CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
JAARGANG WOENSDAG 3 JUNI 1925 NUMMER 1528
NIEUWELEIDSCHB COURANT
BUREAUHooigracht 35 - Leiden
ADVERTENTIE-PRIJS
Tel. 1278, Postgiro 58936, Postbox 20
Gewone advertentiên per regel 22l/i cent
Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarieL
Bij contract, belangrijke reductie.
Kleine adyertentiën bij vooruitbelaling
van ten hoogste 30 woorden, worden dage*
lijks geplaatst ad 40 cent
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal 2.50
Per week 0.19
Franco per post per kwartaal i 2.90
bil nummer besiae! uit TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
V De kop van Jut.
In de N. R. Grt. wijdt de heer Joh.
H. Been een interessant opstel aan de
ontr/apeningsleus, waarmee sommige
partijen op de verkiezingskermissen
het goedgeloovige publiek trachten
te lokken.
Zeker, hij verfoeit de gruwelen van
lden oorlog.
Lij hoopt dat de tijd zal komen
dat het .„vrede door recht" werkelijk
heid wordt.
Maarzoo gaat hij voort, ontwa
pening vooraf, zich overgeven aan een
zoet vertrouwen in geheiligde, maar
door medemenschen pasklaar gemaak
te uitspraken, dan wel in personen
in wier oogen men al te v5ak slechts
de weerspiegeling van eigen gedach
ten-beeld ziet
Daar rijzen de Carthagers op, die ge
dwongen waren de wapens uit te le-
reren, maar wier stad toch niet voor
len oorlog gespaard bleef. De vrou
wen snijden heur haren af om die tot
pezen voor de bogen te winden. Te
vergeefs! Daar worden duizenden
bij duizenden knapen, kinderen nog.
gelokt door een kruistocht naar het
Heilige Land, om dat alleen door hun
komst uit de macht der ongeloovigen
te verlossen, onder de leuze, dat Je
zus gezegd heeft: „Laat de kinderkens
tot Mij komen!" Gelukkig nog die kin
deren, die van honger en gebrek om-
i.omen: zij althans vallen niet in de
handen van hebzuchtige kooplieden,
die hen als slaven bij diezelfde onge-
loovigen verschache: en. Èn dan die
jnvoudige lieden in de Boerenoor
logen 'der lCe eeuw, die mee op de
verwachtingen van Thomas Münzer
dan op hun wapenen vertrouwen stel
len. Maar wat zoek ik ver? Hier vlak
bij mij, op de Brielsche stadhuiszol-
i'ers, liggen heele stapels waa delooze
r "s'grr."en millicenen guldens verte
genwoordigende gepakt in afdrukken
van de irrcclama lie van z Januari
1795. den dag nadat te Amsteidam
de Franschen door' on* als vrienden
,en bondgenooten waren binnenge
haald Mag ik er enkele gedeelten van
aanhalen? Want de menschen, die ze
hebben uitgesproken cn neergeschre
ven, hebben dat waaracht.g gemeend
.,Wij komen niet bij u om u onder hot
juk te brengen; dp F-ansche Natie zal
uwe onafhankelijkheid ee bied gen
Alle baldad gheden alle buitensporig
heden tegen de inwoners zullen stren-
gelijk geztraft worden De veiligheid
van personen en goederen zal worden
gehandhaafd. Het Bataafsche' Volk.
gebvu k makende van zijn oppe gezag,
zal alleen kunnen veranderen of ver
beteren de inrichting van zijn Regee
ring"
IDoch .lees zelf die Proclamatie, nog
op ieder az chief aanwezig en ook wel
elders afgedrukt Maar ook zonder
dat weet ieder Nederlander, hoe de
'Nederlandsche moeders hun jongens
zagen weggesleurd tot kanonnenvoe-
der op de slagvelden van keizer Na
poleon.
Vlak voor dé hand heb ik van die
kleine getuigenissen* hoe voor onze
vrienden en broeders de zijden spek
cn ham eh de rookworsten in de bree-
de schouwen van de boeren-hofsteden
niet veilig waren, hoe te Oostvoorne
de dragonders de haver veel te min
voo. hun paarden vonjden, zoodat de
bóeren die tarwe te eten moesten ge
ven. en elders op het eiland eischten
Ucrpelijko gasten voor zich twintig
ok c-n per man tot een omelet ge-
b ken in vier maten boter. Als toen
d "ngelsche vliegtuigen en veTgifJ
tir i gassen hadden bezeten, hadden
vij die er nog bijgekregen.
Want toen was het Nederlandsche
reik inderdaad de kop van Jut, waar
op de slagen neerkwamen. Maar toen
n"s het ook, dat een man van moed,
Hclmers zich naar het verleden keer
de om voor dat vertrapte volk bij han-
.dcnvol de voorbeelden voor den dag
te halen uit een tijd, toen de Lei-de
naars naar de wallen vlogen en den
briagers van ons volksbestaan toerie
pen, dat als zij van den honger de rech
terhand hadden opgegeten, zij de lin
kerhand nog zouden gebruiken alis
..apen.
'n wat zouden de Jantjes Kordaat
tL.jlonid hebben opgekeken, als je ze
ieAV cscntoerd had cm ze, sportief ge
sproken, als een voethal heen- en weer
te trappen!
Wie als ik in zijn jeugd van toen
al oude lieden gehoord heeft van de
oneindige blijdschap hunner ouders,
toen zij in 1813 wederom zichzelf
mochten zijn voelt ge wel dat. ons
zelf? bidt God om den vrede, maai*
voegt er op z'n Cromwell's bij: houd
je kruit droog!
O, wat zal ik blij zijn. als met 1
Juli a.s. dat opschrift van de kermis
tent de verkiezingen wederom wordt
opgerold. Ik maak mij er zoo ongerust
over. Want al weet ik heelemaal niet
van pojitiek af, ik zou het oneindig
jammer vinden, indien men deze hei
lige leuze door de modder mocht sleu
ren. jammer omdat ik het volk, waar
toe ik behoor zoo ontzaglijk lief heb.
Te lief althans, dan dat ik mij het
vernederende kan. indenken het te
zien afdalen totde Kop van Jut
voor Europa!"
Hier is geen woord teveel gezegd.
Wie zijn land en volk l ef heeft, kan
in de misleidende onlwapeningsleuze
geen vertrouwen stellen.
Als links wint
Door Ds. Kersten werd g steravond
een opmerking gemaakt, die, omdai ze
zoo juist is, de Dijzondere opmerkzaam
lieid verdient.
„Als links straks de meerderheid
krijgt, aldus spr., dan zullen w-e die
gevolgen daarvan spoedig in de wet
geving ondervinden".
Daarmee werd dus toegegeven, dat
een rechtsche meerderheid en een Ka
binet, als we thans bezitten, toch wel
van zeer groote beteekenis is.
Het mag dan niet alles geven en n:et
alles kunnen geven, wat we wenschen,
het kan in elk geval veel kwaad af
wenden.
Want, het werd volkomen terecht op
gemerkt, als links wint, dan wordt een
andere koers gevolgd. Dan zullen we
de gevolgen daarvan spoedig onder
vinden.
Wie dat met wenscht en welke
mannen en vrouwen van christelijke
overtuiging kunnen hét wel wenschen,
d e kan en mag niet meedoen aan het
pogen van Ds. Kers en cs., om de anti
revolutionaire partij af te breken en
daardoor een linksche overwinning
mogelijk te maken, maar die zal gaarne
meewerken $m den invloed van de
A.R. partij te versterken.
STADSNIEUWS.
Siaatk Gerei. Partij.
De afdeëling Leiden van bovenge
noemde partij had gisteravond een ver
gadering in „Prediker" belegd, waar
net Tweede Kamerlid, Ds. G. H. Ker
slen, Precl. Geref. Gem. te Ierseke, Ds.
J. D. Baith, Chr. Geref. Pred. te Alphen
a. d. Rijn en Ds. P. Zandt, Ned. Ilerv.
Pred. te Delft, het woord voerden.
De voorzitter, de heer O verduin,
opende de vergader.ng, liet zingen Ps.
68: 1, ging voor in gebed, las Jer. 6' 16
e.v en heette daarna de aanwezigen
welkom. De St. Geref. Partij is geen
kerkelijke partij, aldus spr., maar zij is
een staatkundige partij, die van de
christelijke regiering e.scht toepassing
der calvinistische beginselen op de wij
ze als in het program der St. Ger. P.
omschreven.
Nadat de voorzitter de drie sprekers
der vergader.ng had voorgesteld, gaf
hij het woord aan Ds. Barth.
Spr. begon met er op te wijzen, hoe
het in den komenden stembusstrijd
voor alle dingen ^gaat om beginselen,
om het zedelijk geestelijk welzijn onzes
volks. Er zijn menschen als Mr. Dam
brink, die van het optreden van predi
kanten, vooral wanneer zij in een kerk
spreken, kerkelijke scheuring vreezen.
Maar neen. zegt Spr., wij spelen geen
kerkje en als het bedoelen van spr.'s
partij zop zijn kerkelijke verdeeldheid
te veroorzaken, zou spr. er geen dag'
langer in blijven.
Doch hoe kan ons volk bewaard blij
ven voor den geest der revolutie, die
over Europa gaat, hoe bewaard blijven
voor de overheersching van Rome's bij
geloof, indien het niet een regeering
zou erlangen, die de wet Gods in beide
tafelen al9 wet van den staat handhaaft
en daarop hare wetgeving baseert.
Het beginsel van Groen „Tegen de
revolutie het Evangelie' mag zooals
Keuchenius terecht gezegd heeft, nooit
worden: „Met en naast de revolutie het
Evangelie.' Toen ons vaderland leefde
uit de eeuwige beginselen van »Gods
waarheid, werd ons land „het klassieke
vaderland der vrijheid" genoemd De St.
Geref. Partij nu wil terug -naar dien
tijd. Daarom staat zij lijnrecht tegen
over de linksche partijen, die stoelen
op den wortel der Frausche revolutie;
waar dat hen leidt kan men zien in
het groote Rusland. Tegen dat beginsel
stelt spr. zich onvoorwaardelijk met
alle macht.
Spr. gaat met links alzoo niet mee,
met Rome dan?
Onderschrijft de Roomsche Staats
partij onvoorwaardelijk: „Tegen de re
volutie het Evangelie?" vraagt spr. „Is
Rome een betrouwbare kracht om Art.
36 te handhaven?"
De Bijbel staat volgens spr. bij Rome
op den index van verboden boeken!
Het beginsel van Rome is: Rome zoekt
niet de eere Gods, maar de eere van
den Paus.
Het Roomsche staatsrecht staat op
hetzelfde standpunt als het revolutio
naire, met dit onderscheid dat Rome
predikt onvoorwaardelijke onderwer
ping aan den Paus. Er is slechts een
gradueel verschil tusschen Rome en
het socialisme.
Daarom: tegenover de revolutie maar
ook tegen de macht des bijgeloofs het
Evangelie.
Hoe kunnen dan de antirevolutionai
ren zeggen, dat we met Rome op den
zelfden grondslag staan?
'n Slem: Mogen we ook antwoorden?
De spreker: Ik verzoek g:en inter
rumpt.es. Hoezeer spr. het financieel
herstel waardeert (levendig applaus)
De spreker verzoekt n.'et te applaud is
seeren en gaat door met te wijzen op
liet gevaar der revolutie, dat niet in
bondgenootschap met Rome kan bezwo
ren worden.
De Calvinistische staatkunde moet
zoowel bedoelen cle eere Gods als de
eer en het welzijn der menschen.
Om de eerste reden kan de St. Geref.
Partij met meegaan met Rome en ook
niet met hen, die een coalitie met Rome
aangaan.
Het Pauselijk Gezantschap is in fla
granten strijd met het beginsel van
Gods Woord, daarom roept spr: terug
tot de wet en cle getuigenis.
Gods Woord moet tie grondwet van
den staat zijn, daarom is het de roeping
<ler overheid onteering van Gods naam
door wettelijke bepalingen tegen te
gaan en te straffen. Op clit fundament
staat de St. Geref. Partij. Leerplicht,
vaccinedwang, vrouwenkiesrecht, stem
dwang, verzekeringsdwang zijn even
zoo vele afbuigingen van de lijn van
Gods Woord Al schrijven ze hier in
Leiden „B.Z.K.", al smalen ze ons, zegt
spr., hier staan wij en zullen getuigen
voor de beginselen van Gods Woord.
Na Ds. Barth voerde Ds. Kersten het
woord.
Ds. Kersten begon met te herinne
ren, hoe in de anders zoo liefzoete Nieu
we Leidsche Courant de schrijver van
een ingezonden stuk de drie sprekers
vergelijkt met B Z.K., de bekende grove
zware pruimtabak. Doch spr. is zich
bewust te behooren tot de „niet vele
rijken, niet vele edelen." Nadat spr.
nog een paar zinsneden heeft voorgele
zen uit het ingezonden stuk en hij den
wensch heeft uitgesproken dat men
zich in Leiden te noog zal gevoelen
voor „rustverstoring", zet hij uiteen,
dat het beginsel der revolutie is op
stand tegen God Tegen die revolutie
moet de banier van het waarachtig
Evangelie geheven worden; daarom
kan Rome onze bondgenoot niet zijn.
Rome is onze vijand, tfan onze lands
geboorte af. Als men ons wijst op de
mogelijkheid van het samengaan van
Rome met dé linksche partijen, indien
de rechtsche partijen niet meer zouden
samengaan aldus spr. dan ant
woordt spr: wij moeten op God ver
trouwen.
Waarom *n aparte St. Ger. Partij, vraagt
spr. Waarom ons niet aangesloten aan
de antirev. partij? De reden daarvan
ligt vooreerst» in de koppeling aan
Rome van die partij. De scherpe hoe
ken van onze belijdenis worden af ge
vijld, men zie naar het tegenwoordige
christelijke ministerie. Doch waar zijn
de christelijke wetten van dit christe
lijk ministerie, dat zoolang zat en steun
de op een groote meerderheid van 60
of 59 tegen 40? Als de linkschen een
meerderheid van 60 of 59 hebben, zul
len wij 't zien in de wetgeving.
Geroep: juist, juist!
Spr. wijst er op, hoe de regeering
zich laat vertegenwoordigen bij lijkver
branding en toont met voorbeelden het
levensgevaarlijke der vaccinatie aan.
Zoo ook het gezantschap bij den
Paus, waarin ligt de erkenning der
macht van den Paus. De grondtoon van
ons volksleven, zooals die is gevonden
onder invloed v. de Hervorming, wordt
daardoor volgens spr. verloochend. Spr
wijst niet met leedvermaak op de diepe
kloof tusschen zijn partij en de anti
rev., doch hij verdedigt zich tegen de
aanvallen van anti rev. zijde.
De vrijdenkersvereen. ,De Dageraad"
heeft de Kon. goedkeuring1 harer statu
ten aangevraagd en die werd haar door
Min. Heemskerk geweigerd, hetgeen
spr.'s goedkeuring verwierf. Doch bij
de debatten hebben de antirev. spre
kers verdedigd, dat de vrijheid van ge
loof meebrengt vrijheid van ongeloof
en ook de vrijheid om dat ongeloof te
kennen te geven. Onze vaders hebben
dat .niet geleerd; Voetaus b.v. onder
scheidde vrijheid van consciëntie en
vrijheid van beweging.
De (roeping der Overheid naar l ei
Woord van God wordt geteekend in
Art. 36 der Ned. Geloofsbelijdenis; von
welk artikel de Geref. kerken de be
treffende zinsneden geschrapt hebben,
die zij in strijd' achten met het woord
Gods. Op de grondslagen van dat gewij
zigde artikel 36 staat ook de anti rev.
partij, doch spr. handhaaft het ongewij
zigde artikel.
Ook inzake het algemeen en vrou
wenkiesrecht hebben de rechtsche par.
tijen hun beginsel prijs gegeven, zij
waren van meen:ng, dat het hier g en
beginsel betrof. Beginselen kunt ge zoo
nu en dan wel eens overboord gooien-
spr. is van het tegenovergestelde gevoe
len en zegt naar aanleiding van rle be
schuldiging dat hij mede door de stem
men der vrouwen in de Kamer is geko
men, dat hij zich heeft „vrijgemaakt",
wat van de anti rev. en de Chr. h:st.
niet gezegd kan worden.
Spr zal niet spreken over de sociale
verzekering, doch wijdt er wel een "ga
venijnige opmerkingen aan, waaruit
blijkt, dat hij er niet veel van begrijpt.
Zeer gedaan heeft spr.- het wetsont
werp inzake het millioen. voorgesteld
door een christelijk ministerie. Colijn
was te. eerlijk, om den christelijk histo
rischen minister de Visser den zonde
bok te maken, zooals van andere zijde
geschied is. Bij de gezegde maakt
spreker welsprekende gebaren met een
nummer van het blaadje „Lichaams
oefening".
Dat zijn door en door heidensche
spelen.
Er ontstaat eenig rumoer in de zaal
en men vraagt: wat hebberf de anti-rev.
Kamerleden gedaan?
Spr. zou ook nu, nu het benoodigde
geld door particulier initiatief wordt
bijeengebracht, willen dat de overheid
verklaarde, dat deze spelen in strijd
zijn met Gods Woord.
Spr. eindigde met den wenscii, dat
het geheele Geref. volk zich moge ver
eenigen om de Staatk. Geref. banier,
en liet zingen Ps. 84:3.
Daarna betrad Ds. Zandt het spreek-'
gestoelte en begon met zich aan te slui
ten bij het protest tegen de coalitie., aan
gezien hij het samengaan met Romte
naar den Woorde Gc ongeoorloofd
acht.
Dit kabinet voert dan ook geen chris
lelijke, doch een liberale politiek. Spr.
hjseft geconstateerd, -een toenemende
Zondagsontheiliging, onder leiding van
dit kabinet en wijst op de extra treinen
op Zondag. Past hier niet het woord
der H. Schrift: „Land, land, hoor des.
Heeren Woord!"
De Zondag wordt in ons land een
zondedag bij uitnemendheid en de
zedenverwildering neemt vooral in de
groote steden toe, zonder dat de regee
ring daarop acht geeft.
Ook de doodstraf wordt door dit ka
binet niet ingevoerd hoewel zij geëischt
wordt door Gods Woord.
Zult ge meegaan met Rome en met
de verflauwing der beginselen, zooals
die in de Prot. Chr. partijen tot uiting
komt, vraagt spr., of zult ge het wagen
met de beginselen der vaderen?
Mogen die aloude beginselen bij ons
volk weer in eere komen, daarom be
veelt spr. de oude schrijvers aan, als
die meer werden gelezen, zouden we
niet in zoo'n diep moeras zijn verzon
ken als we verzonken zijn.
Ds. Zandt ging vervolgens voor in
dankgebed. De vergadering was zeer
matig bezocht en de politie, achter in de
zaal aanwezig, behoefde niet in te
grijpen.
Chr. Letterk. Kring.
Op den laat sten Kringavond heeft dhr
Van Ham „Studiën van de tachtiger be
weging" door Frans Coenen behandeld.
De inleider 'oegon met op te merken,
dat dc beweging van '8o zoo zachtjes aan
geschiedenis wordt en de jongeren van
nu zich meer los gevoelen van de mannen
van '8o. Zelfs de ouderen, die de beweging
meemaakten, bezinnen zich op hetgeen
voorbijging en 200 langzaam aan wordt
tijd rijp om de rekening op te maken.
Belangrijkste nienws in dit Nummer
Binnenland
Een drama te 's-Gravenhage.
Afsluiting en droogmaking der Zui
derzee
Buitenland.
Het Engelsche standpunt inzake het
garantieverdrag door de Frausche re
geering aanvaard.
In Boelgarije is weder tegen ruim
CO personen de doodstraf geëischt.
Tijdens een Flnksterstonh in Zwe
den zijn twintig personen verdronken.
Paulleis pogingen tot kabinetsvor
ming in België.
Kloos leverde vei helderende kritiek, Dirk
Coster waardevolle beschouwingen en Ver
wey gaf al heel vroeg in zijn inleiding een
samenvatting van de pobie der 80-ers.
Het nieuwe boek van Coenen echter
brengt ons een heele stap verder, om de
waarde, de beteekenis van de beweging
van '8o te bepalen. Daar is nu Frans
Coenen net een man voor. Maakte hij
die beweging al mee, hij bleef er toch
ook weer voldoende buiten staan, om
onbevangen te kunr.ea oordeelen. Bezon
ken en kritisch van aa:d, is h;j zoo ver
standig. de personen slechts naar voren
te brengen, voorzoover noodig is om het
volle licht te laten vallen op d? ideeën,
de kunstopvatting.
Karakter en levensbeschouwing doen
ons den gang van het wereldgebeuren
vanuit verschillend gezichtspunt bekijken.
Dat doet de meest? geschiedbeschomvin-
gen lijden aan eenzijdigheid, d.w.z., ze
laten een deel van de waarheid zien,
sommige zijn er zelfs geheel naast. Ook
met Frans Coenen behoeven we het niet
steeds eens te zijn. Zoo tracht hij b.v. de
Soer beweging te verklaren uit het indi
vidualisme van dien tijd. Individualisti
sche perioden zouden stéed^ een bloei
tijd te zien geven, waartegenover dan de
collectivistische, wanneer ds gemeen
schapszin meer op den voorgrond komt,
als tijdperken van inzinking afsteken. Al
is het nu voor geen tegenspraak vatbaar,
dat d? nieuwe kunst individualistisch is,
dezen regel te stellen, dit verband te leg
gen brengt ons ia onflict met de his
torische feiten. Coenen's theorie houdt
dan ook geen steek.
Dan, zijn conclusie is de juiste, indivi
dualisme is een kenmerkende trek van de
tachtigers. Dat individualisme ging ge
paard met een „vernieuwd zelfbesef", dat
expansie zoekt in tv.ee hoofdrichtingen;
i.e: voerde óf tot verhoogde vitaliteit,
óf tot vereenzaming, menschenhaat, le
vensmoeheid.
Tot de eerste groep rekent hij dan de
groep naturalisten, die, zonder moreele
onderscheiding, Zola's voorbeeld gebrui
ken om zich in hun kuns: te kunnen
uitleven, maar ook een groep van rusti
ger levensbijen, di? geïnspireerd worden
door Keats, Shelley, Wordsworth en de
klassieken. Deze groep vormt zelfs de
eigenlijke kern van de beweging van 'So.
Met hun leuzen: „Kunst is passie",
„Vorm en inhoud zijn één", en „De
kunst om de kunst", voert hun individu
alisme hen tot onmaatschappelijkheid, zoo
dat ze 't contact met de samenleving mis
sen. Wat dit betreft, stelt Coenen hun
houding als gewild voor, voortvloeiende
n.l. uit hun verzet tegen maatschappelijke
conventie en afkeer van practische nut
tigheid in kunst, middel in hun oog om
zich te handhaven.
Gevolg hiervan: hun kunst bloedt dood
en zij komen niet uit boven hun lyrisme.
Wel hadden de pessimisten van de tweede
hoofdrichting zekere natuurlijke aanleg tQi
hoogere bestemming, maar ook zij zoch
ten geen levenssynthese, doch openbaar
den slechts momenteele ontstemmingen
of vervielen in zekere onartistieke geloo-
vigheid. Met deze uitspraak doet C. weer
te kort aan Van Eeden, di? toch zeker
meer heeft gegeven dan momenteele ont
stemmingen en onartistieke geloovigheid.
Intusschen, Van Deyssels droom: „Ne
derland jestpoten in de vaart der vol
ken". niet in vervulling en een
groot.. wordt er niet geboren. Over
deze onvruchtbaarheid spreek: C. zijn
teleurstelling'uit, doch.... hij heeft ook
waardeering voor wat is bereikt. De tach
tigers hebben de kunst, die tot „gezel
schapsspelletje voor den vrijen tijd' was
verlaagd, weer opgevoerd boven de alle-
daagsche banaliteit. Wel vloeit ui. hun
hoogheidsbesef hooghartigheid voor: en
onmaatschappelijkheid, doch die emanci-
pathie der zinnen leidt tot „he: beste,
waartoe de Hollandsche geest in vele
eeuwen in staat bleek: de hartstochtelijk
verbeelde schoonheid der werkelijkheid."
Hier laat C. zien, da: het realisme vooï
hem eigenlijk de triomf van '8o is. Naar
geest en aanleg staat de schrijver dichter
bij de liefdevolle waarneming van het
leven, dan bij de zoekers naar andere
levenswaarden.
Dat doet hem voor Van Deyssels na-i
turalisme een groote eerste plaats inrui
men, terwijl hij zich van Van Leden en
