CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
6e JAARGANG
ZATERDAG 5 SEPTEMBER T925
NUMMER 1610
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal 2.50
Per week i 0.19
Franco per post per kwartaal i 2.90
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone advertentiën per regel -221/» cent
Ingezonden Mededeelingen, dubbel tari*L
Bij contract, belangrijke reductie.
Kleine advertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden dago-
lijks geplaatst ad 40 cent.
BUREAUHooigracht 35 jÖSfc# Tel. 1278, Postgiro 58936
LeidenPostbox 20
hit nummer beslaat uil ÏWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
Calvinisme en kunst.
Het liberale „Vaderland" gaf een
dezer dagen een beschouwing over de
jongste verleening van ridderorden.
Het blad sprak zijne teleurstelling
uit over het feit dat onze coryphaeën
op 't gebied van wetenschap en kunst
zoo stiefmoederlijk werden bedeeld en
het voegde daaraan toe:
„Het geval is zoo verbijsterend, dat
wij ons afvragen of tegen den adat de
voordracht voor de decoraties, niet
meer is opgemaakt door het ministe
rie waarin de Visser nog zat, en of wij
hierin reeds de hand van Rutgers moe
ten zien. die als fanatiek Calvinist
alle kunst nit den booze vindt."
Hier wordt dus geïnsinueerd, niet
alleen dat Minister Rutgers alle kunst
uit den booze acht, maar ook, dat hi.i
zulks doet als Calvinist.
Calvinisme en kunst vormen dus
volgens dezen liberalen schrijver een
tegenstelling.
Wie een voorname plaats in de we
reld der kunst inneemt, kan niet de^
Calvinistische wereldbeschouwing dee
len en omgekeerd, wie zich een Calvi
nist noemt, wie met Calvijn buigt voor
de opperste Souvereiniteit Gods eD
wie in alles cle eere Gods wenscht te
zoeken, hij moet vijandig staan tegen
over de kunst en alle kunst uit den
booze achten.
Bij het lezen van dergelijke theorie-
en, heter gezegd fantasiën, denkt men
onwillekeurig aan wat Dr. Kuyper in
zijn bekende Stone-lezingen over dit
onderwerp leerde.
Speciaal werd daarin de vraag aan
de orde gesteld, wat uit het Calvinis
tisch beginsel voor het wezen van de
kunst voortvloeit, m.a.w. of er in de
levens- en wereldbeschouwing van
net Calvinisme voor de kunst plaats
is, en zoo ja, welke plaats.
En dan luidt het antwoord, een ant
woord dat met een reeks van voor
beelden nader wordt toegelicht, dat
Calvijn de kunst in al hare vertakkin
gen eerde als een gave God9, nader
als een gave van den Heiligen Geest,
dat hij de machtige uitwerking der
kunst op het gemoedsleven ten volle
begreep en dat hij haar bestemming
zag in het verheerlijken van God die
ze ons schonk, in de veredeling des
levens, in het ons schenken van hoo-
ger genot en zelfs van gewoon ver
maak.
Bij het eerste optreden van de kunst
in Jubals tent wijst Calvijn er op, dat
hier gehandeld wordt van treffelijke
gaven van den Heiligen Geest en dat
deze kunst vindingen schitterende blij
ken waren van Goddelijke goedgun
stigheid.
En in zijn commentaar op Exodus
verklaart hij. dat alle kunsten uit God
vloeien en te eeren zijn al9 Goddelijke
uitvindingen.
Wie zoo de dingen beziet, wie God
erkent als den oppersten kunstenaar,
en bouwmeester, die kan niet vijandig
staan tegenover de kunst.
„Is en blijft, zoo merkt Dr. Kuyper
dan ook op, Gods souvereiniteit het
uitgangspunt van geheel de richting
van het Calvinisme, dan kan kunst
niet uit den Booze zijn, want Satan
schept niets; al wat hij vermag is goe
de gaven Gods misbruiken.
En ook kan dan de kunst evenmin
uit den mensch zelf zijn, want als cre
atuur kan de mensch met niets anders
werken dan met de krachten en ga
ven, die God hem verleent.
Is en blijft God Souverein, dan kan
de kunst niet anders tooveren dan
naar de ordinantiën door .God haar
gesteld, toen Hij zelf de Opperste Kun
stenaar deze wereld tot aanzijn riep
Dat het kunnen, het kunstvermo
gen in de menschelijke natuur bestaan
kan, danken we aan onze schepping
naar den heelde Gods.
God is en blijft de Opperste Kunste
naar. Hij als God is alleen de oor
spronkelijke en wij zijn niets dan dra
gers van zijn beeld.
Neen. hét Calvinisme staat niet vij
andig tegenover de kunst.
Het omgekeerde is het geval, het
verheft, het veredelt de kunst, en het
geeft aan de kunst een eigen een schoo
ne taak.
Want, om nog eenmaal het reeds ge
citeerde werk aan te halen, erkent ge
dat de wereld eens schoon was, nu
door denvloek ontredderd wierd,
maar eens door de eindcatastrophe in
een heerlijkheid zal ingaan die nog
hooger staat dan het oorspronkelijke
paradijsschoon, dan heeft de kunst de
mystieke taak, om door het heimwee
naar het verloren schoon tot de voor
uitgenieting der komende heerlijkheid
op te klimmen.
En dit laatste is metterdaad de Cal
vinistische belijdenis.
Op haar standpunt, bij haar diep
besef van zonde en genade en verlos
sing door Christus Jezus, kan de kunst
niet anders zijn dan een gave van den
Heiligen Geest aan ons geslacht, om
ons. in en achter het ingezonken leven
een rijken, heerlijken achtergrond te
doen ontdekken, die heenwijst naar 'n
realiteit waarin eens alle gevolg van
zonde en vloek zal overwonnen zijn.
Het Calvinisme stelt zich tegen alle
misbruik van de kunst.
Het veroordeelt de uitwassen van
de kunst
En het doet niet mee aan een zieke
lijk dweepen met en vereeren van de
kunst, omdat het de kunst ziet als
een gave Gods, die niet aan haar doel
beantwoordt, wanneer ze niet opwekt
tot verheerlijking van God.
Maar het Calvinisme „staat tegen-
over de kunst niet vijandig.
En het i9 alleen omdat zij met het
wezen van het Calvinisme ten eenen-
m~'. onbekend is, dat „Het Vader
land" kan beweren dat Minister Rut
gers a 1 s Calvinist, alle kunst uit den
booze vindt.
V Eenheid.
In de dagen die achter ons liggen
stonden ook verschillende rechtsche
groepen soms vrij scherp tegenover
elkaar.
In 't gezicht van den vijand i9 er een
vrjj bittere strijd gevoerd en hebben
de gemeenschappelijke vijanden meer
malen gelegenheid gehad om te jui
chen over zooveel krachthrekende ver
deeldheid.
En in en door dat alles werd het
trekken van de bioederband vaak niet
meer gevoeld en wat erger was, werd
de naam des Heeren gelasterd.
Nu zijn de geschillen, voorzoover ze
althans niet gefingeerd waren geble
ven. Er is verschil van meening over
sommige punten van staatkundig be
leid.
Opzichzelf is dat geen bezwaar.
En er is geen enkele reden om die
verschillen weg te doezelen of ze dood
te zwijgen.
Maar wel mag, meer dan in de afge-
loopen periode worden bedacht, dat
er in dien ouderlingen 9trijd eén groot
gevaar ligt.
Wel mag worden bedacht dat twee
dracht, ook al zien we dat niet altijd
even duidelijk, toch onherroepelijk de
kracht breekt.
Daarom blijft bij alle verschil van
meening noodzakelijk, niet in de eer
ste plaats te zoeken naar wat schei
ding kan maken, maar naar wat ver
een igt.
De revolutiepartijen zullen in de toe
komst zeker niet minder hunne kracht
ontplooien dan in 't verleden.
Welnu, laten zij dan tegenover zich
vinden de belijders van den Christus,
zoo al niet vereenigd, dan toch dicht
naast elkaar, met geen andere be
geerte dan het Koningschap van Jezus
Christus te bevestigen.
STADSNIEUWS.
DE STORMRAMP.
Bij den Penningmeester van het
Stormramp-Comité zijn weder de vol
gende giften ingekomen:
Dr. H. Th. f3, Mej. S. J. H. f 10, Too-
neel 't Eerste Leidsche Klucht en Re
vuegezelschap f 10. M. J. S. f2, Th. E.
f5, H. v. d .S. f 1.50, Fam. L. f15, Prof.
Mr. E. M M. f 25, Prof. Dr. A. J. W. f 15
Een bedrag van f 15.000 werd over
gemaakt naar den Penningmeester
van het Nationaal Steuncomité „10
Augustus 1925" te Amsterdam.
Giften worden nog gaarne inge
wacht bij den Penningmeester, den
heer S. Muys van de Moer, Plantsoen
49, Gironummer 57471.
Tentoonstelling Avondteekenschool
Gisterenavond is de tentoonstelling
van teekenwerk van leerlingen der
Avond-vakteekenschool in het gebouw
v. d. R. K. Volksbond geopend.
Behalve de leerlingen ,wien een ge
tuigschrift werd toegekend en zij die
een diploma hadden behaald en e enige
ouders van leerlingen, kon de voor
zitter van het schoolbestuur welkom
heeten den Burgemeester van Leiden,
wethouder Sanders, Bestuur van de
St. Jozefsgezeillenvereeniging, direc
teur en leeraren en meerdere bestuurs
leden van vakafdeelingen.
Was de voorzitter vol lof over het
personeel der school, niet hetzelfde
mocht hij getuigen van de ouders der
leerlingen.
Het ongeoorloofde verzuim was, niet
tegenstaande mededeelingen den ou
ders verstrekt, zeer groot.
Het aantal leerlingen was bij het
inschrijven voor den 'afgeloopen cur
sus 2Ï4, waarvan 9 tijdens den duur
van den cursus de school verlieten, 1
slechts wegens wangedrag. Van de in
geschreven leerlingen behoorden er
108 tot de RK. en 106 tot den Protes-
tantschen Godsdienst
Bevorderd werden van Masse 1
naar 2 55, van 2 naar 3 33, van 3 naar
4 33 en van 4 naar 4 voortgezet onder
wijs 13 leerlingen.
Vervaardigd werden 1991 teekenin-
gen. Na deze mededeelingen werd aan
de navolgende leerlingen het ingevol
ge art. 29 der Nijverheidsonderwijs
wet voorgeschreven getuigschrift uit
gereikt:
P. Beurze, Vakteekenen aan Metse
laars; H. Buis'en W. F. Marcelis, Vak
teekenen aan Timmerlieden; J. Oos-
térlee* Vakteekenen aan Timmerlieden
en Meetkunde; A. Bogerman, Hout- en
Marmerschilderen, H. v. d. Berg, A
E. van der Schaft, Vakteekenen aan
Machinebankwerkers en Meetkunde;
H. G. van Hees, Vakteekenen aan Elec
triciens en Meetkunde; G. L. J. Kloos.
Vakteekenen aan IJzerconstructiebe-
werkers en Meetkunde; E. S. Prins,
Vakteekenen aan IJzerconstructiebe-
werkers.
De voorzitter wenscht de oud-leer
lingen, die thans de school verlaten,
in het bezit van het getuigschrift en
verrijkt met de verkregen kennis ge
luk en hoopt, dat zij in hun verder
leven steeds zullen toonen eens leer
lingen van de Avondteekenschool van
d. Ned. R K. Volksbond afd. Leiden te
zijn geweest en stelt hun den anderen
leerlingen ten voorbeeld, die, zoo zij
blijven volharden ook eens in het be
zit van dit getuigschrift zullen komen.
Voor vorderingen in de teekenvak
ken werd den volgenden leerlingen een
eervolle vermelding toegekend:
P. F. Atten en P A. Brussel, Hand-
teekenen klasse IA; P. F. Atten, H v
d. Linden en P. A. Brussel* Rechtlijnig
teekenen klasse IA; J. L. Sommeling:
Rechtlijnig teekenen, klasse 1 C.
C Anker, C. Boers, C. J. Knoop, en
G. J. Voorwinden, Handteekenen klas
se 2A; K. Beumer C. van Leeuwen, J.
B. van Rooden, J. Slootweg, C. Anker,
C. Boers en G. J. Voorwinden, Projec-
tieteekenen klasse 2A; J. J Barend se
G. A. van Dijk, J. Jonk, G. van Mourik
en G. van Nes, Handteekenen klasse
2B; J. Jonk, A. Lepelaar, F. van'der
Velden, J. F. N. Visser, Projectietee-
kenen, klasse 2B; E P. Bakels, C. Ch.
van Ingen, C. Klinkenberg, N. J. van
Rijt, Vakteekenen klasse 3 A; L. Cavé,
Handteekenen, klasse 3B; L. Cavé, F.
H. Kok, en F. Otte,- Vakteekenen klas
se 3B; A. H. Hombergen, Vakteekenen
klasse 3 C; W. J. Kokkedee, Vakteeke
nen klasse 3D; C J. H. Bovenlander,
W. van Dorp, C. M. Middelkoop, H
Vermond en Th. C. van Wielingen,
Vakteekenen klasse 4A.
Hierna werden de aanwezigen ver
zocht de tentoonstelling der teekenin-
gen te bezichtigen.
Nog wordt verzocht mede te deelen,
dat blijkens de davertentie in dit num
mer Maandag, Dinsdag en Woensdag
van 7.30 tot 9 uur gelegenheid bestaat
zich voor den nieuwen cursus aan te
melden en dat ook de oud-leerlingen
zich dan opnieuw moeten opgeven.
Het onderwijs omvat de navolgende
vakken: Ned. Taal, Rekenen, Meetkun
de Vormleer, Projectie leer, Hauteeke-
nen, Rechtlijnig teekenen Projectietec-
kenen, Thearievakteekenen, Voorbe
reidend vakteekenen, vakteekenen.
voortgezet vakteekenen en Hout- en
Marmerschllde en
De Leidsche Winkelstand.
Met de nadering van het wintersei
zoen maken verschillende zaken zich
weer gereed om het publiek te voor
zien van warme, en mooie kleeding.
Wat de damesmode betreft neemt daar
bij het bontwerk een eerste plaats in.
Men zegt dat er nog steeds Leidsche
dames zijn die meenen dat zij heusch
naar elders moeten om zich van het
gewenschte op dit gebied te voorzien;
geen wonder dat onze Leidsche win
kelstand zich beijvert om dezen ver
keerden indruk weg te nemen.
Het reeds 45 jaar bestaande „Bont
huis" der fa. Geise en Strotman^ieu-
we Rijn legt zich sedert eenigen tijd
op niets anders dan speciaal de bont
bereiding toe, en dank zij doelmatige
inrichting, goede hulpmiddelen en des
kundige werkkrachten waarover zij
beschikt, is zij in staat aan alle ei-
schen te voldoen, en dat zij het ook
doet, bewijst wel de aftrek die haar
artikel heeft. Zelfs naar andere en
grootere plaatsen.
Het sierlijke, naar het ontwerp
van een Haagsch architect in moder
nen stijl opgetrokken winkelpand op
den hoëk DoezastraatOude Hoefstr.
is vandaag in gebruik genomen door
den heer M. W o 11 e r s, sigarenfabri
kant alhier, die er zijn derde tabaks
en sigarenwinkel in heeft gevestigd.
De heer Wolters is erin geslaagd het
nieuwe pand keurig in te richten,
waarbij hij de medewerking had van
de fa. Walraven en Meiman, die een
fraaie moderne winkelopstand maak
te, terwijl de heer D. Teske een elcc-
trische lichtinstallatie aanlegde, die'1
in het artistieke geheel goed past. Het
schilderwerk werd verzorgd door den
heer Martijn en mag ook gezien wor
den. Zooals men weet is de heer Wol
ters, die eigen fabrikaat in den handel
brengt, voorstander van den koristen
weg, in dit geval die van den fabri
kant naar den gebruiker. Ongetwijfeld
zal deze nieuwe zaak ertoe mede wer
ken kunnen, dat nog meerderen daar
van gebruik maken.
De Hulpveveeniging tot bevorde
ring van de Zendingszaak hoopt de
wintercampagne aan te vangen met
een Zendingssamenkomst in de Hoog-
landsche kerk, waar als sprekers zul
len optreden Ds. Brouwer, Zendings-
director en Ds. J. G. W. Goedhard, ter-
wijil muzikale medewerking is toege
zegd door een daarvoor gevormd strijk
ensemble en de Chr. zangvereeniging
„Hallelujah" te Rijnsburg. Het gehee-
le muzikale gedeelte komt onder lei
ding te staan van den heer J. Noor-
d&nus.
Het wijkbestuur van wijk 8 der
Ned. Herv. Gemeente, waar Ds. Groot
Enzerink arbeidt, heeft naar gemeld
wordt, besloten tot het uitgeven van
een maandblad ten dienste van den
wijkarbeid in dit gedeelt Het blad
zal den 15en September voor het eerst
en vervolgens den 15en. van iedere
maand verschijnen.
In wijk 4 van de Ned. Herv. Gem.
bediend door Ds. J. G. W. Goedhard,
worden pogingen gedaan om te komen
tot de oprichting van een christelijke
zangvereeniging, mecle ten dienste van
de Evangelisatie.
Op 22, 23 en 24 September a.s. zal
in Gebouw Prediker, Jan Vossensteeg
een bazar gehouden worden ten bate
van het wijkgebouw „Pniël" aan de
Middelstegracht ,in de wijk van Ds.
J Riemens.
BINNENLAND.
2Ulveren huwelijksfeest van H. M. de
Koningin.
De Soesoehoenan van Solo laat zich
ter geleg'enheid van het zilveren hu
welijksfeest van H. M. de Koningin
o.a. door zijn oudste dochter Ratoe
Alit en haar echtgenoot Pangeran Ario
Mataran, in Holland vertegenwoordi
gen.
Begrafenis prof. mr. W Zevenbergen
Gistermiddag is op Nieuw Eik en
Duinen t,e 's-Gravenhage ter aarde be
steld het stoffelijk overschot van prof.
mr. W. Zevenbergen, hoogleeraar in
de juridische faculteit aan de Vrije
Universiteit te Amsterdam. Vooraf
werd ten sterfhuize aan het Stadhou-
iersplein een lijkdienst gehouden,
waarin voorging Ds. Buffinga uit Rot
terdam.
Op de begraafplaats hadden zich ve-
Belangrijkste nieuws in dit Nummer.
Binnenland.
Begrafenis Prol Mr. W. Zevenber
gen.
Buitenland.
De Volkenbond benoemt een kleine
commissie om de Mosoel-kwestie te
onderzoeken.
In Pruisen worden nieuwe landdag-
verkiezingen verwacht.
De besprekingen tusschen Rusland
en Duitschland over handelsver drager
Bijzonderheden omtrent de spoor
wegramp te Bayonnp.
len vereenigd. Onder hen werden op
gemerkt de hoogleeraren aan de Vrije
Universiteit, dr. A H. van Schelven,
dr A. Goslinga, mr. P. A. Diepenhorst,
de rector-ma£nificus dr. L. Bouwman,
dr. H. J. Pos, dr. G. Ch. Aalders, mr.
A. Anema namens het college van di
recteuren, de minister van Financiën,
de heer H. Colijn; mr. P. S Gerbrandy,
lid van Ged. Staten van Friesland; de
minister van Staat, de heer Idenburg;
het lid van de Algemeene Rekenkamer
de heer Joh. Krap, en de heer M. Ger
mans uit Amersfoort, vertegenwoordi
gende de J. P. Adolf stichting; eindelijk
de heeren H. Bavinck en J. Bavink,
senaatsleden van het .Studentenkorps
der V. U.
Het woord werd gevoerd door den
rector-magnificus der V. U. prof. dr.
L. Bouman, door den heer H. Bavinck
namens de studenten en door mr. Ch.
Zevenbergen namens de familie.
De plechtigheid werd door Prof. van
Schelven met dankgebed gesloten.
Het presidium der Tweede Kamer.
Sedert mr D. A. P. N. Kooien zijn
ambt als Minister van Arbeid enz.
heeft aanvaard, wordt de functie van
voorzitter der Tweede Kamer voor het
nog loopeinde zittingjaar vervuld door
het Kamerlid mr. dr. A. van Gijn, die
derde voorzitter was; de tweede voor
zitter, de heer Monté Verloren is, naar
men weet, gedurende hetzittingjaar
overleden.
De uitvoer van eieren.
Het „NexL Weekblad voor den Han
del in Kruidenierswaren', meldt dat
in verband met de plannen der Engel-
sche regeering om alleen eieren toé
te laten, gestempeld met den naam
van herkomst of met het woord „im
ported" eerlang bij de Tweede Kamer
opnieuw een ontwerp zal worden :o-
gediend, waarbij wordt verboden hier
te lande eieren in of door te voeren,
niet voorzien van een stempel vermel
dend den naam van het land van her
komst.
De bedoeling van dit wetje is te
voorkomen, dat buitenlandsche eieren
als Hollandsche eieren naar Engeland
kunnen worden .verscheept.
Lnchtverkeer in Augustus.
Men meldt aan het Haagsche Anota-
kantoor:
In de maand Augustus is Schiphol,
de luchthaven van Amsterdam aange
daan door 676 vliegtuigen van het ge
regeld internationaal verkeer, waar
van 68 in transito-verkeer.
Voorts deden er 107 militaire toe
stellen Schiphol aan. Het aantal plei-
ziervliegers bedroeg 180.
Oe Waalhaven, de luchthaven van
Rotterdam, werd aangedaan door 300
verkeersvliegtuigen en 37 militaire toe
stellen, terwijl er 106 bijzondere vluch
ten werden uitgevoerd.
Van de gelegenheid tot pleizier-
vluchten hebben 206 personen gebruik
gemaakt. Het aantal bezoekers aan de
Waalhaven bedroeg in Augustus 15.31Q
Wekelijksch luchtverkeer.
In de week van 24 t.m. 29 Augustus
bedroeg het uitgaand luchtvervoer uit
Nderland 364 kg. post, 130 k.g. pak-
ketpost, 5134 k.g. goedren en 232 pas
sagiers, waarvan 66 in trans ito-ver
keer. in dezelfde week bedroeg het in
komend luchtverkeer 366 kg. post, 237
k.g. pakketpost, 4272 kg. goederen en
256 passagiers, waarvan 67 in tran
sito-verkeer.
Onveilig strand.
In de volgende week zal het strand
tusschen Scheveningen en Wassenaar
sche Slag onveilig zijn wegens schie
ten met mitrailleurs en geweren i»p