9 NIEUWE LEIDSCHE COURANT VArt ZATERDAG 6 JUNI 1925 Aan het einde der Week. Het Communisme is een veelkopp'g monster, even moeilijk te bestrijden als de hydra. Er zou inderdaad een Hercu les voor noodig zijn om het te dooden. Na de woelingen in het „nabije" Oos ,en, die nog steeds niet tot het verleden behooren^is er nu ook in het „verre" posten een beweging gaande, waar Mos Kou de hand in heeft en die de ernstig ste gevolgen kan hebben. De onlusten in Sjanghai zijn begon nen met een staking van Chineesche arbeiders in Japansche en andere fa (brieken, waar d'e arbeidsvoorwaarden inderdaad bijzonder slecht waren en waarvan door de roode agitators, die gaarne in troebel water visschen, ge bruik gemaakt werd om de menschen tot opstand te prikkelen. Ter onderdrukking van stakingsrel letjes werd door de politie uit de vreemde concessies hardhandig opgetre j den, hetgeen tot gevolg had, dat de be weging ook oversloeg naar de studen ten en werklieden in Peking en Kan ton. 't Betreft hier een actie, die gericht is tegen de vreemdelingen, waaronder In het bijzonder te verstaan zijn de Ja panners .en Engelschen Deze ongeregeldheden in China heb ben heel veel weg van den Bokserop stand in 18991900, waarachter zich .toen het Czaristisciie Rusland plaatste. Nu doet het Bolsjewistische Rusland precies hetzelfde, een bewijs te meer, dat er in Rusland toch eigenlijk weinig veranderd is. Er zijn nu andere macht hebbers, doch de gevoerde politiek is in hoofdzaak dezelfde gebleven. Rusland is steeds meer een Aziatisch dan een Europeesch land geweest, en het zwakke, innerlijk verdeelde China is voor de bolsjewieken wel een gemak ken aan zijn doel: de wereldrevolutie, kelijke prooi om het dienstbaar te ma En de tijd schijnt niet ver meer dat onder de roode vlag van het communis m6 Rusland en China den Pan-Azia- schen strijd zullen voeren tegen de EuropeeschAmenkaanschJapansche „kapitalisten". Ondertusschen gaat men in Europa maar door met over het veiligheids vraagstuk te spreken. Men bedoelt daar dan niet mee, dat het noodig zou zijn, gezamenlijke maatregelen van af weer te nemen tegen het communis tisch gevaar, dat uit het Oosten dreigt, maar men heeft op het oog, de verhou ding tusschen de West Europeesche Staten onderling. En dan denkt men in die eerste plaats aan de mogelijkheid van een eventueelen aanval van Duitgch land, wanneer het zich weer hersttfd zal hebben, op Frankrijk, zijn erfvijand (evenals Japan van Rusland). Het is een eindeloos onderhandelen tusschen Engeland en Frankryk, over het veiligheidspact; we zijn nu zoover, dat de „herziene" Fransche tekst van het antwoord aan Duitschland over het garantiepactaanbod volgens een bericht uit Londen, waarschijnlijk nog eens aan het Engelsche kabinet zal voorge legd worden. De maximum prestatie, die Frankrijk van Engeland gedaan heeft kunnen krij gen, is dat het bereid is de Rijngrens te garandeeren; dat komt dus neer op de handhaving van den status quo in het Westen. Engeland is evenwel niet bereid, de veiligheid van de Ooststaten van Euro pa, b.v. Polen, te garandeeren. Natuurlijk is men in Frankrijk over deze houding van Engeland niet geheel tevreden, maar men ziet wel in, dat men niet meer zal kunnen gedaan krijgen. Laat ons hopen, dat er langzamer Hand tusschen de vroegere oorlogvoe rende mogendheden een geest van meer onderling vertrouwen ontstaat. Vertrouwen is een grootere waarborg voor den vrede dan opvoering der be wapening en ook dan garantiever dragen. Uit het grijs verleden. DE LOTGEVALLEN DER BOEKEN. (Slot). Een van ue grootste mannen, die in de gewoonlijk (doch goeddeels ten onrechte) donker" genoemde middel eeuwen geleefd hebben, is keizier Karei de Groote (768814-. Deze vorst heeft den stoot gegeven tot die hernieuwde belangstelling in kunsten en weten-schappen, die men wel de Karolingische renaissance noemt. Hij liet den geleerden A 1 c u i n u s uit York komen en droeg dezen op, de opleiding der geestelijken te orga- niseeren. Toen in 796 het ambt van abt van St. Martinus van Tours va cant was, vertrouwde de keizer hem de leiding en hervorming van dat. be langrijke klooster toe. Tours werd het gewichtigste wetenschappelijke cen trum van Frankrijk en zijn invloed reikte'tot in Duitschland en Italië. In dien tijd ontstonden er in Frank rijk weer, evenals te Rome in den tijd van Atticus, werkplaatsen van afschrij vers, waar men met pijnlijke nauw keurigheid en in mooi schrift, dat tot model gediend heeft voor de latere gedrukte letters, de oude handschrif ten copieerde. Er is- dan ook wel haast geen Latijnsche schrijver, of wij bezitten uit die periode een of meer handschriften van hem. Later in de 12de en 18de eeuw, verflauwde deze beweging weer; ook het schrift werd slechter en wee ons, indien wij een Latijnschen schrijver slechts kennen uit een handschrift uit dien tijd! Dat is b.v. het geval met den dich ter Catullus en de afschrijver roept reeds vooraf de clementie van den lezer in. „Lezer, zoo zegt hij, „wees toegeeflijk voor uw afschrijver: hij had voor model een nogal bedorven exemplaar; alleen was hij van mee ning dat men beter een gebrekkig dan in 't geheel geen exemplaar kan heb ben. Gezegend zijt gij als gij den af schrijver niet verwenscht!" Zoo zijn we dan genadend. tot de 14de eeuw, de eeuw van het Huma nisme. Toen inzonderheid legde men een groote activiteit aan den dag om handschriften van de classieke schrij vers te ontdekken: Petrarca reisde er heel Europa voor af. En men beperkte zich niet langer tot de Latijnsche schrijvers, maar wierp zich ook met enthousiasme op de bestudeering der Grieksche mees terwerken. Tot op dien tijd waren deze uitslui tend in het Oosten bewaard gebleven, waar men ze overschreef en er zelfs nog wel meer studie van maakte dan in het Westen van de Latijnsche schrijvers. Met de kennis van het Griek/sch was het in het Westen destijds wel zeer poover gesteld. Petrarca had van een vriend in Constantinopel 'n exem plaar van Homerus gekregen, maar nadat de monnik Barlaam uit Cala- brië, die hem de beginselen der Griek sche taal geleerd had, overleden was, mocht het hem niet gelukken in Ita lië een anderen leeraar te vinden. En de hoop, dat hij evenals de oude Cato in zijn ouderdom nog Grieksch zou leeren, werd niet vervuld. Gelukkiger dan Petrarca was zijn vriend Boccaccio, die een leeraar vond in een anderen Calabrees, Pilatus ge heet en. En hoewel deze Pilatus een buitengewoon onuitstaanbaar mensch was, hield Boccaccio 3 jaar lang den omgang met hemvol, zoo groot was zijn leergierigheid. In het midden der 15de eeuw, toen uit het Oosten de Grieken naar het Westen begonnen te vluchten, zonden de Italianen naar Griekenland hun on td ekkingsreiz igers Scheepsladingen met honderden van Grieksche handschriften, die wijd en zijd waren opgekocht, werden naar het Westen gezonden en de terug komst van zulk een ontdekkingsrei ziger was een feestelijke gebeurtenis. Het is vooral Paus Nicolaas V (1447 1455) geweest, die Griekenland van het eene tot het andere eind liet door kruisen en heel wat waardevols werd voor hem gevonden. Aan deze werk zaamheid dankt de Vaticaansche bi bliotheek haar opkomst; bij zijn dood telde zij reeds 5000 deelen. In 1436 werd in Duitschland de boekdrukkunst uitgevonden en in 1464 werd door twee Duitschens de eerste drukkerij in Italië geopend. Dertig jaar later werd door Aldus Manutius te Venetië een drukkerij gesticht, ,die beroemd is geworden om haar uitgaven der classieken. Deze Aldus gaf aan den vorm en het uiterlijk der boeken een verande ring, die niet zonder invloed was op hun veelvuldig gebruik en hun ver spreiding. In plaats van de lastige folianten, die men slechts met behulp van een lessenaar kon gebruiken, begon hij in 1501 handige uitgaven in octavo te drukken met cursiefschrift. Daarom waren zijn uitgaven overal zeer ge zocht en vonden ook vooral in Duitsch land grooten aftrek. ,Habent sua fata libelli", de boeken hebben hun lotgevallen,, heeft deRo- meinsche dichter gezegd. Wij hebben iets van die lotgevallen verteld en de geschiedenis is met de uitvinding der boekdrukkunst ten einde. Doch dan begint voor den la- teren uitgever de arbeid pas, want het kan natuurlijk niet zijn taak zijn, zich angstvallig te houden aan -den eersten gedrukten tekst, die zoo on geveer het laatste handschrift repro duceerde Maar het komt er op aan, door al lerlei scherpzinnige gissingen en met groote kennis en voorzichtigheid uit de handschriften den oorspronkelijken tekst vast te stellen, zooals de auteur dien geschreven heeft. En dat is een ideaal, dat wel nooit anders dan bij benadering kan bereikt worden. DE HEER SNOECK HENKEMANS OVER DE VERKIEZINGEN. Een Christel. Hist. Kabinetsformateur. Dat er een en ander veranderd is in de Chr. Hist. Unie en dat het gemis aan bedachtzame leiding daar pijnlijk gevoeld wordt, kan blijken uit een ar tikel van den heer Snoeck Henkemans in de Telegr. waaraan het voigende ontleend is: Heef" de Christelijk-historische Unie geen gedragslijn of leidende gedachte ■vastgesteld, in verband met de nood zakelijke vorming van een nieuw ka binet, na afloop der Kamerverkiezing? Neen, dat deed de Unie niet. Hare verkiezingsactie is gericht op handha ving en versterking van bet regee- rmgskasleel, noch op het voornJtschui ven. van bepaalde personen. De Koningin zal, in verband met den uiislag der Kamerverkiezing, en gehoord de adviezen van daartoe aan gewezen personen, den samensteller van het nieuwe Kabinet aanwijzen. Wie zou bet kunnen zijn? De beant woording dezer vraag zal, voor een groot deel, beslist worden door JHe kans op samenwerking tusschen eeni- ge politieke partijen, die de vorming een er meerderheid, als basis van par lementairen steun aan een kabinet, zou mogelijk maken. Aan een zooge naamd extra-parlementair of zaken kabinet mogen geen levenskansen worden toegekend. Mochten de drie rechtsche groepen, die thans te zamen 59 zetels bezetten, in voldoend aantal in de nieuwe Ka mer terugkeeren, wellicht zou dan weder de vorming van een dusge naamd rechtsch kabinet mogelijk blij ken. Zonder twijfel is de vraag: wie kabinetsformateur zal zijn, daarbij van het allergrootste belang,. Deze vraag is in de Christelijk-historische Unie niet aan de orde gesteld, veel minder besproken. Toch Wie zal het wraken leeft in haar midden wel de hoop (mocht hare medewerking noodzakelijk zijn), dat ook h&ar man eens tot leider ge roepen mocht zijn. Van de vier recht sche kabinetten, die van 19011905, van 19081913, van 19181922 en van 19221925 's lands zaken bestierden, stonden er twee onder antirevolutio naire leiding; de laatste twee minis teries hadden den heer Ruys de Bee- renbrouck tot Premier. Zonder iets te kort te doen aan de bekwaamheid van mogelijke Room- sriïe of anti-revolutionaire candidaten voor het leiderschap, kan moeilijk worden miskend de begeerte van de protestantsche bevolking in Nederland die toch verreweg de meerderheid vormt, dat zij ditmaai niet worde voor bijgegaan. Evenmin kan worden ge- wraakt het verlangen, dat leeft in Christelijk-historische harten, dat dan en wel voor het eerst gekozen werd uit haren kring. Het nieuwe kabinet waclït een ui terst moeilijke taak. Zijn leider zal moeten beschikken over vele talenten: politieke ervaring, grondige economi sche- en wetskennis, groote voorzich tigheid en fijn-ontwikkeld rechtsbesef, In de Unie bestaat de overtuiging, dat aan den oudminister van Financiën-, jhr. mr. de Geer, deze talenten gege ven werden. Leiden is voor sommigen gemak kelijker dan volgen. DE KONINKLIJKE FAMILIE IN ZWITSERLAND. De correspondent van het Hdbl. in Zürich schrijft: Iemand die heel veel aan politiek doet, arme man! vertelde mij dezer dagen naar aanleiding van do komst der koninklijke' familie op Kehrsiten, dat het voor vorstelijke per sonen gebruikelijk is, om in de dagen voor algemeen© verkiezingen buitens lands te gaan. Het kan waar zijn. Maar ik ben met al mijn politieke onbeholpenheid beslist overtuigd, dat onze koninklijke familie deze keer een prinsesse-reisje maakt, expres- selijk en heele maal zoo ingericht voor een levenslustig-droomerig princesse- meisje. Acht daagjes naar de mooie Vier- waldstattersee met al zijn sagen en landschappelijke pracht van Rigi en Pilatus, van Axenstrasse en Tellka- pelle. Met een mooi blank jacht over het blauwe water glijden, te midden van al die hooge bergen met hun sneeuwige koppen, hier en daar eens aan de stille oeverdorpen afstappen, en ergens in de schaduw van een eeuwenoud gehavend kerkje bosch- aarbeitjee eten met dikke gele room. Of dan weer in de drukke middaguren naar Luzern gaan winkelen. En daarna bijwijze van triomfante lijk slot nog acht dagen naar den Mont-Blanc, den hoogsten berg van heel Europa, die met zijn linker flan ken in Zwitserland en met zijn rech ter in Frankrijk staat! Sneeuw- en firnvelden, die tot in den hoogen he melboog blinkeren, zoo heerlijk blauw, dat men er niet genoeg naar kijken kan. Jawel, deze reis is voortreffelijk in gericht. En de keuze van Kehrsiten als pied-a-terre is een voortreffelijke gedachte geweest. Eigenlijk heet het kleine nest niet Kehrsiten, doch Kirschete, wat „kersenboomgaard" be- teekent; want in het voorjaar is daar heel de oever een en al kersenhloem- pracht. En om er de stille poezie van het pittoreske oeverland niet noode- loos te storen, leggen er de groote booten slechts een enkele maal per dag aan. In het volle seizoen, wan eer het bedrijf op den B&rgenstock weer begint, dan wordt bet wel druk ker. Maar ook dan nog ligt het co quette hotel „Schiller" ver alzijdsvan het toeristen-gedrang. Stel u voor een vriendelijke, wel- door-bouwde villa-woning met onge veer 20 kamers, verdeeld over twee of drie verdiepingen. In het front op het midden een groote kamer met vooruitspringende veranda, aan beide zijden kleinere kamers, doch allen met vriendelijke, ruime baleis De s gevel roomkleurig, het dak van warm- donkerroode pannen. Verbeeldt u hee! dat keurige gebouwtje versierd met zware trossen van lila glycine; afhan gend van den hoogen gootrand, glij dend langs de kozijnen, slingerend om de balconzuilen, kruipend over de ven sterbanken, geurend tot binnen in de kamers, 9tuivend door de licht-luch- tige gangen. Verbeeldt u dit bloemen- nest halfweggescholen in de laat-bloei- ende kronen van kersen- en kastanje- boomen; niet op het platte veld, doch in den zig-zag van een langzaam-stij- genden oeverweg, met als voorgrond het blauwe meer, en als afsluiting naar boven de met sappige dennen be groeide blanke rotswanden van den Bürgenstock. Is dit geurig-kleurige, zonnig-blln- kende glycine-nest niet een echt prin- ses^e-paleis! Hoe keurig zijn er de we geltjes vehzorgd, die naar het meer voeren. Daar ligt zoowaar een heel park; daar kan men op de kade vis schen,, in het bruingebrande badhuis baden, op het stille watervlak roeien en zeilen. En overal schuilen droomo- rig-stille plekjes met prachtige verge zichten. Ter afleiding staat er een paar honderd schreden verder, waar de booten aanleggen met de Bürgenstock- bezoekers, 'n grappig kermiskraampje waar allerlei reis-souvenirs te koop liggen. Van die kleine aardige dingen, waaraan zelfs groote menschen niet uitgekeken raken. En ik wed honderd tegen een, dat de prinses dien leukon ezels-barometerwegkoopt, om hem op bet Loo ergens aan een tuinhuis op te hangen. Moge het weer den hoogen gasten goodgenegen zijn! Leidsche Penkrassen. Amice, 't Is nu toch terdege merkbaar dat de verkiezingen dichterbij komen. In deze week hebben zoowel de Staatk. Geref. als de Soc. Dem. en de Vrijz. Dem. een openbare vergadering ge- honden en dan staat er ook nog op het program een vergadering van de A. R. Klesvereen. waarjn de Heer J. Schouten het woord zal voeren. Uit de tot nu toe gehouden verga- leringen bleek dat de belangstelling nog niet zoo heel groot is, maar dat zal, naarmate de verkiezingen nade ren wel anders worden. Daar de vergadering waarin de heer Schouten spreekt reeds Zaterdagavond gehouden wordt, heeft het weinig zin •neer om voor die vergadering nog ien opwekkend woord te plaatsen, wat ik anders gaarne zou doen, omdat het altijd een leerzaam genot is den heer Schouten te hooren debatteeren. Met temeer nadruk vestig ik nu de andacht op de vergadering die a.s. .)onderdagavond wordt gehouden en /aarin Mr. Dainbrink van Utrecht en >s. Jongeleen van Hilversum als spre- ere zullen optreden, 't Belooft een ïooie avond te worden, waarop het aar ik hoop, aan belangstelling niet xl ontbreken. Zooals ge weet reizen Ds. Kersten i zijn politieke vrienden Ds. Barth i Ds. Zandt stad en land af, om zoo ogelijk de A. R. partij van haar acht te berooven en nadat men rst het viischwater terdege troebel maakt heeft, daarin politieke vis eli te vangen Dea# heren hahbep. de^ gewoonte om allerlei leelijks van de A.R. partij en hare voormannen te vertellen, maar uit vrees dat hunne beweringen zullen worden weerspro ken-en dat de punten die zij behan delen ook van andere zijde zullen wor den belicht, wachten ze zich wel debat toe te staan. Dat vonden de heeren te gevaarlijk. Maar natuurlijk kan ons dat niet weerhouden een poging te doen de dingen die scheef getrokken werden we^r recht te zetten en het is vooral daarom dat Mr. Dambrink en Ds. Jon geleen bierheen komen. Er zal gele genheid worden gegeven voor gedach ten wisseling en daar er onder de vol gelingen van Ds. Kersten wel mannen zijn, moediger dan hun leider, twijfel ik niet of we zullen krijgen een zake lijk debat dat niet anders dan ver helderend kan werken. Ik kon Dinsdagavond de verzoeking niet weerstaan om ook eens naar de ■sprekers van de Staatk. Geref. partij te luisteren en ik moet zeggen, dat ik er geen spijt van heb gehad. Ik heb nu althans geleerd hoe men zijn te genstanders niet moet bestrijden en hoe men niet moet argumenteeren. Ds. Barth, de eerste spreker, maakte het al heel erg, maar daar ik sterk den indruk kreeg dat deze spreker, die zich verschrikkelijk stond op te winden, zichzelf niet geheel meester was, zal ik er niet veel van zeggen. Hij begon met op te merken, dat straks weer zal worden uitgemaakt door Welke volksregeerling het land in de toekomst zal worden bestuurd, een uitspraak die natuurlijk heele- maal^ in strijd Js.jnet wat de Staatk. Geref. wenschen. Overigens werd druk met citaten gewerkt, die,, omdat ze onvolledig waren, heel weinig betee- kendan. Bij de bestrijding van Het stand punt van de A.R. inzake de geestelijke vrijheid werd b.v. herhaaldelijk een beroep gedaan op Willem van Oranje, terwijl het juist deze Prins was, die in dat opzicht veel verder ging dan de meeste zijner tijdgenooten en die deswege mistrouwd werd en verdacht gemaakt. Om aan te toonen hoe zon dig de samenwerking met de R.K. Ka merleden is werd herhaaldelijk Groen van Prinsterer geciteerd, terwijl de spreker heel goed wist dat het Groen was die herhaaldelijk samenwer king met Rome bepleitte en die met veel moeite Dr. Kuyper zoover wist te brengen, dat deze aan dit vraag stuk aandacht ging schenken. Heel merkwaardig vond ik de ver wijzing naar de schrikkelijke gruwelen in Rusland, terwijl het tocH, in den middellijken weg aan de samenwer king der rechtsche partijen te danken is, dat hier de revolutie in de kiem gesmoord werd en in tegenstelling met vele andere landen van Europa, rust en orde hier werden bewaard. In hooge mate onsympathiek was mij het optreden van Ds. Kersten, om dat hij wel met grooten ernst 9prak en den indruk wekte de dingen zeer principieel te zien, terwijl hij toch zoo nu en dan de zaken opzettelijk ver keerd voorstelde en zich niet ontzag op een verdachtmakenden toon van de- A.R. partij te spreken. Zoo had hij het b.v. herhaaldelijk over de eameRkopj>eling met Rome, terwij! hij toch weet dat er van eeoige band tusschen de partijen geen 9prake is, en dat de A JR. en R.K. Kamerfrac ties, vo'komen los en z?elf& zonder eenige afspraak naast elkaar staan. De A. R. staan tegenover de R. K. staatspartij even los en even vrij al 9 de Staatk. Gereformeerden. Dat weet D9. Kersten. En als dan toch, tegen beter weten in, alleen met het doel om de A.R. partij hij eenvoudige menschen verdacht te maken gezegd wordt, dat deze partij zich aan Rome koppelt, is dat dan niet een optreden een D. d. W. onwaardig? Wanneer een man als Ds. BartH dwaze dingen zegt, dan kan lk hem dat vergeven, omdat hijzelf indertijd verklaarde een eenvoudig man te zijn, die van de politiek geen verstand had, maar wanneer Ds. Kersten, die het wel weet, zoo tegen beter weten in de dingen verdraait, dan noem ik dat bedroevend. Trouwens, heel zijn voorstelling van de samenwerking met Rome, ook zooals die vroeger was, liep mank. Ds. Kersten gaat nu met Ds. Zandt het politieke pad op. Volgt daaruit nu dat Ds. K. nu de opvattingen van de Hervormden ten opzichte van de kerk deelt, en omgekeerd? Na tuurlijk niet. Maar zij werken samen omdat zij op politiek gebied ze kere punten van overeenkomst heb ben, precies hetzelfde dus, wat ook bij de rechtsche partijen het geval is. Bij den strijd die op politiek gebied te voeren viel, waren er sommige punten van ove o nkomst en het was daarom dat zc Mor en met zeer gelukkig res uk samenwerkten. Hoewel niet nieuw, was toch merk waardig de verklaring dat vele St. Geref. uit antipathie tegen de samen werking der rechtsche partijen vroe ger liberaal stemden. Dai zei Ds. Kersten, amice, en IK hoorde het niet voor het eerst. Denk u even in wat dat beteekent Men steunde openlijk de candidaten die verklaarden met God en zijn dienst in de politiek niet te willen rekenen, men gaf zijn stem aan candi daten die leefden uit het revolutiobe- ginsel, aan partijen die jarenlang ge probeerd hadden de Christelijke school te vernietigen en die van geestelijken dwang, maar dan in omgekeerde rich ting als Ds. K. dat wenscht, volstrekt niet afkeerig waren. En diezelfde menschen die voorheen zoo hopeloos het spoor bijster waren, die treden nu op als zedemeesters van de A.R. partij en die durven nu aan ons verwijten, dat wij onze be ginselen hebben verloochend. Ik kan hierop nu niet nader in gaan, maar ik wil u raden a.s. Don derdag naar „Prediker" te gaan en daar als ge niet geheel tevreden ge steld zijt, nadere inlichtingen te vra gen. Ik twijfel niet amice, of ge zult naar huis gaan in de va>ste overtuiging dal het ook nu taak is uit alle macht mee te werken aan de versterking, van de A.R. partij, van wie verwacht kan worden dat ze evenals in het ver leden. ook in de toekomst, de wnoh' bij het beginsel zal betrekken. VERITAS.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1925 | | pagina 6