CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN ADVERTENTIE-PRIJS
0e JAARGANG*
VRIJDAG Z5 SEPTEMBER T925
NUMMER T6 20'
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal f 2.50
Per week f 0.19
Franco per post per kwartaal f 2.90
Oil nummer totaatsii? TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
V De vrijzinnige obstructie.
De heer Roodhuyzen heeft niet al-
leen de hebbelijkheid dat hij gaarne
stookt tusschen de rechtsche partijen,
maar hij ontziet zich ook niet in „Het
Vaderland" de linksche partijen op
hunne fouten te wijzen.
Zoo heeft hij ook den moed in
tegenstelling met zoo ongeveer de hee-
le vrijzinnige pers de obstructie in
de Eerste Kamer zonder meer af te
keuren, en wel om de volgende rede
nen:
».In de eerste plaats, zegt hij, moet
obstructie, en heengaan om stemming
te verijdelen is obstructie, haar doel
kunnen bereiken, wat in dit geval ab
soluut onmogelijk is. De 31 leden van
de Rechterzijde hadden het immers in
hunne macht de stemming mogelijk
te maken.
In de tweede plaats is obstructie 'n
uiterst middel, dat alleen gebruikt
mag worden voor groote quaesties,
waarbij de rechten der minderheden
worden miskend, en in het onderhavi
ge geval deed de heer de Vos van
Steenwijk niets wat obstructie wettig
de. Waarbij dan nog komt dat hij het
volste recht had om te doen wat hij
deed.
In de derde plaats geldt voor ob
structie meer dan ooit de stelregel,
dat het sop de kool waard moet zijn.
En wel zoo, dat ons volk de reden van
de obstructie begrijpt.
In de vierde plaats was het amende
ment de Vos van Steenwijk voor links
een buitenkansje, want niet aan links
maar aan de Katholieken „draaide hij
een loer", hij „bedoelde de Coalitie
onder Christelijk^-Historische leiding
te brengen" en de Chr.-Historischen
„willen, zooals ook alweer bij de pre
sidentskeuze in de Tweede Kamer is
gebleken, hunne medewerking aan de
instandhouding van de Coalitie zoo
duur mogelijk betaald zien" en kunnen
„als op de wipplank zittende, over het
wel en wee der Coalitie beslissen; men
late hen dus rustig betijen, omdat ie
dere stoute stap dien ze doen, het ont
bindingsproces van 't verbond op val-
sche (Christelijke) leuze verhaast, en
het derhalve daarbij voor de vrijzin
nigen zaak is rustig toe te zien, en
niet de zaak door ongemotiveerde ma
nifestaties te embrouilleeren."
Dat de bedoeling van den heer de
Vos van Steenwijk geweest zou zijn
den Roomschen een 1-oer te draaien, is
natuurlijk te dwaas om los te loopen.
Immers de bewuste zinsnede, dat
handhaving van de Christelijke grond
slagen van ons volksleven richtsnoer
behoort te zijn en waarmee het adres
van antwoord instemming betuigde,
werd gesproken namens het gehee le
Kabinet.
Er is verschil van opvatting op me
nig punt, maar hieromtrent zijn de
drie rechtsche partijen eenstemmig.
Vandaar dan ook dat alle rechtsche
leden zonder een enkele uitzondering
aan het amendement de Vos van Steen
wijk hun stem gaven.
Overigens heeft de 'heer Roodhuyzen
Volkomen gelijk.
De obstructie waartoe de vrijzinnige
Senatoren zich leenden was een tacti
sche fout, omdat vooraf vast stond
dat daarmee het gewenschte doel niet
kon worden bereikt.
Maar het was ook een politieke blun
der. omdat er geen sprake van was dat
hier de rechten van de minderheid
werden miskend en er in het optreden
van de meerderheid niets was, wat
obstructie wettigde.
Men gaf alleen uiting aan den tegen
zin dien men nu eenmaal heeft, tegen
het vasthouden aan en het rekenen
met de Christelijke beginselen in wet
geving en bestuur.
STADSNIEUWS.
BUREAUHooigracht 35
Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936
Postbox 20
Esperanto.
In het Volkshuis hield gisteravond
voor een flink bezette zaal de heer
I. R. G. Isbrücker een lezing over
het nut der internationale hulptaal Es
peranto.
De directrice van het Volkshuis
opende met een kort woord waarin zij
wees op de beteekenis van de Espe
ranto voor het beter begrijpen van el
kaar, en gaf daarna bet woord aan
den spreker.
De heer Isbrücker zette uiteen, dat
de bedoeling van het Esperanto geens
zins is, de nationale talen te verdrin
gen, maar het wil zijn een middel tot
het begrijpen onderling tusschen men-
schen van verschillende nationalitei
ten. De uitvinder van het Esperanto
Dr. Zamenhof, werd in 1859 in het
toenmalige Russisch Polen geboren.
Reeds als gymnasiast voelde hij de
behoefte aan een wereldtaal om de in
ternationale broederschap te bevorde
ren. en begon hij met de samenstelling
daarvan; in 1878 vierde hij met eenige
vrienden de geboorte dezer thai, waar
aan hij zijn geheele leven heeft gewijd.
Esperanto is een extract uit allerlei
talen, in 't bijzonder uit de meest be
kende, n.l. de* West-Europeesche tai-
len; dit heeft tot gevolg, dat de stam
woorden door menschen van allerlei
nationaliteit gemakkelijk kunnen ge
leerd worden.
Ook de grammatica van het Espe
ranto is zeer eenvoudig en bevat maar
16 regels!
Men zegt wel, dat Esperanto een
kunstmatige taal is en meent dat het
daarmee veroordeeld is, doch dan ver
liest men uit het oog, dat het bedoeld
is als een. p r a c ti sch hulpmiddel
dat door iedereen naast de moedertaal
kan worden aangeleerd. Het behoeft
dan ook geen litteraire waarde te heb
ben; heeft hetdit (en het heeft zeer
groote litteraire waarde), dan is dit
als zuivere winst te beschouwen.
Verschillende meesterstukken der
wereldlitteratuur zijn door Zamenhof
en andere Esperantisten in Esperanto
vertaald; zoo heeft Zamenhof zelf den
Hamlet van Shakespeare vertaald.
Het idee van een internationale taal
is niet van vandaag of gisteren; reeds
Cartesius hield zich met dat vraag
stuk bezig.
De eerste poging een wereldtaal sa
men te stellen, was het Volapük, in
1880. dat evenwel een échec is gewor
den. Op de Volapükcongressen in '87
en '89 kon men elkaar onderling niet,
verstaan, zoodat men maar eindigde
met Duitsch te spreken!
Na het mislukken van het Volapük
publiceerde in 87 Zamenhof zijn Es
peranto, het eerst in een Russisch
ieerboek dier taai. Sinds 1900 dateert
de vooruitgang van het Esperanto en
in 1905 werd te Boulogne sur Mer het
eerste Esperantocongres gehouden,
en het bleek dat men elkaar onderling
heel goed verstaan kon. Tot den oor
log werden deze congressen jaarlijks
gehouden; in 1920 werd in den Haag-
weer een internationaal congres ge
houden en sedert dien tijd weder elk
jaar. Deze Esperanto-congressen zijn
wel een verschil van dag en nacht met
de andere internationale congressen,
waar het tijdroovend. ja soms hope
loos moeilijk is om elkaar te begrijpen.
Het zou wel practisch zijn, indien in
de vergaderingen van den Volkenbond
Esperanto gesproken werd, maar zoo
ver zijn we thans nog niet, al heeft
de Volkenbond wel een resolutie ten
gunste van het Esperanto aangenomen
Het zou wegens den naijver der ver
schillende volken niet mogelijk zijn,
Franscht, Duitsch of Engelsch tot in
ternationale hulptaal te verheffen.
Ook het Latijn zou daarvoor niet ge
schikt zijn, vooreerst omdat het uiterst
moeilijk is aan te leeren en daarbij
omdat het absoluut niet geschikt is
voor het hedendaagsche verkeer. Het
zou daartoe vervormd en aangevuld*
moeten worden en zijn grammatica
sterk vereenvoudigd, doch waarom
dan niet liever het Esperanto geno
men. Deze taal is immers voor 60 pet.
aan de Romaaiische talen ontleend (en
dus aan het Latijn), voor 30.pet. aan
de Germaansche en voor 10 pet. aan
de Slavische talen.
Spr. eindigde met den wensch uit te
speken, dat velen genoeg belangstel
ling voor het Esperanto zouden gekre
gen hebben om deze taal te beoefenen.
Jubileum B. de Koning.
Het is gisteren een heel mooie dag
geworden voor de firma B. de K^iing,
die, zooals gemeld, haar 50en verjaar
dag vierde.
Nadat in het vroege middaguur de
zaak was gesloten, ving om drie uur
de zeer druk bezochte receptie aan in
het magazijn, dat door het blijkbaar
goed artistiek aangelegde personeel in
een schitterende salon was omgetoo-
verd. Schier niet om te overzien wa
ren de bloemstukken^ veelal vergezeld
van noodige attenties in den vorm van
geschenken enz. die er in den loop
van den dag werden bezorgd, en tij
dens de receptie de ontvangzaal in
hun smaakvolle rangschikking deden
gelijken op een tentoonstelling. Wij tel
den er meer dan honderd.
Onder de velen van binnen en bui
ten de stad die den heer en mevrouw
de Koning persoonlijk kwamen com
plimenteeren, waren vertegenwoordi-
gers(sters) van allerlei kringen.
Een heel aardige attentie werd den
jubilaris reeds bij het begin van de
receptie gebracht, toen elk Leide-
naar kan weten dat de heer de Ko
ning een trouw beoefenaar is van de
paardensport zijn lievelingspaard
uit de manege de eerste bloemen
„kwam brengen."
Maar was het binnenshuis feest, ook
aan de buitenzijde droeg bet bekende
winkelpand rijkelijk de kenmerken,
zij het niet zoozeer van een 50-jarige,
dan toch die van een jubilaresse.
Keurig waren de étalages, de han
delsartikelen van de firma op haar
gunstigst naar voren brengend, en met
op den achtergrond een schitterende
feestverlichting.
Vooral gisteravond maakte het ver
sierde pand een prachtig effect, toen
een electrische illuminatie de lijnen
van het gebouw deed uitkomen tegen
het donker en de geheele omgeving in
een schitterenden lichtglans plaatste.
Het werd op deze wijze een gouden
jubileum met een schitterend slot.
Ook dezen en volgende avonden zal
het pand nog zijn geïllumineerd.
De vorst en de scheepvaart.
Ingevolge het bepaaldé in art. 6 der
verordening, regelende de heffing van
eene belasting onder den naam van
„liggeld" in de gemeente Leiden, zijn
schippers, die met bun vaartuig ge
laden met brandstoffen, ligplaats heb
ben aan de markt vrijgesteld van be
taling van liggeld, indien zij bij be
sloten water tengevolge van vorst, na
zes dagen niet kunnen vertrekken.
Voor andere schippers geldt deze
gunstige bepaling niet, hoewel het
blijkens de oorspronkelijke verorde
ning op het heffen van liggeld wel d©
bedoeling schijnt te zijn geweest, om
alle schippers bij besloten water we
gens vorst van het betalen van lig
geld te ontheffen. In de practijk werd
dan ook meestal diensovereenkomstig
gehandeld.
B. en W. achten het echter ge-
wenscht om den twijfel, die hierom
trent bestaat, weg te nemen en voort
aan het heffen van liggeld achterwege
te laten, indien het vertrek van een
vaartuig naar het oordeel van den di
recteur van dan havendienst, tenge
volge van de vorenbedoelde omstan
digheid wordt verhinderd. Het bepaal
de bij art. 6 van vorenvermelde ver
ordening wordt alsdan in dien zin ge
wijzigd.
Goedkoopere brandstoffen voor werk
loozen.
In den afgeloopen winter is aan
werklooze hoofden van gezinnen en
kostwinner», die naar het oordeel van
het Burgerlijk Armbestuur of de Ge
meentelijke Steunverleening daarvoor
in aanmerking komen, besloten gedu
rende bet winterseizoen 'n reductie te
verleenen van 50 pet. op den prijs,
waarvoor door de Gasfabriek cokes
aan particulieren wordt geleverd en
als regel 1 H.L. per week.
In het afgeloopen winterseizoen zijn
gedurende 22 weken (van Zaterdag 1
November 1924 tot en met Maanaag
30 Maart 1925) wekelijks bons, recht-
gevende op een halven H.L. cokes,
door het Burgerlijk Armbestuur en
door de Gemeentelijke Steunverlee
ning aan bedoelde categorieën van
werkloozen verstrekt, en wel door 't
Burgerlijk Armbestuur 11518 en door
de Gemeentelijke Steunverleening 5976
bons. Voor deze bons werden er aan
de Stedelijke Lichtfabrieken respec
tievelijk 11474 en 5886 tegen een halven
H.L. cokes ingewisseld.
De kosten, die op ongeveer f 15000
waren geraamd, bedroegen voor het
Burgerlijk Armbestuur f7058.22 en
voor de Gemeentelijke Steunverleening
f3586.945, dus in totaal f 10465.16".
Hoewel tot op heden geen enkel ver
zoek om extra steun in den vorm van
verstrekking van brandstoffen in na-
tura bij B. en W. is ingekomen, de
werkloosheid blijft verminderen en de
economische toestand geleidelijk ver
betert komt 't B. en W. voor, dat er ook
thans nog termen aanwezig zijn, om
de daarvoor in aanmerking komende
werkloozen in den aanstaanden win
ter op dezelfde wijze dezen steun te
verleenen.
Verlaging Havengeld.
B. en W. bieden een voorstel aan tot
verlaging van de havengelden in deze
gemeente.
Bij aanneming van dat voorstel
worden de bestaande tarieven van 't
havengeld dermate verlaagd; dat de
totale opbrengst van deze belasting
met f 9000 a f 10.000, d.i. ongeveer 25
pet. zal verminderen. Een verdere ver
laging achten B. en W. met het oog
op den toestand van de gemeente-fi-
nanciën vooralsnog niet verantwoord.
Het voorgesteld tarief luidt.
le. Voor stoom- of motorboot per
ton, elke reis f0.04.
2e. Voor vaartuigen, geen stoom- of
motorbooten zijnde:
a. voor een vaartuig beneden dd>10
ton, per reis f0.15;
b. voor een vaartuig van 10 ton en
daarboven, per ton, elke reis f0 02.
3e. Voor houtvlotten, per strekkende
meter f0.03.
Echter kan het havengeld voor de
sub. le. en 2e. bedoelde vaartuigen
voor een geheel jaar. bij wijze van
abonnement, voorqitbetaald worden.
Het bedraagt dan:
le. Voor stoom- en motorbooten be
neden de 10 ton per jaar, p. ton f2.25;
en voorts per jaar voor elke ton boven
de 9 ton fl.50.
2e' Voor vaartuigen, geen stoom- of
motorbooten zijnde, béneden de 10 ton,
per jaar, per ton fl.50; en voorts per
jaar voor elke t'on boven de 9 ton f 0.75
De brandwachts.
B. en W. stellen voor een verorde
ning, regelende de rechtspositie en de
wedden van de brandwachts.
Volgens de verordening zullen de
wedden van de brandwachts bedra
gen: Brandwacht 2e klasse min. f32,
max. f 35 met 3 éénjaarlijksche verhoo
gingen van fl per week: brandwacht
le klasse min. f36, max: f39 met 3
éénjaarjrjksche verhoogingen van f 1
per week; brandweer-machinist en
brandwacht-chauffeur-mechanicien m.
f 37, max. f 40 met 3 éénjaarlijksche
verhoogingen van fl per week.
In verband met de vertraging, die
de vaststelling van de verordening
heeft ondervonden, terwijl reeds ge-
ruimen tijd onder de nieuwe bepalin
gen gearbeid wordt, stellen B. en W.
voor de nieuwe salarisregeling terug
werkende kracht te verleenen tot 1
Januari 1925.
Treffen van een dading.
In de Raadsvergadering van 24 Apr.
1922 werd besloten tot het tezamen
met anderen tegen de N.V. Centraal
Verrekenkantoor voor Brandstoffen
voeren van een rechtsgeding tot invor
dering van het bedrag dat de gemeen
te te goed heeft als aandeel in het be
drag, dat door het Centraal Verreken
kantoor voor Brandstoffen op grond
van zijn indertijd vastgestelde ver-
koopsvoorwaarden aan groot verbrui
kers verschuldigd is.
Nu het rechtsgeding door de deel-
gerechtigden in eerste instantie is ge
wonnen, heeft de regeering zich bereid
verklaard een accoord aan te gaan,
waarbij de deelnemers volledige uitbe
taling zouden verkrijgen van de hun
toekomende hoofdsommen, doch zou
den afzien van hun krachtens het von
nis van de Haagsche rechtbank toeko
mende rente, bedragende 6 pet.
B. en W. stellen voor hiertoe te be
sluiten.
Voor de gemeente beteekent dit een
meevaller van pl.m. f20.000.
Reiniging Veemarkt.
Naar aanleiding van het adres van
den heer Welling e.a. en een motie
van het Raadslid Schüler inzake rei
niging veemarkt, wijzen B. en W. er
op,» dat de omgeving van de veemarkt
op alleszins voldoende wijze kan wor
den gereinigd, zoodra de motor-sproei
wagen, waarvoor op de concept-begroo
ting voor 1926 gelden zijn uitgetrok
ken. in gebruik is. Die sproeiwagen
toch zal, naar de Commissie van Fa
bricage in haar rapport schrijft, voor
zien zijn van een sproei-inrichting,
welke het water met kracht op de
straat spuit en waardoor de Com
missie heeft er zich persoonlijk van
overtuigd het vuij in een minimum
van tijd in een bepaalde richting wordt
weggespoeld, waarna hot door de veeg-
machines verwijderd kan worden.
Gewone adrertentiën per regel 221/» cent
Ingezonden Mede deelingen, dobbel tarief.
Bij contract, belangrijke reductie.
Kleine adrertentiën bij vooruitbetaling
ran ten hoogste 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent
Belangrijkste nieuws in dit Nummer,
Binnenland.
Ingebruikneming van een nieuw*
Ned. Eerv. Kerk te Wassenaar.
Een nieuwe bezuinigingscommissie.
Een stichting voor Christelijke ver
zorging van krankzinnigen te Vogelen
sang bij Hillegoni.
Buitenland.
Het Fransche voorstel inzake een
internationale economische conferentie
door de Volkenbondsvergadering aan
genomen.
Duitschland heelt de uitnoodfging tot
de pactsoonierentio aanvaard.
Classicale Zendingsdag.
In de dezer dagen gehouden verga
dering van de Classis Leiden der Chr.
Geref. Kerk, werd een commissie be
noemd om de noodige voorbereidende
maatregelen te treffen voor het Organ!
seeren van een Zendingsdag. Tot leden
van deze commissie werden benoemd
de heeren Ds. Driessen, H. Buurman
en J. H. Kleijn.
BINNENLAND.
Benoeming Eerste Kamerlid.
Het Centraal Stembureau voor dd
verkiezing van leden der Eerste Ka^ner
heeft beden ter voorizening in de va
cature, ontstaan door het ontslag ne
men van den heer de Waal Malefijt,
tot lid van de Eerste Kamer benoemd
verklaard den heer H. Amelink te
Utrecht.
Pasvisa voor Duitschland.
Naar een N.T.A. telegram meldt we
ten welingelichte kringen in Gelden*
te melden, dat de Nederlandsche re
geering zou hebben voorgesteld met
ingang van 1 Januari 1926 het pasvi
sum voor het Nederlandsch-Duitscbe
grensverkeer te doen vervallen.
Nieuwe Bezuinigingscommi&sie.
Zooals men zich herinnert, is na hef
eervol ontslag, op hun verzoek ver
leend aan den voorzitter en leden der
Bezuinigingscommissie-Rink, tot voor
zitter d^r commissie benoemd de oud
minister van Oorlog,, luitenant-gene
raal Pop. Thans is naar het Corr.Bur.
verneemt, eerlang de benoeming te
verwachten van leden dier commissie,
o.m. de heeren F. H. Fentener van
Vlisisngen, lid van den raad van Bij
stand van de Directie van de afdeeling
Economische Zaken aan het Departe
ment van Buitenlandsche Zaken; in.
J. A. Kalff, lid der directie van de
Ned. Spoorwegen en de hoogleerareo
L. A. van Royen en ir. I. P. de Vooys
van de Technische Hoogeschool te
Delft.
De opdracht aan de nieuwe commis
sie zal het geheele terrein van de?
staatsdienst omvatten, terwijl de vroe
gere Bezuinigingscommissie alleen d»
departementen van algemeen bestuni
bestreek.
Krankzinnigenvexzorging.
In de gisteren te Utrecht gehouder
vergadering van de Vereeniging to
christelijke .verzorging van krankzin
nigen in Nederland, zijn de aftredende
bestuursleden, de beeren ds. A. M. Dor
ner en T. Plantenga, beiden voor Veld
wijk, en ds. H. W. Laman voor Den
nenoord, herkozen.
Op voorstel van het algemeen be
stuur werd besloten een nieuwe stich
ting te bouwen op het aangekochte
terrein te Vogelenzang bij Hillegom
voor de 3e klasse, Voor deze stichting
werden als bestuursleden benoemd cU
heeren R. Veldhuyzen van Zanten tc
Hillegom en D. G. J. baron van Heem
stra te Amsterdam.
Tot bestuurslid der stichting WoF
fheze werd verder gekozen mr. J. F
van Beek Calkoen te Utrecht.
Invoerrecht op versch of gekoeld
vieesch.
De Minister van Financiën brengt
ter kepnis van belanghebbenden, dat
de commissie van deskundigen voor de
vaststelling van de prijscourant ter be
rekening van 't invoerrecht op verscH
of gekoeld vieesch in haai' vergade
ring van 23 dezer bedoelde prijsco#
rant heeft vastgesteld als volgt:
Rund- en k&lfsvleesciu versch oLge*
