CHRISTELIJK DAGBLADvoor LEIDEN EN OMSTREKEN
Be JAARGANG
ZATERDÏG"4\JUCnra25
ttOMMER 1553
IE COURANT
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal 2-50
Per week 0-19
Franco per post per kwartaal f 2-90
BUREAU: Hooigracht 35 Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936, Postbox 20
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewon© advertentiën per regel 22*/» cent
Ingezonden Me de deelingen, dubbel tarief.
Bij contract, belangrijke reductie.
Kleine advertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent.
bik nummer beslaat uit ME Bladen.
EERSTE BLAD.
EN NU?
Het verkiezingsrumoer is weer een
weinig gr* ild.
De ki imp begint op te trekken
en dus we nu beter in staat bet
terrein van den strijd te overzien.
Ook bij meer nuchtere beschouwing
blijft de hoofdindruk deze, dat de rech
terzijde den tegen haar gerichten storm
loop goed heeft doorstaan.
Regel is geweest, jarenlang, dateen
Kabinet dat eenige jaren gewerkt had
bij de verkiezingen den bons kreeg.
Zoo was het in 1897, in 1901 en ook
in 1905, toen aan het werkzame leven
van het Kabinet-Kuyper ontijdig een
einde werd gemaakt. 1909 bracht toen
weer een zeer sterke rechtsche meer
derheid, maar in 1913 bleek de wind
gekeerd en was- het rechtsche Kabinet
genoodzaakt zijn ontslag te vragen.
Dit is nu anders geworden.
Nadat het tegenwoordige Kabinet 4
jaren had gewerkt, kwam het in 192:2
versterkt uit den verkiezingsstrijd te
voorschijn.
Daarna volgden moeilijke jaren.
De omstandigheden leidden er toe,
dat moest worden afgebroken veel wat
met groote moeite was opgebouwd. De
financieele toestand bleek van dien
aard, dat diep ingrijpende maatrege
len moesten •worden genomen, die in
breede kirngen ontstemming wekten.
Daarbij kwam het onverantwoorde
lijk optreden van z.g. democratische
partijen, die de kiezers in het gevlei
trachtten te komen en die inzake het
militaire en het sociale vraagstuk aan
het goedgeloovige publiek gouden ber
gen beloofden.
En tegelijkertijd werd van meer
rechtsche zijde gespeculeerd op den
afkeer, dien 'n zeker deel van het volk
nu eenmaal heeft van de samenwer
king der rechtsche partijen en werd
zonder met de eischen van de practijk
reken'ng te houden, met name de An
tirevolutionaire partij in staat van be
schuldiging gesteld.
Onder die omstandigheden was ver
klaarbaar en zelfs gerechtvaardigd dc
verwachting dat ons volk zich ditmaal
in meerderheid tegen de voortzetting
van de rechtsche samenwerking zou
uitspreken en dat van een rechtsche
meerderheid in geen geval meer spra
ke zou zijn.
Maar nu is het omgekeerde gebeurd.
Uit de gehouden stemming is geble
ken dat ook nu nog de overgroote meer
derheid van ons volk staat aan de
r e c h t e r z ij d e.
En voorts is ook gebleken, dat de
samenwerkende rechtsche partijen nog
steeds over de volstrekte meerderheid
in het kiezerscorps beschikken.
Er is niemand die dit kan ontkennen
„Het Volk" dat aanvankelijk betoog
de dat aan Minister Colijn een donde
rend „halt" was toegeroepen, geeft
thans een nadere en zeer matte be
schouwing.
De „Voorwaarts" het tweede Soc.
Dem dagblad in ons land geeft reeds
een beschouwing over de onaange
name positie waarin de S.D.A.P. kan
komen, omdat zij niet in staat is te
geven wat beloofd werd, wat in de ko
mende jaren tot teleurstelling zou kun
nen leiden.
Het liberale „Hdbl." begint met le
erkennen dat de rechtsche coalitie
veeren heeft verloren, maar dat de
..rechtsche" gedachte „helaas" den
strijd goed heeft doorstaan.
Het eveneens liberale „Vaderland"
komt ook tot de conclusie dat men over
■de geheele linie pal heeft gestaan
voor de rechtsche samenwerking.
De „Nieuwe Courant" is mede van
oordeel, dat de uitslag niet van dien
aard is dat er een andere oriëntatie
zal 'moeten plaats hebben.
En de „Nederlander" om nu niet
meer bladen te noemen, concludeert,
dat het Nederlandsche volk zich on
dubbelzinnig heeft uitgesproken vóór
handhaving van de bestaande recht
sche samenwerking.
Een andere conclusie is ook niet wel
mogelijk.
In dit opzicht laat de uitspraak van
de stembus aan duidelijkheid niets te
ivenschen over.
Hieruit volgt nu echter niet, dat bij
de eventueele vorming van een nieuw
Kabinet zich geen moeilijkheden zullen
vbordoen.
Dat blijkt wel uit wat onlangs de
heer Snoeck Henkemans schreef. En
nu is het wel waar, dat hij in verband
daarmede van den heer de Geer een
klinkende afstraffing kreeg, maar
daaruit volgt nog niet, dat de heer S.
H. !n dit opzicht geen medestanders
zou hebben.
Vergeten mag ook" niet worden, dat
de R. K. Kamerfractie eenige wijzigin
gen heeft ondergaan, die een eventu
eel samenwerken zeker niet vergemak
kelijken.
"En eindelijk mag ook de verwach
ting worden gekoesterd, dat van A.R.
zijde zal worden geëischt, dat met de
wer.schen in haar program ontwikkeld
terdego rekening zal wortden gehouden.
We zijn er dus nog niet.
De toekomst is niet zóó helder als
velen allicht meenen.
En nu zal ongetwijfeld de weten
schap dat bij niet voortzetting van da
rechtsche samenwerking een andere
partijgroepeering noodig wordt, die
niet is in het belang van land en
volk. maar die integendeel zeer ern
stige gevaren met zich brengt, de
rechtsche partijen noodzaken elkaar
te zoeken, maar dit neemt toch niet
weg, dat hier allicht niet geringe moei
lijkheden zijn te overwinnen.
Moge God onzen voormannen wijs
heid geven om in deze ernstige dagen
zulke besluiten te nemen, die kunnen
strekken tot het welzijn van land en
volk en tot de verheerlijking van den
Naam des Heeren.
7 Dc S. G. P.
Ons wordt de opmerking gemaakt,
dat onze beschouwingen over de St.k.
Gerei Partij toch niet juist zijn geble-
keil.
Wij hadden geschreven dat het ge
vaarlijk was op deze partij te stem
men, omdat de kans dat zij een twee
den zetel zou bezetten al zeer gering
was, en dientengevolge dus duizenden
stemmen zonder effect zouden blijven.
De uitkomst, zoo schrijft men ons,
heeft ons geleerd dat wij niet juist za
gen en dat onze waarschuwing dus on
gemotiveerd was.
Dit is ten d e e 1 e juist.
Wij zijn n.l. bij onze beschouwingen
uitgegaan van de gedachte, dat de S.
G. zouden handelen naar wat hunne
voormannen op principieelegron
den betoogden.
Ons werd er een verwijt van ge
maakt dat in strijd met Gods Woord,
de vrouwen aan de stemming deelna
men. Wij meenden daaruit de conclu
sie te mogen trekken, dat dus in S G.
kringen de vrouwen niet zouden doen
wat zij in strijd achten te zijn met het
woord van God.
Deze opvatting is echter niet 'juist
gebleken.
Van verschillende plaatsen wordt
ons gemeld, dat behoudens hooge uit
zonderingen ook de S. G. vrouwen aan
de stemming deelnamen.
En het spreekt wel van zelf dat dit
van grooten invloed moest zijn.
Onze beschouwingen over den even-
tueelen uitslag was dus niet onjuist,
maar onze opvatting omtrent de betee-
kenis van de principieele bezwaren die
tegen het vrouwenkiesrecht werden
aangevoerd, is niet juist gebleken.
Die bezw,aren bleken niet zoo ern
stig te zijn als de S. G. sprekers en
schrijvers deden vermoeden.
STADSNIEUWS.
H.TM.
Het traject 'tPosthofKoudenhoek.
in gebruik genomen.
Na de feestelijke ingebruikneming van
het baanvak Haagsche Schouw met brug
Posthof, is gisteren de Haagsche tram,
gelijk in uitzicht was gesteld, het beloofde
land, in casu Leidens centrum, binnnen
gereden.
Waar bij vorige gelegenheden reeds
veel publiciteit en een officiéél karakter
aan den eersten rit was gegeven, had de
directie dit thans minder noodig geoor
deeld, zoo dat deze plechtigheid tot klei
ner kring beperkt bleef.
Het waren thans de besturen en hoofd
ambtenaren der bij de tramlijn geïnteres
seerde gemeenten, van het hoogheem
raadschap Rijnland en van de Haagsche
tramwegmaatschappij, die den officiëelen
openingsrit medemaakten.
Dank zij de pers, die van het gebeuren
op de hoogte gekomen was, en het den
volke had medegedeeld, ging het feit
thans niet zooi stulekens voprpij als .wel
in de bedoeling had gelegen.
Van de masten der. Blauwpoprtsbrug
woei vro,olijk de driekleur, en in de
Haarlemmerstraat viel tegen het uur van
aankomst een verhoogde bedrijvigheid te
bespeuren, voornamelijk bij den ingang
van de D.onkersteeg, waar het gezelschap
zou afstappen. Hier was zelfs de politie
noodig om het verkeer vrij te houden.
Tegen drie uur arriveerde de tramwa
gen, die de autoriteiten vervoerde. Eerst
werd doorgereden naar het voorloopig
eindpunt, den Kouden Hoek, en van
daar werd in H, T. M.-autobussen door
gereden naar de Spanjaardsbrug om. een
indruk te geven van de ontwikkelings
mogelijkheden, welke in dit stadsgedeelte
voor ie tram liggen.
Aan den Kouden Hoek teruggekeerd,
werd daar weer ingestegen en terugge
reden tot aan de Donkersteeg, w aar men
uitstapte en zich vervolgens via de Hoog
straat en Maarsmanssteeg naar het Stad
huis begaf.
In de kamer van Burgemeester en Wet
houders werd het gezelschap door B. en
W. en eenige raadsleden ontvangen.
Onder anderen merkten wij hier op den
directeur der H. T. M., den heer A. M.
Weyerman, den burgemeester van Vas-
ysenaar, Jhr. Storm van 's Gravesande,
dijkgraaf M. Pijnacker Hordijk van Rijn
land nevens hoogheemraden en Ir. Hoo-
geboom, den Ir. van de H. T. M.-lijn
en Schouwbrug, den lieer Polano, de hee
ren Jhr. den Beer Ponrtugaal, vice-com
missaris en de heeren Van Houten Jr.
en v. d. Wall, leden van den Raad van
beheer der H. T. M. nevens den heer
Huisman, chef van vervoer, den chef
van de werkplaatsen Neuman, den chef
van wegen Engeltjes;, den hoofdopzichter
Scheffer, de oudste ambtenaren, de con
troleurs Nout en de Groot; verder weth.
Ouant van den Haag, den heer Leli, dir.
van de Haagsche gemeentewerken, den
heer Stapel, comm. van politi© te Lei
den, den héér Bakker Schut, dir. van de
volkshuisvesting te Den Haag en den
heer Femers, adj. directeur der Leidsche
Lichtfabrieken.
De heef|n werden hartelijk verwelkomT-
door burgemeester De Gijselaax.
Hoewel de Leidenaren, wat de middelen
van verkeer met de omgeving betreft,
«liet misdeeld zijn, aldus spr., appreci-
eeren wij toch zeer de opening van de
tramlijn, al was het slechts, omdat we nu
naast 'een goede verbinding met de bad
plaatsen, ook een mooie gelegenheid krij
gen orri ui een minimum, van. tijd, op oen
prettige en gemakkelijke wijze en tegen
prijzen, die ook binacn het bereik van
de minder voorziene beurzen liggen, de
mooie bosschages in de ortistreKen. van
Wassenaar en Den Haag te bereiken.
Hoewel we ook een drukkere verbin-
ding met den Haag op prijs stellen, fs de
thansgenoemde reden toch wel de voor
naamste, waarom wij ons in de instand-
nouding van deze lijn verblijden.
Het slagen van de proefrit memoree-
rend, kan spr. zeggen ,dat het een prach
tige omgeving is, waarin de tramlijn ligt,
zoodat het rijden op zichzelf reeds een
groot genoegen is; Spr. hoopt, dat de
H. T. M. voordeelig zal kunnen exploi-
teeren.
Er wordt weieens gezegd, dat deze tram
niet het belang van de Leidsche nering
doenden zou dienen, omdat een deel van
het publiek nu meer gelegenheid zou
krijgen p in den Haag zijn inkoop en
te gaan doen. Spr. weet echter niet, of
dit wel juist is gezien, en durft het zelfs
in twijfel trekken. Hoewel de persoonlijke
belastingen in Leiden niet Lager zijn, is
dit toch wel het geval met grond- en
andere 'bedrijfslasten, waardoor men in
Leiden goedkooper kan exploiteeretn.
Daarbij is het een weinig verklaarbaar,
maar vaststaand feit, dat de gemeente
Wassenaar economisch meer met Lei
den dan met den Haag correspondeert,
zoodat in dit opzicht de tram niet zal
nalaten voor Leiden voordeden af te
werpen.
Het is spr. een genoegen hier de Com
missarissen, den burgemeester van Was
senaar en het bestuur van Rijnland te
kunnen feliciteeren met deze opening.
Laatstgenoemd college dankt spr. voor
de hulpvaardigheid, waarmed het heeft
klaar gestaan, en de Poelbrug gemaakt
heeft tot een magnifieken overgang.
Ziende op het belang, dat e>ok de Leid
sche ingezetenen hebben bij een goede
verbinding met de schoon© omgeving,
eindigt spr. met den herhaalden wensoh,
dat de lijn goed zal floreeren, en een ge-
lukwensch aan de H. T. M., waar zij
na veel moeite eindelijk haar ideaal ziet
bereikt.
Jhr. den Beer, Poiortugaal, nameais den
raad van Beheer sprekende, antwoordde
op en dankte voor de hartelijke woorden
van den burgemeester, van wiens opinie
ten opzichte van deze lijn de raad van
beheer met voldoening kennisneemt.
Hoewel spr. thans geen resumé zal ge
ven van de gebeurtenissen en kwesties
die aan dezen dag voorafgingen, wil spr.
toch eraan herinneren, van hoeveel be-
teekenis de H. T. M. steeds de aansluiting
van dit laatste traject heeft geacht, en
hoe deze dag daarom de vervulling van
haar idealen brengt; door te dringen, tot
in het hart van Leiden.
Spr. dankt vqor de hartelijke ontvangst
en de goede wenschen, en wil besluiten
met den wensch, dat de H. T. M. ook een
plaats zal krijgen in het hart van .de
Leidenaren en hun dagelijksch bestuur.
Tenslotte brengt de heer Weyerman
als directeur van de H. T. M. nog dank
aan het bestuur der gemeente en vooral
aan haar ambtenaren voor de groote me
dewerking, bij den aanleg van de lijn
ondervonden.
Nadat de eerewijn was rondgediend,
werd den heeren uitgeleide gedaan, en
vertrokken zij per tram naar Schevenin-
gen, waar. de H. T. M.-directie in Palace-
Hotel een diner aanbood.
Na den slag.
Een waardigen, maar niet minder op
gewekten aannlik bood gisteravond het
terras van den grijzen Burcht.
Op den trans stond, statig, een groote
driekleur te wapperen, m den frissehen
avondwind, die de kruinen van de oude
eiken en linden deed ruisQhen boven
de hoofden.
De plm. 600 zitplaatsen, gegroepeerd
om een groot aantal tafeltjes, vonden
„nppedig een volledige bezetting; cie
katheder ging schuil achter een fnsche
palmengroep; in zijn schaduw de be
stuurstafel, en niet te vergeten het wak
kere muziekkorps Devote uit Leider
dorp verbergend.
De bewogen stemming van Woens
dagavond scheen overgegaan in rustige
ernst; een buitenstaander zou aanvan
kelijk misschien den indruk hebben ge
kregen, dat er niet veel politieke geest
drift was. Echter hoe zou hij erkend
hebben zich te hebben vergist; en onder
den indruk gekomen zijn van de
groote dankbaarheid die er onder de
breede schare heerschte toen achtereen
volgens verschillende sprekers haar toe
spraken en de blijdschap over de be
haalde overwinning van rechts zich
uitte in dankliederen en toejuichingen.
Even over acht, terwijl de partijgenoo
ten nog van alle kanten uit stad en om
trek binnen de Burchtmuren traden!
nam de heer R. Zui&ema, als voorzitter,
van de A. R. Kiesvereeniging Neder
land en Oranje, het woord, nadat de
vergadering met begeleidende muziek
van het muziekkorps Psalm 138: 'k
Zal met mijn gansche hart Uw eer Vvec
meldenhad gezongen, en een dank
gebed was uitgesproken.
Spr. begon met te herinneren aan de
vergadering van Woensdagavond, toen
hij een rechtsche meerderheid meende
te mogen voorspellen. Dit scheen som
migen te bout gesproken. De uitkomst
heeft echter deze verwachting niet al
leen bevestigd, maar zelfs overtroffen.
Een vergissing in dit opzicht zou overi
gens vergeefelijk zijn geweest. Spr. her
mnert in dit verband aan wat het Hbld.
schreef toen het juichte over de groote
overwinning der liberalen en aan de
uitspraak van „Het Volk", dat aan Mi
nister Colijn een donderend halt was
toegeroepen. De heer Colijn heeft echter
wel voor heetere vuren gestaan en als
hem niet erger overkomt, dan zal het
met hem nog wel los loopen.
Vervolgens werden enkele beschou
wingen gewijd aan de verschillende
partijen,» waarbij pnder daverend ap
plaus de hoop werd uilgesproken, dat
de heer Schokking, de leider van de
Christ. Hist. Unie weer spoedig !n staat
mag zijn, zijn arbeid te hervatten..
Tenslotte wees spr. op de groote he-
teekenis van de gehouden verkiezing
voor land en volk en niet het minst voor
onze partij. Wij willen vanavond hor
denken en danken. Dank werd gebracht
aan de propagandisten, aan allen die
op welke wijze dan ook aan den verkie
zingsarbeid hebben deelgenomen en
niet het minst aan Min. Colijn, dio eerst
als Minister en daarna de laatste weken
als partijleider zoo heel veel deed in hef
belang van land en volk. (Langdurig
applaus).
Met een opwekking om te blijven
strijden voor de beginselen die zijn naar
Gods Woord, eindigde spr.
Na den heer Zuidema sprak Mr. P. E,
Briët, lid van de Eerste Kamer, de ver
gadering, die hem met applaus ontving,
toe. Hij bepaalde zijn gehoor bij de wer
kelïjke beteekenis van de getalsverhou
dingen 'die deze verkiezing Tusschen
rechts en links heeft geschapen. Wan
neer wij zien wie de linkerzijde, mzon
derheid de S.D.A.P. in de nieuwe Twee
de Kamer zullen hebben te vertegen
woordigen en wij mogen 'daarnaast stel
len, 'de 13 mannen, die wij er heïïben
mogen brengen, dan is er alle reden
om zeer dankbaar te zijn.
De N.R.Ct. moge zeggen, 'dat wij met
'den kous op 'den kop thuiskomen, dat
is een kleinzieligheid van Keï groote
Belangrijkste nieuws in dit Nummer
Binnenland
Het Kabinet heeft onder dagteeke-
niug van 29 Juni aan H. M. de Konin*
gin ontslag aangevraagd.
Verschillende persstemmen over den
nitslag der Tweede Kamerverkiezingen
Buitenland.
Men verwacht in Berlijn, dat In Au
gustus te 's-Gravenhage een internati
onale conferentie over het Veiligheids
pact zal plaats hebben.
De Engelsche mijnwerkers hebben
de voorstellen der eigenaars verwor
pen.
President Coolidge heelt den moreé-
len steun der Ver. Staten aan het waar
borgverdrag toegezegd.
blad die zeer in het c :>g loopt, waar het
enkele regels verder werd erkend, dat
de eene zetel die wy verloren rigenlijk
is overgegaan naar de St. Gereformeer
den. Daarbij hebben de antirevolutinai-
ren ditmaal een merkwaardige eenheid
getoond, die ook veel te zeggen heeftf.
Onze geestelijke rijkdom geeft altijd,
onder alle omstandigheden reden tot
juichen. Doch ook de uitslag van deze
verkiezingen p zich zelf mag ons doen
juichen, waar de A. R. bijna geheel
intact is gebleven.
Moge ons uit deen voor!gaan en strij
den, zooals wij het steeds hebben ge
daan, tegen ongeloof en revolutie.
(Applaus).
(Slot volgt).
Vroom en Dreesman.
Wanneer wij op deze plaats iets
zeggen over de voorloopige opening
van het nieuwe gedeelte van Vroom
Dreesman's magazijn naast „In den
vergulden Turk" aan de Breestraat,
weten wij dat dit voor degenen die
sinds eergisteren de Breestraat pas
seerden, niet meer geheel nieuw is,
want het lijkt ons niet mogelijk dat
men de plek waar \\*!j den laatsten
tijd gewoon waren een hooge schut
ting te zien, thans zonder iets bijzon
ders op te merken, zou voorbij
gaan, waar thans het oog wordt ge
boeid door het stijlvol en schitterend
afgewerkt uiterlijk van het front van
het nieuwe gedeelte, dat evenals de
etalages en de dubbele portiek in ge
bruik is genomen.
Bijna zouden we ons laten verleiden
om ook van het inwendige dat aan
sluit op het magazijn aan deAalmarkt-
,Maarsmanssteeg, iets te zeggen, maar
dat is nog niet geheel afgewerkt. Wel
is dit het geval met den hoofdingang
aan de Breestraat, waarvan het pu
bliek dan ook reeds een druk gebruik
maakt.
Een en ander is royaal afgewerkt,
en opgetrokken in een stijl die den
ontwerper eert als een vakman met
oorspronkelijken smaak, die uit de mo
derne opvattingen het schoone te ne
me'" en aan degelijkheid weet te ver-
binuen.
Op het overige komen we dus nog
wel eens terug.
De heeren D. J. Horthoff en J.
Rosdorff alhier zijn te Delft geslaagd
ivoor het examen werktuigkundig inge
nieur.
Geslaagd pr&ctisch Apothekers
examen (2e gedeelte) de dames: J. H.
Visser, Scheveningen en S. E. Ongkie-
hong, Leiden; en de heeren J. R. Jager
Bruining, Den Haag, F. L. Ongkiehong
Leiden en G. E. L. Rühmann, te den
Haag.
Eindexamen Kweekschool voor on
derwijzers en onderwijzeressen L. O.
2e Groep. Opgeroepen 7 candidates
Geslaagd allen, t.w. de dames P. H.
Broekveldt, C. W. Dirkse, G. J. Huge,
J. Kroon, A. H. C. Pieterse, J. J. Scha-
dée, E. A. Sikman.
Chr. Kweekschool voor onderwijzers
en onder wij zier essen L\0.
Eindexamen le Groep. Opgeroepen
en geslaagd 4 candidate», t. w. de
dames J. F. van den Akker, Katwijk
a. Zee; H. A. Offringa, Ljeidenj C.
de Waal, Alphen a. d, Rijnj Wal-,
merstett. Leiden
