CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
üit nummer bestaat uil iMi: EüaÈn
EERSTE BLAD.
6e JAARGANG
DINSDAG 28 JULI 1925
NUMMEft 1576
IEDWE LEIDSCHE COURANT
BUREAU: Hooigracht 35 Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936, Postbox 20
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone edvertentiên per regel 22l/« cent
Ingezonden Mededeelingen, dobbel tarief*
Bij contract, belangrijke redactie.
Kleine advertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden dage*
lijks geplaatst ad 40 cent.
De wielrijdsler die Zaterdagmid
dag omstreeks 2 uur de Wieddesteeg
uitfietste, gaande in de richting Haag-
weg en getuige was van de aanrijding
in het Noordeinde voor den ingang,
van de kazerne aldaar, ttisscheneen
auto en een wielrijder wordt verzocht
zich aan het bureau van politie afd.
recherge bekend te maken, teneinde
verklaringen van het ongeval te kun
nen afleggen. -
Voor het examen hoofdakte is giste
ren geslaagd Mej. G. C. van Leeuwen,
alhier.
Gisteravond tegen zes uur had aan
de Haarlemmerstraat bij de brug naar den
Rijnsburgersingel, een ongeval plaats.
Een handwagen van den heer R., gela
den met eenige balen oplosbare stoffen en
bestuurd door een zoon van den eigenaar,
reed de hcöge brug van de Rijnsburger
singel af, gelijktijdig met een wielrijder.
Bij het maken van de bocht kwam een
der wagens in aanraking met het rijwiel
dat toen schuin vóór den wagen reed, met
het gevolg dat de .wielrijder het water in
werd geduwd, gevolgddoor den
handwagen, welks bestuurder echter op
den wal bleef.
De wielrijder wist zichzelf spoedig uit
het natte element te redden, en later werd
ook de wagen op het droge gebracht. De
inhoud zal echter wel ©enigszins door dit
bad in waarde zijn gedaald.
BINNENLAND.
HET NIEUWE KABINET.
Volledigheidshalve maken wij nog
melding van de volgende beschouwin
gen uit de Telegraaf:
Naar wij vernamen, heeft dè heer
Colijn het aantal departementen van
tien op acht teruggebracht.
Onderwijs wordt bij Binnenlandsche
Zaken ondergebracht, Landbouw gaat
naar Waterstaat en het departement
van Marine wordt opgeheven en ge
voegd bij dat van Oorlog, dat dan
verandert in Departement van Defen
sie. Niet alleen de bezwaren van die
samenvoeging, maar ook het inkrim
pen van het aantal ministerzetels van
tien op acht, heeft bij de fracties be
denkingen ondervonden. Immers daar
door is het moeilijker geworden, iedere
fractie tevreden te stellen met haar
aanspraken bij de verdeeling der mi
nister-zetels.
Uit de beste bron kunnen wij tegen
spreken de officieuze mededeeling van
het Corr. Bur., dat nog geen personen
zijn aangezocht voor 't ministerschap,
Officieel mogen zij niet gevraagd zijn,
ondershands zijn verschillende perso
nen aangezocht. De toewijzing van het
ministerie van Binnenlandsche Zaken
is door de toevoeging van het depar
tement van Onderwijs zeer moeilijk ge
werden, omdat het daardoor een van
de belangrijkste departementen is ge
worden en alle drie fracties er aan
spraak op maken. Men verwacht, dat
de heer Rutgers (a.r.) het hoofd ervan
zal worden. Het schijnt voorts in Üe
bedoeling te liggen, dat de heer Co-
lijn Financiën houdt en daarbij tevens
als Premier 2al optreden. Voor Buiten-
landsche Zaken werd Graaf Van Lyn-
den v. Sandenburg, oud-commissaris
der Koningin in de provincie Utrecht
aangezocht, doch deze moet om ge
zondheidsredenen bedankt hebben.
Dat jhr. Van Karnebeek weggaat,
mede omdat hij aan het Belgische
Tractaat blijft vasthouden, wordt even
eens waarschijnlijk geacht. Jhr. Bce-
laerts van Blokland wordt thans als
zijn opvolger genoemd. Dat voorts
jhr. De Geer, mr. Kooien en ir. Bon-
gaerts een plaats in het ministerie
zullen innemen, wordt ook als vast
staand beschouwd.
Wat ten slotte het werkprogram van
den heer Colijn betreft, vernemen wij
nog, dat hierin belangrijke bezuini
gingsplannen op de defensie-uitgaven
voorkomen, o.a. door verdere verplaat
sing van het zwaartepunt van het be
roepskader naar het verlofskader.
Men verwacht, dat Dinsdag tusscben
den heer Colijn en de drie rechtsche
fracties algeheele overeenstemming
zal zijn bereikt.
Belangrijkste nieuws in dit Nummer.
Het optreden van het Rijksverkoop-
bureau.
Buitenland.
Baldwin bemiddelt in het conflict
in de Britsche mijnindustrie.
Staking der mijnwerkers in het
Saargebied.
AB ONNEMENTSPRIJS
In Leiden en bulten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal i 2.50
Per week I 0.19
Franco per post per kwartaal I 2.90
Een profetie.
Vrijzinnigen en Socialisten beleren
wel moeilijke dagen.
't Is al jaren geleden dat van de, da
ken gepredikt werd dat de coalite die
aan de heerschappij van links een ein
de had gemaakt, op haar laatste bee-
nen "dep.
„In memoriams" werden geschreven
de begrafenisklokken werden geluid,
en met een stalen gezicht verklaarde
men, dat de coalitie het had afgelegd
Maar dat bleek telkens weer een
vergissing.
Toen Dr. Kuyper in 1920 stierf, was
men er vast van overtuigd, dat de sa
menwerking van de rechtsche partijen
oen. einde zou nemen en de daarna
toch weer ontstane twijfel werd tot
zekerheid, toen in 1923 de bekende
Vlootwet-crisis uitbrak.
Sindsdien leefde men in de vaste
veronderstelling, dat de rechtsche par
tijen elkaar niet meer zouden vinden.
In verband daarmede werden door
do diverse partijen de noodige schik
kingen getroffen.
De liberalen verklaarden, dat ze
ganrr.3 bereid zouden zijn een natio
naal Kabinet, te steunen.
Ka Yrijz. Democraten en Sociaal-
D*:^ocrclen lieten geen gelegenheid
voorbijgaan om den R. Katholieken
d'i i.ifllijk te maken, dat ze toch veel
bebu- met de uiterst linksche, dan
met do andere rechtsche partijen kon
dep samenwerken.
Toen kwamen de verkiezingen, die
aan de gezamenlijke rechtsche partij
en een vrij sterke meerderheid bracb
ton
De democraten lieten zich -echter
niet uit iict veld slaan.
Immers, zoo redeneerden zij, als'al
le democraten ook werkelijk democra
tlfrch hadden gestemd, en als de meer
derheid van de kiezers niet zoo dom
geweest was tóch weer rechts te stem
men, dan zou de rechterzijde zeker in
de minderheid zijn gebleven.
In schijn mocht er een rechtsche
meerderheid zijn, als men de zaken
door een democratischen bril bekeek,
dan bleek wel, dat dit in werkelijk
heid niet het geval was.
Maar helaas, de mannen, die H.
M. de Koningin hadden te adviseeren
waren dwaas genoeg gezegden bril
thuis te laten en dies adviseerden zij
de Koningin aan een man van rechts
de vorming van een kabinet op te dra
gen.
De heer Colijn werd Kabinetsforma
•teur en de onderhandelingen met de
rechtsche partijen begonnen.
Maar nog gaf men den moed niet
op.
De Sociaal-Democraten, die al eer
der aan den heer Colijn een donde
rend „halt" hadden toegeroepen, wat
deze echter niet begrepen scheen te
hebben, begonnen nog wat harder te
schreeuwen.
De heer Schaper kwam vertellen,
dat de pogingen van den heer Colijn
niet mochten slagen.
En in alle haast werd een klinkende
proclamatie verspreid, waarbij de roo
de leiders verklaarden dat ze in geen
geval een Kabinet Colijn zouden dul
den
Er bleek echter niemand te zijn die
zich om dit dwaze pogen bekommerde.
Een medelijdend schouderophalen was
't eenige antwoord dat de roode heeren
ontvingen.
Alle voorspellingen en verklaringen
en protesten en decreten ten spijt, gaat
Colijn rustigjes door en alles wijst er
op, dat hij zal slagen niet alleen, maar
dat het hem ook zal gelukken de recht
sche samenwerking een hechter en ste
viger basis te geven.
'tls voor de roode en roze politie
kers om te stampvoeten,
klaar ze moeten zich goed houden.
Dat zijn ze aan hun stand verplicht.
Kn bovendien, er gloort toch ook een
tAmtw licht in den donkeren nacht.
H«i ia de „Vrijzinnig Democraat"
die het ontdekte en die der bedroefde
pott&iftk-e familie den troostbeker reik-
Sö zij schreef:
„Er is slechts ééne verklaring te
grwui van de inschikkelijkheid, door
RJK. an C.H. betoond.
Bene mislukking van de kabinets-
face CWtta «o» dec coalitie
ïaiaai zijn geweest. De herhaalde on
mogelijkheid van een coalitie-kabi
net zou het definitieve en niet loo-
chenbare bewijs zijn geweest voor de
onmogelijkheid van do coalitie-poli
tiek zelve.
Dat maakte voor wie eenmaal op
nieuw bij de kiezers de coalitie had
den aangeprezen, toegeeflijkheid ge
boden
De staatsmans-wijsheid ter Rech
terzijde gaat niet zoo ver, dat men
er inziet, dat de ongetwijfeld komen
de oneenigheid tot een tusschentijd-
sche crisis moet leiden die hetze:fde
effect zal hebben als nu eene mis
lukking.
De coalitie-firma is gered;' maar
slechts voor korten tijd."
En zoo is er toch voor de „demo
cratie reden om te juichen.
De rechtsche partijen mogen dan
meen en dat ze nog iets zullen berei
ken, het scherpe oog van Mr. Mar-
chant beeft reeds lang het tegendeel
ontdekt.
De samenwerking zal slechts korten
tijd duren
De komende oneenigheid zal tot een
tusschentijdsche crisis leiden, welke
crisis hetzelfde effect zal hebben als
nu een mislukking.
En zoo hebben, goed gezien, wat
alleen mogelijk 'is met een roode of
roze brilletje, toch de linksche partijen
de overwinning behaald.
Als de heer Colijn nu maar zoef ver
standig is ,dat in te zien en dadelijk
zijn pogen te staken!
Anders, ja, wie weet, dan zal men
nog iets anders moeten verzinnen en
nieuwe politieke profeten laten aan
rukken om bij de „bewuste kiezers"
die over een geweldig slikvermogen
schijnen te beschikken, den moed er
in te houden.
V Uit liet roode kamp.
Da knuppel door Stenhuis in het
roode hoenderhok geslingerd, heeft
daar een geweldig gekakel veroor
zaakt.
„Vader Vliegen" heeft den man van
de „onwijze gedachten" zooals hij het
uitdrukte tamelijk hardhandig terecht
gewezen en hem duidelijk gemaakt,
dat de S.D.A.P. de politieke leiding
heeft te geven en niet het N.V.V., maar
die afstraffing heeft in de kringen van
de moderne vakbeweging weinig in
druk gemaakt.
Zoo schrijft b.v. de heer G. J. A.
Smit in „Onze Strijd" dat tot voor kort
de leiders van de S.D.A.P. doodsbe
nauwd waren voor Stenhuis, maar dat
zé nu in een ander uiterste zijn over
geslagen.
Na dan gewezen te hebben op Vlie
gen's critiek vervolgt hij: „Tegen de
zen onbeschaamden aanval op de zelf
standigheid der vakbeweging past de
aaneensluiting van allen, die meenen,
dat die zelfstandigheid voorwaarde is
voor haar groei.
Ook andere vakbladen uiten zich
in denzelfden geest en „Ons Week
blad" het orgaan van den modernen
bond van meubelmakers weet zelfs te
vertellen, dat de nieuwe door Stenhuis
gewenschte arbeiderspartij feitelijk
reeds gesticht is.
Het zijn wel moeilijke dagen voor
de leiding van de S.D.A.P.
Troelstra heeft afgedaan en de nieu
we leiders, ze mogen dan nog zoo knap
zijn, Verstaan niet als Troelstra de
kunst om door vlammende redevoe
ringen de massa in extase te brengen.
Meer dan één verschijnsel wijst er
op, dat wel een nieuwen leider geko
zen is, maar dat de man die niet ge
kozen werd toch zal blijken de feite
lijke leider te zijn.
De dwaze actie tegen Colijn, waar
door men de aandacht hoopte af te
leiden, heeft hieraan niets kunnen ver
anderen.
STADSNIEUWS.
Opleiding Indische ambtenaren.
Omtrent de behandeling van de op
leiding van Indische ambtenaren, in
den Volksraad, geeft de „Locomotief"
nog de volgende bijzonderheden:
Met 20 tegen 19 stemmen werd de
volgende motie Engelenberg aange
nomen:
De Volksraad, kennis genomen heb
bende van het voornemen van een par
ticuliere stichting tot vestiging te
Utrecht van Indologische leerstoelen
voor de opleiding, van ambtenaren voor
den administratieven dienst in Indië;
overwegende dat om reden van al
gemeen belang, de vestiging van en
kele bizondere leerstoelen te Leiden
de voorkeur verdient boven die van
een volledige faculteit te Utrecht.
Noodigt de regeering uit het verzoek
van den Volksraad aan het Opperbe
stuur over te brengen.
Ie. om geen vergunning tot de ves
tiging te Utrecht te verleenen en
2e. dat tegen de vestiging te Leiden
van bizondere leerstoelen bij den Volks
raad geen bezwaren bestaan, mits de
onafhankelijkheid der te benoemen
hoogleeraren ten aanzien van de par
ticuliere stichting volkomen is gewaar
borgd, waartoe o.m. behoort dat een
voldoend kapitaal a fonds perdu ge
stort zij en dat de' fondsstichters hun
bevoegdheid tot Ibenoeming van het
curatorium delegeeren aan den minis
ter."
Met 23 tegen 13 stemmen werd de
volgende motie Kerkkamp verworpen::
„De Volksraad, de juistheid erken
nend van het inzicht dat ten grond
slag ligt adn het bepaalde in rubriek
VI sub B van het Nederlandsch aca
demisch statuut,
dat namelijk in de opleiding voor
Indisch bestuursambtenaar een derge
lijke vorming op staathuishoudkundig,
met name koloniaal-staathuishoudkun
dig gebied diont te zijn begrepen, ter
wijl voorts bij die opleiding meerdere
aandacht dient te worden geschonken
aan moderne problemen als die be
treffende de sociale overheidszorg en
het locale zelfbestuur;
van meening, dat de Nederlandsche
universiteiten in die opleiding niet ge
heel voldoende voorzien en daarvoor
ten deele ook onvoldoende zijn uitge
rust;
noodigt de regeering uit, er bij het
opperbestuur met klem op aan te drin
gen, dat in deze leemten afdoende wor
de voorzien o.a. door-instelling aan de
rijksuniversiteit te Leiden van een ge
wonen lioogleeraarszetel voor de
staathuishoudkunde bizonder gericht
op Indische verhoudingen.
en gaat over tot de orde van den
dag."
Zonder hoofdelijke stemming ./erd
tenslotte de volgende motie Schmut-
zer aangenomen:
De Volksraad, de juistheid erken
nend van het inzicht, dat ten grond
slag ligt aan het bepaalde in rubriek
VI sub B van het Nederlandsch aca-
demicsli statuut,
dat namelijk in de opleiding voor
Ir.disch bestuursambtenaar een dege
lijke vorming op Staathuishoudkun
dig, met name koloniaalstaathuishoud
kundig gebied, dient te zijn begrepen.
van meening, dat de Nederlandsche
universiteiten van zoodanige vorming
onvoldoende zijn uitgerust,
noodigt de regeering uit, er bij het
opperbestuur met klem op aan te drin
gen, dat in deze leemte afdoende wor-
do voorzien door instelling aan de
Rijksuniversiteit te Leiden van een
gewonen hoogleeraarzetel voor do
staathuishoudkunde, gericht op Indi
sche verhoudingen.
Froi Emthoven.
De Belgische Académie de Medecine
te Brussel heeft tot eerelid benoemd
Prof. Dr. W. Einthoven alhier.
Peremptoir examen.
In de gisteren gehouden buitenge
wone vergadering van de classis Leiden
der Geref. Kerken werd de heer W. H. Gis
pen, theol. cand. te Scheveningen, beroe
pen pred. bij de Geref. Kerld te Hazers-
woude peremptoiir geëxamineerd.
Door Ds. Broeldstxa werd gevraagd exe
gese O.T.; Ds. Boeijinga exegese N.T.;
Ds. Bouwman Kerkrecht; Ds. Haspers
inhoud H.S.; Ds. Koers dogmatiek; Ds.
Ruys is.ymbbliek; Ds. v. d. Heyden,
KerkgeschiedenisDs. Fernhout, ethiekl
en Ds. Impeta, ambtelijke vakken.
Het resultaat van het onderzoek' was dat
de heer Gispen met algemeene stemmen
werd toegelaten tot den dienst des
Woords en der Sacramenten.
Naar wij vernemen, zal de heer Gispen
waarschijnlijk op 20 September a.s., zijn
intrede doen, na "bevestigd te zijn door
zijn vader Ds. W, H. Gispen van Scheve
ningen.
Mej. A. Kruit alhier slaagde te Rot
terdam- voor het examen Nuttige
Handwerken.
Te Rotterdam zijn geslaagd voor
het «ramen nuttige handwerken, de
dames J Brouwer, E. M. A. Cauwen-
berg en B. M. Molt, allen alh'.cr.
Voor het Mulo-exameneis te 's Gra-
venhage" geslaagd M. alhier.
HET RIJKSINKOOPBUREAU.
In de laatste vergadering van den
Mid'denstandsraad kwam o.m. aan de
orde het bestaansrecht van het Rijks-
inkoopbureau.
De door den raad benoemde commis
sie tot het instellen van een onder
zoek naar de gestie van het rijksin-
koopbureau heeft haar werkzaamhe
den voortgezet. Naar aanleiding hier
van ontving raad den minis*
Binnenland.
Begrafenis van Ds. C. B. Oorthnys,
voorheen Ned. Herv. Pred. te Katwijk
aan Zee.
ter van financiën twee staten bevat
tende conclusies, waartoe de accoun
tantsdienst van 's rijks directe belas
tingen is gekomen omtrent de bespa
ringen die het rijksinkoopbureau in
het iaar 1924 zou hebben verkregen.
De omzet van het rijksinkoopbureau
bedroeg in dit jaar ruim f 4.000.000;
de berekende besparing op winkelar-
tikelen bedroeg f 148.700 en op de gros
siersartikelen f 322.400, terwijl voor een
aantal artikelen onbekend is, welke
besparingen zijn verkregen. De exp'oi-
tatiekosten van het bureau zijn ruim j
f 120.000.
De minister merkte daarbij op, dat
"het accountantsrapport zelf een aan-1
tal namen van firma's bevatte, bene-1
vens gegevens omtrent omzetpremies
e.d., welke uit den aard der zaak niet
voor publicatie geschikt zijn. Mocht de I
raad intusschen prijsstellen op kennis-1
neming van het gedetailleerde onder
zoek, dat tot bovengenoemde conclu
sie heeft geleid, dan was de minister 1
bereid, aan een door den raad aan
te wijzen onpartijdig persoon inzage
van het rapport te verleenen, waarbij
de minister uit den aard der zaak van
den raad waarborgen zou moeten vra
gen, dat van deze gegevens geen ander
gebruik zal worden gemaakt, dan om
de conclusie van den accountants
dienst voor zooveel noodig te contro
leeren.
De Raad heeft den Minister bericht,
dat op de kennisgeving van het gede
tailleerde onderzoek prijs werd gesteld
en de door den minister gestelde voor
waarde aangenomen werd.
Naar aanleiding hiervan heeft de
Raad zich gewend tot den heer E. v.
Dien, hoofd van het accountantsbu
reau-Van Dien, Van Uden Co. het
welk tijdens den oorlog ook op tal
van crisisinstellingen controle heeft
uitgeoefend, die zich daarop geheel be
langeloos ter beschikking van den
raad heeft gesteld om op de door den
minister gestelde voorwaarden het rap
port van den accountantsdienst na te
gaan en zijn conclusies aan den raad
mede te deelen.
De heer Van Dien heeft sedert oen
omvangrijk rapport vorenbedoelde aan
gelegenheid uitgebracht, in hetwelk hij
tot de volgende conclusies komt:
a. Indien vroeger door het rijk op
de meest onoordeelkundige wijze zou
zijn aangekocht, indien tie gegevens
van het rapport juist zijn en indien
men niet let op het bevorderen van
het verbruik door de gestie van het
riks inkoopbureau, dan zou in de ar
tikelen van de „winkelgroep" bruto
zijn gespaard f 148.700. Dit bedrag, ver
minderd met de in bet rapport genoem
de exploitatiekosten ad f120.013 en
met het bedrag, dat het rijk derft aan
belastingen, nu vroegere leveranciers
de winsten op leveringen aan het rijk
derven, zou dan als netto-besparing
kunnen worden aangemerkt.
b. De in de „grossiersgroep" genoem
de besparing van f332.400 is zoo on
volledig gedocumteneerd, en onder zoo
veel voorbehouden genoemd, dat niet
mag worden gezegd, dat uit een ac
countantsrapport, blijkt, dat deze of
eenige andere besparing is verkregen.
c. Het is geenszins uitgesloten, dat
de gestie van het rijksinkoopbureau,
in artikelen, waarin groote prijsfluctu
aties of voorraadsrisico's zijn, somtijds
eer nadeel dan voordeel heeft veroor
zaakt.
R. P. A. van Rees f
In den ouderdom van 75 jaar is te
'sGravenhage overleden de heer R. P.
en oud-burgemeester van Maassluis en.
A. van Rees, oud officier der mariniers
Hellevoetsluis.
Det heer Van Rees maakte van 1871
tot '1879 deel uit van het officieren
corps der. mariniers, en verwierf bij d^
