FTK&SPSB* Dagblad voor Leiden en Omstreken. 1EÜWE LHDSCHE COURANT In Leiden en buiten Leiden waar agenten gevestigd zijn Per kwartaal f2.50 Per week f 0.19 (Franco per post per kwartaal f 2.90 4de JAARGANG. WOENSDAG 31 OCTOBER 1923 No. 1076 BureauHooigracht 35 - Leiden - Tel. Int. 1278 Postrekening 58936 V Volksvergiftiging. De heer A. B. Kleerekooper schreef de vorige week een artikeltje in Het Volk om duidelijk te maken, waarom de Regee ring ook op de volksgezondheid bezuinigt. Hij deed dit in den vorm van een vraaggesprek tusschen de Ministers Aal- berse als Aal aangeduid en Colijn die aldus sprekend werd ingevoerd: „Aaltje, zei-die godzalig, „boe min- dor Volksgezondheid, des te meer Ghris- tendom. Nee, stuif nou niet op, ik zal f het uitleggen. Wie zijn het Ghristen- dom? Wij. Hoe houden we 't in stand? Door de Koalitie! Waarop berust de i Koalitie? Op de vrouwen. En nou komt i hetEr zijn méér vrouwen dan man- nen. Hoe komt dat? Omdat er méér ge- 1 boreai worden? Mis, Aaltjgl 'Er worden meer jongetjes geboren, maar er is 'n tamelijk-hooge kindersterfte bij ons, en er gaan ook verhoudingsgewijs meer jongens dan meisjes om zeep. Verbete- ren we nou voor ons goeie geld als maar de-volksgezondheid, dan beperkt zich te kwader ure ook de kindersterfte, ze worden sterker, de jongetjes raken ook d'r voorsprong op het kerkhof kwijt en winnen terrein onder de le venden. Ze worden groot, ze gaan stem men, ze glippen in meerderheid uit de handen onzer zielzorgers, wèg is de Koalitie, verloren is het Christen dom Hier wordt dus door een vooraan staand man, een Kamerlid, den bewusten arbeiders ingeprent, dat de Regeering o p- zettelijk de kindersterfte in de hand werkt en dat Coli jn als een tweede Farao er op uit is, de kinde- ren te reimoorden. Zoo wordt ons volk vergiftigd. Zou het niet eindelijk tijd worden dat ons Christenvolk de handen ineen slaat, om véél meer dan nu, de pers in de gele genheid te stellen tegengif te bieden? De Socialistische pers, het blijkt uit bo ven aangehaald citaat staat voor niets. Geen middel, hoe schandelijk ook en hoe laag wordt ou gebruikt gelaten om de massa te misleiden en het zedelijk en geestelijk te vermoorden. Het is ontzettend! En daarom is het zoo onverklaarbaar, 'dat er in onze kringen nog zoovelen zijn, die bij dit goddelooze bedrijf werkeloos toezien en die van het eenige middel dat hier nog helpen kan,' de Christe lijke pers, geen gebruik maken. Het is meer dan tijd dat ons volk ein delijk uit zijn slaap opwaakt en met kracht de handen aan den ploeg slaat om bet heillooze bedrijf van gewetenlooze volksmis]eiders te verijdelen. V De beteekenis van de crisis. Van R. K. zijde, waar men het samen gaan van de rechtsche partijen besten digd wil zien, wordt het voorgesteld alsof bet votum van j.l. Vrijdag dat het heen gaan van bet Kabinet tengevolge had, slechts een ondergeschikt punt betrof, waarop de samenwerking niet behoeft af te stuiten. Dat deze voorstelling wel wat al te een voudig is, blijkt wel uit wat Minister Van Karnebeek in de Kamer verklaarde en dat wij hier willen herhalen. „Het gaat -om deze twee vragen: of Nederland zelf wil opkomen voor het geen zijne verplichting is en in hoe verre Nederland door het bewapenings- vraagstuk: aiiet te regelen, het gevaar uitlokt en vergroot. God moge verhoeden, dat dit geval zich ooit zou voordoen. Het per spectief is voor mij afschrik wekkend. Men bedenke dat Nederland, zoowel in Europa, als iri Indië, ligt op de grens der gebieden, waar de conflicten zullen worden uitgevochten. De mee- 1 ning is uitgesproken, dat wij met deze wet een vreemden meester zouden ne- r men; maar ik vrees, dat bij f verwerping dezer wet, die vreemde meester van zelf zal F k o m e n." Dezo ernstige woorden werden gespro ken door een man, die beter dan ienaand anders in staat is de internationale ver houdingen te beoordeelen, en die evenals 1de andere ministers verklaarde, bij ver werping van de wet, de verantwoorde lijkheid niet langer te kunnen dragen. Het gaat dus niet aan. hier te spreken van een ondergeschikt punt. Terecht constateert dan ook de beer van Wijnbergen in de Maasbode, dat bet raeeningsverschil wel zeer diep- 'gaand is, waaruit volgt dat deze crisis een ernstig karakter heeft. J, Het helpt niet dit te bemantelen. Er is de vorige week een beslissing ge inomen, die voor de toekomst verstrekken- 'de gevolgen kan hebben. •I Er is een crisis ontstaan, welks oplos- .sing naar de Nederlander opmerkt, i jeen keerpunt zou kunnen worden in onze historie, dat onzen kinderen en kindskin- i Ideren zou heugen. V Onheelbaar? De ernst van den toestand wordt ook r. van Wijnbergen blijkens een schrijven in de Maasbode duidelijk Itotfezien. Hij erkent dat de andere rechtsche partijen alle reden hebben om verstoord te zijn en dat van Katholieke zijde aan de Christelijke coalitie een stoot werd toegebracht als nimmer te voren. Op de vraag of de geslagen wonde on^ heelbaar is, antwoordt de heer van Wijn- bergen: „Zonder den ernst te ontkennen van den ingetreden toestand, deelen wij toch niet het somber oordeel van hen, die naar aanleiding van de stemming van verleden Vrijdag schreven: „de coalitie verbro ken, de R. K. Staatspartij gebroken". Wel erkennen we volkomen, dat, wordt hetgeen thans is aan het licht getreden, in zijn verdere ontwikkeling niet ge stuit, het daartoe beslist ko- mon moet. Werd niet gelijk we hopen en ver wachten hersteld de eenheid onder de onzen, werden aan onze coalitiegenooten niet geschonken de waarborgen, die zij ongetwijfeld zullen vragen, dat het thans voorgevallene zich in de toekomst niet herhalen zal, dan, maar o.i. ook dan pas zou beëindigd wezen eene poli tieke constellatie, die land en volk zóó zeer ten zegen was, die naast zoovele andere zaken ons heeft geschonken, gelijk onlangs te Nijmegen de Aartsbis schop van Utrecht het uitdrukte: „het vrije onderwijs, dat in ons bevoorrecht vaderland na meer dan een halve eeuw van strijd wettelijk geregeld is op een wijze, welke bewondering en naijver wekt in meerdere landen." Moge God dat verhoeden!" Wij weten niet wat ons de toekomst zal brengen. Maar het feit dat de ernst van den toestand in leidende R. K. kringen zoo duidelijk wordt ingezien, is in elk geval oen verblijdend verschijnsel. STADSNIEUWS. Chr. Muziekvereeniging „Athalia" Ter gelegenheid van haar 10-jarig be staan gaf genoemdo vereeniging gister avond in de concertzaal van „De Burcht" baar zevende uitvoering. Voor deze gelegenheid was een speciaal programma samengesteld, bestaande uit tal van kwartet-, zang-, viool- en voor- d rachtnummer s Aangevangen werd met de uitvoering van bet eerste nummerPsalm 77:3. getoonzet voor orkest door den heer J. Nooxdanus, directeur van „Athalia". Het effect, dat de weergave van dit stuk maakte, was buitengewoon. De beer Noor- danus had, als steed, eer van zijn werk. De Voorzitter der vereeniging, de heer D. A nth. Treur, opende vervolgens de vergadering met gebed en sprak vervol gens een openingswoord uit, waarna hij de aanwezigen een hartelijk welkom toe riep, in bet bijzonder den heer P. Boot Jr., wien hij dank bracht voor het vele, door hem voor „Athalia" gedaan, waar do vereteniging steeds mocht gebruik maken van een door hem welwillend afgestaan lo kaal. Vervolgens werd tot afwerking van het programma overgegaan. Uitgezonderd het derde, waarbij de pis- tonist even uit den koers geraakte, werden alle nummers zeer goed gespeeld. Het ge- bodene stond zonder eenigen twijfel op e»en hoog peil, geheel passende in de steni gende lijn van „Athalia". ÏJen alleszins waardig slot vormde de uitvoering van een prachtig tableau door eenige ledens een hulde aan de vereeniging voorstellende. Het hoofdmotief in dit tableau bestond uit den naam „Athalia", van welke do ver schillende letters door de deelnemde per sonen werden gedragen, terwijl de letters, afwisselend door gekleurd electrisch licht werden verlicht. Als een bewijs van waardeering werd het bestuur een krans aangeboden, alsme de aan den directeur, den 'heer J. Noor- danus. De laatste bad tevens een bewijs van hulde te aanvaarden dat in een bijzonder artistieke en waardevolle vorm werd aan geboden, n.l. in een hem voorstellende levensgroot© Crayon-teekening, een stuk werk van kolossalen omvang, géteekend door den heer M. de Wekker, en omlijst door den heer J. de Leen, beiden lid der vereeniging. Het spreek vanzelf dat de heer Noor- danus zich zeer erkentelijk toonde voor deze prachtige hulde, die een waarlijk tref fende illustratie is van de sympathie en waardeering der leden. Ten slotte dient een woord van dank ge bracht aan de drie heeren, die gratis heel mooie salon-muziek ten gehoor© brachten, wat de stemming niet weinig ten goede kwam. Hedenavond zalh eb 10-jarig bestaan van „Athalia" in meer inticmen kring worden gevoerd. Het daarvoor bestemde programma belooft weer veel goeds. Chr. Letterkundige Kring. Gisteravond hield de bovengenoemde kring een leden-vergadering in 't N. G. S. V.-gebouw. Nadat door den beer J. van Ham voor de pauze eenige beschouwingen, ten beste ADVERTENTIE-PRIJSi Gewone adverter.tiën per rsgeï 22 ceajj ^Ingezonden Mededeelingen, dubbël tarief |®ij contract, belangrijke reductie. V; /- Kleine advertentiër* bij vooruitbetó, Ujig -r? van ten hoogste S0 woorden, worden dagelijks geplaatst ad 50 eent. j gegeven waren over literaire geschiede schrijving, werd een uitvoerige bespre-* king gehouden betreffende de werk methode in den komenden tijd met dit gevolg, dat voor een half jaar de „roos-: ter van werkzaamheden" werd vastge steld. Behalve inleidingen over literaire producten zal een aanvang worden ge maakt met de bestudeering van de ge schiedenis der Nederlandsche Letterkun de vanaf de Middeleeuwen. Op de eerst volgende vergadering zal daartoe aan de orde worden gesteld de bespreking van den ridderroman in 't algemeen, in 't bizonder van den Frankisch en roman, getypeerd in „Carel ende Elegast". De samenkomst, die op de gebruikelij ke wijze door den Voorzitter was ge opend, werd door den heer Laman met dankgebed beëindigd. De Grachtenkwtestie. Over de Leidsche grachtenkwestie is we zouden geneigd zijn te zeggen „helaas" het laatste woord nog niet gezegd. Voor- en tegenstanders van het voor stel van bet dagelijksch bestuur der ge meente tot demping van de Mare putten zich uit in het bijeenbrengen van argu menten, en doen het voorkomen, of er geen koogere belangen dan het verge makkelijken van het verkeer cenerzijds öf het behouden van de oud-Hollandsche schoonheid anderzijds bestaan. Het wil ons voorkomen, dat men van weerszijden de zaak overdrijft, en het ge voel wat te, veel baas laat spelen over bet nuchtere verstand. Zij, die de demping van de Mare uit schoonheidsoverwegingen bestrijden, vergeten daarbij, dat het niet zoo zeer het water zelf is, dat de schoon-- heid aan het stadsbeeld geeft, dan de en tourage. Gaan we den tegenwoordigen toestand na, dan misse-n we de dubbele rij hoo rnen, welke de eigenaardige bekoring van zoo menig Hollandsch grachtje uitmaakt en zoeken tevergeefs naar de mooie, hoewel lastige bruggen waarmede b.v. de Vliet thans nog is gesierd, terwijl „een weerspiegeling van de grillige lijnen der Marekerk" in het wateroppervlak alléén bestaat in de fantasie, van hen, die het als argument tegen Maredemping aan voeren. Bovendien is het Mare-aspect reeds be dorven door de moderne winkel-étalage's en do nieuwere bruggen, die alle goede eigenschappen mogen bezitten, doch de schoonheid van 'het stadsbeeld in geenen deele verhoogen. Brengen we nog in herinnering, dat de R. K. kerk met haar blinde achter-muur en de inkijk in de nieuwe Vrouwenkerk- koorsteeg allesbehalve het schoon heidsgevoel streelen, dan gelooven wij wel de conclusie te mogen trekken, dat zij, die doen voorkomen of de Mare zoo ongeveer het mooiste grachtje van Lei den is, schromelijk overdrijven. Doch anderzijds gaan de pro-dempers zich weer te buiten, indien zij de, voor stelling ingang doen vinden, alsof het moderne verkeer hier ter plaatse van •dien aard isK dat de ernstigste ongeluk-i ken acan do orde van den dag zijn. Dank zij de doorbraak Mare-Haarlem- merstraat loopt het verkeer niet meer uitsluitend over de Mare en al geven wij toe, dat 'het gedeelte KlaresteegHaar lemmerstraat somwijlen druk genoemd kan worden, van gevaar is ons niets ge bleken. Het motorverkeer is op deze plaats gering en eveneens dus het gevaar. Tweer argumenten resten nog de pro dempers: le. De watervervuiling; 2e de gelegenheid tot werkverschaffing. Wat het eerste betreft, merkte Prof. J. Ph. Vogel in zijn ingezonden stuk van Zaterdag j.l. terecht op, dat er op dit ge bied nog wel andere wantoestanden heer- schen. Waar in verband met de demping van de Mare bijna voortdurend het Levendaal wordt genoemd kan het nuttig geacht worden een vergelijking tusschen beiden te treffen. Ongetwijfeld is de toestand van het Le vendaalwater geruimen tijd beneden alle kritiek geweest. In verhouding daarmede kon het Mare-water ideaal worden ge noemd. Ging het dus hier om, dan zou buiten eiken twijfel het Levendaal in de eerste plaats voor een plempoffer in aanmerking komen. Do practijk der laatste maanden heeft evenwel geleerd, dat nöcli bij het Levendaal nóch bij de Mare de vervuiling van het grachtwater een voldoend argu ment kan worden genoemd om er in de zen tijd tonnen gouds voor uit te geven. In den laatsten tijd toch is het politie toezicht vooral ook op het Levendaal veel strenger geworden en wat is het ge volg? Beschouwde men het vroeger als een traditie, dat de omwonenden hun afge dankte matrassen, overcompleete honden en katten en wat dies meer z:j in de ge meenschappelijke vuilnisbelt n.l. de gracht deponeerden thans is hierin groote verbetering te constaleereoi. Bovendien hebben enkele weken van ge stadig uitbaggeren de nalatenschap van het voorgeslacht aanmerkelijk doen ver minderen en we kunnen met genoegen constateeren, dat de toestand zeer drage lijk is. Het wil ons dan ook voorkomen, dat momenteel Levendaal nóch Mare uit oog punt van grachtwa tervervuiling voor demping in aanmerking komen, mits het toezicht niet verslapt en gestadig, liefst op nog uitgebreider schaal dan thans het baggerwerk wordt voortgezet. Een belangrijk argument voor demping ven de Mare is ongetwijfeld, naast de ver mindering der onderhoudskosten van de bruggen, de verruiming van de werkge legenheid. Voor werkloozensteun moeten groote bedragen beschikbaar worden gesteld. Blijkt nu dat van het geraamde bedrag (f96.000.een groot gedeelte voor werkverschaffing wordt besteed dan beeft demping niet alleen mor eel e voordee- len, daar voor de werkloozen niets nood-, lot tiger is dan op kosten van de gemeen-* schap te leven, maar is er ook uit fi-» nancieel oogpunt veel voor te zeggen. Neutraal Overheidspersoneel. Gisteravond werd in den Foyer der Stadsgehoorzaal een matig bezochte ver-* gadexing gehouden, uitgeschreven door een comité van. Neutraal Overheidsperso neel. Deze vergadering, die „tegen de dreigende Jooner/erlaging"' was bedoeld, had volgons den voorzitter veel van zijn actualiteit verloren, 'waarmede deze ook de slechte opkomst De beide Sitirefers, do beeron F, Per-* dek on J. G. T. :L j'sgt waren in hun rede-* voeringen ook al Vitet op dreef en hun „geestigheden" den afgetreden Minis ter van Financiën ais mosterd na de maaltijd. De heer Perdok kwam na een zeer duistere berekening tot de conclaie, dat bet geheele tekort was le dekken met al- gemeene belastingverbo-oging van 2 pet. Met zeker oratorisch effect werden de aanwezigen opgeroepen zich niet langer als Paria's der maatschappij te laten be handelen en een nieuwe regeoring, die eventueel ook het Colijnsche recht mocht willen toepassen evenals de thans afge- tredene naar huls to sturen als ize niet be-, valt. De tweede spreker behandelde zijn onderwerp in denzelfden geest. Ernstig Ongeluk. T T 1 Hedenmorgen had op den hoek' Peli kaanstraatHaarlemmerstraat een zeer ernstig ongeluk plaats. De schilder B., was bezig met bet ver richten van eenige werkzaamheden aan den gevel van de aardappelzaak der fa. v. Klinken, waarbij hij 'gebruik maakte van een ladder. Inmiddels was een vrachtauto voor de grossiersfirma B. voor een naastgelegen pand bezig te laveeren. Do chauffeur reed achteruit, doch helaas to ver, zoodat de auto in aanra king kwam met de ladder, die met een hevigen smak omviel. De heer B. werd dn hoogst bedenkelij- ken toestand opgenomen, om naar het St. Elisabethsgesticht te worden overge bracht. Het ongeval wekte, zooals zich laat be grijpen, diepe verslagenheid bij de om standers. Nader vernemen wij nog dat de toe stand van B. hoogst ernstig is. Heden middag te half drie was hij nog steeds niet bij kennis gekomen. De geneesheeren geven weinig hoop. "Wij vestigen gaarno de aandacht onzer lezers op de propagandavergade- ring der Jongel. Ver. op Geref. grond slag „Obadja" die a.s. Vrijdag 2 Novem ber in de Kleine Stadszaal zal worden gehouden. De actie door „Obadja gevoerd om haar ledental te versterken, moet onze bewondering hebben. De uitgave van het speciale propagan danummer, dat de vorige week, in 3 pa gina's keurig uitgevoerd, verspreid werd, getuigt van energiek aanpakken. De bedoeling van de te houden propa- gandavergadering is blijkbaar niet alleen de nog niet aangesloten jongelingen, maar ook hun ouders, nader met het werk der vereeniging in kennis wil stellen. Wij wekken daarom allen, die belang stellen in den arbeid en het streven der Jongel. Vereeniging dirngend op, a.s. Vrijdag naar de kleine Stadszaal ta gaan. Voor verdere Irijzonderhedén zie men de advertentie in dit nummer. Aan den heer H. J. Vorst alhier is met ingang van 1 Jan. a.s. eervol ontslag verleend als bediende bij het ijkwezen. De heer J. Giere alhier slaagde te Amsterdam voor liet examen Landmachi- nist, diploma A (klein stoombedrijf). met aanleekening voor Electrischo machines. Door de la B. is een klacht inge diend tegen zekere P., die een ruit van zijn woning heeft ingeslagen, welke daad tevens tot gevolg had, dat een op een ta feltje voor het raam staand servies werd vernield. Aan het Zoeklicht Leiden 31 October 1923? Hervormingsdag vandaag! De dag waarop we herdenken dat Dr. Maarten Luther zijnen bekende 6tel-* lingen publiceerde en den stoot gaf tot de kerkhervorming die van zoo machtige beteekenis is geworden. De tijden waren donker. Zeker niet minder dan nu. Luther en zijn weinige medestanders stonden tegenover een wereld van vijanden. Maar zij stonden sterk, omdat zij ston den in 't geloof, dat de Hecre God voor de zijnen een toevlucht is en een sterke burcht, die nooit zal wankelen. Dat was de kracht van Luther. Zij het, in de bewogenheid van deze tijden, ook onze kracht. Leven ook wij in de overtuiging door Luther uitgesproken: Ons staat die sterke Held ter zij', Dien God ons heeft verkoren. Vraagt gij zijn naam? zoo weet, Dat Hij de Christus heet, Gods Eengeboren Zoon, Verwinnaar op don troon! OBSERVATOR. BINNENLAND JHR, DE SAVORNIN LOHMAN OVER DE CRISIS. Aan elen artikel dat de Nederl. geeft over de oorzaken van de crisis is nog heb volgend ontleend: Wlij zullen ons in het koor der raadge vers vooralsnog niet mengen. Wij ven* echen ons te onthouden zelfs van den schijn, als wilden wij invloed oefenen op hem, tot wie H. M. de Koningin zich ver- moodlijk zal richten om advies in dezo zeer groote moeilijkheid. Bovendien zijn wij nog te zeer onder den indruk van heb groote kwaad, dat gesticht is, om rrst'g over toekomstige mogelijkheden te keuve len. Om velen ondeskundigen, die no^; niet geloofven, dat het hier ging om de toe komst van ons volk, eendg besef tc geven; van den indruk, die de roekeloozc daad van de TWeede Kamer maakto op het hart van ernstige vaderlanders, geven wij, met zijne toestemming, eene aanhaling uit een particulier schrijven van den Ecre-Voorzit- ter der Unie, Jhr. M. A. F. de Savornin Lobman. i„Hier toch, was het duidelijk zoo ooit, dat het gold een hoog landsbelang, en dat dus allen, die bet landsbelang hooghou den hadden moeten zórgen, dat de politikasters niet den door slag konden geven. Als politie ke daad behoort deze stemming tot de allermisselijkste daden, ooit door ons parlement verricht Ook vroeger hebben de Kamer-» leden zich wel eens aangesteld als glazen-inwerpers, maar nooit zijn daarbij zoo grootb staats belangen gemoeid geworden en verwaarloosd boven die n." Als men het gerezen conflict zoo ziet en) voelt en die bet anders zien en voe len verstaan bet niet dan staat men bij deze crisis, als bij bet ontvangen van een' zeer pijnlijk doodsbericht: het is zoo, rneni roept om herstel, maar men weet, dat horstel onmogelijk is." De Regeeringscrisis. De volgende ongevraagde adviseurs hebben onderstaand advies gegeven voor de kabinetsvorming: „De Tijd": Jhr. de Geer. Idem (van het Kamerlid Van Vuuren): R. J. H. Patijn. i „Do Standaard": Troelslra. „Nieuwe Rott. Ct.": Zimmerman. „De Rotterdammer": Troelstra. „Het Vaderland": Van Schaik. „De Residentiebode": Ruys (reconstruct tie). „N. Haagsche Ct.": Troelstra. „Hot Centrum": Ruys (reconstruct'e), „Utr. Dagblad": Dresselhuys. „Hot Huisgezin": Van Schaik. De gewezen Duitsche kroonprins. Eenige dagen geleden, zegt het H d b 1.» hebben wij melding gemaakt van een be- richt in de „Matin", volgens hetwelk da Kroonprins „de Nederlandsche regeering officieel had verzocht het land te mogen verlaten." Nu zijn er, zoolang Kroon prins Wilhelm op Wieringen vertoeft, herhaaldelijk dergelijke berichten ver-*( schenen, welke steeds van do zijde der regeering werden tegengesproken. Veria-* den jaar nog kwam, ook uit Fran scha bron, een bericht, dat de Kroonprins ge-* j vraagd had naar Zuid-Amerika te mogen vertrekken. Het verlangen ernaar zal wel nooit in zijn hoofd zijn opgeko-i j men. Er zijn echler omstandigheden, die ons aanleiding geven tot de veronderstelling, dat de Kroonprins ditmaal toch werkelijk eens poolshoogte heeft genomen in de kringen, die daarvoor in aanmerking komen, hoe men erover zou donken als hij het verzoek deed ons land to veria-* ten. I

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1923 | | pagina 1