A. WAALS
HERDENKING LEIDEN'S BELEG EN
ONTZET
1574 1924.
Opten 5e Augusbis geordonnecrt
en.de bestedet seeckere koecken te
backen, van ghemalen mout, elcke
mouten-koeck omtrent een pondt
ewaer weghend© cnide werden ver-
coclit het stuck voor een,blanck.
Het ging er nijpen in de berende ves
ting. Vijanden van buiten, maar ook v:j-
anden van binnen. En wel tweeërlei. Het
koren raakte op. Met vleesch werd zeer
spaarzaam omgegaan. Het was ook alleen
nog maar voor de meest gegoeden *te be
komen. De ^ghemene luyden" hadden al
lang geen brood meer. Zoo nu en dan had
er uitdeeling plaats waarvoor dan een te
genprestatie werd gevraagd n.l. het her
stellen van de vestingwallen.
De ontevredenheid nam hand over hand
toe.
Dit bleek ook weer bij den verkoop van
moutkoeken, welke per stuk een blanck,
d.i. zes duiten of 3 3/4 oent, moesten kos
ten.
Het volk raakte in beroering, zoo ver
haalt een croniekschrijvc.r, omdat deze
koeken niet hard genoeg gebakken waren.
Om oproer to verhoeden, hebben toen
de lieeren van de stadsregeering. ten ein
de ,,'t gliemene volck die in groöte be-
•naeutheijt cnde gebreck waren" tegemoet
to komen, op den 7en Augustus laten afroe
pen dat iedereen die moutkoeken begeer
de of noodig had. daarvoor meel kon krij
gen en die zelf bakken mooht.
Tegelijk werd op dezen dag bepaald dab
de herbergen gesloten moesten worden en
bier alleen per kan mocht worden ge
haald.
Op ten 8en in den nacht hebben
die vanden Gherechte door eenige
heymelicke" einde verborgen wegen
uyt ghesoncLen ©enige andere Bo
den aen sijn Excellentie, hem
luyden belastende wanneer sy tot
Delft behouden overghekomen wa-_
ren, ook die van Delft tot een tee-
cken van haer overcomste eenige
schoten met grof gheschut schie
ten souden; het welcke des ande-
i ren daeghs inder nacht alsoo ghe-
schiede.
De hongersnood werd dagelijksch groo-
ter en hiermede steeg ook de oproerigheid
van het gemeen© volk. Zelfs bruiste het
tot aan de woning van de heldhafte v. d.
iWerff.
Wat heeft hij ze met beschaamde ka
ken terug doen deinzen.
Hij treedt naar buiten, schoon zijn mede
ambtsdragers het hem verhinderen wilden,
en brengt heb rumoer met één handgebaar
tot bedaren. ,,Wat wilt ge", zegt hij. ,.Wilt
ge brood? Ik heb het niet! De stad over
geven, kan ik niet!
,.Wat ik wel voor u heb, is dit, mijn
lichaam. Verdeel het en stil er uw honger
mede; maar ik blijf mijn eed aan den
Prins getrouw."
Heeds voor 14 dagen waren er boden
naar Delft gezonden, doch tot heden werd
er niets van hen vernomen. Daarom zond
men er weer een paar uit langs eenige
heymelicke wegen", en vroeg aan Delft
een teeken bij behouden aankomst. Zulks
gebeurde ook en vol spanning wachtte
men tot:
Op ten 12en wesende s' Donder-
daegs zijn binnen der stad Leyden
twee Boden inne ghekomen met
brieven van syn Princelicke Ex
cellentie.
1
Al was er van den Prins in langen tijd
niets vernomen, toch was de Vader des
Vaderlands steeds werkende en biddende
voor zijn arme verdrukte schapen, ook die
hij in Leiden,' had'.
Lang reeds was er sprake geweest van
'de rivierdijken door te steken. De te velde
staande vrucliben( weerhielden de »Staten
nog om het bevel tot doorgraven uit te
geven. Eerst moest nog overleg worden
gepleegd met de betrokken landslieden en
steden.
Een pracht antwoord kwam van onze
Zuid-Hollandsclie boeren- binnen, te weten
„liever alles te laten ondergaan ende 'de
schade te lijden (naar sommige schatten
wel van 300.000 gouden croonen) (geen
Oostenrijksche) eer sij heur mede lidmaten
souden in last laten, ende hun van heur
Vaderlantsche Vrijheid ende rechten, mits
gaders den aklérkostelicksten schab, na-
melick Godcs Woords. te laten; berooven."
„Beter bedorven dan verloren lant", was
toen heb schreekwoord. Een woord stoer
als het volk dat het uitspraken in
praktijk bracht nu en een eeuw later
weer; en als eenmaal.... God verhoede
het.... nog eens.
De bekende Paul us Buys, in 1570 was hij
pensionnaris van Leiden, nu advocaet van
t land van Holland, was 3 en 4 Augustus
met een af deeling Pioniers onder Joncker
Willem van Talesteijn. naar Capclle aan
den IJsel vertrokken alwaar, in do nabij
heid van een schans, welke ter bewaking
was opgeworpen. Een 16-tal fermo gaten
in de dijk werden gemaakt. Tussclien Bot
terdam en Delfshaven werd ook een groot
gat gemaakt.
De sluizen op onderscheidene plaatsen
werden opengezet en nu was het nog maar
wachten op water en Louis van Boy sot en
zijn trouwe Zeeuwen.
,,Dit wilcle de Prins zijn dappere Leide-
naars doen weten door middel van de
thans ingekomen boden.
Ende de Ghcmecnte werde seef verblijd
ende cloeckmoedich gemaeckt, hopende
dat sij nu seer haest van haer ellendo sou-
Sje^n verlost werden."
Den 16en werde binnen der ste
de met alle de kloeken alarm ghe-
klept.
4 Wat wa-s er nu gaande? Op den Morsch
weg was een beer aangehouden en binnen
de stad gebracht. Dezo man kwam vertel
len dat de schansen om de stad allen
slecht bezet waren. In het bijzonder
moest de schans ren Poelbrugghe zoo goed
als ontbloot zijn van bezetting. Heb zou
een buitenkansje zijn indien deze sta in
den weg kon worden opgeruimd.
Do alarmklok klepte dra en- de soldaten,
vrijbuiters en een menigte burgers trek
ken de Bijnsburgerpoort uit op Poelbrug
ghe aan. De weinige Spanjaarden echter
die er nog achter gebleven waren, verde
digden zich met alle macht. Zij ivaren in
heb voordeel doordat zo verschanst waren,
terwijl de aanvallers in 't open veld er
tegen op moesten trekken. Het gevolg
was dat de uitval mislukte cn er zelfs een
man kwam te sneuvelen.
Dat alle schansen slecht bezet waren
dien dag bewijst wel het feit dat de bur
gers de te veld staande erwten en boonen
alsmede koren en andere vruchten binnen
de stad konden brengen, zonder dat de
vijand, dit uit haar schansen aanziende,
trachtte te beletten.
do Br. Wordt vervolgd.)
'Dc Raden van Arbeid.
Dezer dagen hebben wij een bericht over
genomen "uit De Grondwet, over verminde
ring van het aantal Raden van Arbeid.
Het blad' zegt, dat er 8 zullen worden op
geruimd, vooral door invoering van mecha
nischo administratie.
Het is, merkt de N. R. Gr t. op, werke
lijk juist, dat deze in overweging is. Er
zijn proeven mee genomen bij verschillen
de raden van arbeid.
Maar een besluit hierover is nog niet
genomen. Zelfs is er nog geen rapport over
bij het departement van arbeid ingekomen
Dat de mechanische administratie in
gevoerd zal worden staat dus nog geens
zins vast, al is het wel waarschijnlijk.
Vanzelf kan er in dit stadium dus nog in
't geheel niet gezegd worden of er raden
van arbeid opgeruimd zullen moéten wor
den.
Wanneer men bij de raden van arbeid
tot mechaniseering overgaat, zal men per
raad niet minder dan 80—100.000 verze-
keringsplichtigen kunnen hebben. Dit ge
tal gedeeld op hot totale aantal verzeker
den in het heele land geeft een vinger
wijzing over het aantal raden, dat na
invoering van de mechaniscering nog re
den van bestaan zou hebben en do belang
hebbenden zelf verdiepen zich op grond
van dergelijke berekeningen reeds in ver
onderstellingen, welke raden van arbeid
zouden worden opgeheven.
Voorshands is dit echter voor 't groot
ste deel speculatie, want wij herhalen het,
beslist is er nog niets.
De pcstchèque- en girediensb
Het ligt, zooals men weet, in de bedoe
ling den postchèque- en girodienst in dc
tweede helft wan September te heropenen
met de eerste 10.000 rekeningen. Gaat het
daarmeo goed, dan volgen een paar weken
later de volgende 10.000 enz. tot het ge-
heele aantal rekeningen, behalve diegene,
welke nog niet in 't reine gebracht zijn,
weer in het verkeer zijn.
- Do dienst wordt hervat volgens het stel
sel, dat voor de mechaniseering gold. De
machines zijn buiten gebruik gesteld en op
geruimd of zullen opgeruimd worden, met
uitzondering van. hoekhoud-machines e.d.
Er is indertijd sprake van geweest, dat
bij hervatting van den dienst, volgens het
oude stelsel het aantal ambtenaren zou
moeten worden uitgebreid, in verhand
waarmee het gebouw van den dienst te
klein zou wezen om hen te plaatsen, zoo
dat het noodig zou wezen de school die er
achter ligt, erbij te trekken.
Wanneer de dienst weer tot zijn ouden
bloei mocht komen, zal dit waarschijnlijk
wel niet kunnen uitblijven.
Voorshands zal men het echter stellig
wel met het tegenwoordige aantal ambte
naren kunnen doen. Het aantal ambtena
ren is door de afschaffing van de machi
nes tot een negenhonderdtal gedaa!d; Wat
de „zieke" rekeningen betreft, er is op het
oogenblik nog verschil over een bedrag,
dat circa i millioen beloopt.
Hei Radiodcrp voor afbraak verkocht.
Donderdag hebben de Amsterdamsche
makelaars Corn, de Vlaming en E. Backer
ingevolge een opdracht van 't hoofdbestuur
der P. en T. 't gansche houten radiodorp
to Kootwijk, beslaande uit verscheidene
woningen, villa, opslag- en bergplaatsen,
landhuizen, barakken, pomp-installatie,
paardenstal, verplaatsbare keten en met
inbegrip van verschillende machinerieën
en gereedschappen, meubelen van de ba
rakken, pl.m. 1000 M. spoorrails en biels
en twee uitneembare aannemersketen voor
afbraak verkocht.
Het geheele dorp heeft nauwelijks 181
mille kunnen opbrengen, niettegenstaande
de verkoopers den volke hadden doen we
ten, dat de. gebouwen van dit tijdelijke
dorp fraai waren en bovendien zeer gemak
kei-ijk te verplaatsen.
Zoo kon een woonhuis van 10 M. breed
te en lil M. diepte, met aangebouwde ach
tergang van 8 M., welk huis niet minder
dan zeven kamers bevatte, slechts f 690
opbrengen. Eigenares werd de gemeente
Borne.
Een ander woonhuis, zes kamers rijk,
ging voor f800 in eigendom aan een Hen-
gelosche dame over, een derde met zes ka
mers kon het slechts brengen tot f 533.
Nog enkele andere woningen brachten het
tot f 475 en f 675.
Een landhuis, bestaande uit benedenwo
ning met zeven kamers, w.o. keukenvor-
trek, en verdieping, bevattende drie kleine
logeerkamers, een groote conversatiezaal
met openslaande glasdeuren uitkomend op
oen overdekt halc-on werd aan iemand uit
Apeldoorn verkocht voor.f 1500.
De totale opbrengst van alle gebouwen en
materialen, hieronder begrepen de elcctri-
moderne dessins 70. 65,
i5,54 cU7
j Landhuiss'offen in c/s ct per
Mooie blanke Molton Dekens 18^
met kleurechte banden 1.70,1.40,
1-persoonsZeegiras Ifflatras-
Kitidercnatrassen 6 °5R|
4/JO. 4.25. W.
sen
Zeegra
4.90, 4:
1-persoons Kapokmatrassen
gevuld met de beste Java-
kapok 25.00,
Zwaar massief BeukenSedi-
kanten, 2-persoons 24.-50,
Gegarneerde Kapwiegsn Q RPé
12.50, 9.75, O.Ulf
Eigen Matrasssnfabriek.
Haarlenrmersir. 132-136
sche lic'htleiding, die over het terrein loopt
en die is aangekocht door de gemeente
Borne voor f 830, was precies f 18.654.40.
Uil de sigarenindustrie.
Tengevolge van den onzekeren toestand,
geschapen door de in uitzicht gestelde ver
hooging der tabaksbelasting, waaromtrent
den fabrikanten nog steeds geen mededee-
lingen zijn verstrekt, ziet de N.V. Snaren-
fabriek v/h. Gebrs. Majoor, te Beverwijk,
zich genoodzaakt met ingang van heden
honderd sigarenmakers te onls'aan.
GEMEWGD NIEUWS
Auto-bandletcn.
Donderdagnacht werd aan de Ajreldooi'ii-
scbe politie telefonisch kennis gegeven, dóf.
om ongeveer 2 uur was ingebroken bij den
rijwielhandelaar T. te Milhngen, cn dat
bif dezen ontvreemd waren twee heerer-
rijgschoenen. er. een bus benzine. Ti.ui bij
door het gestommel in zijn winkel uit den
slaap gewekt in zijn winkel kwam vond
ibij daar twee mannen, die. bij zijn ver
schijnen dc v.'ucht namen In een bij den
winkel staan den tweepersoons a-ro, die.
in de richting raar Amersfoort verdween.
Op de plaats, waar de auto had gestaan
vond T. nog twee boschmagneten uit zijn
winkel herkomstig,
Veediefstal uit een weide.
Op de veemarkt te Zutphen werd gister
door de politie aldaar aangehouden de
Duitscher M. uit Duitsburg, die een tweetal
koeien ter markt had gebackt, welke" hij
in den nacht tevoren t© Angerlo uit een
weide had ontvreemd. D<£ Roeien waren al
verkocht voor f 700, maar nog niet betaald,
zoodat de eigenaar ze onfniddellijk terug
kon kriigcr..
M., die den diefstal bekende, werd ter
beschikking van de justiüe gesteld.
Gerold.
De heer Y. uit^Sliedrecht heeft bij de
Haagsehe politie aangifte gedaan, dat hem
zijn portefeuille, inhoudende f 1300, rente-
marke.n en rentezegels, is ontrold,, vermoe
delijk terwijl hij met drie onbekende man
nen in een huurrijtuig een toertje maakte
door de straten der residentie.
De autodiefstal.
In verband met den autodiefstal te Yal-
kenswaard is te Roosendaal een derde
ve.rdachte aangehouden. Hij is ter beschik
king van de rijkspolitie te Yalkenswaard
gesteld.
Potten!
Te Papendrecht overleed de ruim 70-
jarige P. M., die sedert eenige jaren ten
laste, van de diaconie der Ned. Herv. Gem.
werd onderhouden. Bij onderzoek van zijn
armoedige plunje kwam intussclien aan het
licht, dat de man in het bezit was van een
spaarbankboekje met f 200, en f 400 aan
contanten werden in het heddegoed gevon
den.
Ongeluk.
O.p de dokbrug te Dordrecht, is. naar dc
D. C. meldt, de elfjarige J. G. Gijbeis, toen
zij op het verhoogde gedeelte van de brug
liep, gestruikeld en onder een juist pas-
seerenden auto van de gemeentereiniging
geraakt. Een der achterwielen ging het
meisje over het hoofd; zij was dadelijk
dood.
Woensdag is te Jubbega de 19-jarige
schilder C. Woudsma in een kelder geval
len. Gistermorgen is hij aan schedelbreuk
overleden,
Motor-ongeluk.
Do heer Jongstra, bloemist te Heeg, reed
gisterenmiddag met zijn 20-jarigen zoon
op de duo, op een motorfiets over den zee
dijk nabij Ivuinre, tóen plotseling een koe
over dien weg liep, waar de motorrijders
overheen vlogen. Jongstra kwam er vrij
goed af, maar zijn zoon brak een arm en
liep een ernstige hoofdwonde op. De motor
werd grootendeels verbrijzeld.
De verkeerde geraakt.
Gisterennacht zag een surveillecrende
agent van politie voor het Statenplein tc
Groningen, dat een heer door een arbeider
werd mishandeld. Hij trachtte den arbeider
te arresteeren, doch deze nam, na bedrei
ging den agent te zullen neerschieten de
vlucht naar een klein scheepje, dat tegen
een groote Duitsche aak in het Eemskanaal
lag. In v'ere.eniging met inmiddels toege
schoten pclitiehulp trachtte de agent den
man daar te vatten, doüh de geheele fami
lie. die op het scheepje thuis behoorde, ver
zette zich daartegen. Er ontstond een ge
vecht waarbij de politie genoodzaakt was
van de vuurwapens gebruik te maken. Dc
zuster van den vervolgde, de lS-jarige A.
H. kreeg een schot in de borst. Zij werd
naar het Academisch Ziekenhuis overge
bracht. De gezochte trachte door het Ka
naal over te zwemmen te ontkomen, maar
hij werd, aan den anderen kant aangeko
men, gearresteerd. Het bleek te zijn de
33-jarige S. H. lid van een bij de politie
zeer beruchte familie. De mishandelde heer
was intusschen stilletjes naar huis gegaan.
Wie hij was, weet men niet.
Doodelijk ongeluk.
Het 4-jarig zoontje van den landbouwer
W. van B., te Horst, werd door de koppe
ling eencr in werking zijnde dorsch-
machine gegrepen en ernstig verwond, zoo-
dat overbrenging naar het Gasthuis te
Yenlo noodzakelijk was.
Daar is de kleine aan de bekomen ver
wondingen overleden.
OOST, WEST, THUIS BEST.
W© laten hier 'n ..ervaring" volgen..van
een Hollandsche, die in Boedapest was
gelogeerd, zooals die stond in het Hbh:
,,Wil je méé gaan om inkoopen te doen,
dan moet je morgenochtend heel vroeg op*'
zegt mijn gastvrouw, „want als we een.
beetje te laat komen, hebben de boeren-
vrouwtjes haar voorraad al van de hand
gedaan; en moeten wij het zaakje van der
den betrekken. De boel is minder friseh
door 't versjouwen, en;duurder!"
Ik heb reeds geleerd tijdens mijn kort
verblijf in Boedapest, dat de huisvrouwen
die het ernstig nemen met hare plichten,
dat ongelukkige duurder" ten koste van
veel moeite en geloop 'trachten te ont
gaan. Mijn gastheer heeft een verantwoor
delijke betrekking maar wat beduidt
een groot salaris in het Boedapest van he
den? Dat men wonen en eten kan meer
niet! Het aanschaffen van een nieuw stuk
kleeren is een probleem, neen, een nacht
merrie! En elke prijsverhooging van de
levensmiddelen maakt de puzzle ingewik
kelder en het leren nerveuzer voor de huis
moeder, die zich de luxe van een gedien
stige al heel lang niet meer veroorloven
kan en toch nog lijd moet vinden om met
ongelooflijke handigheid uit oud linnen
goed *ne£te gordijntjes te tooveren. zoodat
haar" woning een „home" blijft
Mijn gastheer, die vacantie heeft, gaat
ook mee naar de markt en is het eenige
mannelijke wezen tussclien heel de me
nigte haastige v ro uw ksns-met-boodschap-
mandisnGelukkig behoedt zijn groote
slankheid hem meermalen voor pijnlijke
botsingen. Wat hebben de tasschen en
korven hier _cen geweldige afmetingen!!
Ilc vergis me, als ik denk, dat wij in de
markthallen zuilen klaar komen naar
beneden moeten we, waar uitgestrekto kel
ders zijn. De atmosfeer is er een weinig
zwaar, zocdat alle mogelijke geuren er in
blijven haiigen_ en het gestadig gegons en
gezoem zou eiken regisseur, die „een volks
menigte" moet laten optreden achter de
schermen, razend jaloersch maken!
Terwijl mijn gastvrouw met een boeren-
nienschje onderhandelt over een partijtje
knusse, dikke, bruine paddestoelen, (staan
.ze bij ons in 't Hollandsche dennenboschje
niet nét zco, en laten wii dit voortbreng
sel van onzen bodem niet snood verrotten?
houdt een rappe Hongaarscho een heele
redevoering tegen mijn gastheerdat
het toch wel veilig is, do paddenstoelen
eerst af te koken, het maakt do kans op
vergiftiging geringer
,,Zou je zc wel durven eten?" vraagt
m'n gastheer me, goedig lachend. Natuur
lijk durf ik! Want werd de kans op ver
gift door de ijverige onbekende heusch uit
bezorgdheid aangeroerd, of was daar af-
"gunst, dat het mooie koopje in ons mandje
gleed
Ineens zie ik mijn gastvrouw grijpen
naar rende, groene groeisels, niet-ont-
bolsterds noten lijken het, maar zijn er nu
al noten? Do koopvrouw wil van haar hee-
len voorraad af 't is een zwaar zakje,
dat we mee te dragen krijgen! Maar wat
zul jo er aan doen? Wat wo op het oogen
blik een beetje schappelijk koopen kun
nen, daar moeten we maar gauw beslag op
leggen niemand weet, hoo morgen de
prijzen zullen zijn en wat men ons leveren
kan!
Thuis krijg ik opheldering over de ge
heimzinnige groene vruchten, onrijpe no
ten zijn het, waarvan de „dop" nog niet
houtachtig is. Met bolster en al moeten ze
drie weken in telkens ververscht water
liggen, can gaat er wat suikerstroop op
en kunnen ze bewaard worden. Eten kan
men dan het heele gevalletje de bolster
smaakt als sucade en alles le zamen is het
een zeer voedzame lekkernij. Jammer, jam
mer, dat ik wegga, voor de delicatesse
eetbaar isl
Paddestoelen krijg ik wél; ik vind ze
heerlijk. Nog andere Hongaarsche kostjes
zijn er, waarmee ik me best vereenigen
kan, al brand ik het puntje van m'n tong
aan de paprikas dié al den gloed van
Hongarije in hun bastjo verzameld schij
nen te hebben. Ik leer, dat Tokaj_er niet
bij wijze van limonade te drinken valt
maar als mijn ondeugende gastheer zijn
ijver voor de producten van z'n vaderland
zóó ver drijft, dat hij mo ook wil laten
proeven van een Hongaarsch geneesmid
del.... dan hul ik mo in een pantser van
Hollandsche gereserveerdheid en zeg met
een pruimen-mondje, .,dat ik deze kennis
making liever uitstel tot ik weer eens in
Boedapest kom!"
't Is in Holland toch makkelijker.
De huisvrouw mogo dan al es klagen,
dat „de bel niet stil staat van morgen",
maar men brengt haar met- plezier zelfs de
enkele komkommer en het kleinste kooltje
franco thuis.
Land» en Tuinbouw
HET MESTEN VAN VARKENS.
IV.
De vorige maal behandelden we het ver
band, wat soms bestaat lussckcn voeding
en huiduitslag. JVe zagen toen, dat men
(huiduitslag soms moet toeschrijven 'aan
een gebrek, n.l. gemis aan l ot anti-huid
uitslag vitamine, maar hoo het eveneens,
bij dieren mot een lichte huidkleur :s to©
te schrijven aan een werking van het l'cht j
op in het bloed voorkomende voeder be- 1
•stnnddeclen.
"We zullen nu zien, hoc op twee manie: en
de groei kan worden bevorderd. J
Bij alle dieren is het noodig dat zc van
klein tot volwassen groeien. Maar bij var-
kens heeft zulks nog een extra beteekenis.
•Groeien wil zeggen spierweefsel vormen.
Steeds meer spierweefsel. Mesten is: 1
vet tussclien dit spierweefsel afzetten. j
Wo zullen dan slechts lot zwaar gewicht,
kunnen mesten, als er veel spierweefsel'
aanwezig' is. of, al's de vorming van spier
weefsel steeds vooraf gaat aan de vorming
van vet weefsel.
Bij het mesten van volwassen koeien i s
•het spierweefsel reeds aanwezig. Yarkins.
daarentegen worden groeiende gemest.
JDaar mo'rt men dus niet alleen zorgen
voor veivórmende stof, doch ook vcor
groeistof iai het voedsel.
Men Leeft op het gebied van de voeding
een groot aantal proeven genomen. Meest it
gebruikt men dan ratten. Een enkele maal
ook grootere diereiB'-j voedering met
ma's (en dan ook niets anders) stierven de
proefdieren spoedig.
Dus zou maïsveederiug al ongustig op
Bet dierlijk organisme kunnen werken in
dier voege, dat ex huiduitslag door ont
staat, het is zelfs mogelijk, dat maisvoe-
ding den dool tengevolge lieoft.
Wo moeten nu op het begin van ons ar
tikel terugkomen en letten op voedselbe-
standdoelen, die den groei moeten bevor-.
deren. En dan kunnen we bij de ma:s blij
ven.
Wanneer we in één of ander boekje over
veevoeding de tabellen nazien, die het ge
halte aan droge slof, verteerbaar werke'ijk
eiwit en zctmeelwaarde aangeven, der ver
schillende voedermiddelen, dan prijkt ma s
daar met een gehalte van 6.6 pet. verteer
baar werkelijk eiwit. Ik word verlokt cm
hier even af te wijkeu. Het is Lekend, f -t
mais in Nederland in groote hoeveelheden
verwerkt wordt tot stijfsel, pudding, maïze
na en andere producten. Daarvoor is noo^
d;g het zetmeel uit de mais. Bij bo
venstaande bereiding blijft dus een e wit-
rijk deel over. Dat is de glutenkoek
of het g 1 u t cn m e ol.
Terwijl mais nu slechts 6.6 pet. ver'oer-
haar werkelijk eiwit heeft is het eiwitge-
halte vau de glutenkoek veel hooger. Men
zegt dan: „Dat verwondert ons. Er is :c!s
uitgehaald en dan nog het eiwitgehalte-
hooger! Hoe kan deJ?"
Ik zou dan in de ee sfe plaats w.llen
antwoorden: WTat er uitgehaald is, was
geen eiwit. En in de tweede plaats: Stol
ge had 100 K G. mais met 6.6 pet. eiwit.
Ge haalt er 50 K G. zetmeel uit. Er blijft
dan 50 K.G. over. Daarin zit nog steeds d:e
6.6 K G. eiwit. Dus in 100 K.G. van die
afval zit 13.2 K.G. H?t eiwitgehalte is dan'
13.2 pet., dus hocger geworden.
Nu kem ik weer terug op het ma's-eiwit..
Dat woord eiwit is eigen/ijk een wonder-:
lijk woord. Ziet men de boeken over vee
voeding in, of leest men met aandacht een
artikel over veevoeding, elan I jkt het nviar
al te dikwijls, of de schrijvers mcener, dat
ze alles wel precies welen. En dat is tccli
niet zoo. In de wetenschap van de eiwit
ten z:tten nog heel wat duisternis ren.
Maar in den loatslen 1'jd zijn ook heel
wat belangwekkende ontdekkingen gedaan.
Eiwit is opgebouwd uit bouwsteenen d o
amido-zuren heelen. De verschillende c -
witten zijn niet uit dezelfde amidozuren
opgebouwd en ook kan het nog voorkom:n,
dat twee eiwitten, uit dezelfde aminozuren
opgebouwd toch d o amidozuren niet in
dezelfde verhouding bevatlen. En vr j ze
ker kan men wel aannemen, dat er in geen
enkel plantaardig voedcrmiddel dezelf
de amidozuren, in de z. elfde
verhouding, voorkomen als in li3t
lichaam van het dier.
Maar dat geeft ook niet. "Wan'; het dier.
heeft het vermogen om verschillende ami
dozuren in elkaar om te zetten en or to'-
kens zooveel van vast te hordên als voor
licnaamsopbcuw noodig is. Met een kle.no
uitzondering echter!
Twee amidozuren, absoluut noodig voor
opbouw van het lichaams-eiwit, en mi s-
dlen voor het leven, moeten in het voe
der verstrekt worden, daar ze in het
lichaam niet uit andere amidozuren z:jn
le maken.
Die twee amidozuren hcc'.on h y p t o-
p li a a n en lysine.
En om nu weer op hel mais-e'wit terug
te komen: Dit bevat noch hyptophaan noch
Jys'ne en is daarom een minderwaardig
eiwit.
Alweer meet ik even afwijk«n, want gij
zoudt mij wilier teeenwerpen, dat mr.is
toch een z;oo best meslvoeder is.
Ik geef. u (lat direct toe, doch wijs n er
tevens op, dat mais altijd verslrckt wordt
naast andere voedermiddelen cn m's-
felvcn bij varkens alleen» in het eind der
oncstperiode het penigsle voeder is. Fu
dan nog hebben immers de varkens in do
eerste periode alerlci ari'lcra voedcrm'd-
do'en gehad, waarin die noodige amidozu
ren v; e 1 voorkwamen.
Men heeft ratten gevoederd met nTeilcir
voedormiddel n, waarin h'. amid >z ir
lysine n et voorkwam. Dc d'crcr. g: c i-
den niet.
Door een aantal andere proeven i." Le-
vostigd dat lysine r.oo.lig is voor d. u
groei. En hij varkens moot inrn daarmede
vooral reken n. In mais kVni' de lysine r. --t
voor cn daarom kan ma's niet dienst i. - n i
om de dieren le helpen bij lum groet. D l
latere onderzoek'ngen is gebleken, dot
dor die mysterieuze stoffen, die vitaminen
genoemd werden ei- ook één d e nooLg
is voor den groei Was dit vitamine n'fwo-f
zig. dan hal et- b'j u? dieven oocn -'Kei'!
plaats, 't Is misschien n'ot mul'cndier»
hier nog eens op le wijv.ui. dat re'.im u f
anders is dan lalen gn'ion. Groeien 3
v 1 oomcft aanzeilen, uci n éaarer.h -.V
?a v e t vormen.
1 Voorschoten. C. KOOY.
