Dagblad voor Leiden en Omstreken. ADVERTENTI£-PRIJ& jGewone advertentiën per regel 22V2 cent. Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarief. Bij contract, belangrijke reductie. iKIeioe advertentiën bij vooruitbeta- Èing van ten hoogste 30 woorden, worden lagelijks genlaatst ad 50 cent. 5de JAARGANG. - WOENSDAG 13 AUGUSTUS 1924 - No. 1285 Bureau rHooigracht 35 Leiden - Tel. Int. 1278 - Postrekenina 58936 ABONNEMENTSPRIJS h Leldet et tmitn Ltides waar agwvtwi gtrestlgd zijl Per kwartaalf 2.50f Per week f 0.19; Franco per post per kwartaal. f2.90 JHt nummer bestaat uit twee bladen. Overwint het ongeloof? Onder het opschrfit: Geloof en ongeloof in Nederland geeft Prof. Mr. W. A. Bonger in ,,De So cialistische Gids" een statistische studie in verband met de cijfers der laatste yolks telling. De opmerkingen die deze socialistische schrijver maakt zijn wel in staat tot n a- d„e n k e n te stemmen en tot h a n d fi le n te prikkelen. Wij laten de slotsom waartoe Prof. Bon ger kwam bier volgen: „Heb meest opvallende feit. dat uit de gegevens der laatste volkstelling op te ma ken valt is, zooals wij zagen, de toename der ,,niet tot een Kerkgenootschap" be hoorenden, in overgroote mate derhalve der ongeloovigen. In absoluten zin gaat het met deze toe name nog steeds crescendo, in de eerste twee 10-jarige perioden (1879—1689, 1889 189D) met ongeveer 5000 per jaar, in de daaraanvolgende (18991909) met ruim 17.000' per jaar en in de laatste 11 jaar meo meer dan 22.000 per jaar. Deze toename is uit twee factoren ont staan. In de eerste plaats doordat volwasse nen, in religieuze spheer opgegroeid, met den godsdienst breken en heb leger der ongeloovigen gaan versterken. Wij veroorlooven ons hier alleen op te merken, dat degenen, die op grond van een onmiskenbaar reveil in bepaalde krin gen, tob optimistischs conclusies over de naastbije toekomst der religie in het alge meen komen, goed zullen doen de betref fende cijfers nog eens aandachtig te be zien en zich af te vragen of het waar schijnlijk- is, dat een zoo constant ver schijnsel als de sterke toename der onge loovigen, dat nog wel in een periode, die om allerlei redenen uitermate gunstig voor opbloei van den godsdienst was weer spoedig tot heb verleden zal behoo- ren. In de tweede plaats ligt deze toename op zuiver demographisch terrein, nl. ge boorte en sterfte. Immers de traditie, eons geheel aan de zijde van de religie staande, begint steeds meer ook aan de andere zij de haar gewicht in de schaal te leggen. Daarover ten slotte nog een enkele opnier- king. Wanneer men de cijfers beziet- van de 09-jarigen, dus van den menschenvoor- raad, waaruit in de toekomst de Kerkge nootschappen hun kracht moeten putten, dan blijkt hoe exceptioneel heb woord is niet te sterk slecht de overgroote meerderheid der Kerkgenootschappen er in de toekomst voor komen te staan. Niet alleen zijn de percentages voor de jongste leeftijdsgroep in de afgeloopeii periode bij hen gedaald, meestal sterk, doch zij zijn bijna alle een eind beneden haar algemeen percentage komen te" lig gen. Om slechts één voorbeeld te noemen: de Nederl. Israëlieten vormden in 1920 1.54 pet. der bevolking in het algemeen, doch onder de jeugdigen (09) slechts 1.15 pet., d. i- 24 pet. minder! Aan de andere zijde staan de ouden van dagen. Eén blik op de desbetreffende cij fers doet zien hoezeer de meeste Kerkge nootschappen op deze categorie steunen, een steun, dien zij door heb snelle afster ven dezer groepen steeds meer zullen moeten missen. Om ook weer één voor beeld te noemen de Hervormden vormen pl.m. 41 pet. der bevolking in het algemeen, doch pl.m.- 48.5 pet. der 80-jari- gen, d.i. ongeveer 20 pet-, meer!" De schrijver merkt tenslotte op, dat de leden der Gereformeerde Kerken en de Pvoomsch Katholieken op heb bovenstaan de een uitzondering vormen. V Een ernstige waarschuwing. De studie van Prof. Bonger bevat voor het Christelijk volksdeel een ernstige waarschuwing. Er is, dat blijkt duidelijk, bij ons volk een snelle afloop waar te nemen. In steeds versneld tempo keert ons volk zich van den Christus af. Het getal der ongeloovigen, die openlijk verklaren tot geen enkel kerkgenootschap in ©enige betrekking te willen staan, neemt sterk toe. Honderden en duizenden die in een Christelijke sfeer zijn opgegroeid en die het teeken van den heiligen Doop ontvan gen hebben, breken met God en met zij nen dienst. En terwijl het oudere geslacht, waar al thans de traditie nog nawerkte en waar tenminste nog een uiterlijke band met de Kerk was wegsterft, groeien groote scha ren van kinderen buiten allen godsdienst op, met het gevolg dab straks een nieuw geslacht opstaat da-t van, allen godsdienst yervreemd is. j Deze cijfers, die zulk een duidelijke taal spreken mogen we niet zonder meer voor bijgaan- Ze hebben ons wat te zeggen. Ze bevatten eon zeer ernstige waa-rschu- wing. Want, Mr. Groen van Prmsterer heeft het zoo duidelijk aangetoond, ongeloof en revolutie gaan hand aan hand. Een volk dat van God vervreemdt, dat dus feitelijk gerevolutioneerd is, wordt ook rijp voor de revolutie in den gewonen zin des woords. De strijd van alle revolutionairen gaat dan ook in de allereerste plaats tegen den godsdienst. Wij moeten, schreef enkele jaren geleden) heb socialistische hoofdorgaan, beginnen piet de harten te revolutioneeren. Als dat doel bereikt is, dan is de slag in be ginsel gewonnen. En de Russische bolsjewisten weten dat ook wel. Het is niet toevallig dat him optreden- een sterk anti-godsdienstig karakter draagt. Met groote kracht wordt in onze dagen de ongeloofspropaganda ter hand geno men. Met volle handen wordt het revolutie zaad gezaaid. Voor die ernstige en ontroerende wer kelijkheid mogen wij de oogen niet slui ten. V Wat zul en wij doen? Het is niet genoeg te constat'e fi re n dab ernstige gevaren ons land en volk bedreigen. Toen in 1914 de wereld in beroering kwam en ook onze grenzen bedreigd wer den, werd onmiddellijk heel ons leger ge mobiliseerd. En heel ons volk heeft de noodzakelijk heid daarvan ingezien. Mien begreep dat er iets gedaan moest worden. Toen in 1916 de zee een deel van onze kusten ernstig bedreigde, werd eveneens ingegrepen. Geen middel werd onbeproefd gelaten om de dijken-en waterkeeringen te ver sterken en de dreigende gevaren af te wenden. Teen in 1923 ernstige financieel© geva ren ons land bedreigden werd door alle weldenkenden toegejuicht, dat Minister Colijn met vaste hand heb roer greep en dat krasse en ingrijpende maatregelen werden genomen om die gevaren af te wenden. Nu zijn er de geest-el ij- ke gevaren die ons volk bedreigen. Ongeloof en revolutie trekken op, om het Christendom weg te vagen uit deze landen, 'en de banier van Koning Jezus aan flarden te scheuren. Door geestelijke en zedelijke gevaren wordt ons volk zeer ernstig bedreigd. En jiu komt tot ons de vraag: wat zullen w ij onder deze om standigheden doen? Zullen we ons wapenen tegen het onge loof? Of zullen we den vijand zonder strijd in het bezit van onze stellingen laten? Zullen we in de kracht Gods over heel de linie den strijd aanbinden? Of zullen we ons met ©en boekje in een ^hoekje terugtrekken en onzen heiligen plicht verzaken? Zullen we blijven strijden voor heb Chris telijk Onderwijs, voor de doorwerking "van de Christelijke beginselen op staat kundig gebied, voor onze Christelijke vak organisaties? Of zullen we zonder meer voor den vijand de vlag slrijken? Zullen we steunen onze christelijke pers en die pers maken tot een machtig wa pen in den strijd tegen den vijand? Of zullen we steunen de vrijzinnige en de z.g. neutrale pers en op die wijze fei telijk naar het vijandelijke kamp overloo- pen? Nog eens: wat zullen wij doen? i Zullen wij onze personen, onzen invloed en ons geld geven of zul len we den springvloed van ongeloof en revolutie rustig afwachten? Laat een ieder deze vragen eens voor zichzelf beantwoorden. STADSNIEUWS. Prof. dr. G. Jelgersma. Eenigen tijd geleden, zoo wordt aan de N. R. O r t. gemeld, hebben we medege deeld, dab heb 23 September 25 jaar gele den zal zijn, dat prof. dr. Q. Jelgersma het hoogleeraarsambt in de psychiatrie aan de Leidsclie universiteit aanvaardde en dat er zich uit ambtgenooten, vrienden en oud leerlingen een comité had gevormd, om hem op dezen dag een hulde te bereiden. Naar wij thans vernemen, bestaat dit comité, waarin ook enkele buitenlandsche geleerden zitting hebben genomen, uit de volgende heeren: Dr. C. U, Aliens Kap pers;-prof. dr. K. H. Boumaii; prof. dr. L. Bournan; prof. dr. B. Brouwer; A. van der Chys; Th. I. M. J. Deelen; dr. M. J. van Er» Taalman Kip. voorzitter; mr. A. van der Eist; prof. dr. E. Ferri; prof. dr. S. Freud; jhr. mr. Sr. N. O. de Gijselaar; prof. dr. L. van Itallie; G. J. B. A. Jans- sens; dr. J. J. H. M. Klessens; J. Klootse- ma; prof. dr. L. Knappert; J. van der Kolk; dr. J. L. van Lier; H. J. Lubberman dr. A. H. Oort; J. F. Plet; dr.' A. W, van Renthergem; dr. Rosenstein; dr. J. L. Ch. G. A. Ie Rütte; A. J. Schreuder; dr. J. H. Schuur mans Stekhoven; prof. mr. J. Si mon van der Aa; prof. dr. O. Vogt; dr. Ernst de Vries, penningmeester; prof. dr. G. C. van Walsem; dr. G. A. M. van Wa- yenburg; prof. dr. E. Wiersma en prof. dr. O. Winkler. In het comité had ook zitting de heer W. Pera, oud-wethouder van Leiden en lid van de commissie van beheer van de ge meentelijke gestichten Endegeest, Voor geest en Rliijngeest, die eenigen tijd ge leden is overleden. Zooals indertijd eveneens is medege deeld, ligt het in de bedoeling van het comité prof. Jelgersma zijn geschilderd portret aan te bieden. In de circulaire, welke het comité met heb oog op dit jubileum heeft rondgezon den, wordt aangaande prof. Jelgersma o.m. heb volgende gezegd: De verdiensten: van Jelgersma liggen op verschillend gebied. De anatomie, zoowel de normale als de pathologische van liet. centrale zenuwstelsel had ten alle tijde zijn belangstelling en talrijk zijn op dat gebied zijn publicaties, waarin het meest opvalt zijn gave het gevondene van een algemeen standpunt te bezien. Zijn, aan de vakgenooten zoo bekende. Leerboek der Psychiatrie, het eerste dat in onze taal verscheen, is vooral voor de studeerenden van groote -beteekenis. Voor het betere begrip der hysterie en der aanverwante neurosen, vroeger slechts een verzameling van merkwaardige verschijnselen, ver richtte hij baanbrekend werk. .Hetzelfde mag gezegd worden van zijn studie over den bouw en de functie van de kleine her senen en de daarmee samenhangende sy stemen. Zijn publicatie over een nieuw sy steem der psychosen verruimde in vele op zichten onzen blik. Trouwens geen onder deel zijner wetenschap, en we denken hier bij bij voof beeld aan de forensische psy chiatrie, bleef buiten -zijn belangstelling, en zelfs het allernieuwste, de psycho-ana lyse, vpnd in hem een ijverigen medewer ker. i Goedkoope trein naar Breda We vestigen de aandacht onzer lezers op de in dit nummer voorkomende adver tentie betreffende een goedkoopen trein, die Donderdag 21 Augustus rijden zal naar Breda en terug. De prijzen zullen bedragen voor heen en terug: Van de stations Amsterdam tot en met "Warmond 2e kl. f4.en 3e kl. f2.75; van de overige stations, waaronder ook Leiden 2e kl. f3.—,-en 3e kl. f2.—. De trein zal 's morgens 7.59 uit Leiden vertrekken en men is Tlan te 10 uur in Breda. Des avonds vertrekt de trein 7.42 uit Breda en arriveert half 10 te Leiden. De verkoop der kaarten, tot een beperkt aantal, heeft plaats van Donderdag 14 tot Woensdag 20 Augustus 1924, ten 3 ure. Voor wie vrienden of familie bezoeken wil in Breda, of eens een kijkje wil nemen in deze typische Brabantsche stad is het ongetwijfeld een prachtgelegenheid, deze goedkoope trein! Door de Alg. Synode der Ned. Herv. Kerk is aan cle Ned. Herv. Gem. te dezer plaatse ©en toelage verleend van f 40C)V- voor den godsdienstonderwijzer voor heb bewerken, van gemengde gezinnen. "De commissaris van politie alhier verzoekt ons de volgende mededeelingen te plaatsen: De commissaris van Politie te Dor drecht verzoekt, alvorens in te gaan op aanvragen van D. Tegelaar en B. Kerssen, voorheen officieren van het Nationaal Reddingsleger, thans bestuurders van de z.g. véreeniging „Evangelisatie en Maat schappelijke Arbeid- tot heil des volks „Emanuel", te Dordrecht, om te collectee ren ten bate dier vereeniging, bij hem inlichtingen in te winnen. De Burgemeester van Warffum geeft in overweging om. alvorens in relatie te tre den met „Het Verkoopkantoor van Tabaks fabrikanten v. d. Gecomb. Ned. Sigaren- fabr.", Hoofdstraat a 222, Warffum (Gr.), of met den zich noemenden beheerder daarvan, Tjasse Oossentjuk, hij hem of ter secretarie te Warffum inlichtingen in te winnen. De Burgemeester van Barradeel geeft in overweging, alvorens zaken te doen met onderstaande personen, zich om inlichtin gen tot hem te wenden: G. J. ten Brinke, wonende te Groningen, Tuinbouwstraat 158; en J. Hovinga, wonende in het woon schip „Welvaart", liggende aan de Reite- makersrijge te. Groningen, heiden geza menlijk handel drijvende, voornamelijk ten plattelande. in manufacturen. De Commissaris van Politie te Noord- wijk geeft kennis, dat op 4- Augustus 1924 te Noordwijk is aangespoeld het in verge vorderden staat van ontbinding verkeeren- de lijk van een onbekend persoon van het mannelijk geslacht, gekleed met blauwe visscherstrui, beverlienen bovenbroek, ge olied voorschoot, blauwe gestreepte kepe- ren onderbroek, flanellen hemdrok met lange mouwen, twee flanellen hemden met dito mouwen, een paar zwarte kousen en een paar bruine kousen met zwarte voe ten, gebreid twee rechts twee averechts. Voor eventueele verdere inlichtingen kan men zich vervoegen aan het commis sariaat van politie te Noordwijk. DE PLATTELANDERS EN DE POLITIEK. De heer A. H. Th." Kortlang te Ermelo, die in 1922 op de candidatienlijsb van den Plattelandersbond voorkwam schrijft thans in antwoord op een in ,De Platte lander" gestelde vraag het volgende: „Op de vraag „Wat wilt gij in 1925" aan mijn adres gesteld door den heer L. v. d. Meide, voel ik mij gedrongen hem en an deren reclitschen plattelanders, het stand punt dat ik heb ingenomen, mede te dee len. Nadat bij de Kamerverkiezing in 1922 van te voren, uitdrukkelijk door de verga dering in Utrecht besloten was de beide lijsten van den Pla-ttel.-bond niet te ver binden; hoe daarna gebleken is de onbe trouwbaarheid der leiding door deze af spraak te saboteeren; aangezien voor mij, •an beginsel en belang, het eerste boven heb tweede gaat; gezien de leerling uit de plattelandersbeweging getrokken door de A. R. partij door het inruimen van meer dere Kamerzetels aan mannen van het Platteland; overtuigd zijnde dat in het kamp der rechterzijde voot 1925 de grootst mogelijke eenheid verkregen moet wor den, aangezien het meer dan ooit gaat om voor of tegen Christus en het behoud of den ondergang van ons vaderland op financieel gebied, heb ik besloten te er kennen: Dat ook in de Antirevolutionaire partij voor het pla-tteland de oogen zijn opengegaan; het afkeuring verdient dit niet te willen constateeren en waar- deenen; reden waarom ik mij bij deze par tij heb aangesloten. Zijne Excellentie Colijn is te dó Bildt begonnen de verkiezingsklok te luiden; moge zij het dan ook zwak dit de eerste weerklank wezen." Moge dit goede voorbeeld van terugkeer overal navolging vinden. De rechtsclie plattelanders die zich voor liet karretje van den heer Braafc spanden zullen wel begrepen hebben dat van die zijde voor hunne b e. ginselen noch voor hunne belangen iets te hopen of te verwachten is. BINNENLAND !n dagen van bezuiniging. Van militaire zijde schrijft men aan de Tel.: Ter gelegenheid van den a.s. verjaardag van de koningin zijn de officieren van den bijzonderen vrijwilligen landstorm, behoo- ren.de tot het landstormkorps Nieuwe Hol landscjie Waterlinie" tot een korps-diner uitgenoodigd. Een en ander geldt tevens om kennis te makén met den nieuwen commandant van dat korps. Tegen een dergelijken gezamenlijken maaltijd zou op zichzelf geen bezwaar be staan, ware het niet, dat door de Natio nale landstormcommissie aan de deelne mers gratis vervoerbewijzen werden ver strekt en ter gemoetkoming in de kos ten een bedrag van twee gulden. De deelnemers aan dit korps-diner genie ten dus vervoer voor Rijks-rekening en bovendien een bijdrage in de kosten van twee gulden, waarbij en nu ziet men, dat men van hoogerliand schijnt te be grijpen, dat een dergelijke uitgave in de zen bezuiniging®tijd niet toelaatbaar is aan de deelnemers is verzocht om int ver band met de heerschende bezuinigings campagne, geen -ruchtbaarheid aan deze zaak te geven." Heb komt ons voor, dat we er in dezen bezuinigingstijd op mogen rekenen, dat dit bericht straks officieel zal worden te gengesproken. Aan dure diners met vrij vervoer op 's Rijks kosten hebben we in dez^n tijd al lerminst behoefte. h_;. Salariskorting voor weduwnaren. In antwoord op een adres van het be stuur van den Ccntralen Nederlandsclien Ambteriaarsbond aan den raad van min- nisters over de salariskorting voor weduw naren zonder kinderen, die een eigen huis houding voortzetten, is de mededeeling ontvangen dat er geen aanleiding bestaat een wijziging in het Kon. besl. van 23 April 1924 (St.bl. no. 200) aan te brengen. De door den bond bedoelde ambtenaren staan toch geheel gelijk met ongekuwden, die een eigen huishouding voeren. De „Zwarte Bende" bij de Spoorwegen. Het Haarl. Dgbl. heeft een onderhoud gehad met den heer P. J. Arnoldt, chef der Treincontrolo der Spoorwegen, meer bekend als „de Zwarte Bende", zooals do 12 controleurs naar hun uniform ge noemd worden. Ik zou boekdeelon kunnen vullen, bij Aan het Zoeklicht Leiden 13 Augustus 1924. De gemeenterekening over 1923 maakt een zeer bevredigenden indruk. Terwijl we haast niet anders da^i van tekorten hooren hebben we hier een voordeelig saldo op den gewonen dienst van f 1.010.426.961. Een bedrag dat er wezen mag. Ik wil me echter niet door den schijn, hoe mooi die dan ook zijn mag, laten verblinden. Daarom breng ik in herinnering, dat dit lang niet alles zuivere verdienste is. Om te beginnen zit hierin een bedrag van f 266.566 als saldo van den dienst 1921, plus nog een bedrag van f 100.000 dat over den-zelfden dienst nog ontvangen werd. Verder werd van de rekening 1922 een bedrag van f 475.979.51 naar den dienst 1923 overgebracht. In totaal dus ©en bedrag van f 842.545.51 zoodat er een zuiver saldo op den dienst is van ongeveer 170 duizend gulden ©en resultaat dat alleen verkregen kon wor den doordat de lichtfabrieken zulke bui tengewoon hooge cijfers te zien gaven. De werkelijkheid is dus niet zoo mooi als de schijn. Maar toch is er alle reden om tevreden te zijn. OBSERVATOR. wijze van spreken, aldus de heer Arnoldt, met verhalen betreffende de verschillende manieren waarop men-tracht de spoorweg ambtenaren te bedotten en kan in het al gemeen zeggen, dat onze ervaringen treu rig zijn. Het bedrog wordt waarlijk niet alleen door derde klas-reizigers gepleegd, maar ook door reizigers eerste en tweede klas. Menschen uit alle rangen en stan den doen er aan moe. Met dames is het soms ergerlijk Meer malen worden die in hoogere klassen dan waarop zij blijkens haar plaatsbewijs recht hebben, aangetroffen en als zij be trapt worden hebben zij soms allerlei praatjes tegen den conducteur of contro leur." Ook scfeamen sommigen zich niet een valschen naam op te geven. Maar ook advocaten, officieren, inge nieurs.. och, u kunt u niet voorstellen, wie er al niet trachten met een onjuist plaatsbewijs, een vervakcht abonnement of alleen maar met een perronkaartje op een goedkoope manier te reizenDe ver nuftigste dingen worden uitgedacht. En de treincontrole moet maar zorgen, dat zij nóg slimmer en vernuftiger is dan de sluwste bedrieger. Het is ongelooflijk wat er gebeurt. Toen de werkmanskaarten nog heston^ den, werd. daar veel mee geknoeid en thans gebeurt dit nog wel met de abonne men ten. De vervalschingen worden soms zoo prachtig aangebracht, dat je er voor Maat Van een kort traject wordt op de kaart een veel langer traject gemaakt. Ook wordt geknoeid met wat den tijd betreft Op een abonnement, geldig van Januari tot April, wordt b.v. April in Juli veran derd. En dan niet te vergeten het knoeien met de prijzen'- Door z.g. radeeren van abonnementen, bedriegen kinderen hun ouders of voog-' den en reizigers hun patroons of firma's Zoodra het bedrog ontdekt wordt, geeft de controle er onmiddellijk kennis van aan de betrokken ouders of patroons. Kan de zaak dan in der minne geschikt; worden door betaling van een schade- t vergoeding aan de Spoorwegen, dan volgt geen aangifte. Maar blijft de betrokkene ontkennen, dan wordt hij aangeklaagd., wegens valschlieid in geschrifte en boet 1 het bedrog in de gëvaugenis. Bovendien j -wordt iemand, die eenmaal getracht heeft1, do Maatschappij er in te laten loopen of: een ander treinmisdrijf (er gebeurt in treij nen heel wat, waarvan het groote publiek i niets weet en waarvan slechts nu en dan eens iets uitlekt) heeft gepleegd en die daarbij is betrapt, nooit meer een abon-» ement verstrekt. Soms worden bedriegers wel eens door, bona fide medereizigers aangewezen^ maar over het algemeen vinden de con-: troleurs van het publiek niet veel mede-* werking en geen aangename behandeling,- Ook de reizigers, dié er niet aandenken, zich aan bedrog schuldig te maken, tre den maar al te dikwijls tegenstrevend en soms opzettelijk op. Ned. Herv. K. V. cp G. G. Do derde leidersvergadering van den Bond van Ned. Herv. Knapenvereenigin- gen op G. G. zal op Woensdag 20 Angus-» tiis a.s., te Utrecht worden gehouden »n' het Gebouw van de Utr. C. J. M. V. Do agenda vermeldt o.a.: een referaat van den heer M. v. Dordrecht Jr. 0Ner*| „Ontspaftning", een causerie van Ds. L.f Nugteren van Gicssen-Nieuwkerk en een. referaat van don heer M. Noteboom oi ei',{ „Ons werk". Do aftredende bestuursleden, de n eren G. Kraan, J. D. v. Galen en M. van Dor^ drecht>zijn herkiesbaar. y

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1924 | | pagina 1