CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
Dit nummer bestaat uit TWEE Bladen.
stadsnieuws:
Belangrijkste nieuws ii dit Nummer.
Se JAARGANG
WOENSDAG 14 OCTOBER 1925
MUMMER 1643
IEDWE LEIDSCHE COURANT
BUREAU: Hooigracht 35
Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936
Postbox 20
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaali 2.50
Per weeki 0.19
Franco per post per kwartaal 1 2.90
EERSTE BLAD.
Een politieke wet?
Gisteren is de Tweede Kamer onder
groote belangstelling, niet het minst
iiit de kringen der direct-belangheb-
benden, begonnen met de behandeling
van het wetsontwerp tot Bestrijding
van de zedelijke en maatschappelijke
gevaren van den bioscoop.
geheele linkerzijde is er als een
eenig man te^en; dit is haar l'echt;
Maar wat zeer te betreuren is, is dat
dj de kwestie vertroebelt door deze
wet al bij voorbaat uit te maken voor
eeh p o 1 i t i e ke wet.
Zoo noemt de „Nieuwe Courant" de
Bioscoopwet een „partijwet" in den
meest ongunstigen zin van het woord;
de Rijkskeuring der filmen, zoo vreest
zij, zal in handen komen van een „po
litiek college", waarmede natuurlijk
bedoeld wordt een „rechtsch college".
Het blijkt, dat men niet op de hoogte
is, want het gaat hier om een ontwerp,
dat al jaren lang op afdoening wacht,
en de Ver. van Gemeentelijke en. Par
ticuliere Bioscoop-commissies in Ne
derland. heeft al van den aanvang van
daar hestaan af aangedrongen op de
instelling van een Centrale Rijkskeu
ring.
Ja, de Voorzitter van deze Vereeni-
ging, wethouder v. d. Meulen, toch niet
een der onzen, constateerde met
vreugde", dat nu eindelijk de Rijkskeu
ring zou worden ingevoerd, en hij vond
daarin aanleiding geoeg om de Ver-
eeniging met dit succes te feliciteeren.
Dr. v. d. Meulen zag in de Rijkskeu
ring geen „verscherping" van den toe
stand, maar alleen meer ,:rechtszeker-
Jieid"waarvoor de practijk altijd ge
pleit heeft
Niemand op de vergadering gewaag
de van een „politieke wet" noch dacht
zich de mogelijkheid, dat de Centrale
Rijkskeuringscommissie een „politiek
college" zou worden.
Integendeel, algemeen werd vertrou
wen uitgesproken in het beleid, van
eén man als Minister de Geer.
Aan welke zijde is derhalve de „po
litiek". dit woord nu weer genomen in
zijn meest ongunstige beteekenis?
Paul Kruger Herdenking.
In het Groot-Auditorium van de Aca
demie had gisteren de Kruger-herden-
king plaats, uitgaande van de afd.
Leiden van het Alg. Ned. Verbond en
het Dietsch Studentenverbond.
Prof. Dr. P. J, Blok opende de avond
niet een korte toespraak. Bij de her
denking van den geboortedag van Paul
Kruger, stond bet bij de afd. besturen
van het Alg. Ned. Verbond, en het
Dietsch Stud Verbond vast. dat Leiden
niet achter zou blijven. Zij waren zoo
gelukkig Prof. Dr. H. T. Colenbrander,
Dr. W. J Leijds, de groote vriend van
Paul Kruger en Mr. Ch. R. Botha be
reid te vinden dezen avond op te tre
den. Prof. Colenbrander gaf daarna
een historisch overzicht van de ge
schiedenis van Transvaal, van af de
eerste kolonisten, onder van Riebeek,
en verhaalde verder van de verove
ring van Kaapstad door de Engel-
schen, de onderdrukking van Hol
lands eigen aard en taal, en de af
schaffing van het Hollandsch als be
stuurstaal in 1820.
De eerste trek onder Potgieter en
de Dingaansdag, die Jieele historie,
die in onze kringen vooral zoo bekend
geworden is door de boeken van ou-
baas Penning,
Na de pauze was het woord aan Dr.
W JLeyds, die ongeveer 't volgende
"sprak:
Nu zooveel aandacht wordt besteedt
aan de historische figuur van Presi
dent Kruger, wil spr. gaarne gehoor
geven aan 't verzoek om iets te ver
tellen van den mensch Kruger, die
hij in .lange jaren van intiemen om
gang zeer goed heeft leeren kennen.
Men stelt hem zich gewoonlijk ver
keerd voor.
Zou men zich hem kunnen inden
ken op z'n hoofd staande? Toch deed
hij dat, uit vreugde over zijn kerk te
Rustenburg, die hij met eigen handen
bad helpen bouwen.
Zonder keurig te zijn op kleeding
of toilet en zonder voornaamheid was
I zijn houding altijd waardig, maar dat
was bij de ouderen onder de Boeren
geen zeldzaamheid. Overigens stak
Kruger in alle opzichten boven zijn
omgeving uit. Verder wees spreker
speciaal op z'n gaafheid van karakter
dat vooral van Britsche zijde dikwijls
is aangetast. Men heeft gesproken van
familieregeering, maar die was niet
te rijmen met het feit dat hij nooit
een zijner talrijke zoons tot eeiiige
betrekking beeft benoemd, behalve den
jongste die zijn part. secretaris was
en dus geen eigenlijk staatsambt ver
vulde.
Ook wees spr. den leugen af, dat
Kruger zich door de kapitalisten de
handen liet vullen, een valsche be
schuldiging waartegen men zich niet
genoeg weren kan.
Spr. toonde aan dat hij een hooger
begrip van vriendschap had dan ve|e
andere menscnen.
Men moeM hem ook liefhebben om
zijn bijna vrouwelijke fijngevoeligheid.
En tegelijkertijd moest men hem be
wonderen om z'n groote gaven. Hij
was een geboren jurist en een scherp
zinnig diplomaat van groot doorzicht,
hoewel bij dikwijls te veel vertrouwen
had in het gegeven woord van den
tegenstander.
Hij was ernstig voorstander van
godsdienstvrijheid en in ruime mate
verdraagzaam.
Spreker eindigde met de woorden
die Prof. Colenbrander over Jan Veth
sprak. „Er zijn er die door verstand
imponeeren, er zijn. er die winnen
door hart. Gezegend is de omgang met
wie zonder ophouden beide doet.
Tot aan zijn laatsten dag zal spre
ker de omgang met Kruger als een
zegen bijblijven.
Laatste, spreker was Mr. Ph. R. Bo
tha, die sprak over: Paul Kruger als
Groot-Nederlandsch Staatsman.
Paul Kruger was een zeer vroom
man, maar zeker geen onverdraag
zaam man Toen in 1899 eenige voor
waarden voor 't lidmaatschap van den
Volksraad in behandeling waren,
kwam daaronder voor de eisch van
tot een Protestantsch Kerkgenootschap
te behooren. Dit stond Kruger niet
aan, daar hij van gevoelen was, dat
ook R. Katholieken en Joden, die bjur-
gers van den Staat waren, recht had
den op zitting in den Volksraad.
Daarom stelde hij voor, in een brief
aan den voorzitter van den Volksraad
om 't woord Protestantsch te schrap
pen.
Als bij instinct voelde hij vooruit,
welke gevaren het volksbestaan be
dreigden. Hij kende zijn volk en ver
stond de kunst het volksgeweten wak
ker te roepen en in de goede richting
te leiden. v
Gelukkig had hij daarbij ook de per
soonlijkheid en de overredingskracht
om 't volk te kunnen dwingen tot zelf-
beheersching, zooals is geschied met
de begeerte van duizenden burgers
om in 't begin van 1895 de verrader
lijke stad Johannesburg uit te roeien
en de ter dood veroordeelden te zien
hangen.
Hij had een onwankelbaar vertrou
wen in de toekomst van zijn volk.
In tijden van slapheid heeft hij zijn
volk, door zijn geestkracht opgebeurd
en omgord met de kracht van hun na-
tionalen trots eij bestaanswil.
Spr. noemde Kruger een Staatsman
van Groot-Nederlandsche ziening.
Eerbied voor godsdienst, taal en be
schaving was de hoeksteen van zijn
staatkunde. Zeliïs in zijn \ambtelijke
briefwisseling met Engeland heeft hij
aan de Ned. taal vastgehouden, al
moesten de stukken gewoonlijk verge
zeld gaan van een Engelsche verta
ling.
Voor hem had zijn volk het eerstge
boorterecht op den bodem van Zuid-
Afrika en had het niet noodig voor
anderen de rol van waterdragers en
houthakkers te spelen.
Paul Kruger heeft ontvangen wel
daden nooit vergeten, vooral wanneer
ze aan zijn volk bewezen waren.
Daarvan getuigde zijn politiek en
voortdurende vriendschap tegenover
de Portugeezen. omdat zij in vroegere
jaren hulp en bijstand aan den Voor
trekker Louis Trechardt verleend had
den. De eenvoudige, haast ongeletter
de Boer uit het Afrikaansch veld heeft
zich de evenknie betoond van de
scherpzinnigste diplomaten Hij was
ongetwijfeld de grootste man dien Z.
Afrika heeft voortgebracht.
Spr. eindigde zijn rede, na nog een
woord gewijd te hebben aan Dr. 'W.
J. Leyds. den raadgever van Kruger
en aan het feit dat hij geen schuld
had aan het ontstaan van den oorlog.
Indische oeconomie.
Gistermiddag heeft in het klein au
ditorium der Universiteit alhier mr. J.
Gerritzen, oud-lid der Tweede Kamer,
de eerste van zijn reeks lezingen ge
houden over Indische oeconomie, waar
toe hij uitgenoodigd was door de c;om-
missie van uitvoering van het Leid-
sche Universiteitsfonds.
Bazar Dierenbescherming.
Bij de opening gistermiddag van de
Bazar der Vereen, tot Bescherming van
Dieren" in Zomerzorg. hebben de hee-
ren Prof. André de la Porte en Kar-
res, de voorzitter van den Ned. Anti-
Trekhondenbond het woord gevoerd.
Prof. André la Porte herinnerde in
zijjn openingswoord aan den vorigen
bazar, die twee jaar geleden werd
gehouden en een groot succes werd.
Gelukkig heeft de vereeniging sinds
dien weer heel wat kunnen doen in
het belang der Dierenbescherming, en
als zoodanig kon spr. ook wijzen op
de stal voor woorwagenpaardjes die
gebouwd werd, op het verspreiden
van brochures, en het Jaarverslag,
waarvan o.m. een exemplaar aan H.
M. de Koningin-Moeder, de bescherm
vrouwe, werd toegezonden, die daar
voor Haren dank liet overbrengen.
Maar een en ander heeft veell
van de kas geëischt die thans drin
gend om versterkende middelen vroeg
Als zoodanig heeft het bestuur het
bazar-middel aangegrepen, dat bij deze
vereeniging in vaardige handen is.
Spreker dankte hartelijk voor de
ondervonden hulp en medewerking.
Van de zijde der winkeliers, fabri
kanten en grossiers, die hun artikelen
welwillend afstonden, en vooral van
de verschillende dames-comité's, die
voor de samenstelling en inrichting
van den bazar zorgden, alsmede van
de particulieren, die voor gerddlijke
bijdragen steunden.
En nu is de "tijd van veiTcoopen
aangebroken. Mogen we, afdus spr.,
aan het eind van de week, wanneer
de bazar gesloten wordt, met leeg©
handen wat de artikelen, maar mét
een volle beurs zitten, wat de con
tanten aangaat.
Om dat te bereiken, doet spr. een
beroep op allen die. in welken vorm
ook, zullen medewerken aan het wel
slagen, doet spr. ook een beroep op
het publiek aat hier in grooten ge
tale wordt verwacht.
De zaak is het waard, en de ba
zar ook. (Applaus.)
Hierna werd nog het woord ge
voerd door den voorzitter van den
anti-trekhondenbond, den heer Karres
die de Leidsche afdeeling prees om
de voortvarendheid, die zij steeds aan
den dag legt bij het organiseeren van
gelegenheden als deze, waarvoor spr.
het oogenblik pok thans gunstig ge
kozen achtte.
Ook bracht spr. de onlangs in den
Leidschen Gemeenteraad behandelde
muiikorvenkwestie in herinnering,
waarbij spr. het standpunt van B. en
W. laakte. Er zijn meer groote ge
meenten, w.o. Rotterdam, waar dui
zenden trekhonden worden gebruikt
terwijl en slechts enkele zijn gemuil
korfd. En buiten dit^ alles acnt spr.
het feit d^t de trekhond meer aan
andere honden tot bijten geneigd isl
een bewijs voor de stelling dat de
hond in het geheel niet als trekdier
mocht worden gebruikt. Ten slotte wees
spr. nog .op de film die hier vanwege
zijn organisatie zal worden vertoond,
en pp de stand, die zij op deze bazar
inneemt.
Nadat de bazar dus geopend was,
bracht een uitstekend strijkje muziek
ten gehoore, wat de gezelligheidzoo
mogelijk verhoogde.
Ook 's avonds zal er muziek zijn.
Voor zoover men niet reeds eén
bezoek aan den bazar bracht, willen
wij daartoe gaarne opwekken. Men
zal van zijn gang naar Zomefzorg
geen spijt hebben wanneer men de
schitterende collecties kunstvoorwer
pen, w.o. vooral mooi kunstaardewerk,
naar ontwerp van prof. Behrens, gra
vures en wandversieringen, fijne hand
werken, parfums, rookartikelen en by-
outerieën in de nieuwste en meest
gezochte creaties, in oogenschouw
neemt. Delicatessen, wijn, limonade,
puddingpoeders en essence's ontbre
ken er evenmin als bloemen en plan
ten en fijne najaarstinten.
Men ga zich maar eens persoon
lijk overtuigen.
Burgerlijke stand.
Geboren: Karei Gerrit, z. v. S. P. de
Graaf en M. v. d. Linden; Nicolaas, i.
v. H. Turenhout en B. M. J. Pansier;
Marinus, z. v. id. id; Gerrit, z. v. H.
Bavelaar en D. G. v d Blom; Lam-
bertus, z. v. J. J. Fielemon en M. S.
Kling; Fred. Poulus Franc.s z v. F.
J. v d Pluijm £n A. M. YVeeda; Maria
Elisabeth, d. v. B. J. Hanenberg en M
E. Corpel; Johanna Maria, d- v. J.
Schouten en A. M. Dersjee; Johanna
Petronella, d. v. G. van Reenen en J.
J. Oostve.en; Gerardus Maria Louisa,
d. v. A. F. Beisterveld en A. G. Rutten;
Jan, z. v. J. Verduin en J. C. Zanen;
Catharina Anna, d! v W. J. Edelaar
en A. W. J. Reekers; Lucie, d. v. D
J. Roose en G. E. Verstraaten; Keetje,
d. v. W. F. de la Rie en A. W. van
Kooperen; Hubs. Apolonius Johs., z. v.
A. J. v d Voort en A. C. Verhoeven:
Catharina Elizabeth, d. v. N. Ouds
hoorn en E. C. Warmond; Anna, d. v.
J. la Crois en A. v d Nat; Elisabeth
Josephine, d. v. J. Groenhuijzen en P.
Flamman; Arie, z. v. T. Colpa en G.
Francken; Cornelis Jacobus, z. v. R. A.
v d Horst en J. P. Paardekooper; Abra
ham, z. v. C. du Prie en A. M. v. Dom
melen; Hendrika, d. v. I. Zitman en
C. C. v 'd Linden; Casper Cornelis, z. v.
A. P Beij en A. P. Zandvliet; Johannes
Philippus, z. v. J. P. de Boer en S. van
Nierop; Krijn, z. v. J. v d Berg en A. W
C de Nie; Jacobus, z. v. W. Stoelman
en H. M. Gorbee.
Gehuwd: J. v. Iterson, jm. en F. Ar-
noldus, jd; M. F. Taverne, jm. en A.
C. v. Es jd; J. J. v. Tongeren, jm. en
E. M. Voerman, jd; N. G. Bubbers, jm.
en J. M. Bronsgeest, jd; E. Weideman
gesch. en G. H. v. Drunen jd; L. W. F.
Kasteeleni. jm. en J. C. Ouwerkerk, jd;
J. P. M. Bonnet, jm. en J. Simons, jd;
A. Jansen, jm. en C. Delfos, jd; M. H.
Feldmann, jm. en M. v d Reijden, jd;
C. J. v d Burg, jm. en W. Hartings-
veld;. jd.
Overleden: J. M. Tendeloo. dr. 16 j;
J. M. Broer—Dorst, vr. 35 j; A. Kroon,
m. 57 j; N. H. R. Drost, m. 57 j; H. v.
Klaveren, wedr. 79 j; P. J. v. Weeren
wedr. 69 j; J. de Groot, wedr. 78 j; J.
C, v d Ven—Hoppenbrouwer, vr. 63 j:
A. Goddijn, dr. 10 j; L. Brouwers, m.
55 j; J. Smittenaar, m. 85 j; D. Uitten-
bogaartSpeksnijder, wed. v9 j; J. E.
Te FijChoufoer, wed. 81 j.
Ten nadeele van den spoorwegarbei
der L. H. v. B. in dienst bij de NZHTM.
is gistermiddag een jas gestolen die
hij gedurende zijn werk in een onge
bruikte tramwagen had gehangen.
Toen hij de jas wilde aantrekken voor
den regen, was het kleedingstuk ver
dwenen.
Op den Heerensingel kregen gis
termiddag twee dames, Mej. B. B. en
Mej. M. S. twist met elkaar, waarbij
laatstgenoemde zóódanig „getrapt" en
„geslagen" werd., dat zij het noodig
achtte tegen haar wederpartij 'n klacht
in te dienen.
Gister zijn hier twee heerenrijwie
len ontvreemd, waarvan de eerste ten
naJdeele van den metselahr Jac. V. uit
Katwijk a. Zee vanaf het woningbouw
terrein van „de Eensgezindheid" aan
de Heerenstraat, en het andere uit het
gebouw van den R. K. Volksbond aan
het Steenschuur, ten nadeele van A.
O. uit Oegstgeest.
Gistermiddag slipte in de Wiel-
makersteeg het rijwiel van den bak
kersknecht Joh. v. d. L. waardoor de
berijder ernstig kwam te vallen en
even het bewustzijn verloor.
Door den Eerste Hulpdienst werd hij
voor onderzoek naar het Acad. Zieken
huis gebracht, vanwaar hij echter spoe
di gnaar zijn woning kon terugkeeren.
daar hij geen letsel bleek te hebben
gekregen.
BINNENLAND.
Vragen van het Kamerlid Kersten.
Het Tweede Kamerlid Kersten heeft
den minister van justitie de volgende
vragen gesteld:
Kan de minister mededeelen:
a. hoeveel mannen en hoeveel vrou
wen bij de jongste verkiezingen voor
de Tweede Kamer der Staten-Generaal
in de verschillende kieskringen niet
hebben voldaan aan de verplichting,
opgelegd in art. 72 der Kieswet;
b. tegen hoevelen (mannen en vrou
wen) wegens overtreding van genoem
de Kieswet een gerechtelijke actie is
ingesteld;
c. hoeveel mannen en vrouwen een
schikking hebben getroffen;
d. welke veroordeelingen in de ver
schillende kieskringen zijn uitgespro
ken door de onderscheiden kantonge
rechten?
Actie Rijkspersoneel.
Het Dagelijksch Bestuur der Centrale
van Vereenigingen van Porsoneel in
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone mdvertentiën per regel 22'/i cent
Ingezonden Mededeelingen, dobbel tarief.
Bij contract, belangrijke redactie.
Kleine advertentita bij' vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent.
Binnenland.
De behandeling van het ontwerp-
biosccopwet in de Tweede Kamer.
De raad der gemeente Rijnsburg be
sluit tot deti bouw van een postkantoor
De kwestie Dr. Geelkerken is giste
ren door de Classis eu wordt vandaag
door de Prov. Synode behandeld.
Er is overeenstemming bereikt in de
coniact-commsisie voor het Mijnbe
drijf.
Buitenland.
Te Lcoarno worden de Oostelijke ar
bitrage-verdragen besproken.
Het verluidt, dat de Fransche mi
nisterraad zich tegen de door Caillaux
te Washington getroffen overeenkomst
zou hebben uitgesproken.
's Rijks dienst heeft het besluit geno
men op Dinsdag 20 October a.s. in de
Oranjesociëteit te 's-Gravenhage 'n con
gres te houden, waarvW alle besturen
en afdeelingen van aangesloten orga-
nisaties zijn uitgenoodigd ter bespre
king van de „Nooduitkeering 1925 en
de Salarisherziening 1920.'
Een sociale Kamer.
Naar aanleiding van het verzoek van
het R.K. 'Werkliedenverbond aan het
h,estuur van den Algemeenen Bond v.
R. K Rijkskieskringorganisaties in
Nederlahd om instelling eener com
missie, welke het vraagstuk „Een so
ciale Kamer" in studie zou nemen,
wend naar Het Centrum meldt, door
het R. K. Werkliedenverbond het be
richt ontvangen, dat dit verzoek in de
jongste bestuursvergadering, ter tafel,
is gebracht.
Het bondsbestuur droeg den secreta
ris op mede te deelen, dat het van
meening is, dat eerst na de afwikke
ling van den arbeid der thans in func
tie zijnde reorganisatie-commissie
over het door het Werkliedenverbond
gedaan verzoek een definitieve beslis
sing kan genomen worden.
Centrale Raad van Beroep.
Wij namen een bericht over uit de
„Volkskrant" als zoude eerlang de be
noeming te verWachten zijn van dr. E.
B. F F. baron Wittert van Hoogland,
thans voorzitter van den Raad van
Arbeid te 's-GNftvenhage, tot opvolger
van dr. D. A. P. N. Kooien als voorzit
ter van den Centralen Raad Van Be
roep. Men vestigt de aandacht van het
„U. D." er op. d&t dit bericht niet juist
kan zijn; immers de heer Kooien was
ondervoorzitter van den 'Centralen
Raad van Beroep en als zoodanig op
gevolgd door mr. Burger. Er is dus al
léén een vacature van'lid.
De Duitsche ongevallenrenten.
Van bevoegde zijde deelt men hei
volgende aan het Corr. Bur. mede:
In de laatste jaren is herhaaldelijk
de hulp van de regeering ingeroepen,
om uitbetaling te verkrijgen van ren
ten, waarop hier te lande verblijvende
Nederlanders ingevolge de Duitsche
ongevallenwetten aanspraak hadden.
Er zijn klachten ingekomen over den
afkoop van renten met een ten gevol
ge van de waardedaling van de mark
vrijwel fictief bedrag
De onderhandelingen, welke in ver
band met die klachten met de Duit
sche regeering zijn gevodrd, hebben er
thans toe geleid, dat de renten, welke
ingevolge de Duitsche ongevallenwet
ten zijn toegekend, ter zake van onge
vallen, welke vóór 1 Jjili 1925 hebben
plaats gehad, met ingang van dien da
tum zullen worden herzien en op
nieuw zullen worden vastgesteld iD
Rijksmarken.
Voorts zijn nietig verklaard alle na
31 December 1921 door Duitsche auto
riteiten genomen beslissingeh, waarbij
een rente zonder toestemming van der.
betrokkene is afgekocht.
Waar ten aanzien van nagenoeg alle
rentetrekkers volgens de Duitsche on
gevallenwetten thans een nieuwe be
slissing behoort te worden genome n.
schijnt het niet ondienstig er op te v.
zen, dat het nog wel eenigen tijd i
kunnen duren, alvorens de in Ned
land wonende rentetrekkers de hu:i
toekomende rentebedragen zuilen ont
vangen.
