CHRISTELIJK DAGBLAD voorLEIDEN EN OMSTREKEN
Belanyiijkste nieuws in dit Nummer
ee JAARGANG
VRIJDAG 18 SEPTEMBER 1925
NUMMER 1621
LEIOSCH
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaalf 2.50
Per week.1 0.19
Franco per post per kwartaal 1 2.90
Dit nummer bestaat uit TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
7 Het Eerste Kamer-incident
Het incident dat gisteren Üe Eerste
Kamer in beroering bracht Is van ge-
noegzame beteekenis om daarop nog
even de aandacht te vestigen, omdat
hierbij weer zoo duidelijk bleek, hoe
de diepere beginselen toch inderdaad
de verschillende partijen scheiden,
maar ook, op hoe feilen tegenstand wij
In de komende periode hebben te re
kenen.
Aan de orde was het adres van ant
woord op de Troonrede, waarino.m
werd uitgesproken dat handhaving
van de Christelijke grondslagen van
ons volksleven, richtsnoer blijft voor
bestuur, en wetgeving.
Als weerslag daarop stelde de Com-
missie van redactie voor te antwoor
den, dat de Kamer deze uitspraak met
helangstell ing had vernomen.
De heer de Vos van Steen wijk ech
ter wenschte een meer positieve uit
spraak en wilde hier lezen: met in
stemming.
Verwacht mocht worden dat hierte
gen geen bezwaar zou worden gemaakt
Dat de rechtsche groepen dezen pas
sus met instemming vernamen, spreekt
wel vanzelf.
En de heer Rink achtte het noodig,
evenals zoovele anderen voor hem ge
daan hebben, er de aandacht op te
vestigen dat ook, de andere groepen
op 't preadicaat Christelijk aanspraak
maken En wordt ook niet voortdu
rend gepropageerd, dat de S.D.A.P.
volstrekt niet vijandig staat tegenover
het Christendom?
Men mocht dus verwachten, dat het
amendement met algemeene stemmen
zou worden aangenomen.
Maar zoo ging het niet.
Heel de linkerzijde kwam in actie.
Met heftigheid werd betoogd dat het
niet aanging hier van instemming te
spreken.
Dit teekende reeds de geesten.
Opnieuw bleek hoe men in den grond
der zaak vijandig staat tegenover de
Christelijke beginselen.
In geen geval mocht met zulk een
uitspraak instemming worden betuigd.
jVlaar daarbij bleef het niet.
'De oppositie bepaalde zich niet tot
tegenspreken en tegenstemmen, maar
toen het op stemmen aanktvam ver
liet, met uitzondering' van den heer
Rink, de geheele linkerzijde de zaal,
teneinde een beslissing onmogelijk te
maken*
Je reinste obstructie dus.
En aan dit kinderachtig gedoe werd
niet alleen meegedaan door de uiterst
linksche groepen, maar ook door het
deftige liberalendom, dat naar onlangs
de heer ter Spill betoogde, door opvoe
ding en traditie zooveel hooger staat
dan dé rest.
Heel de linkerzijde liep te hoop.
Van alle kanten laaide het vuur van
den tegenstand op.
Piltaus en Herodes sloten weer on
middellijk vriendschap
Het treurige incident bewijst Intus-
schen op hoe feilen tegenstand het Ka
binet, indien het met de verdediging
van de Christelijke grondslagen ernst
maakt, zich heeft voor te bereiden.
BUREAU: Hooigracht 35
Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936
Postbox 20
V De spoorwegen.
Met het spoorwegbedrijf is het nog
niet in orde.
Ondanks de Ingevoerde bezuinigin
gen en "het laten rijden van extra-trei
nen op Zondagen wat nu naar we
vast vertrouwen tot bet verleden be
hoort naar badplaatsen en kermis
sen, is het niet gelukt de tekorten weg
te werken.
Voor 1926 wordt nog een tekort ge
raamd van f4 millioen.
Nu hebben de spoorwegen in de vele
autobussen die ,op korte trajecten tai
van voordeelen bieden en in de nog
veel i talrijker particuliere auto's die
ook voor groote afstanden gebezigd
worden, zeker geduchte concurrentie.
En het zal de vraag zijn of bet in
do gegeven omstandigheden wel ooit
mogelijk zal zijn de tekorten weg te
werken en wat niet minder noodig
is de sohrikkelijk booge tarieven te
veriagen.
Maar juist daarom doet het zoo ei
genaardig aan, dat geen enkele poging
wordt gedaan om een reeds lang ge
vonden lak te stoppen. -
Reeds meermalen is er de aandacht
op gevestigd, dat de eerste klasse de
zwakste plek vormt bij onze spoorwe
gen. Naar verhouding worden bier de
grootste verliezen geleden, en die ver
liezen zouden nog grooter zijn indien
de Regeering door allerlei ambtena
ren eerste klasse te laten reizen, deze
luxe-rijtuigen niet kunstmatig bevolk
te. Door afschaffing van de eerste
klasse lou dus in de eerste plaats de
zoo gewenschte versobering worden
gediend, terwijl bovendien de positie
van bet spoorwegbedrijf zou worden
versterkt.
Maar van plannen in deze richting
boort men niet
Er wordt wel gepompt, maar de lust
om dit lek te stoppen, schijnt heel
gering.
Tot schade van 's lands schatkist en
tot nadeel van de belastingbetalers.
STADSNIEUWS.
GEMEENTEBEGROOTING 1926.
IV.
Van het volgende hoofdstuk „Eigen
dommen niet voor d. publieken dienst
bestemd" valt weinig te vermelden.
Een belangrijke post, n.l. die betrek
king hebbende op het onderhoud en
de administratie van bezittingen niet
voor den publieken dienst bestemd enz.
is geraamd op f50644 of ruim f2000
hooger dan het vorige jaar. Blijkbaar
krijgen de huizen en andere gebouwen
die de gemeente verhuurt een behoor
lijke beurt. Voor dit doel is althans
bijna f1400 meer uitgetrokken, waar
door het zooeven genoemde artikel al
voor een goed deel verklaard is.
Vervolgens komen we aan het open
baar, gewoon lager onderwijs, waar
van de uitgaven zijn geraamd op
f 608596, of ruim f 91.000 lager dan op de
vorige begrooting Daar echter de in
komsten nog sterker zijn gedaald, be
teekent dit geen voordeel voor de ge
meentekas. Integendeel, terwijl voor
deze afd. het vorig jaar een tekort ge
raamd werd van f 174.490, wordt nu het
tekort geraamd, op f188.168 of ruim
£14000 meer. Voor een groot deel is
dat een gevolg hiervan, dat het vorig
jaar de opbrengst der schoolgelden
werd geraamd op f 63000, welk bedrag
nu tot f37000 teruggebracht is. Dit
wordt gedaan omdat de vorige raming
die gebaseerd was op de werkelijke
ontvangsten in 1923 n.l. ruim f63000
te hoog is gebleken.
In 1924 toch, een jaar later dus, was
dit bedrag gedaald tot ruim f32000
Een zeer sterke en bijna onverklaar
bare teruggang, die misschien verband
houdt met de in 1924 gewijzigde ver
ordening en waaruit weer opnieuw
blijkt, hoe noodzakelijk het is dat de
schooigeldregeliing op een anderen voet
wordt geregeld.
Voor jaarwedden en wedden der on
derwijzers is uitgetrokken f410 923,
waarvan een bedrag van f341.728 door
het Rijk wordt vergoed. Het vorig jaar
waren deze wedden ger. op f496.959
De kosten van het instandhouden
van schoolgebouwen enz. is geraamd,
op f17346 (een bedrag dat ongeveer
f 500 hooger is, dan het vorig jaar werd
uitgetrokken.
De post onderhoud 'schoolmeubelen
is lager dan het -vorige jaar, n.l f8350
(v. j. f8560). Voor aanschaffen en on
derhoud van schoolboeken, leermidde
len enz. is f18548 uitgetrokken of f 17
minder dan bij de vorige begrooting.
Verlichting, verwarming enz. waagt
f34500 of ruim f1000 meer dan het
vorige jaar.
Voor schoolbibliotheken is uïtgetrok
ken f 900 (v. j. f 520). Uit de ingekomen
aanvragen is n.l. gebleken dat een ver
hooging van dezen post met f380 noo
dig is.
Ook van het openbaar uitgebreid
lager onderwijs geldt, dat de uitgaven
lager zijn geraamd dan het vorig Jaar
(f 1032.70 tegen v. j. f111542) maar "dat
niettemin het nadeelig saldo voor de
gemeente zeer belangrijk is gestegen,
n.l. van f25.593 tot f38789, wat een
verschil maakt van ruim f13000, een
gevolg van het feit dat de Rijksbijdrage
is gedaald, waardoor de kosten voor
de gemeente vermeerderden.
De kosten voor het openbaar buiten
gewoon lager onderwijs zijn in totaal
geraamd op f37063, terwijl de inkom
sten zijn geraamd op f29547.
Het openhaar voorbereidend onder
wijs zal volgens deze begrooting voor
de gemeente een uitgaaf met zich bren
gen van f69784. De inkomsten zijn ge
raamd op f2450 aan schoolgelden en J
f1550 aan pensioenbijdragen, terwijl
op de begrooting o.m. de volgende uit
gaafposten voorkomen: jaarwedden
f 43825, kostenschoolgebouwen f 6810,
verlichting verwarming enz. f5325.
Wij maken hierbij meteen melding
van wat door de gemeente voor het
bijzonder voorbereidend lager onder
wijs wordt uitgegeven, n.l. f27000 of
f13600 meer dan het vorige jaar. In
hoofdzaak is dit een gevolg van de
sterke uitbreiding van dit onderwijs.
Voor. de Chr. bewaarschool aan den
Heerensingel is n.l. uitgetrokken f 4870
terwijl-een bedrag van pl m. f9000 is
gereserveerd voor nog in behandeling
zijnde nieuwe aanvragen.
De uitgaven voor het bijzonder lager
onderwijs zijn in totaal geraamd op
f 276200 of ruim f 53000 hooger dan het
vorig jaar. Bovendien moesten de ont
vangsten te dezer zake f,11000 lager
worden geraamd, zoodat de zuivere
kosten voor de gemeente stijgen met
ruim f64000.
De post boventallige onderwijzers is
verhoogd van f 23000 op f 35000, waar
bij dan nog komt een bedrag van
f3000 voor pensioenbijdragen. Voor de
instandhouding van bijzondere scho
len is uitgetrokken f84000 (vorig jaar
f 77000) voor vergoeding terreinen en
gebouwen f 37250 (v. j. f 36230) en
voor aflossing van geldleeningen ten
behoeve van het bijz. onderwijs f27723
Voor het hijzonder vervolgonderwijs
is in totaal f 7000 op de begrooting
gebracht en voor het bijzonder uitge
breid lager onderwijs f 30848 (vorig j.
f 27933) De uitkomsten zijn echter ook
belangrijk hooger geraamd dank zij de
meerdere opbrengst van de schoolgel
den (f 10700, v. j. f 7000), zoodat de zui
vere kosten voor de gemeente zijn ge
daald van f 20713 tot f 18608.
Voor vergoeding boventallige onder
wijzers is uitgetrokken f 5000 (vorig j.
f 3500) voor kosten van instandhou
ding scholen f 8000 (v. j. f 6600) en
voor vergoeding voor terrein en gebou
wen f 5550 (v. j. 7835).
De uitgaven der Kweekschool voor
onderwijzers zijn geraamd op f46147
(v. j. f 35552) welke verhooging een
gevolg is van de hoogere salarieering
Hiertegenover staat echter aan bijdra
gen van het Rijk een bedrag van
f 42376.
Leidsche Christel. Oranfevereeniging.
Ter afwikkeling van eenige huishou
delijke zaken en ter bespreking van
feestplannen hield gisteravond de
Leidsche Christelijke Oranjevereen
in het gebouw Nathanaël in de Mori-
aansteeg een zeer geanimeerde leden
vergadering.
Helaas was volgens een mededeeling
van den waarnemend voorzitter, 'den
beer J. v. d. Steen de voorzitter, Ds.
H. Thomas nog niet zoodanig hersteld
dat hij de vergadering kon leiden. On
der instemming uitte spr. zijn beste
wenschen voor 's voorzitters volledig
herstel.
De secretaris, de heer L. Boekk^i
las vervolgens de notulen der vorige
feestvergadering, welke ongewijzigd
werden vastgesteld.
Eenige huishoudelijke zaken waar
over reeds in vorige vergaderingen uit
voerig was gesproken, werden door 't
bestuur nader uiteengezet, waarna de
vergadering het beleid van het functi-
onneerend bestuur goedkeurde.
Tevens hechtte de vergadering haar
goedkeuring aan het nieuwe huishou
delijke reglement, waarin verschillen
de wijzigingen vervat zijn, voorname
lijk betrekking hebbend op de bevoegd
heid van de ledenvergadering ten aan
zien van de uitvoering van feestplan
nen. Vervolgens werd een uitvoerige
bespreking gewijd aan- de viering van
de a s. feesten: de 3 Oct. herdenking
en het zi!ve»en huwelijksfeest van H
M. de Koningin en Z. K. H. Prins Hen
drik Besloten werd de beschikbare
middelen in hoofdzaak aan te wenden
voor eer. grootsche viering van het
laatstgeoemde feest in de maand Fe
bruari, opdat dit vooral goed tot zijn
recht kome.
De traditioneole 3 October feest
avond, die lioel veel kosten met zich
brengt en docr de feestelijkheden in
de stad uiteraard niet zoozeer als eon
behoefte wordt gevoeld, zou dan dit
maal kunnen vervallen en worden ver
vangen door een feestelijke viering van
d;n verjaarde? der Oranjevereeniging
op 2i November a.s.
Na breedvoerige discussies vereanig-
de zich de vergadering met alle voor- J
stellen van het bestuur.
Er zal aan de leden gelegenheid ge
geven worden om plannen voor de nu
besproken feesten samen te stellen en
in te dienen, terwijl ook het bestuur
zulks doen zal. Op een binnenkort te
houden ledenvergadering zullen dan
die plannen worden vergeleken en de
finitief vastgesteld.
De vergadering was vrij goed be
zocht en had een prettig verloop.
Postbestelling op Zondag.
Aan de Kamer van Koophandel en!
F abrieken voor Rijnland was ver
zocht advies uitte brengen omtrent de»
Imogelijkheid van opheffing der Zon-
dagsbestelling. Aan dit verzoek is vol
daan. Wij' laten bedoeld advies in zijn
geheel volgen:
In antwoord op het schrijven Uwer
Inspectie van 1/ Augustus 1925 No.
4684-1-48, heeft de Kamer van Koop
handel en Fabrieken voor Rijnland te
Leiden de eer .U. het volgende mede
te deelen:
iVoIgens besluit der Kamer van
Koophandel ,is .omtrent bovenstaand
onderwerp een onderzoek ingesteld,
naar de meen ing van die organisaties'
in het district Rijnland, welke door
haar algemeen karakter daarvoor in
aanmerking kwanten.
Op grond van de meening der leden
en ae adviezen dier organisaties doet
de Kamer van Koophandel Uwe In
spectie bij dezen het volgende ad
vies toekomen:
In het algemeen heeft de Kamer
geen bezwaar tegen de voorgenomen
opheffing der toch al zeer beperkte
Zondagsbestelling, indien gelegenheid
gegeven wordt op geschikte tijden de
poststukken af te halen, mits echter
daarbij Uwe Inspectie de overtuiging!
heeft, dat er zich vroeger of later
geen bezwaren zullen voordoen, welke;
de voordeelen van bezuiniging en Zon
dagsrust wederom illusair maken.
De Kamer denkt daarbij aan de
mogelijkheid, dat te groote waarbor-
§en geëischt worden en moeten wor-
en ten aanzien van de bevoegdheid
dergenen, die de stukken koi.^n af
halen; aan de mogelijkheid, dat de
openstellingsuren te kort zouden du.-
ren, waardoor het publiek te lang zou
moeten wachten en te veel ongerief
zou lijden; aan de mogelijkheicf, dat
de openstelling op ongeschikte tijden
zou plaats hebben en dergelijke.
De Kamer van Koophandel meent
echter bovendien aan haar advies na
drukkelijk de voorwaarde te moeten
verbinden, dat er, indien noodig ex
tra maatregelen worden getroffen, oral
zooveel mogelijk de bestelling vaq
alle daarvoor ïn aanmerking
komende stukken nog des Za
terdags te doen geschieden, daar deze*
'stukken anders tot Maandag bli]veni
liggen.
De Kamer vertrouwt derhalve, dat
deze aangelegenheden, speciaal van'
uit het standpunt van handel een nij
verheid, terdege door Uwe Inspectie!
onder ae oogen gezien zullen worden,
opdat bij doorvoering van de voor
genomen maatregelen, noch de re
delijke eischen van het publiek, noch'
de bezuiniging of de gewenschte Zon
dagsrust in het gedrang zullen komen.
In verband met het vermelde' in
de voorlaatste alinea kan nog mede
fedeeld worden, dat er eene besprer-
ing is orehouden met den Directeur
van het Postkantoor te Leiden, welke
zoo welwillend was een onderzoek toe|
te zeggen naar het belang en de mo
gelijkheid van extra maatregelen, die(
getroffen zouden kunnen worden om
de bestelling van poststukken nog
zooveel mogelijk des Zaterdagavondsi
te doen geschieden.
3-October vereeniglng.
Men deelt ons het volgende mede:
De door verschillende firma's ge
vraagde geheimhouding hunner deel
name aan den Reclame-Optocht is
oorzaak geweest, dat de oecr. der
3 Octobervereen. dit jaar meer heeft
moeten zwijgen, dan anders het ge
val is.
Toch belooft de Optocht een suc
ces te worden, want circa 20 vai*
buiten Leiden en meer dan 40 bin
nen Leiden, nemen er aan deel.
Hieronder Zijn diverse schakeerin
gen; meerderen komen ook met meer
dan één wagen.
Er zullen zijn 6 Muziek-corpsen, te
zamen méér aan 300 man.
Als bijzonder groote attractie zal
ook uitkomen een wagen van de Néd.
Seintoestellenfabriek te Hilversusum.
welke fabriek hier ter stede wordt
vertegenwoordigd door de fa de Vries"
en Stevens. Op deze wagen komt een
vergroot radio-toestel met antenne
van 3 Meter hoog en eveneens een
zevenmaal vergroote luidspreker.
Deze wagen zal in den Optocht ge
regeld Muziek leveren, vroolijkemui
schen en populaire wijsjes, ook r.\
door den luidspreker at en toe Ui -
roepen worden gedaan. W'at zal v» -
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone advertentiën per regel 221/» cent
Ingezonden Mededeelingen, dubbel tariefc
Bij contract, belangrijke redactie.
Kleine advertentiên bij ToomitbeUling
van ten hoogste 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent
Binnenland.
Jhr. Mr. Ruyg de Be^renbroock is
door H. M. de Koningin benoemd tof
voorzitter van de Tweede Kamer.
De rijksmiddelen brachten over de
afgeloopen maand <3.41 millioen min
der op dan over Ang. 1924; over de eer
ste acht maanden i 15.51 millioen meer
dan over die periode van het vorig jaar.
Obstructie in de Eerste Kamer.
Buitenland.
De honding der Dnitsch-natlonalen
met betrekking tot het veillgheidspact
De Turken ontkennen de Christen
deportaties nit Mosoel. Van Engelsche
zijde daarentegen worden weer nieuwe
gemeld.
De Engelschman Horst verzet zich
tegen het Nederlandsche voorstel inza
ke de ontwapeningsconferentie.
den geroepen, bleef een geheim voor
:ons.
Meerdere Leidsche firma's hebben
zeer veel werk van hun deelname ge
maakt en het laat zich aanzien, aat
de geplaatste tent a. d. Hoogen Rijn
dijk weldra te klein zal blijken.
De 3 Octobervereen. zelf heeft eien
fraaie praalwagen laten ontwerpen,
door den heer B. Planjer. De be-
noodigde meisjes komen natuurlijk
van Brunhilde. Mevr. Konings^Die*
zorgt daarvoor. Ook komt Brunhilde
zelf als vereeniging uit.
Bijzonder mooie wagens zullen ook
komen van de firma's B. de Koning1
Donkersteeg, ook in vferband met het
gouden jubileum dezer firma; Gebr.
Blonk, Kort Galgewater; Banketfa-
briek de Bij; Splinters Deken- en
BeddenhandelVergulden Turk; Post
Driekronen limonade, Oude Singel;
R. H. VVi. Fabrieken, terwijl ook een'
zeer mooie groep gevormd zal wor
den door de N.V. de .Leidsche Ma
nege. Deze laatste zal dis aantrekke
lijkheid op het terrein a. d. Hoogen'
Rijndijk een caroussel rijden. Onder:
de büitensteedsche firma's hoorden
wij namen als Pleines' Zeepfabrieken
Blue Band. Bierbrouwerij d'Oranje-
boom, Yollenhovens bierbrouwerij,
Kukirol, Alio Spree en nog anderen,
waarvan ook enkelen het geheim be
waard wenschten te zien.
Totaal kan de optocht wel meer
dan 70 wagens komen te bevatten.
Naar wij vernemen zal door leidens
straten nimmer een dergelijk lange
stoet zijn getrokken. In grootte zaif
deze Optocht ook wel de grootste
zijn, die ooit in ons land is v ertoond.
Er zijn fraaie prijzen uitgeloofd,
voorts krijgt ieder aeelnemer-niet-prijs
winner een zilveren souvenir.
In het vroege morgenuur zullen 4
muziekcorpsen door de stad gaan. Er
mag geen mensch dien dag laat op
staan.
Het Tapansch Dagvuurwerk in de
Aalmarkt zal ook veel bekijks vragen,
en er zijn zeer interessante nummers
onder.
De oude traditie, om concerten aan
te bieden in Zomerzorg en Zomerlust
heeft het Bestuur de 3 Oct. V©r. dit
jaar hersteld.
Het 3-October-lid op ©enigszins, rij
peren leeftijd kan daar rustig profitee-
ren, en met de nieuwe exploitatie van
Zomerzorg kan men verzekerd zijn dat
het daar goed zal zijn.
Waar de feesten dit jaar op een Za
terdag zijn, mag verwacht worden dat
een stroom van bezoekers te Leiden
zullen komen.
Hollandsche Mij van Landbouw.
In het clublokaal van café „Den Burcht
liield de Hollandsche Mij. van Land
bouw een algemeene vergadering onder,
'presidium van den heer Joh. C. Bakker.
De notulen der vorige vergadering,
door den secretaris, den heer N. van Oos
terhout gelezen, worden onder dankzeg
ging aan den secretaris goedgekeurd.
Naar aanleiding van het in de vorige
vergadering ingekomen aanbod van den
heer Kroon om een lezing te houden over
Zuid-Afrika, deelt de Voorz. mede, dat
men daaromtrent inlichtingen heeft mge-
iwonnen bij den heer Molhuysen, secreta
ris van het Kon. Ned. Landbouw-Comité,
naar wier. de heer Kroon had venvezen.
De heer Molhuysen antwoordde, dat hem
uit'het schrijven der af deeling bleek, dat
tie heer Kroon in strijd rftet zjjn belofte
weer naar hem verwezen had. Inmiddels
deelde de heer Molhuysen mede, dat bet
steeds onvoorzichtig is op aanbiedingen
over emigratie in te gaan zonder dat men
weet wat daar te wachten staat. Op het
•genb.lik is een onderzoek gaande over
den toestand van en de emigratie naar
^uid-Afrika. Waar het
