Ol>en inc v&nhefc Seizoen
Tweede Blad
Vrijdag 26 September 1924
LEIDENS BELEG EN ONTZET.
1574 1924.
Dagboek.
Den Men September op een Donder-
dach deelde men het vleys uyt inde
Kercke, het pont voor negen derityt®.
Den 6den gaf men weder Moutenkouck
Gersten brood, ende beschuyt, en de
Dynsdachs weder vleys ende den 13den
wederom.
Den 15den op een Woonsdach quamen
drie posten in, ende brochten goe tij
ding in.
Was er aanvankelijk nog vleesch genoeg
te krijgen, ook dit moest in September, die
maand van het uitharden, worden gedis
tribueerd. Eerst kon ieder een pond, lateir
een half pond bekomen. Van wie zdlf nog
voorraad had werd tegen 'n vast gestel den
prijs, een gedeelte gerequireerd om te
worden uitgedeeld onder de armen.
Hetgeen nor over was aan moutkoeken
en gerstenbrood moest ook worden aange
sproken. omdat er onder het volk een op
roerige beweging ontstond, daar men niet
beliefde alleen op vleesph te leven.
Orler schrijft, „Maer dat haer de Burg
heren met sulcken verschen koeyenvleysoh
moesten behelpen, so was onder de selve
een groote murmuratie, ghecryt ende be
ne ufheydt."
Zoo werden er weer eenige boden aan
den Prins gezonden om aan te zetten tot
spoed.
Deze boden nu kwamen 15 September
met de blijde tijding „de Geuzen komen
werkelijk:
De Geuzen.
Begin September kwamen ze te Rotter
dam, onder hun admiraals Louis van
Bn'sot en Adriaan Willemszoon.
Zeven kromstevens bewapend met over
'de honderd kanomstukken, leepelsfukken
geheeten, en bemand met pl.m. 800 ma
trozen, „rapsche gasten, kroes (barsch)
ivan uitzicht en yslij'k van 't oogh", zegt
Hooft, stoere kerels.
Sommigen vol met schrammen, lid'tee-
kens en arm of been kwij't.
Meest allen opgejaagd als jachtdier der
inquisitie, was het hart vol van haat
tegen den Spanjaard, den belager van de
vaderlandsche vrijheid en het geweten.
Hooft beschrijft ze als „schor van
spraak, en stijf in den bek. Vermetel ge
noeg om uvt te slaan dat zij noch Land
voogd, noch Paus, noch Keizer, nqch
en gen Koning, meer d'an den geringsten
Spanjaard, verschoonen zouden, indien
iemand der zelve hun aan boort kwam,
om beide lyf en ziel in slavernij te bren
gen Niet zoo reukdoos, echter, als rauw
vond men dit vo"lc, dat vlijtelijk op orde
en 't woord zijner bevelhebberen paste;
waaronder wel bescheid© en deftige man
nen waren.'*
Te Delft, Rotterdam en Schiedam lagen
wel tweehonderd pVtbooms-vaartuigen
gereed om op het eerste sein achter de
Geuzenvloot aan te varen.
Het water echter kwam n:et verder dan
de Landscheiding, zijnde een hooge dijk
welke Delfs'and van Rijnland scheidde.
Wel werden verscheidene pogingen ge
waagd om de landscheiding door te ste
ken, o.a. door de vrijbuiters van Gouda,
't welke echter nie't zoo spoedig gelukte.
Tusschen 10 en 11 September werden in
den nacht tusschen Zoetermeor en Wils
eenige vendels FTaraschen onder Durant en
Oa-tteville verschanst en gehikte het dan
e:ndel!ijk het water dat reeds vrij hoog
gerezen was, verder voort vloeien mogelijk
te maken.
Dit g-'ng echter nog niet gemakkelijk;
tegen den hoogen Groeneweg en Voorweg
bij Wi.'sveen bleef het water weer staan.
Bovendien moest er hevig tegen de Span
jaarden gevochten worden, welk rumoer
den Leidenaars als toekomstige vrijheids-
muz.iek in' de ooren heeft geklonken.
Den 28 op een Duynsdach heeft men
paerdie-vleys ende hnycm mede gedeelt.
Ende doen isse.r een Duyf inghecomen,
ende 's Woonsdach noch een. Wyhisma
met de uytgeweeokenen schrijven aen
die van Ley den.
Er was hongersnood ih Leiden. De
Wachten waren vaak te zwak om de zware
dW-sten te vobron^ora. En wat wachHe hen
M o der ri eT)a me s maalel
'prima Velour de Laine
nraaq^ en manche Hert
mei lanqkarig (x>nf qeqarn.
fjieuWsle rjaiaap^maafel
prima kw:Wollen. Stop,
fjodeme ruif-era.
op Zyde gevoerd.
enige \soorheelden.die U.
otasiloonen vkth dezen wirzher modern is en olie U. Assens
een h&Jgs leveren., dal vJij erin geslaagd zgn de Meuwst^ Model l en in
fy/oDEonE sbroEFen en. in. de <3oes>e KvJ^lh
legen \loont>EELie,STE. aan le hie den..
vaak thuis, wanneer ziij afgelost werden?
De Pest woede vreesdij ken eischt© da
gelijks offers mail en vrouw, groot en
klein, hoog en laag.
Commissaris Bronckhorst bezweek. Hij
hield strenge justitie. Vele oproerigheden
zouden in het laatst van het beleg achter
wege gebleven zijn zoo hij was blijven le
ven. Hij had ontzag over allen, zegt Orler,
over papist, ofte Geus.
De moed werd gaande gehouden door
die bemoedigende berichten die per lucht
post, (duiven) over het naderen van de
Geuzenvloot binnen kwamen.
Ook de Glippers probeerden het nog een
keer. Van uit Leiderdorp schreef eone
Wyb'isma 'n lieven brief, de burgeren en
overheden verlokkende dat zij niet ver
trouwen zouden op bet ontzet van den
Prins.
Manhaftig was het antwoord van Lei-
deus vrome burgerij, luidende als volgt:
„G'hij fundeert alle uwe redenen op on
zen hongersnoot, ende dat het onmogelijk
is onit te ontsettera!
Ghdj noemt ons honden-eters: ende dat-
ten-eters; ons onthreect noch gheen vict.ua-
fiie: ghij hoort Honden, Koeyen en Poer
den in on se stadt:
So ons immers ten iaetsten1 meer ont
hreect", en hier nemen zij over de woor
den van den bij Roshuisen te vroeg ge
sneuvelde Kapitein Mees Haviksz, ,.soo
hebben wij noch yegelic eenen slinqken
arm die wij subten op eten, al tij t den
rechter noch behouden om den Tyram, met
u luijden synen bloetdorstighen hoop, van
ouse muyren te keeren.
Ende alsoo verde ghij ons daer uae im
mers te geweldich mocht vallen, ende de
Heere ons door onse verdiende straffe :-n
uwen handen woude geven, ('t welck wij
nochtans sijin eeuwige goetheyt toe betrou
wen dat hij niet sal) soo en willen wij
daerom van Sijra Woord niet wijeken noch
ophouden onse Vaderlandsche Vrijheidt te
verdedighen:
Jae liever in den uy ter sten noot onse
stadt selve in hrant te steken, dan dat sy
u te nutte soude comen, ende wij uwe sla
ven worden.
Want het i's ons lydelicker met dien Ma
ch abeen in den strijd ommte te comen, dan
jammer aen onse volck en de heyMchdom
te sien, nameilyyck uwe bloetdonsti.gheijt
over onse lichamen ende consciëntie,n te
lijden.
lycfo uwe büoetdors'tigheijt over onse
l:chamen ende conscientien te Jiijden.
Een fier woord vara, een uitgehongerde
bezetirmg, waardig om nog eens onder de
aandacht van den nazaat gebracht te wor
den.
Dat men er zich aan spiegele.
Den 29era werd op verzoek van dera Prins
door den gerechte een generale biddag
uitgeschreven om God Almachtig vurig te
bidden, dat hij de stad van liaar ellende
wi'Me verlossen en aan zijne Excellentie
de overwinning verleenen op hare vijan
den.
En God heeft hum bede verhoord. Een
Noordwester storm stak op, juist toen bet
springvloed was.
Het Noordzeewater drong met geweld
de Maas op en baande zich een weg over
de lage landen tusschen Rotterdam era
Leiden.
Tegen de Geuzen met als bondgenoot
Hollands zee moesten de Spanjaardera het
zeker opgevem.
Den 3e October op een Soradach snior-
gens omtrent tusschen 7 ende 8 uyron
(is Leyden ghespijst), ende men hadde
in vijf weecken maer eens broot gh-e-
deelt. Ende de Vijandt i® d'oe vertrocken
ende hadden gelegen 18 weecken era drie
dagen.
Heer ick wil U uyt 's hertera gron't.
Pnïjsen en overal doen kondt
Uw wonderen in alle wijekera
Ps. 9
Hief bet verloste Leiden aan om Hem te
danken Wiens machtige band Leiden ver
lost had en Wien de eer toekwam tot in
eeuwigheid.
Leiden Ontzet.
Holland gered.
Leiden, 3 Oct. 1924. de Br.
KEftK EN SCHOOL
GEREF. KERKEN.
Tweetal Te ScheemdaJ. Bosch te
Westbroek en H. Pel te Stadskanaal.
.GEREF. GEMEENTEN.
Beroepen. Te KampenA. Verhagen
te Middelburg; te Rijssen: IL Kievit to
Veenendaal.
Beroepingswerk.
Bij de Hervormde Evangelisatievereeni-
ging Uw Koninkrijk kome, te Drachten, is
de financieel© toezegging van leden en be
langstellenden zoo groot, dat tot aanstel
ling van een eigen rechtzinnigen predikant
kan worden overgegaan. Er zal een gros
lijst van predikanten worden opgemaakt.
De Noorderkerk te Haarlem.
Dinsdagmiddag is onder voorzitterschap
van den héér jhr. Boreel van Hogelanden
een vergadering gehouden Van commissies
uit den kerlceraad en de kerkvoogdij der
Herv. Gem. met vertegenwoordigers van
de stichting Noorderkerk en school. De
besprekingen, daar gehouden, hebben er
toe geleid, dat een bevredigende oplossing
van de Noorderkerkcommissie kan worden
tegemoet gezien»
Ned. Zondagsschoolvereeniging.
Gistermorgen werd te Dordxeoht de
58ste jaarvergadering der Ned. Zondags-
schoolvereen. geopend. Deze vergadering
werd te Dordrecht gehouden waar de
Bordtsche haar 60-jarig bestaan tevens
feestelijk wilde herdenken.
Na een begroetingswoord door den voor
zatter der Dordtsche Z. S„ den heer A. J.
Scheurkogel, begon de voorzitter der Ned.
Zond. Vereen., dr. G. P. Marang, van
Utrecht, zijn openingswoord met een ge-
lukwensch aan de jubileerende vereeni-
ging. Vervolgens deelde spr. mede, dat
thans de nieuwe bundel van Zondagsschool
liederen ter tafel was, die reeds sinds en
kele jaren op het program der vereeniging
stond.
Daarna las de voorzitter Ezechiël 37:
110 en sprak over de beloften en de ver
wachtingen van het werk der Zondags
school.
De verslagen van de beide secretarissen,
de hceren H. A. de Boer voor binnenland
en S. H. van Schaick voor het buitenland,
gewaagden van den stillen, onbezoidigden
rijk-gezegenden arbeid der Zondagsschool.
Honderdvijftigduizend kinderen worden
wekolijks door de Ned. Z. V. bereikt.
Mededeeling werd gedaan, dat de Ver-
yniging thans voor belangrijke besluiten
staat. Uit het bestuur traden de heeren
J. Rinck (Rotterdam) en ds. A. J. A. Ver
meer (Den Haag), die zich niet meer her
kiesbaar stelden. Dankbaar gedenken al
len de verdiensten van ds. Vermeer, die
bijna 30 jaar in het bestuur der Vereeni
ging zat, en vele jaren als vice-voorzitter
fungeerde.
Voop a.s. studenten.
Voor 't lidmaatschap van de Leidsche
Afdeeling der Geref. (Herv.) Studentenver.
S. S. R. kan men zich opgeven voor Den
Haag bij den Abactis H. J. Smit, Archi-
medesstraat 50; voor Leiden bij C. Bee
kenkamp, Rapenburg 45; de dames kun
nen zich opgeven bij mej. C. Mulder, Mau-
ritskade 53, Den Haag.
BINNENLAND
DE RADEN VAN ARBEID.
Mechaniseering der administratie?
Do proefneming met het mechaniseeren
van de administratie der Radera vara Ar
beid., waarvan wij voor eenige weken mel
ding maakten, is, naar de Maasb. ver
neemt, thans geëindigd.
Naar wij vernemen, zegt het blad, moe
ten de resultaten dezer proefneming zeer
gunstig zijn.
Uit deze proeven is gebleken, dat de ge
mechaniseerde admiraistratie het grootste
nuttige rendement afwerpt bi.j een aan
tal van ongeveer 100 000 verzekerden pear
Raad.
Wanneer men nu bedenkt, dat er in ons
land ongeveer 2 mijlioen verzekerden zijn,
zou men dus met een 20-tal Radon vul
Arbeid kunnen volstaan en zouden 16 a
17 Raden kunnen worden opgeheven. De
daardoor te verkrijgen bezuiniging, wordt
op een half milliorra gu'den per jaar ge
schat.
Het persoonlijk contact met de verzeker
den behoeft door oen vergrooting van de
districtera der Raden, wefke een beperking
van het aantal Raden met zich zou bren
gen, geeenszins te vervallen. Dit zou kun-i
nen geschieden op de w:j-ze, zooals in de
Zuidelijke provincies thans reeds hier en
daar het geval is, en bovendien door het
houden van zitdagen in verschillende ee-
meenlen door de voorzitters der Raden
van Arbeid. Op die wijze zal, vorzeke'-de
mem ons, het contact, voor zoover dit noo-
dig is, op een weiniig kostbare man'er kun
nen worden bere;kt en behouden, zoodat
de kwestie van het contact geen overwe
gend bezwaar tegen de vermindering van
hot aantal Raden bij invoering van de ge
mechaniseerde administratie behoeft u t
te makera.
Invaliditeitswet
Door dera heer De Groot zijn aan dm
Min:sier van Arbeid, Handel pn Nijver
heid de volgende vragen gestold:
Is het juhst, dat na de wijziging der In
validiteitswet van 24 December 1921
(StbT. 1422) voor werklieden, die bc en
f 1200 verdienen, geen zegels geplakt be
hoeven te worden, indien die werk^c^n
zich na 1 Juli 1922 aanmeMen en d~n 35-*
jarigen leeftijd niet hebben here'kt. ter
wijl volgens art. 55, 4e lid, van dozo"^e
wet zegels geplakt moeten wordei voor
werklieden, die gedurende de laa'srte 3 ja
ren geen f3000 per jaar hebben ver-;
diend?
Zoo ja, is dam Uwe Excellentie niet vara
meening, dat deze artikelen aanleid:ng
kunraen geven tot groote willekeur en dat
art. 55, 4de l;d, zoo spoedig mogelijk ira
overeenstemming ravott worden zebrarh't
met de wijri.tr var A Deo^mbr- 1921?
gr
Aa» 0t«teng..vó>be<-aw worlt u d? St.-»
Crt medegedeeld, dat van 23 dezer tot na
dere aankondiging n a c h tvo mtweer be rich-»
ten te hunner kennis worden gebracht,
door middel van draadlooze berich'en,
wetke te 4 uur en te 7 uur 45 minu'eu
n.m. door hel mHSIaire radiostation Vos-*
segat worden geseind, waarop z:j onm tl-'
delKjk radio-telefonisch worden herhaald
door het radiostation van do m'litairo
luchtvaart afdeeling te Soes'.erberg.
Deze berichten worden door h-' station
Yossgat uitgezonden met dezefde go' f -
lengte der weersverwachtingen (pl m. 1000
M.), welke onveranderd te 8 uur n.m. wor
den gegeven, en door Soestcrb-^rg op een
golflengte van 1150 M.
Rijksregeling voor autobussen.
Op de vragen van den heer Ter Hall
betreffende het invoeren van een Rijksre
geling voor het autohusverkeer, iu he" be
lang van de veiligheid van het publiek,
heeft de heer Van Swaay, m'nV.cr yam
W at er staat, geantwoord
De gestelde vragen geven aan evd ng om
ira herinnering te brergen, dat de inz ch-
ten en voornemens der Regeer"ng omtrent
voorzieningen betreffende intercommu
nale autobussen uitvoerig zijn uiteengezet
hij de begrootmgtsdebatten van fi Maart
1924. Aan deze voornemens is bereid® .e-
volg gegeven door dien alg. maatrege' vafh
bestuur, gegrond op artikel 7 der wet van.
23 April 1380 (St.-bl. no 67). b j K B.
van 13 Juni 1924 (St-bl. no 290) aan te
vullen met voorschriften tegen overbe'as-
tirag en omtrent keuring van autobussen.
Hiermede is de weg geopend tot strenge,
op korten termijn te herhalen keuring,
onder medewerking van de Commissar s-
sen der Koningin.
Een dezer autoriteiten sprak reeds do
meenirag uit, dat thans, wat de openbare
middelen van vervoer betreft, een bevre
digende regeling is verkregen, en dat door
scherpe era herhaalde keuring, gepaard
aan werkzame controle, de gevaren voor
'het met autobussera. reizend publiek tot
normale afmetingen zijn teruggebracht.
Omtrent de vraag, of nevens deze veil'ig-
he;dsnlaalrege!en beho jfte bestaat aan
een vergunning stelsel, en, zoo ja, of daar
bij een uiteraard omslachtige en kostbare
centralisatie onvermijdelijk zal zijn, be-i
hoort het verslag der Staatscommissie-'
Patïjn inzake het vervoervraagstuk te
worden afgewacht, gelijk ook reeds op blz.
8 en 9 der Memorie van Antwoord betref-*
ferare hoofdstuk IX der loopende begroo-»
ting werd opgemerkt. i
FEUILLETON
De Sterren hadden gelogen.
Verhaal uit den dertigjarigen oorlog.
71)
„Heer, de graaf Terzky verzocht onmid
dellijk gehoor!"
„Laat dera. graaf komen!" antwoordde
"Wallenstein.
Ontroerd en met een bleek gelaat trad
Terzky binnen. Wal'lensteiai merkte op, dat
hij eene onaangename tijding met zidh
bracht.
„Wat is ear nu weer, Terzky?" vroeg hij.
„Alles is verlorera!" riep Terzky luide en
•viel geschokt op een stoel neder.
„Verloren! Wat verloren?" schreeuwde
[Wallenstein.
„Te Praag was reeds een tweede patent
open op de straten aangeplakt, door dera
keizer geteekend. Gij zijt afgezet met ons;
ïl'lo en wij zi'jra vogelVrij verklaard."
„Maar ik zal den keizer jagen als een
roofvogel vara de eene rots op de andere,
met al zijne schelmen van hovelingen. Van
uit Praag
„Praag weigert ons in be nemen. Den
troepen is gelast aan Gallas, Altringer en
Piccolomini' te gehoorzamen era zij weige
ren uwe hevelen te volgen."
„Gallas!Piccolomini!" stiet de
veldheer uit met rauwe stem. „Dio verra
ders! Schurken zijn zc, nietswaardige
schurken, voor wie galg en rad nog te
goed zijn!"
„Dat haat alles op het oogenbÜik nieits!"
zeide Terzky, zijne ontroering bedwin
gende.
„Wij moeten ons dra eene sterkt weri>era
met de weinige trouwe regimen tem, die ons
overblijven, en daar de Zweden wachten.
Reeds rukt Picco1 >mini met zijn leger
tegen ons op. 't Is de hoogste tijd!"
„Morgen gaan we. Doch waarheen?"
„Eger is door Gordon bezet era deze i's
ons trouw!"
„Welnu, breng alles in. gereedheid," zei-
de Wallenstein, die zijne tegenwoordig
heid vangeest terugbekomen had, hoewel
zijn gelaat nog niet dan spijt era woede
te lezen gaf.
„Laat Buttler en Leslie zi'ch onderweg
hij ons voeigen."
„Zoudt gij niet
„Wat?"
„U tot den keizer hegeven en hem zelf
bewijzen, dit gij van het bevelhebberschap
afstand doen wilt, door te Weenen uw
verblijf te kiezen?"
„Maar, Terzky, gij praat als een oude
vrouw! Nog ben ik niet verloren. De ster
ren voorzeggen mij nog een hoogerem
glans."
„Ach watt Uwe sterrenf'- riep Terzky
geërgerd. „De sterren verzeker len Zeni
ook, dat Piccolomini uw vriend was!"
„Wellicht wordt hij het nog," anlwooiSd-
de Wallenstein, met een ruwe lach dera
indruk verbergende, welken Terzky's woor
den op hem maakten.
„Als ik hem eerst met deze ijzeren
hand ter aarde geslagen zal hebban, hem
en zijn verraderlijk komplot!"
Zóó schaarde Wallensteins verblindheid
in zijne onmiddellijke nabijheid zelve de
mannen om hem heen, die zich als gewil
lige werktuigen tot zijra verderf geloefd
hadden.
Immers Leslie had reeds voorgenomen.,
de weldaden, weflike Wallenstein hem be
wezen had, te vergeten era de gunst des
keizers te verwerven door het uit den weg
ruimen van zijn weldoener.
Buttler, die dioor Wallenstein van een
voud.! g soldaat verheven was, tot hij over
ste van een regiment geworden was, had
■aan Piccolomini beloofd, dat hij dera her
tog dOod of levend in 's keizers handen
zou leveren.
Den 28stera Februari trok Wallenstein
naar Eger.
Buttler had zich onderweg hij hem ge
voegd met 600 dragonders, naar het heet
te, om dera hertog 6teura te b'oden.
In zijn draagstoefll gezeten, ontving de
hertog hem vriendelijk en dankte, hem voor
zijn ijver voor zijne veiligheid.
Terzky reeds onmiddellijk achter hen,
gevolgd door tien compagnieën ruitaritj.
Ware dit niet het gevaL geweest, Buttler
zou don hertog terstond verklaard, hebben,
hoe deze zijn ijver had te verstaan.
Nu rekende hij fcat veiliger 'nog te vein
zen.
Leslie reed aan de andere zijde van de
koets.
Wallenstein, meenende althans op hera
volkomen te kunnen vertrouwen, opende
hun zijn gansche hart en deelde hun zijne
verwachtingen mede.
Als zij zich maar eerst ira Egetr versterkt
hadden, dan kond era zij die komst der Zwe
den en Saksero afwachten, en verschenen
dezen, dan was de keiteer verloren.
Buttler era Lesli'e wisselden een vcelbe-
teekenenden blik met elkaar, toen zij deze
mededeeling, waarop geen hunner gere
kend had, vernamen.
Nauwelijks waren zij binnen Eger, of
zij begaven zich tot Gordon, den 'bevel
hebber der stad, die mede in hun geheim
betrokken was, en deelden hem mede, wat
zij van dera hertog vernomen hadden.
In het gevoel hunner onschuld, staken
de driei verraders den degen op etn zwoe
ren den kedzer, hnn meester, naar hun
plicht het grootste offer te brengen, dat
zij vermochten: hun weldoener te ver
moorden.
Men kwam overeen, dat Gordon den her
tog en zijne getrouwe legerhoofden bij zich
op den maaltijd noodigera zon, en als de
hoofden door den wijra verhit waren, zou
de gruweldaad volbracht worden.
't Leed goen uitstel meer: morgen roede
konden de Zweden te Eger aangekoman
zijn en dara was het te laat.
WaïLenstein had in de woning des bur-*
ge me es tors zijn intrek genomen en had
Zeni bevolen ito zijne nabijheid te blijven.
Reeds in den morgen had zich Illo bij
hem gevoegd, en do tijding, welke hij
"bracht, had dera hertig alle zorg doen ver
geten on zijn hoop doen herleven ou eeö
schitterend einde van den geweldigen
.strijd, welke zich tegen hem ontsponnen
'had.
Toen Gordon hem zijne opwachting
maakte, gaf hij dezen zijne blijde ver-*
waohtirag te kennen, doch toora Gordon hem
uitnoodIgde met z'joo generaals het mid-*
'dagmaal tera zijnent te gebruiken, had
Wallenstein zich beleefdelijk Ycrontachub
'digd. wi'zetnd op do jicht, w.^ke hem
"kwe'de. era de spanning, die de getoexrrle-^
n:s?n bij hom verwekten.
Do overigen had Jou den her,-©lbo! be*
reeds hun woord gegeven.
Na den schitterenden maaltijd werd d#
wijn lustig geschonken.
(Slot rolgt). J
