CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
eiangrijksie nieuws in oü
-! .JAARGANG
ZATERDAG 25 JULI 1925
NUMMER 1574
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal f 2.50
Per week 0.19
Franco per post per kwartaal f 2.90
uii nummer bestaat uit TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
De toekomst der lagere School.
De vraag hoe het in de toekomst
moet gaan met onze lagere school
en in welke richting de oplossing van
h£t s choolvraagstuk moet worden ge
zocht, is nog altijd actueel.
Misschien zou zelfs gezegd kunnen
worden, dat ze meer actueel is dan
ooit te voren.
We krijgen toch een nieuwen Mi
nister van Onderwijs of althans een
anderen bewindsman die ook het on
derwijs zal hebben te verzorgen.
Van Minister de Visser mocht niet
en kon niet worden verwacht, dat hij
een nieuwe koers zou inslaan en dat
hij zelf zou komen met voorstellen om
af te breken en te# hervormen wat
door hem met veel moeite en ook niet
zonder voldoening was opgebouwd.
Maar nu komt er een nieuwe tijd.
En die nieuwe tijd brengt misschien
wel een nieuw geluid, en, wie weet,
misschien ook wel nieuwe daden.
Blijven zooals het nu is, heeft nie
mand^ minder dan minister Colijn ge
zegd, kan het niet. Om principieele
redenen niet. En om financieele re
denen niet.
En waar nu de heer Colijn door
H.M. de Koningin is aangewezen een
nieuw Kabinet te formeeren, daar be
staat althans de mogelijkheid dat ge-
po ogd zal worden een oplossing te
zoeken die zoowel uit principieel, als
financieel oogpunt bezien, meer en be-
wet op het L. O.
ter bevredigt dan de tegenwoordige
Het schijnt ons daarom goed ge
zien, dat Dr. Van der Vaart Smit aan
dit vraagstuk een brochure wijdde,
waarin niet alleen de fouten en be
zwaren van de tegenwoordige wet in
het licht worden gesteld, en waarin
zooals de schrijver het zelf zeer voor- v
zichtig uitdrukt, „een proeve van ge-
dachtenformuleering over een ande
ren gang van zaken op schoolgebied"
wordt geboden.
Deze brochure, welks lezing en be
studeering we aan alle vrienden van
het Christelijk onderwjjs aanbevelen,
heeft verschillende voordeelen.
Allereerst blijkt hieruit, dat het werk
van Dr. de Visser, het mag dan niet
onfeilbaar en zonder gebreken zijn,
toch inderdaad voor het bijzonder on
derwijs van groote be teekenis is ger
weest.
Die beteekenis werd niet altijd er
kend. Er waren er zelfs die niet op
hielden te betoogen dat in 1920 ten
onrechte dankstonden waren gehou
den en dat ten onrechte Minister de
Visser was -gehuldigd voor het werk
door hem tot stand gebracht.
Welnu, zoowel door den schrijver
als door Minister Colijn die voor dit
werkje een inleidend woord schreef,
wordt erkend dat Minister de Visser
een groot en mooi werk heeft mogen
doen.
„Om alle misverstand bij den wortel
af te snijden aldus Minister Co
lijn stel ik voorop dat de wet van
1920 veelszins onbillijk beoordeeld is
geworden. Het is goed dat die wet
er gekomen is. Ze was niet alleen
noodzakelijk, maar ze kon, op het
tijdstip waarop zee tot stand kwam, be
xwaarlijk anders hebben geluid dan
nu het geval is geweest. Men moet
deze dingen weten te zien in het licht
van alle omstandigheden'".
Vervolgens wordt duidelijk gemaakt
dat deze wet, van hoeveel beteeke
nis ook, toch voor het vrije Christelijk
onderwijs niet zonder gevaar is, omdat
ze zooals het ook in het voorwoord
heet, een te geprononceerd centra
listisch karaktet draagt en de ver
nietiging van de onderscheiding Staats
Vrij onderwijs in haar schoot bergt.
Deze brochure is voorts van be
teekenis, omdat weer eens opnieuw
in het licht wordt gesteld, welke ge
varen ons op dit gebied van de lin
kerzijde bedreigen en hoe ongemoti
veerd de beschuldigingen zijn die ons
vaak naar het hoofd worden gewor
pen.
Maar eindelijk ook, omdat hieruit
blijkt, dat het wel gemakkelijk is te
zeggen dat de verkregen bevrediging
als onbevredigend moet worden afge-
Uitgave Drukkexjj "Holland" te
Amsterdam.
BUREAU: Hooigracht 35 Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936, Postbox 20
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone advertentiën per regel 22'/» cent
Ingezonden Mededeelingeö, dttbbel tarief.
Bil contract, belangrijke reductie.
Kleine adrertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden doge*
lijks geplaatst ad 40 cent.
wezen, maar dat hot buitengewoon
moeilijk is, een meer bevredigende
oplossing te geven die overeenètemt
met de denkbeelden in het in 1900
gewijzigde Uniei-rapport ontwikkeld,
en te komen tot een toestand waarbij
het „de school aan de Ouders"' wer
kelijkheid wordt.
Wij hopen gelegenheid te vinden,
aan deze brochure nog nader aan
dacht te schenken.
En we doen dit te liever omdat
het toch voor alles noodig moet wor
den geacht dat ons volk 'over dit
vraagstuk gaat nadenken, en dat het
dharin gaat belangstellen opdat, in
dien eventueel een nieuwe oplossing
wordt beprc-fd, zulk een oplossing
steun vindt in de overtuiging van ons
volk.
V Om de leiding.
12r is in de leidende kringen van de
S D.A P. een conflict ontstaan, dat in
de toekomst verstrekkende gevolgen
kan hebben.
Sinds jaren is er tusschen de S.D.
A.P. en de z.g. moderne vakbeweging
een innige samenwerking.
De S.D A.P. heeft daarover gejuicht.
Hare positie werd versterkt. Het aan
tal kiezers dat hare candidaten stem
de werd grooter en zienderoogen zag
men hare machtspositie sterker wor
den.
Maar nu dreigt er een gevaar.
Het N.V.V.' dat aanvankelijk in de
achterhoede en daarna naast de S.D
A.P. marcheerde, maakt aanspraak op
de leiding
De heer Stenhuis eischt voor zich en
zijne vrienden het recht op den bok
te bezetten en de teugels te grijpen
Met de Socialistische beweging gaat
het, naar hij meent, te langzaam.
Do politieke organisatie mag mooi
zijn en groot, maar in de practijk
heeft ze toch weinig beteekenis.
Er moet wat anders gedaan worden.
Dg bourgeoisie moet door het pro
letariaat worden gedwongen de
evolutie te aanvaarden.
Daarom heeft het N.V.V. het initia
tief genomen tot een congres, waar
niet alleen sociale en economische,
maar ook politieke onderwerpen zullen
worden behandeld en daarom dringt
de heer Stenhuis ook aan op het vor
men van een Arbeiderspartij, die, zoo
als de heer Vliegen aantoonde de S.D.
A P overbodig maakt en die door een
groote forsche reeks van aanvallen de
heerschappij moet veroveren en een
nieuwe maatschappij voorbereiden.
De kopstukken van de S.D.A.P. too-
nen zich over dit alles zeer ontstemd.
De heer Vliegen sprak zelfs van „on
wijze gedachten" en de meening is ge
opperd, dat de gehouden betoogingen
tegen Colijn geen ander doel hadden,
dan aan het N.V.V. den wind uit de
zeilen te nemen.
Geheel onmogelijk is dit niet.
Maar hoe dit ook zij, we staan hier
voor een strijd om de leiding die voor
ons sociale en politieke leven van
groote beteekenis kan worden.
V Middelbaar Onderwijs.
Sr is in verband met 't geruchtma
kende proces dat te Dayton in Ame
rika over de toelaatbaarheid van de
Darwinistische evolutieleer wordt ge
voerd, eene opmerking gemaakt, die
onze bijzondere aandacht verdient.
'tWas de „Telegraaf" die meende te
mogen constateeren dat onze biologi
sche en academische jeugd een zekere
evolutieleer aanvaardt. De plooien van
deze leer vallen wel verschillend, maar
aldus bedoeld blaid, er is bij ons geen
wetenschappelijk onderlegd menseh,
die gelooft in wat Bryan noemt: „de
waarheid van het menschkomen op
aarde."
Nu is hier de gewone vrijzinnige
overdrijving. Mannen en vrouwen die
nog staan op den bodem van Gods
Woord, tellen niet mee. Ze mogen dan
nog zoo ontwikkeld zijn, omdat ze
niet behooren tot de vrij-denkers wor
den ze niet voor vol aangezien.
Dergelijke hooghartige en domme
beschouwingen kunnen ons koud laten
Maar het mag ons niet kould laten
dat in wat hier geconstateerd wordt,
een sterk element van waarheid zit.
Het feit ligt er toe, dat het over-
groote deel van onze studeerende jeugd
die zich, op het voetspoor van leeraren
en professoren bij het „denkend deel"
heeft ingedeeld, de. evolutieleer aan
vaard! en Gods Woord verwerpt.
Daaruit volgt dat onze jongens en
meisjes die openbare middelbare scho
len en gymnasia bezoeken, aan zeer
ernstige gevaren worden blootgestel l
Niet minder dan het Christelijk la
ger- heelt daarom ook het Christelijk
Middelbaar en voorbereidend Hooger
Onderwijs recht op onze belangstel
ling.
STADSNIEUWS.
KAMER VAN KOOPHANDEL.
VI.
Verffabrieken. Over het algemeen is de
toestand in deze branche in 1924 bevre
digend geweest. De verknopen waren
normaal en buitengewone dingen d.den
zich niet voor. Werkloosheid behoort hier
tot de groote zeldzaamheden, omdat ver
nisfabrikanten, ïelfs als "fer niet voldoen
de werk is, toch niet zoo gemakkelijk hun
personeel zullen ontslaan.
Visscherij. Door allerlei schadelijke
maatregelen, te zamen met den minder
gunstigen tosstand-, is het aantal haring-*
schepen tot bijna de helft gereduceerd en
momenteel bestaat voor dit overblijvende
aantal niet voldoende aanbod voor equi
page-
Tevens wordt de reeder tegenwoordig
nog geëxploiteerd als deurwaarder, door
beslag op loon van den v\ascher ta leg
gen, zoodat deze 00 zijn beurt voor
een volgend jaar geen lust meer heeft om
te varen.
Dit werkt ook slecht op de goede ver
houding van reeder en visscher. Het is
te hopen, dat de Regeering dit gaat
begrijpen. 1
Trawlvisscherij. Eens te meer is ge
bleken, dat de kant visscherij, uitgeo fend
door zeilschepen, een tak van bedrijf is,
te afhankelijk van weersgest.ldheden, om
loonende uitkomsten te geven.
De besommingen der eerste reizen
waren weder bevredigènd, het eindresul
taat was echter volstrekt onvoldoende om
zelfs de kosten te kunnen dekken.
Na jaren van voortgezette inzinking,
bracht het seizoen 1924 voor de haring-
visscherij de zoozeer gewenschte opleving
Een klein aantal schepen kon begin
Mei reeds zee kiezen, terwijl het grootste
deel circa half Juni vertrok; weer ande
ren vertrokken nog later, zelfs nog in
Augustus.
De aanvoeren werden ruim, terwijl flin
ke prijzen door de toenemende vraag van
Duitschland en Amerika zich konden blij
ven handhaven.
Haringhandel. Voor zoover het nog niet
geëindigde seizoen beoordeeld kan wörden
zullen de resultaten van den haringhan
del over 1924'25 niet onbevredigend
zijn, hoewel de afzet niet zoo vlot is ge
gaan, als men zich wenschte.
Wasscherij. De toestand in het Wassche
rijbedrijf was over het algemeen geduren
de het laatst verloopen jaar niet slechter
te noemen ,dan in 1923 het geval was, en
er is eerder vooruitgang dan achteruit
gang te bespeuren. Het bedrijf ondervindt'
nog steeds een hardnekkige concurren
tie van de huisindustrie. Deze toch is
geheel vrij van den druk, die aan de
stoomwasscherijen door de sociale wetten
opgelegd 2ijn en ontsnapt in de rpeeste
gevallen aan de aandacht van de Leid-
sche Duinwater-Maatschappij en profi
teert van het betrekkelijk billijke Huis
abonnement van deze Maatschappij.
Winkelbedrijf en ambachten. De toe
stand in den Leidschen Middenstand is,
naar werd medegedeeld, vrij normaal ge
weest, wat echter helaas nog niet gelijk
staat met goed.
Over het algemeen is er niet direct
reden tot klagen, al loopen de resultaten
voor de ondernemingen individueel na
tuurlijk zeer uiteen.
De vraag naar de artikelen was nor
maal, al viel hier en daar verminderde
koopkracht te constateeren.
De prijzen der artikelen zijn over het
algemeen nog te hoog, waarop begrijpe
lijkerwijze de loonen, maar vooral de te
korte werktijden van invloed waren.
Het is echter de vraag, of de loonen
naar beneden kunnen met behoud van een
eenigszins voldoenden levensstandaard.
Boekbinderij. De,toestand der Boekbin
derijen hier ter stede is sedert het vorige
jaar ongeveer ongewijzigd. Binderijen, wel
ke voor uitgevers en drukkerijen werken,
hadden meestabl voldoende werk; de klei
nere binderijen evenwel, welke uitsluitend
op particulier bindwerk berekend zijn, ma
ken nog altijd een moeilijken tijd door, oim
dat intellectueelen zeer weing of in het
geheel niet laten werken, evenals rijk en
Gemeente uit bezuinigingsoogpunt.
Electro-Technisch bedrijf. De toestand
in de electro-technische vakken was over
het algemeen onbevredigend te noemen.
Nieuw werk en uitbreiding kwam zeer
weinig voor door de algemeene malaise.
De loonen blven hoog, hetgeen ook het
verkrijgen van werk belemmerde.
Een ander soort van concurrentie, n.l.
het aannemen van werk door werldooze
monteurs, en het verrichten van werkzaam
heden na arbeidstijd voor derden, is in
onze vakken een veel voorkomend ver
schijnsel en werkt schadelijk voor het
bonafide bedrijf.
Handel ia Groenten. Fruit, onz. Even
als het vorig jaar is d? toestand in het
kleinbedrijf neg verre van gunstig. Hoofd
oorzaak wasde groote werkloosheid,
werkloosheid, waardoor groote toename
van het aantal „kooplieden". Door het
bestaan van twee groentenveilingeti te
Leiden werden deze gemakkelijk ge
kweekt* en de georganiseerde handel kon
daar weinig tegen doen.
Koloniale Waren. De toestand in deze
branche was verre van bevredigend, wat
mede veroorzaakt werd door de hooge
exploitatiekosten en scherpe concurrentie,
terwijl de omzet erg had te lijden door
de verminderde koopkracht van het pu
bliek.
Manufacturen. De omzet in 1924 was
beter dan in 1923. De vraag naar goed-
koopere goederen was algemeen. Door de
groote concurrentie werden de prijzen ge
drukt en was daardoor het netto winst
cijfer over 1924 lager, terwijl de algemee
ne onkosten te hoog waren.
Schildersbedrijf. De toestand in het
Schildersbedrijf is verre van rooskleurig
te noemen. De werkloosheid is nog zeer
groot, vooral in de wintermaanden. Reeds
zijn wij werkzaam om hierin eenige verbe
tering te trachten te verkrijgen, en hier
voor ook den steun te vragen van Rijk
en Gemeentê, opdat deze de werkzaam-
heden, welke daarvoor eenigszins in aan
merking komen, in de wintermaanden
zullen laten uitvoeren.
Gemeend wordt, dat met het oog op
den toestand in het bedrijf van geen ver
hooging van loon sprake kan zijn, ter
wijl aan den anderen kant ook moet wor
den toegestemd dat, het p?il des levens
standaards geen lager loon wettigt.
Aangedrongen werd op spoediger be
taling, vooral door Rijk en Gemeente.
Schoenmakerijen. De toestand in dit be
drijf is eer verslechterd dan verbeterd, en
hoewel geen algeh e'.e werkloosheid voor
komt, zijn de verdiensten over het alge
meen niet toereikend om een gezin
behoorlijk te onderhouden; alleen zij, die
er eenige middel n kunnen beschikken,
en voldoinde vakkennis bezitten, hebben
een redelijk bestaan.
Middelen ter verbetering acht men een
io-urigen arbeidsdag, waardoor men min
der in de gelegenheid is zelf te repareeren
en een bepaling voor ambtenaren, waar
in hun verboden wordt bijverdiensten te
hebben.
Schoen winkelbedrijf. De uitkomsten van
het bedrijf zijn matig.
Als oorzaak is wel te noemen de on
voldoende koopkracht van het publiek.
Vleeschhouwerij. De toestand in het
vleeschhouwersbedrijf is in vergelijking
met voorgaande jaren onveranderd. De
afzet van versch rund en kalfsvleesch is
nog bevredigend, niettegenstaande den
grooten invoer van bevroren vleesch.
Wagenmakerij. In de wagenmakerij,
rijtuigbouw en den tegenwoordig meer
en meer op den voorgrond tredenden ca-
rosseriebouw, is in 1924 nog al werk ge
weest.
De afzet was bevredigend. Er heerschte
geen werkloosheid. Toch is de toestand
niet bevredigend. Er moest te lang ge
wacht worden op de betalingen.
De verwachting is, dat er wel werk zal
zijn; men heeft het noodige vele jaren
uitgesteld en enkel het hoognoodige la
ten maken, maar eenmaal zal daar toch
een eind aan moeten komen. De betalin
gen hangen af van de resultaten van boer
derij, teelderij en tuinderij.
Zuivelhandel. De resultaten in 1924 be
haald, zijn voor de daarbij betrokkenen,
dikwijls zeer \vjjd uiteenloopend.
Hoewel het risico in de laatste' jaren
steeds een factor van niet te onderschat
ten beteekenis in den Zuivelhandel is ge
weest, zoo moet van het afgeloopen jaar
in de eerste plaats getuigd worden, dat
dit risico grooter was, <^n sinds lange
jaren het geval was. Risico van prijzen
niet alleen, maar ook in buitengewoon
groote mate risico van betaling, te er
langen voor geleverde goederen.
Boter. De noteering op 24 December
1924 was 1 cent lager.
In tegenstelling met het jaar 1923 is
er in het afgeloopen jaar een betrekke
lijk kleine hoeveelheid boter in het koel
huis geplaatst. De reden hiervan was,
dat men in de daartoe geschikte maan
den wachtte op lagere prijzen, die echter
achterwege bleven. Zij, die echter den
moed hadden op prijzen van ongeveer
f 1,80 boter in koelhuizen te doen op
slaan, hebben hiermede zeer goede win
sten gemaakt, daar hiervoor reeds zeer
spoedig prijzen van f 2,40 tot f 2,50 per
kilo gemaakt konden worden.
Deze groote schommelingen waren oor
zaak, dat naast groote winsten, enorme
verliezen op voorraden geleden zijn, waar
bij komt, dat vooral met Duitsche af
nemers bij daling der markt vele moei
lijkheden ontstonden.
Raas. Ook de kaasprijzen waren aan
groote schommelingen, onderhevig, hoe
wel in verhouding tot de boterpnjzen
de daling en rijzing der prijzen een meer
normaal verloop hadden, n.l. tamelijk
hooge prijzen in de wintermaanden, een
zeer scherpe daling gedurende den zo
mer en hooge prijzen in het najaar.
In totaal werd in 1924 uitgevoerd 77.2
millioen K.G. kaas, waarde f 74 millioen,
tegen §2 millioen kilo in 1923, waarde
ruim f 54 millioen, al zoo een vermeer
dering van 243/2 pet.
Binnenland.
De strijd in de bouwvakken te 's-Gra
venhage wordt onverzwakt vcortge23t
Geruchten omtrent de oplossing var
de Kabinetscrisis.
Buitenland.
De Britschs mijnwerkers en nrijneigt
naars zijn overeengekomen a.s. Woens
dag een gezamenlijke conferentie to
houden.
De schade, door het nootiweor det
laatste dagen in Frankrijk veroorzaakt
Chr. Radio-vereen, op Geref. grondslag.
Door de Christelijke radiovereen. op
Geref. Grondslag hier ter plaatse, is
een circulaire verspreid; waaraan wij
het volgende ontleerien.
Het doel van deze vereen, is, da
draadlooze telefonie welke door steeds
meer nieuwe uitvindingen schier dage
lijks vorderingen maakt em in de naaste
toekomst van machtigen invloed kan
zijn, in steeds breeder kring in dienst
te stellen van de Kerk en het Konink
rijk Gods en de propaganda van da
Christelijke beginselen.
Zij wenscht, oin iets te noemen,
eregeld een radio-avond voor hare
leden te houden om deze te doen pro-
fiteeren van hetgeen er in overeen
stemming met de christelijke beginse
len, wordt uitgezonden; hare leden
cursus, lezing of demonstratie zöoveel
mogelijk met de geheimen van de
zoo interessante verschijnselen der ra
dio, met de inrichting en de bediening
van antennes en ontvangtoestellen op
de hoogte te brengen, hun desger
wenscht op deskundige wijze gratis
te dienen met voorlichting; te bevor
deren dat in stichtingen van ouden
van dagen, invaliden en zieken, alsook
in de woningen van degenen, die lan
gen tijd van de Prediking des Woords
verstoken ^jn, predikaties overeenkom
stig onze beginselen door de Radio
worden overgebracht; ze wil Zooveel
mogelijk antenne en ontvangtoestel,
bijv. in de woningen Van invaliden
en zieken, desgewenscht gratis aan
brengen en tegen matige huur in bruik!
leen geven; en zoo in het algemeen
alles doen wat dienstig kan zijn om
fraar leden zoo veel en zoo goed mo
gelijk van de Radio te doet profi*>
teeren.
Maar haar ledental is nog kledn.
Zal zij iets van beteekenis kunnen
doen, dan moet het ledental zich
krachtig uitbreiden.
Zoodra de vereeniging een behoor
lijk aantal leden heeft, zullen de sta
tuten nader kunnen worden vastge
steld, en zal het voorloopig bestuur
door een definitief bestuur kunnen
worden vervangen; terwijl ons plan
is ons alsdan als vereeniging aan te
sluiten aan de Nederlandsche Chr.
RadioV ereeniging.
Om het finantieele bezwaar voor
algemeene aansluiting zooveel moge
lijk weg te nemen, is de contributie
bepaald op 25 cent per kwartaal, in
de verwachting dat velen gaarne een
hoogere bijdrage zullen toezeggen.
Het voorloopig bestuur bestaat uit
de heeren Ds. W. Bouwman, H. M.
v. d. Bos en I. Snoek.
Mr. A. v. d. Eist Jubileert.
Mr. A. van der Eist, ambtenaar van
het O. M. bij de Kantongerechten hier
en te Alpben a. d. Rijn heeft gisteren
den dag herdacht, waarop hij voor 25
jaar deze functie aanvaardde.
J. C. Thonis f
Alhier is op 71-jarigen leeftijd over
leden de beer J. C. Thonis, oud-land
meter van bet Kadaster.
De Stadswaag.
In het verslag van de Kamer van
Kooph. en Fabrieken wordt omtrent de
Stadswaag o.m. het volgende opge
merkt:
Aan de Stadswaag werden in 1924
gewogen in totaal 150983 kazen, wegen
de totaal 1.167.855 kilo, waarvan on
geveer 389.285 kilo Leidsche kaas. Vo
rig jaar was de aanvoer totaal 171.448
stuks, wegende 1.275.267 kilo. De aan
voer ter markt was echter veel grooter
doch een gedeelte der hier ter stede
aangevoeerde kaas wordt in een parti
culiere waag gewogen.
Zooals men ziet staan de cijfers van
1924 tan achter bij die van 1923. AT
