volgende motie aangenomen:
!'e ouduiiai inemannen van voor 1918
Gewone advertentiën per regel 22*/» cent
Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarief.
Bij contract, belangrijke reductie.
Kleine advertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogete 30 woorden, worden dage
lijks geplaatet ad 40 cent.
"Rinnan! and.
Een kinderziekte te Leiden.
Jhr. Mr. Rays de Beerenbrouck be
noemd tot voorzitter van de R. K.
Staatspartij.
Verlenging van onze credietovereen-
kemst met Doitschland tot 1935.
Baitenland.
Painlevé's financieel© voorstellen
zijn gepubliceerd Zij hebben een zeer
slechte ontvangst gevonden.
Mussolini is na het bekend worden
van den verijdelden aanslag op geest
driftige wijze door de saamgestroom-
de menigte gehuldigd.
Prof. J. A. van Hamel wordt genoemd
voor nieuwen voikenbondscommissa-
ris voor Danzig.
in vergadering bijeen, te Leiden in ge
bouw Patrimonium.
Namen kennis van den inhoud der
Memorie van antwoord op de Staatshe-
grooting betreffende de verouderde
pensioenen der voor 1918 gepension-
neerden.
Spreekt haar verontwaardiging uit
over deze houding; saamgevat in 't ant
woord der regeeringi, ondanks alle vroe
gere gedane beloften en toezeggingen,
vertrouwen dat er voor die vernederen t
'de voorstellen d.er Regeering geen
meerderheid gevonden zal worden en
hopen op een meer rechtvaardiger be
handeling, welke een natie als Neder
land tegenover zijn oud-vlootpersoneel
verplicht is.
Gaan over tot de orde van den dag.
Burgerlijke stand.
Ondertrouwd: H. M. y. Welde, jm.
23 j. en H. J. v. Deursen, jd. 20 j. J.
M. G. Bosch; jm 28 j. en C. J. Morks
jd 30 j. D. A. v. Waardenburg, jm 30
j. en M. J. Poulus, jd. 28 jaar J. Be-
kooy, jm 28 jaar en W. J. C. de Haas
jd. 27 jaar. P. A. v. d. Bogaard, jm.
20 jaar en J. Mieremet, jd. 22 jaar. H.
Flanderhijn, jm. 25 jaar en J. Kruijt.
jd. 22 jaar. K. Oosthoek, jm. 28 jaar
en M. v. Heuzen, jd. 21 jaar. G. W.
Bakker, jm. 32 jaar en C. M. de Groot
jd. 33 jaar. C. C. Brouwer, jm. 26 j. en
C. P Steenbergen, jd. 27 j,
„Bobette".
Bobette, het bijna 5-jarige Leidsche
Muziek-ensemble heeft onder léiHiüg
yan zijh directeur, den heer G. dé
iWolf. Zaterdagavond in den Foyer
van de Stadsgehoorzaal zijn eerste
(Lustrum-concert gegeven.
Hét programma, dat goed was
gesteld, vermeldde, wel ©enigermate in
tegenstelling met wat een lustrum-
concert zou doen verwachten1, naast
eenige nieuw ingestudeerde nummers
toch ook enkele werken die wij wan
neer we ons niet vergissen ai eens
meer in deze omgeving hadden hoo-
ren uitvoeren; maar zij werden blij
kens een aanduiding op 't programma
pp verzoek gespeeld, dus kan .daar
(evengoed een reden in liggen voor
lof als voor een lichte aanmerking.
Wat te waardeeren viel was o.m. dat
het werkelijk een concert was van
Bobette zelt. Wat gedurende den ge
heel'en avond ten gelioore werd ge
bracht, ^as eigen werk en liet het
ensemble van verschillende kwalitei
ten zien.
Geopend werd met de ouverture .uit
„Nabuchodönosor" vail J. Yerdi. Hoe
wel er mooie momenten in de weer
gave van dit werk vielen aan te wij
zen, maakte deze toch niét den in
druk, dat men het werk voldoende
jb'eheerschte, hetgeen trouwens met het
'oog op den aard ervan niet te ver
wonderen zou zijn. Met „SiVnple Aven"
j(F. Thomé; werd meer effect be
reikt, en daarna, in een fantaisie uit
de „Regimentstochter" van Donizetti
was het ensemble meermalen heel
goed. Ook uit het applaus, waarmede
men over 't geheel niet karig was,
bleek dat het publiek hierin iets bij
zonders had opgemerkt:
Met „Dorfsbinder-walzer" van E.
(K£lmén zou de pauze ziih gekomen
als niet de heer Han zienkzee die
welwillend medewerkte hier zijn eerste
«pianonumrifer zo"U hebben geplaatst.
„Spanische »Tanze", van MoszkomB-
ki is een stuk waaraan zibh geen lief
hebbers spoedig zullen wagen, ma
de heer zierikzee bracht höt# er go
af en zijn spel bleek ookzeer
worden öp pnjs gesteld*
Met een fantasie uit Mozart's „Zau-
berflöte" begon „Bobegftg"