CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN Belaiigrijksie nieuws in di! Nummer 6e JAARÓANÖ DINSDAG 12~MEM92J> NUMMER 1511 LEIDSCHS COD ABONNEMENTSPRIJS -fe In Leiden en buiten Leiden waar agenten gevestigd zijn Per kwartaal k S 2.50 Per week i 0.19 Franco per post per kwartaal i 2.90 ll URE AU Hooigracht 35 - Leiden Tel. 1278, Postgiro 58936, Postbox 20 j ADVERTENTIE-PRIJS «Bii contract, belangrijke redact!. na nummer bestaat uit TWEE Bladen. EERSTE BLAD. Niet onze kracht! 't Was een ontroórend oogenblik toen op de laatste Deputatenvergadering de heer Idenburg een afscheidswoord §prak. Hij had nog gaarne de Antirevolu tionaire partij willen blijven dienen, zooals hij dat jarenlang met zooveel liefde en toewijding heeft gedaan. Zijn gezondheidstoestand noopte hem echter zich uit de actieve politiek en uit de leiding der partij terug te trek ken. Gemakkelijk was dit voor den heer Idenburg, die steeds met groot talent voor de verbreiding en de toepassing van de A.R. beginselen het pleit voer de, niet. Maar zooals hij zich gewillig en met geestdrift gaf toen hij geroepen werd in de voorste 'gelederen een plaats in te nemen, zoo treedt hij ook gewillig en zonder morren terug. God, aldus de heer Idenburg. is vrij machtig. Hij geeft en Hij neemt de kracht. In deze enkele woorden ligt het ge heim van liet optreden van dezen staatsman, die juist daarom door vrienden en tegenstanders zoo hoog gewaardeerd weid. Hij voelde zich steeds, ook in den politikken strijd, een dienstknecht Gods. God te dienen, Gods heilige ordinan tiën in huis en kerk, in school en staat, weer vast te zetten 't volk ten baat, dat is het ideaal van zijn leven. Daaiom gaf hij zioh met al de liefde van zijn hart en met al de krachtei van zijn rijken geest aan de A.R. partij. En daarom kon hij ook, zij 'tdan met weemoed in de ziel, nu zijn krach ten minderden, terugtreden. God is vrijmachtig. Hij geeft en Hij neemt de kracht. De waarheid van dit- woord wordt door alle antirevolutionairen toege stemd. Een andere vraag is echter of wij ook als een Idenburg uit deze waarheid leven. Het is de vrijmachtige God, die de kracht geeft. Maar hoe dan te verklaren, dat cr zoovelen zijn, die met name op poli tiek gebied een houding aannemen alsof ze zelf vrijmachtig en naar eigen believen over hunne kracht' kun nen beschikken? Wat zijn er velen die zich om de po litiek eenvoudig niet bekommeren. Die er niet aan denken hunne gaven en krachten- ten nutte van volk en va derland en daarmee in den dienst van ,God te besteden. De politiek interesseert hun niet, zeg gen ze.' Ze zien bij degenen die daarin ar beiden allerlei fouten en gebreken. Ze zien daar vaak een jagen naar eigen eer en eigen belang. De vastheid van lijn wordt naar hun oordeel vaak gemist. Er worden din gen gedaan die' ze gaarne anders zou den zien. En dan, de politiek heeft heel veel onaaangename kanten. Ze geeft vaak heete hoofden en koude harten. De re sultaten zijn in verhouding tot wat ge daan wordt, zoo gering. En daarom acht men zijn tijd en zijn kracht en zijn geld te goed voor de politiek. Heel begrijpelijk deze redeneering. Maar de zaak komt toch een weinig anders te staan, als we bedenken dat het niet onze kracht is en niet onze tijd en niet ons geld, maar dat het God is die de gaven en de krachten geeft om ze in zijn dienst óók op staat kundig terrein te besteden. Het is een heerlijke belijdenis, dat God vrijmachtig is en dat Hij de kracht geeft en neemt. Dat geeft den moeden strijders die zoo gaarne veel zouden willen doen, maar die tot machteloosheid gedoemd werden, rust. Het geeft kracht om stii te zitten als het moet* Maar het is ook een verontrustende belijdenis. Een belijdenis die prikkelt en moet prikkelen tot activiteit. 'tis Israels God die krachten geeft. Maar dan kan er ook geen sprake van zijn, dat wij die kracht ongebruikt zouden laten. Dan rust op ons een ontzaglijke ver antwoordelijkheid. Dan zal het er op aankomen, hoe wij die kracht besteden. Wie daarvoor oog krijgt, zal ook bij de komende verkiezingen, waarhij over de toekomst van land en volk wordt beslist geen werkeloos toeschouwer wil len blijven. Hij zal rusteloos arbeiden om de ge varen die ook ons volk bedreigen, af te wenden. Hij zal zich stellen, neen niet in dienst van een partij of van personen, maar in dienst van God, die krachten geeft en krachten neemt. STADSNIEUWS. Iosirumenimakerskunsi en proefonder vindelijke Natuurkunde. Hedenmiddag heeft Dr C. A. C r o m m e 1 i n het lectoraat in de natuurkun de aan de Rijksuniversiteit alhier aan vaard met een rede over bovenstaand onderwerp. Gaan wij aldus spr. de histori sche ontwikkeling der natuurkunde of van eenige andere proefondervindelij ke wetenschap na, dan treft 't ons, dat iusschen deze ontwikkeling en d^ ont wikkeling der -instrumentmakerskunst een wisselwerking heeft bestaan, die ons menig belangwekkend gezichts punt aanbiedt. Nu eens heeft de natuurkunde, astro nomie of biologie bevruchtend op den ontwikkelingsgang der instrumentma- kerskunst gewerkt, dan weer is veel eer het omgekeerde het geval geweest. In oude tijden, toen de instrument makerskunst als zelfstandig handwerk nog niet bestond, vroeg de wetenschap om hulpmiddelen en wendde zich daar toe tot de handwerkslieden, in 't bijzon der tot de metaal- en glasbe.werkers, totdat in latere eeuwen de eischen zoo hoog en de behoeften zoo veelvuldig werden, dat de handwerkslieden hier aan niet meer konden voldoen en door steeds verder gedreven speciali satie de instrumentmakerskunsi als zelfstandig vak ontstond. Soms echter vooral in latere tij den is ook de wetenschap geïnspi reerd geworden door de voortbrengse len der instrumentmakerskunst, die door hare steeds meer verfijnde pro ducten, nieuwe mogelijkheden voor proefondervindtlijk onderzoek opende. Van deze wisselwerking heeft spr. een schets ontworpen, waarbij hij zich in hoofdzaak bepaalde tot het gebied der instrumentmakerij ,en glasblazerij, dat op de beoefening der natuurkunde vóór 1800 betrekking heeft. Wanneer men de instrumenteele uit rusting van den hedendaagschen proef ondervindelijken natuurkundige, schei kundige, astronoom of anderen natuur onderzoeker vergelijkt met de uitrus ting van zijn geestelijken voorvader uit vroeger eeuwen, dan is men ge neigd daaruit te concludeeren, dat de 20ste-eeuwsche natuuronderzoeker on der veel gunstiger omstandigheden werkt dan b.v. de 17de-eeuwsche, om van den experimentator uit nog vroe-/ !i* tijden niet eens te spreken. Nu is dit in zeker opzicht ongetwij feld juist, doch wanneer men die ge volgtrekking beschouwt in het licht van de behoeften der wetenschap van vroeger eeuwen, dan is men geneigd zijn oordeel eenigszins te herzien. Im mers in die vroegere tijden trad de be hoefte aan nauwkeurigheid bij de me tingen nog niet zoo op den voorgrond als thans. Metingen met primitieve instrumen ten zijn soms voldoende geweest de be langrijke natuurwetten te ontdekken en de onderdeelen voor den bouw van een of ander door hem ontworpen toe stel konden den natuuronderzoekers veelal geleverd worden door hand werkslieden. Het is dan ook niet de natuurkunde, evenmin de scheikund^ of de biologie maar de sterrenkunde geweest, die het eerst de behoefte aan min of meer nauwkeurige instrumenten heeft gevoeld, zoodat daaruit een instru mentmakersstand kon ontstaan. Reeds in de 15de eeuw vinden wij voornamelijk te Neurenberg, Augsburg en andere steden van midden- en Zuid- Duitschland, maar ook in Italië1 en Frankrijk vele handwerkslieden aan den ai'beid tot het vervaardigen van zonnewijzers, ?onnekompassen, astrola- liën en dergelijke instrumenten. Hun werkwijze verschilde echter zeer veel van die der hedendaagsche instrument makers, aangezien de draaibank toen nog onbekend was. Het ontstaan van de natuurkun dige instrumentmakerskunst valt pas in de laatste helft der 17de eeuw. Spr. deelt in verband hiermee het een en ander mede uit de voorgeschie denis'van de draaibank, een der voornaamste hulpwerktuigen van den instrumeigmaker. Zij is voortgekomen uit de z.g. wip- bank, een veel primitiever werktuig, welks oorsprong waarschijnlijk to: de oudheid,terug gaat. Eeuwenlang heeft dit werktuig dienst gedaan voor het bewerken van houten en metalen voor werpen, tot het na een langen ontwik kelingsgang geworden is tot het zonder twijfel voortreffelijk werktuig, waar op de Musschcnbrocks hun beroemdo en fraaie instrumenten wisten ts ver vaardigen. De eersten die een natuurkundige i.i- strumentmakerswerkplaats gesticht hebben, waren de beide broeders Sa muel Joosten (16391682) en Johan Joosten van Mussc henbroek (1660—1707) te Leiden. Van de door hen vervaardigde instrumenten be staat thans nog alleen een fraaie lucht pomp, berustende in de historische ver zameling van het Leidsche Natuurkun dige Laboratorium. Het bedrijf in de werkplaats van Sa muel Joosten en Johan Joosten van Musschenbroek werd na den dood van beide jong gestorven broeders voortge zet door den zoon van den tweeden Jan van Musschenbroek (1687—1748) en door hem tot hoogen bloei gebracht. Bekend is diens vriendschappen ':e en wetenschappelijke samenwerking met den hoogleeraar Wilhelmus Jacobus 's-Gravesande (16881742). Deze was de eerste, die begreep, dat een college, in de proefondervindelijke natuurkun de alleen dan goede vruchten kon dra gen, wanneer men.dëfc toehoorders de behandelde stof in den vorm van de- monstratieproeven voor oogen voert. Aangezien er echter geen demonstra tie-instrumenten bestonden, ondernam 's-Gravesande het om deze zelf te ont werpen en door Jan* van Musschen broek in zijn werkplaats te doen uit voeren. Op gelijke wijze heeft Jan later nog samengewerkt met zijn broeder den hoogleeraar Petrus van Musschen broek (1692—1761). Toen er één schaap over den dam was, volgden er meer, en het voorbeeld van de Musschenbroeks vond navol ging in Engeland Frankrijk en Duitsch land. Spr. wees vervolgens op de micros c o p e n, door onzen beroemden land genoot Anthony van Leeuwenhoek (1632—1723) Vervaardigd. Het samenge stelde microscoop bestond destijds reeds. Leeuwenhoek echter gebruikte dit instrument niet, maar bediende zich uitsluitend van zelf geslepen en- kelvormige vergrootglaasjes! Deze ge niale amateur, 300 hoog uitstekend bo ven vele officieele biologen zijner da gen, heeft al zijn tallooze ontdekkin gen gedaan met zelf vervaardigde mi- croscoopjes, jiiet grooter dan lucifers doosjes en ieder voorzien van één klein lensje. Zijn kunst van het slijpen der lensjes moet wonderbaarlijk geweest zijn; men bedenke slechts, dat hij lens jes wist te slijpen, die tot 270 maal vergroote en toch behoorlijke beelden te zien gav^n. Spr. behandelde ten slotte de bewer king van gesmolten glas, het zooge naamde glasblazen, dat voor de constructie van natuurkundige instru- nüenten steeds van zooveel belang is geweest. Meende men vroeger, dat reeds de oude Egyptenaren het glasblazen ken den, "latere onderzoekingen hebben aangewezen, dat wel het glas, doch niet het glasblazen in dien oudsten tijd 2000 v. Chr.) bekend was. Qe glasblaaskunst schijnt omstreeks het begin onzer jaartelling uitgevonT den te zijn en deze uitvinding ls voor de ontwikkeling van de glastechniek van onberekenbaar belang geweest. Vooral de uitvinding en de verdere ontwikkeling van den thermometer heeft krachtig tot den voortgang der glasblazerskunst bijgedragen. Waar schijnlijk is Galilei de uitvinder van dit'instrument geweest, doch dit wa ren nog slechts hoogst gebrekkige luchtthermometers. Later werd water, vervolgens alco hol en nog later kwik als uitzettend lichaam ingevoerd, terwijl de schaal teen door eenige vaste punten behoor lijk werd vastgelegd. De groote ver dienste, voor het eerst wetenschappe lijke thermometers vervaardigd te heb ben, komt toe aan den Danziger koop manszoon Gabriël Daniël Fahrenheit (16861736). die het grootste gedeelte van zijn leven te Amsterdam geleefd en gewerkt heeft. Hij moet wel groote vorderingen gemaakt hebben in de glasblaaskunst en een juist en weten schappelijk inzicht gehad hebben in de eischen, die men aan een thermometer moet stellen om de instrumenten te hebben kunnen vervaardigen, die 's-Gravesande gebruikte en waarvan er nog een in de Leidsche verzameling aanwezig is. Spreker besloo{ zijn rede met de ge bruikelijke toespraken o.a. tot de hoog leeraren Keesom en De Haas, doch meer in 't bijzonder tot Prof. Dr. H Kamerlingh Onnes, die de tot nieuw leven geroepen instrumentmaker- kunst op dezen klassieken bodem tot de grootste ontwikkeling wist te bren gen. N" Kliniek voor huisdieren van on- en minvermogenden. Ten huize van. den heer Dr. Holshei- mer, waar zij gevestigd is. heeft gister avond. in tegenwoordigheid Aan het be stuur van Dierenbescherming en genóo- digden de officieele opening plaats ge had van de "kliniek voor huisdieren van on- en minvermogenden. Dr. Holsheimer heette het gezelschap hartelijk welkom, en memoreerde daarna de totstandkoming van deze kliniek, om vervolgens een uiteenzetting te geven van haar werkwijze, zooals de oprichters die zich hebben voorgesteld. Eenigen tijd geleden hoorde spreker geregeld van de overwegingen van de Jeugdgroep v. Dierenbescherming cwn te komen tot de oprichting van een poli- kiniek vloor huisdieren vteneind.e te voor zien in den toestand van het oogenblik, nu vele eigenaren er tegenop zien om. in meer of minder ernstige gevallen met hün huisdieren naar den dokter te gaan, uit hoofde van de hooge kosten, welke zij vreezen te moeten betalen. Nu had spr. reeds eerder, tezamen met Dr. Kok, den grooten specialist op dit gebied, het plan opgevat om hier een goede, geheel aan de nieuwste weten schappelijke en practische eischen voldoen de kliniek te bouwen, die echter door de kosten welke er voor gemaakt moesten worden, uiteraard slechts binnen het be reik van de meer gegoeden zou vallen. Toen spr. evenwel in den heer Eeltjes den man vond van wien hier ter plaatse de eerste drang uitging voor dit doel, heeft spr. zich met hem in verbinding gesteld, en werd besloten de zaak met een maar flink aan te pakken, en hoe wel het aanvankelijk in het voornemen lag, de kliniek eerst in den zomer te openen, zijn door deze wending in de voorbereiding, de plannen dermate hun volledige uitvoering nabjij gekomen, dat reeds nu de inrichting kan worden open gesteld. Het zal spr. een genoegen zijn, met deze mooie inrichting te werken. Het is de bedoeling dat Spr. op den avond van iederen werkdag van 79 uur spreekuur zal houden, en om nu ook de on- en minvermogenden in de gele genheid te stellen van deze inrichting gebruik te maken, zullen speciaal de zit tingsuren van Dinsdag- en Vrijdagavond voor hen bestemd zijn. Waar de inrichting zich echter zelf zal moeten bedruipen, zal er ook een klein tarief moeten worden geheven, dat het bestuur zich als volgt had gedacht: tot een inkomen van f 800 betaalt ifien niets. Bij een inkomen van f8001500 betaalt nren $0,25 en van f15002000 f0,50 per dier en per visite. Voor meergegoeden zal het aan eigen beleefdheid worden over gelaten, boven dit tarief te gaan. Iedere behandelde „patiënt" wordt in drievoud ingeschreven. Een der afschrif ten is voor de(n) eigenaar(esse). De ad ministratie hiervan zal worden verzorgd door den heer Eeltjes, terwijl de ziekte kundige statistiek door spr. zelf zal wor den bijgehouden. De kliniek is dus klaar. Maar nu moet er ook' het noodige ver band zijn met de patiënten, zoowel die. welke afgehaald moeten worden, als die welke op straat worden aangetroffen, een ongelukje hebben gehad, enz. In deze behoefte zal de jeugdgroep van „Dierenbescherming" wellicht bijgestaan door de meisjespadvindsters, voorzien, maar zij hebben daarvoor een kostbaar voorwerp noodig. Om daarover iets te zeggen, geeft spr. het woord aan mevr. P .v. Eek. Mevr. v. Eek, hierna het woord ne mend, bood met enkele welgekozen woor den het bestuur van Dierenbescherming een prachtexemplaar van een ambulance wagen op gummibanden aan, nevens een jaar kosteloos onderhoud en reparatie, welke mededeeling natuurlijk door een hartelijk applaus van de aanwezigen werd gevolgd. De voorzitter, Prof. dr. And ré de la Por te, gaf hierna uiting aan de groo te sympathie, waarmede het bestuur de Binnenland Dr. C. A. Crcmmelin aanvaardt hat lectoraat in de natuurkunde aan de Universiteit te Leiden. De Kliniek voor huisdieren van on- en minvermogenden Je Leiden geopend De radio-verbinding Holland-Indië. Buitenland. De intocht van Hindenburg in Ber lijn. oprichting van deze kliniek heeft begroet. Zi; voorziet inderdaad in een groote be hoefte. al had niemand gedacht, dat zij er reeds zoo spoedig zou zijn. Met waardeering gewaagt spr. van. de medewerking van de heeren Eeltjes en Holsh:imer, en niet het minst van den heer en mevr. v. Eek, die het bestuur met zoo'n schoon cadeau verheugden. Spr. wil allen hartelijk danken voor de moeite aan de oprichting besteed en de verder toegezegde medewerking, om tea slofte den heer en mevr. v. Eek nog maals te danken voor hun schenking en den wensch uit te spreken, dat de inrich ting tot grooten bloei zal komen en dat de heer Holsheimer er veel genoegen van zal beieven. Plet gezelschap bezichtigde nu, onder voorlichting van Dr. Holsheimer, den mooien wagen, die aan alle eischen van de practijk voldoet. Oorspronkelijk ge maakt naar het modél, dat Dr. Kok te Haarlem in gebruik heeft, zijn hier de ui de practijk, noodig gehleken'wijzigingen meteen in de constructie opgenomen, zoo dat de wagen absoluut „af" is. We zullen dus vandaag of morgen de meest volmaakt geconstrueerde rijwiel brancard voor hét vervoer van kleine huisdieren door onze straten zien rijden, 't E inderdaad een prachtig cadeau. Na den ambulance-wagen werd de kli niek bezichtigd, die eveneens de alge- meene bewondering opwekte, door de uit stekende inrichting. Geen .der voor de behandeling benoodigde instrumenten wordt hier gemist. De operatietafel die t middelpunt is, is van 'nheel practische constructie, en verder is er een" schat van instrumenten aanwezig, die met el kaar de complete uitrusting vormen, ter- wijl bij de opstelling van dat alles de er varing, ook van andere deskundigen tot leidraad diende, zoodal; hier kan worden gesproken van een complete inrichting. Tijdens de bezichtiging gisteravond werd juist een patiënt ten consulte gebracht en meteen behandeld, zoodat het nut van de inrichting al dadelijk werd gedemon streerd. Dierenbescherming. De afdeeling Leiden van de Nederl. Ver. tot Bescherming van Dieren heeft he.t plan om ook dit jaar, ongeveer midden October, weer een najaarsactie te voeren, en zou, hiertoe opgewext door een prettige ervaring in vroeger jaren, daaraan gaarne weer een op- stellenwedstijd voor de schoolkinderen van het dan 6e leerjaar willen verbin den. Heden zijn de hoofden van de scholen te Leiden en omstreken per circulaire van dit voornemen in ken nis gesteld, en om medewerking ver zocht geworden. De keus van onderwerp, mits be trekking hebbende op dieren en die- reftbscherming, wordt vrij gelaten. Aan de(n) onderwijzer(es) wordt verzocht zich te willen belasten met de beoor deeling van de opstellen en tevens met de keuze van den prijs, die voor het beste opstel van elke klas beschikbaar wordt gesteld. Voorts bestaan er plannen om in de najaarsactie op te nemen het vertoo- nen van een film, of een andere attrac tie, waartoe Alle 'kinderen, die aan den opstellenwedstrijd hebben deelgeno men, zullen worden uitgenoodigd. Gemeenteraad. De eerstvolgende vergadering van den Gemeenteraad zal waarschijnlijk worden gehouden op Maandag 25 Me! a.s. Doordat een auto, die voor hetrt uitreed, zonder dat de bestuurder waar schuwde, plotseling stilhield, reed gister middag de heer V. op het Rapenburg1, ter hoogte van de Amsterdamsche Bank^ met zijn rijwiel tegen het voertuig op, roet het gevolg, dat het voorwiel van de jjets geheel vernield werd.. De bakkersjongen, die gisteren den hoek Steenstraat-Stationsweg werd aangereden, Week er later toch niet zóó gunstig aan toe te zijn als aanvankelijk werd gemeend, daar zich later verschifri- selen van een hersenschudding hebben voorgedaan. Hij is door den Eerste Hulp dienst naar het Academisch Ziekenhuis overgebracht.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1925 | | pagina 1