Dagblad voor Leiden en Omstreken. ABONNEMENTSPRIJS C> In Lelden en buiten Leiden waar agenten geveitlgd zijn Per kwartaal f 2.50 Per week .....10.19 IFrancd per pott per kwartaal ..Y.\ f2.90 Dit nummer bestaat uit twee bladen. Rechtsche samenwerking. In de vrijzinnige pers is met vreugde de doodsklok geluid over de coalitie. Met trok zijn gezicht nog eenigszms in een ernstige plooi, zooals dat hij zulk een gelegenheid past, maar men had toch moeite zijn blijdschap te verbergen, dat vrat zoolang gehoopt was, nu eindelijk -werkelijkheid zou worden. Deze vreugde is verklaarbaar. Toen de rechtsche partijen elkaar von den en in samenwerking kracht zochten, -was het met de macht van de vrijzinnig- beid gedaan. En men heeft terecht begre pen dat zoolang die samenwerking duur de de kans van de vrijzinnigen om een eerste, viool te spelen, verkeken was. De vreugde in vrijzinnige en niet min der in socialistische kringen over de on- eenigheid in de rechterzijde die den val van het Kabinet tengevolge had en het daverend hoongelach dat er opging toen het Ministerie Ruys door zijn eigen vrienden tot heengaan werd genoopt is dan ook alleszins te verklaren. Ook in rechtsche kringen evenwel, wor den soortgelijke uitingen vernomen. Door een der R. K, bladen werd niet onduidelijk te kennen gegeven dat de ver breking van de samenwerking beschouwd werd als een opluchting. Al3 het verbre ken van een knellende band, die gaarne wordt afgeschud; Het was de N. ïïaarl. G r t. die wees op het feit dat ons land oen uitzonde ringspositie in de wereld inneemt 011 dat er nergens zulk een samenwerking van Christelijke partijen bestaat. ,,'t Is dus waarlijk geen wonder, zegt dit orgaan, dat men ook in ons land en zelfs in onze kringen naar andere verhou dingen, naar een andere oriëntatie uit ziet." Ook van Protestantsch Christelijke' zij de worden soortgelijke stemmen .be luisterd. Wij denken hierbij aan een blad als „De Banier", dat levendig betreurt de val van het Kabinet, maar dat niettemin de lioop uitsprak, dat aan de samenwerking met Rome, nu voorgoed een eind zou wor den gemaakt. Wanneer wij deze zaak nader onder de oogen zien, dan sta op den voorgrond dat samenwerking van een coalitie is - sinds de invoering van de E. V. geen sprake meer ook onzerzijds niet het ideaal is en dat de bezwaren tegen die samenwerking terdege gevoeld worden. Wij hebben ook hier evenwel ons te plaatsen op den bodem der werkelijk heid. En dan zien wc, dat we van een Anti- revolutionaire of wil men van een Pro testantsch Christelijke meerderheid in het parlement nog zeer ver verwijderd zijn. Een Kabinet, steunende op de A. R. en de Chr. Hist, groepen zou geen meerder heid hebben en. gestorven zijn op het oogenblik dat het geboren werd. Nu behoeft dit opzichzelf nog geen be zwaar te zijn. Van een hunkeren naar Minister zetels is bij ons nooit sprake geweest. Wij minnen de vrijheid." Niet, omdat liet zoo gemakkelijk is al leen te critiseeren, zonder zelf de verant woordelijkheid te dragen, maar wel om dat wij ons dan beter kunnen uitleven en meer op de beginselen den nadruk kun- v^ien leggen. Maar dit vraagstuk heeft ook een an dere zijde. Naarmate een partij sterker wordt, wordt ook hare verantwoordelijkheid grooter. En schuldig staat, niet alleen tegen over zijn volk, maar ook tegenover God, wie die verantwoordelijkheid niet gevoelt m alleen of in de eerste plaats op partij- doordeel bedacht is. Trok de A. R. partij zich geheel op fiigen erf terug, om alleen te „getuigen", dan zou toch een Regeering moeten wor den gevormd, die dan op andere partijen «leunde. Wij zouden dan misschien krijgen, wat we in Duitschland hebben gezien, n.l. een samengaan van de democratische groe-= pen van rechts en links, met het gevolg dat we kregen een Kabinet onder socia- Kstische leiding. Een Kabinet, dat met onze beginselen in geen onkel opzicht re kende en waarmee de landsbelangen al heel slecht gediend zouden worden. V" Of ook, we zouden krijgen een zuiver links Kabinet onder socialistische signa tuur of een Kabinet samengesteld uit de behoudende groepen, zooals we dat vroe ger hebben gekend toen op sociaal ge heel de onthouding werd gepredikt en op 4üe JAARGANG. - WOENSDAG 7 NOVEMBER 1923 - No. 1082 Bureau: Hooigracht 35 Leiden - Tel. Int. 1278 - Postrekening 58936 geestelijk gebied de vrijheid werd vertrapt en vertreden, Wij vergeten zoo licht. Maar wie zich herinnert hoe be (rekke lijk korten tijd gelede^. in ons land het recht en de vrijheid werden aangetast cn hoe er niet aan gedacht werd op sociaal gebied het recht te handhaven en het maatschappelijke zwakke te sterken, die zal naar de tijden die voorbij gingen ze ker geen heimwee gevoelen. En wie zich herinnert h-oo in de ons omringende landen de revolutie zegevier de en hoe, als 'do rechtsche partijen niet dicht aaneengesloten hadden gestaan, ook in ons land het bezadigd en gezegend bewind van Koningin Wilheflmina. plaats had moeten maken voor de dictatuur van een Troelstra, die alle zelfbeheersching mist, die zal zeker toestemmen, dat wie aan het schoppen van zulke, toestanden meewerkt, terwijl hij in staat was d«t te verhinderen, een ontzaglijko verantwoor delijkheid op zich -laadt. Wij mogen over deze dingen niet ge makkelijk heenloopen. Het betreft hier zaken van groot be lang. Critiek is gemakkelijk en wie zich tot taak stelt aan te toonen hoever de Regee ringen steunende op de rechtsche groe pen, verwijderd hieven van de éischen die men aan een zuiver anti-revolutionair Kabinet zou mogen stellen, die heeft een even gemakkelijke als dankbare taak. Maar wie oog heeft voor de feiten, wie niet gespeend is aan w e r k e 1 ij k- he i d s b e s e f, die zal, zonder het oog te sluiten voor de bezwaren en gevaren, toch met groote dankbaarheid erkennen, de zegenrijke vruchten die van de samen werking der rechtsche partijen het ge volg waren. Volgt hieruit nu, dat onder alle om standigheden op eeti rechtscli Kabinet moet worden aangestuurd, en dat met name in de huidige .situatie, ten koste van alles een uit de rechterzijde voort gekomen Kabinet de leiding behoort te nemen? Op deze vraag, die vooral ook in onze kringen telkens weer gesteld wordt, ge ven wij in het volgend nummer een ant woord. Ontwaking. De drukking der melk brengt boter voort. Langen tijd was er in onze kringen een geest van slapheid, en lauwheid, die soms het ergste deed vreezen. Maar plots is er verandering gekomen. De over winnings jubel van de revolutio naire partijen beeft bet A. R. volk opge schrikt uit den slaap. De lioon, onzen Colijn aangedaan, de geweldige haat tegen de door hem beleden beginselen, die den laatsten tijd tot uiting kwam, heeft ons volk getroffen. Er is een ontwaking, gekomen. Dat is gebleken te Rotterdam, waaT de duizenden zich verdrongen om Schou ten te hooren. Het is gebleken te 's-G raven hiage, waar 'de groote Zuiderkerk te klein bleek om .de groote schare, die van hare liefde voor de A. R. beginselen kwam getuigen, te bevatten. En dat zal, naar we vertrouwen, straks ook blijken te Leiden, als op Woensdag 21 November de heeren Mr. Briët en J. Schouten met nog een nader aan te wijzen spreker het woord hopen te voeren. V Beginseltrouw. Onze Haagsche broeders, die Maandag zulk een enthousiaste vergadering hiel den, hadden het voorrecht na de heeren Rutgers en de Wilde, ook den heer Idenburg enkele oogenblikken op het platvorm te zien. De heer Idenburg wees er op, dat het kleine groepje anti-revolutionairen, waarop de vijandschap der tegenstanders voornamelijk is gericht, een sterke macht vormt in ons volk, als het zijn be ginsel vasthoudt. Daartoe wekte spr. nog eens krach tig op, Nimmer mogen we liet malerieele stel len boven het ideëele. We hebben te hand haven onze rechten en te vervullen onze plichten door God gegeven cn opgelegd. Zijn er ook ondeT ons niet geweest bij wie eigen beurs ging boven 't ideëele? Zij zijn er geweest. Moge het hun tot schaamte worden. Hot votum van 26 October leert ons, dat wij, die door Gods genade door onze leiders in de beginselen van Gods Woord geworteld zijn, die beginselen racet hand haven in dezen malerialisfischen tijd en ze uitdragen onder ons volk. Is dat onder ons.de vrucht, dan kun nen we God danken voor den tegenslag, omdat wo dan in de diepte vinden de schoonheid van ons beginsel. STADSNIEUWS. Centrale Bazaar voor Wijkarbeid. „Het publiek komt wel" schreven we gister en het is gekomen. Reeds bij de opening was de Nutszaal overvol met gonoodigden. en belangstellen d-en. Nadat een stu-cienten-trio niet onver dienstelijk een Largo van Beethoven ten gehoore had gebracht, was het Ds. M. J. Punselie, die het openingswoord sprak. Van groote betekenis achtte spr. liet, dat in het gemeentelijk leven de wijkver pleging een. steeds belangrijker plaats in neemt. Het kan geen kwaad dat er con currentie beslaat in het verleenen van stoffelijke en geestelijke hulp, aan hen, dio deze van noode hebben. Doch indien bij de stijgende finantiêole zorgen elk der •wijkvereenïgingen een grootscho poging waagt cm do zegenrijke arbeid vol te hou den en uit te breid-en, dan bestaan daar tegen bezwaren. Er bestaat gevaar dat men elkaar in den weg loopt en het gras voor de voeten weg maait cn temeer geldt dit, daar de steun steedsvan ongeveer dezelfde personen moet komen. Door steeds maar weer aan te kloppen om steun, gaat de moed bij de gevers verloren. Om deze bezwaren to ontgaan is de cen trale bezaar gevormd en blijkens het suc ces ten vorigen male is deze ook met sym pathie ontvangen. Dank bracht spr. aan den Burgemeester, onder wiens auspiciën de centrale bezaar een goeden naam lieeft gekregen door z ij n naam. Het is alsof esn deel van de liefde der inwoners voor het hoofd der gemeente overgegaan is op dezen chr. arbeid. Hem bad de spr. toe, dat God nog lang zijn leren mag sparen ook voot den ar beid der wijkverpleging, welke steeds zijn sympathie heeft genoten, (applaus.) Met zekere huivering is men deze ba- zaardagen tegemoetgegaan, omdat do alge- meene malaise de verwachtingen niet hoog spande. De steun van verschillende zijden ont vangen, zoowel van Hervormden als niet- Hervormden, Protestanten1 en Roomschen, beschaamde alle pessimisme. Allen, die op eeuigerlei wijze medege werkt hebben dankt spr. hartelijk en, om toch nog eenige nameni te noemen, ver meldt hij in 't bijzonder de heeren: Spruyt-snburg, die de tentjes vervaardidde en plaatste; Driessen, die dö doeken ver schafte, Sierag, Korenhof f. Laman, Mij. de Landbouw en fa. v. Nelle en, last not least de penningmeesteresse Mevr. v. Nes en den secretaris de heer Meijnen. Op allen voorarbeid rustte kennelijk Gods zegen. Nadat de voorzitter daarna in gebed was voorgegaan, werd door het strijkje een Andante van Beethoven gespeeld. Vervolgens nam de Burgemeester, Jhr. Mr. Dr. N. C. de Gijselaar, het woord. Het was spr. oen groot voorrecht de uitnoodiging tot het openen van deze bazaar te hebben ontvangen en toen hem de brief in Engeland bereikte heeft hij dan ook onmiddellijk geantwoord gaarne daar toe bereid te zijn. In zijn dubbele kwaliteit als Burgemees ter en lid der Ned. Herv. Kerk wil spr. do opening verrichten. Als Burgemeester heeft spr. steeds kun nen waardeeren de zegenrijke arbeid der wijkverpleging, waarmede de gemeente in nauw contact komt door de verpleegsters in een -3tal wijken. Als lid der Ned. Herv. Kerk erkent spr. naast de stoffelijke ook de geestelijke hulp die wordt verleend. Ook het idee om niet beurtelings naar gezamenlijk een a-ctie tot het verkrijgen van finantieeLen steun te beginnen is spr. sympathiek. Den wensch uitsprekende, dat deze ba zaar goede vruchten mag afwerpen en 's Heeren zegen op den arbeid dor wijkver pleging ruste, verklaarde spr. deze bazaar voor geopend. Hierna werd door do genoodigden en het inmiddels toegestroomde publiek een rond gang langs de stands gebracht, waar reeds veel werd verkocht, terwijl ook gisteravond het bezoek overstelpend was. Gereformeerde Jeugdraad. Wij vernemen dat voor bovengenoemde corporatie D.V. Vrijdag 30 November a.8. hoopt op te treden in cursusvergadering Ds. F. Buffinga van Rotterdam, mot het onderwerp: „Ontstaan en ontwikkeling van den Canon". Deze vergadering is voor jeugdige geestverwanten ook van elders, vrij toe gankelijk. Wij vertrouwen, dat velen het belang- wekkendo referaat zullen gaan beluiste ren. Ringvergariering. Gisteravond vergaderde alhier in ge bouw „Patrimonium" de Ring Leiden van den Nederl. Bond van Jongelingsver. op Goref. Grondslag. De voorzitter, de lieer A. Boekkooi, opende deze bijeenkomst met het laten zingen van Ps. 68:1 en gebed, daarna het woord gevende aan een lid van de Ver. te yoorschoten. Deze hield een welverzorgde inleiding over „Hoe wekken we belangstelling voor de onderwerpen op de J. V." Als voor naamste middelen gaf spr. aan: voorstu die door alle leden, eigen werk van de inleiders en aandacht bij hun gehoor. Een geanimeerde bespreking volgde welke voornamelijk betrekking had op het gebruik van uitheemsche woorden en voorheelden bij de inleidingen en de béste wijze van regeling der besprekingen. De aanwezigen konden ternauwernood schei den en de prettige vergadering, die nog „verlucht" werd door het zingen van een Bondslied-couplet, en met dankgebed werd besloten, ging niet iiiteen alvorens men besloten had volgend maal te Voor schoten, op D.V. 10 December mot 80 Bondgenoot en b.'jeen te komen. T""r" -O De Koningin komt. i Onlangs hebben wij gemeld, dat de afd. van „Patrimonium" voornemens was een filmavond te organiseeren, waarbij de intocht van de Kon. Familie Ie 's-Graven- hage en te Amsterdam zal worden voor gesteld, de nationale huldebetooging enz. Naar wij vernemen hebben deze plan nen thans vasteren vorm aangenomen en is thans de voorstelling bepaald op Woensdag 28 Nov. a.s. Reeds dadelijk toen deze plannen bekend werden, bleek daarvoor groote belangstelling te bestaan en werd de vraag gedaan of het niet mo gelijk zou zijn deze films t w e o avon den te laten draaien. Pogingen in die richting worden thans aangewend, zoodat het niet onmogelijk is, dat ook op D'nsdag 27 Nov. dezelfde films worden vertoond. Binnenkort zullen nadere bijzonderhe den worden meegedeeld. Laten do Oranje vrienden, ook uit de dorpen, thans echter reeds maatregelen nemen om deze avon den vrij te maken. L^idsche professoren in Marburg. Professoren van de theologische faculteit in Leiden waren, naar uit Marburg aan de „Frankf. Ztg.'1 geschreven wordt, op uit noodiging van do theologische faculteit te Marburg aldaar gedurende e«en tweetal dagen dé gaston der universiteit. Er wer den twee wetenschappelijke bijeenkomsten waaraan ook de leden van de faculteit te Gieszen deelna men. Extra collecte dankstond. In de gisteravond gehouden vergade ring van den Korkeraad der Geref. Kerk alhier, werd besloten in de hedenavond te houden dankstond voor het gewas, voorganger D s. W. Bouwman, eert derde collecte te houden voor den nood der Saksische predikantsge- zinnen. Het lijdt geen twijfel of allien, die he denavond opgaan om God te danken voor de vele ontvangen zegeningen, zullen gaarne van het hunne willen afzonderen \oor den ontzaglijken nood die met name in de pastoriën in Saksen heerscht. Dagelijks bereiken ons de meest treu rige berichten uit Saksen, die maar een zeer zwak beeld geven van den onhoud- baren toestand. Aan lien, die hedenavond niet in de ge legenheid zijn den dankstond voor hel gewas bij te wonen, wordt de gelegenheid gegeven hunne gaven alsnog in te zenden bij Ds. H. Thomas Haveo>~^v Oneerlijke Procuratiehouder. Gisteravond werd hier aangifte ge daan namens de fa. Wed. C., handelende in Manufacturen, dat haar procuratie houder een bedrag van f 16000.—heeft verduisterd. Even later werd de dader op verzoek van den Comm. van politie alhier, te 's-Gravenhago aangehouden. Het misdrijf heeft in dit geval een tragische zijde, waar het is gepleegd gedurende een tijd dat de firmante, wegens familie-omstan digheden ni,et in de golegenhe:d was een voortdurend toezicht uit te oefenen. Ds. Joh. Jansen, pred. der Chr. Ge ref. Kerk alhier, ontving een beroep van die kerk te Kampen. De vereeniging ren Chr. onderwij zers en onderwijzeressen in Nederland, heeft te 's-Gravenhage een huis aange kocht, waar het Bureau der vereeniging zal worden gevestigd. In verband met deze beslissing, zal de heer A. de Jong,Ezn. alhier tegen 1 Februari a.s. zich metterwoon te Den Haag vestigen. Een dame, die in oen café hier ter plaatse bij zekere gelegenheid haar handen waschte, vergat haar 2 gouden ringen, d e ze had afgelegd, aan te doen. Toen zij zich dit na eenige oogenblikken herinerde, bleken de voorwerpen te zijn verdwenen. Uit een der openbare bondsgebou- wen alhier zijn gisteravond een gummi jas cn een rijwiel gestolen. De jas behoorde toe aan P. B. Ie K? a. d. R., en het rijwiel aan J. G. alhier. Vanmorgen stond een heerschap op ADVERTENTIE-PuSJS Gewone advertentie» per regel 22K cent. - Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarief* ■'Bij contract, belangrijke reductie. - Kleine advertentie* bij vcoruitbeta- sing van ten hoogste 30 woorden, worden dagelijks gepletst ad 50 cent. Aan hei Zoeklicht Leiden, 7 November 18237 Treelstra af. Aan den kortstondigen droom van dezen „krachtpatser, die ons mores zou leeren'' ik haal als de mindere in beschaving 's mans eigen woorden aan, is alweer eea einde gekomen. 't Begon weer zoo goed. In de Beurs voor den D:amantliandel te Amsterdam liet hij zich als symbool van zijno waardigheid een mét roede anjers versierde zweep aanbieden. Hij, Treelstra was de triumphator. Vanaf dat oogenblik werd echter do sfem van den grootea meester niet meer gehoord. Had hij zich misschien „vergist" toen hij op eigen gelegenheid verklaarde dat de S. D. A. P. bereid was :n een Kabinet plaats te nemen? Ik weet het niet. Maar in elk geval, H e t V o Ik komt nu verklaren, dat Troelstra er niet aan zou denken in een ministerie plaats te ne men en dat zijn gezondheidstoestand hem reeds zou beletten zulk een positie te aan vaarden. Troolstra af. En de zweep de tweede die hem werd aangeboden kan bij de andere in de rustkamer worden opgelegd. OBSERVATOR. r post voor de etalage der f-rma Kort. te genover het politiebureau op de Brec- straat. Toen een agent naderde en hij or zek^r van was, gezien te worden, haalde hij eensklaps een mes te voorschijn om ver-i volgens met een harden s'ag de groote kostbare etalageruit stuk te slaan. Bij het verhoor bleek behoefte aan .en derdak de drijfveer to z'jn. BINNENLAND De heer Van Schaik Kabinetsformateur In ,0c Nieuwe Eeuw" wordt het lid der Tweede Kamer, do heer Van Schaik, 'gepousseerd als, Kabinetsformateur. Het weekblad redeneert als volgt: Een Vlootwet, die aan do bezwaren van mr. Van Schaik, van Gijn, Bomans e. a. voldoet kómt er. Het is dan ook lijn recht met de waarheid in strijd, als som mige rechtsche bladen jammeren; nu komt cr van de verdediging van Indië niets terecht. Geen van de sprekers tegen do Vlootwet behalve dan de socialistische wil Indië onverdedigd laten. Dit alleen is reeds een reden om een kabinet, waarin de heer Troolstra zou zitting hebben, uit de rij der mogelijk heden te lichten. Voor de socialisten is voorloopig de tijd niet gekomen. "Wat dan wel? Behalve een Vlootwet stond op liet program: de bezuiniging. En dio blijft op het program, welk kabinet er ook komt. Dat kabinet zal op de eerste plaats inder daad een bezuinigingskabinet moeten zijn Maar bezuiniging, althans zooals die in do laatste maanden is in uitzicht gesteld, dreigt zeer groote gemoe^schaps^aarden te treffen, den arbeid, het gezin, de ge meente. Dat is, tenminste'voor katholieken reeds een aanwijzing, in welke richting de vorming van een kabinot niet moet ge zocht worden: geen kabinet, waarin b.v. de Vrijheidsbond een min of monr over- heerschende positie zou innemen. Beha i vo do bezuinigings-eisch staat vast. liet feit, dat de rechterzijde zestig leden telt en *o linkerzijde veertig. Men lieeft ru wel ge zegd: de coalitie is verbroken, maar met enkele verklaringen breekt men geen coalitie. De coalitie is tweeërlei: de gemeen schappelijkheid van algemeen christelijke beginselen en de daarop mogelijke samen werking van partijen, die dio beginselen belijden. Men kan de samenwerking op zeggen de gemeenschappelijkheid blijft. Wil nu de heer Colijn en de heer Schok king de samenwerking opzeggen? Hot is lang niet zéker. Wordt echter de samenwerking inder daad verbroken blijft, wat wij niet ge- looven, cn de fractie van Colijn én do fractie van Schokking afzijdig, dan mag daarvan niet het gevolg zijn, dat ook do katholieke fractie zich elimineert. Zij mag dat niet, omdat zij van de drie chris telijke partijen verreweg de grootste is, wat verantwoordelijkheid meebrengt en zij mag het óók niet, omdat een derde van; haar leden de Vlootwet heeft doen vallen. Zij moet optreden ook als men haar alleen zou Jaten staan. En in het licht der jong ste gebeurtenissen zou dat gedeelte der fractie moeten optreden, dat tegen do Vlootwet heeft gestemd, m. a. w. de heer Van Schaik zou dan de kabinetsformatie, op zich moeten nemen. Wij zien waarlijk! 1 niet in, welk bezwaar daar tegen zou zijn. j Wie iets weet van de dessous der crisis* weet ook, dat na het gebeurde en staande' vóór de moeilijkheden met de bezuiniging,' do grootste helft der fractie aan de uijde van den heer Van Schaik zal staan. Het spreekt vanzelf, dat als de anti-revolutio- nainen en de christelijk-historisclien niet mee willen werken, het kabinet geen chris telijke kabinet, zal knorven, zijn. Dat zou in,

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1923 | | pagina 1