Opening. LEI DEM. A. WAALS, HaarimmctJtrM "Aan het einde der Week he l wat af- Regel is,. dat wij ons weekoverzicht ginnen niet in herinnering te brengen in het buitenland voor belangrijks voorviel. Van dien regel wijken wij ditmaal om allereerst op een tweetal uitspraken van Hare Maesteit de Koning5" de aandacht te vestigen. Tweemaal hoeft Hare Majesteit zich deze week in het publiek uitgesproken. Eerst in de R i d d e r z a a 1 ten overstaan van de officieele vertegenwoordigers van het volk en daarna- in de Nieuwe Kerk te Delft, waar ook vertegen woordigers van heel bet volk bijeen wa ren om aan H. M. bet nationale huldeblijk aan te bieden. En liet moet wel de aandacht trekken dat onze Vorstin beide malen o rn b o wees naar Gcd van V/ien allen zegen daalt. In de Ridderzaal werd gewezen op den zwaren druk der tijden, op de veelszins duistere toekomst, maar tegelijkertijd werd toch ook Gode dank gebracht voor den zegen ons volk beschoren. En dat was maar niet een fraze, een zinledige formule, neen: Het is mij behoefte God te danken! Zoo sprak onze Vorstin ten aanhoore van heel ons volk. En deze uitspraak werd in de gisteren in -de Nieuwe Kerk te Delft gehouden bij eenkomst onderstreept en nader uitge werkt. «I,'! Tegenover hen, die het Godsbestuur ont kennen, die meenen God te mogen uitscha kelen, -werd het uitgesproken: Onze h 1 s- torieli Gods werk. Willem de Zwijger, de Vader des Va derlands, die in een hachelijk tijdsge wricht uitsprak dat hij een verhond had gemaakt met den Potentaat der potenta ten, heeft celcefd in de overtuiging dat hij in Gods weg was. Dat was het, wat hem kracht gaf temidden van de moeilijk ste omstandigheden. En nu sprak onze Vorstin het nit, dat het juist deze gedachte is, die Haar aan haren grooten voorzaat bindt, en wiens geesteskind Zij zich in meer dan een op zie h gevoelt. O n z e historie is Gods werk! God heeft zich over het volk van Ne derland ontfermt. In het verleden, maar ooi: in den tijd die nog dicht achter ons ligt. En daarom had Hare Majesteit behoef te er op te wijzen dat Vorsten volk rij ke stof hebben tot roemen in Gods trouw, dio menigvuldig verhoord heeft de bede door den stervenden Vader des Vaderlands gestameld. "Welk een onwaardeerharen zegen, als in een tijd als de ongeloofstheoriën van tal van katheders worden verkondigd, als de officieele wetenschap zich al meer van God afwendt en sterker wordt het revolu tie-geroep: laat ons hunne handen verbre ken en hunne touwen van ons werpen, zóo een Vorstin haar volk voorgaat. Dat geeft nog lioop voor de toekomst. Een toekomst die overigens veelszins duister is. Dat is deze week gebleken bij de aan bieding van de nota betreffende den toe stand van 's lands financiën. En het is.nog meer en nog heter ge bleken, uit wat in verband daarmee ge sprokenéngeschreven werd. Immers, dit is niet net ergste, dat we in een crisistijd leven. Maar dit is het bedenkelijke, dat zoo- velen voor de toch duidelilk dreigende ge varen opzettelijk de oogen sluiten. Dat zelfs menschen die in zekeren luring tot de leiders gerekend worden, de voorstelling wekten alsof zonder veel nceitc en zonder diep ingrijpende midde len lts el van den fin.iarieelcn toestand en ven olies wat daaraan vastzit verkre gen zc u kunnen -.worden. i) i t is het bedenkelijke dat een ieder in de eerste plaats let op persoon lijke belangen en dat er niet is een erkennen van de rijke zegeningen die God ons schenkt en die ook tot het dragen van lasten in staat stelt. 'Als we nu ook nog ejr. oogonhlik aan dacht schenken aan wit ir het Buiten land gebeurde, dan moei zeker als een van de belangrijkste feiten worden ge- noorid, het eindigen van het lijdelijk ver zet in het R o e r g e b o Over de vraag of dat verzet, officieel geëiidigd is, bestaat vetv/nil van mee ting Lust werd het aan»jkondigd en daarna weer met beslistheid tegengesproken. Wat hiervan zij, in: resultaat is vrj- wel Ptfzeïfde. Duitschland is niet meer in slaat hel vc. je.' te financieren en daardoor is van zelf. do bevolking gmoodzaakt den strijd op te geven. Of dit intusschcn op de houding van F r a n k r ij k veel invloed zal hebben, valt op goede gronden te betwijfelen. Het is niet waarschijnlijk, dat Frank rijk het pand dat het hier in handen heeft zal loslaten. Er wordt wel hevig geconfereerd door Baldwin en Poincaré en wel is er sprake van dat Engeland indien Frankrijk niet meer toegevend .optreedt afzonderlijk met Duiischland zai onderhandelen, maar daarmede zal de Roerbezotting niet onge daan worden gemaakt. Frankrijk wil betaald worden. En aangezien het van blijvende bezet- tirg volstrekt niet afkeerig is, zal 't wei nig moeite doen voor het treffen van maatregelen dio betaling ook werkelijk mogelijk maken. Voor het overige is 'het vrij rustig in Europa. Maar een rust die wel eenige overeen komst heeft met een stilte die aan den storm voorafgaat. Voor Europa geldt in niet mindere male dan voor ons land. dat het een veelszins i duistere toekomst tegemoet gaat. van onze sorteering moderne Dames- en Kinderconfectie, zijn wij er zeker van iedereen te kunnen bevredigen, die onze Magazijnen bezoekt 13333 J V <0 n De Millioenennota. Nog enkele persbeschouwingen over de millioenen-nota, laten, wij hier volgen. De Nederlander (G. H.) merkt op, dat niet ontkend kan worden, dat het ge heel der nota een indruk maakt van groo ten ernst, van een diep besef van het ge vaar, waarin we ons bevinden en van een krachtigen wil dit gevaar te overwinnen. Een duister punt, in de overigens zoo heldere nota schijnt dit orgaan de afvoe ring der 33 millioen voor de verzekering van de begrooting voor 1924. „De Regeering zegt, dat zij „overweegt of, zonder tekort te doen aan de belangen der verzekerden en zonder zwaardere las ten te leggen op hen, die do premie beta len een zoodanige wijziging in de finan ciering der sociale verzekering mogelijk is, dat een verlichting van de daaruit voor 's rijks schatkist voortvloeiende lasten mo gelijk zou blijken". Dit is niet de „een heid en vereenvoudiging" van de Troon rede die trouwens geen kapitale som men voor het Rijk kan opleveren, maar een gewijzigde financiering. Wan neer niet de wiskundigen zich destijds in hun berekeningen hebben vergist (in welk geval de tegenwoordige jaarlijksclie Rijksbijdrage, evenals die van particulie ren, uiteraard te hoog kan zijn), kan die „wijziging in de financiering" moeilijk een andere strekking hebben dan eenige verschuiving der lasten naar de toekomst of het berusten in eene zwakkere kapi taaldekking, dan naar verzekering-techni sche eischen noodzakelijk schijnt. Het is daarom voortreffelijk, dat de nota er op -laat volgen: ,.In afwachting van het re sultaat van de overweging der hierhedoel- de wijziging, acht de Regeering zich ech ter niet verantwoord de eventueele gevol gen daarvan in haar financieele plannen te disconteeren". Dochhiermede lijkt nu wel ten eenen- male in strijd, dat de Regeering dezen vo gel in de lucht alvast disconteert in de begroeting van 1924. Terecht 'wordt in een noot gezegd, dat, wanneer de gewijzigde financiering niet doorgaat, de tijdelijke stopzetting der bij drage zal moeten worden goedgemaakt door een verhoogde annuiteit in 1925 en volgende jaren. Maar in dat geval zal dit dan teek wel een zeer eigenaardige be zuiniging geweest zijn. Wèl zegt de nota nog, dat „een derge lijke gedragslijn te eerder gemotiveerd is, waar ten gevolge van het onvermijdelijk tekort op de begrooting voor 1924, de hier- bedcelde bedragen feitelijk uit geleend 1 zouden moeten worden betaald", maar met deze redeneering zou men ook tal van andere posten van de begrooting kunnen afvoeren of op buitengewoon brengen; b.v. de uitkeering aan de spoor wegen, die overeenkomstig de ten vorigen fare gedane toezegging thans overigens terecht op den gewonen dienst is gebracht. Nadere toelichting welke ongetwij feld gegeven zal worden bij de ter zake in to dienen vetsvoor drachten zal moeten worden afgewacht. Het Vaderland (Vrijz.) vraagt of de 20 pet. vair de ambtenaarssalarissen gevraagd, beteekent of men 20 procent van het quantum in zijn geheel moet heb ben, of van ieder ambtenaar in het bijzon der. Daargelaten, dat liet gevraagde offer ons te groot lijkt, wordt dan van den een veel meer gevraagd dan van den ander, omdat het percentage van de verhooging van de ambtenaarssalarissen sinds 1918 zoo on gelijk is. Waarbij tevens niet. moet ver geten worden, dat de onderwijzers in de grooto steden veel sterker nog zullen 'ge troffen worden dan de ambtenaren. En wij hadden voor do automatische toepas sing van de 20-procenls verlaging waar lijk geen man van de bekwaamheid van Golijn nooöig. Wij vragen over zijn plannen waarach tig- en ernstig overleg. Do Nederlandsehe natie is in hare zeer groote meerderheid een volk van gezond verstand, dat weet to bukken voor den dwang der omstandig heden; het ooriogstijdperk getuigt daar van, toen zeer velen zonder morren zich groote ontbering hebben getroost. Maar men spanne de boog niet te sterk; het wil overtuigd, maar niet gemaszregelt wor den. En dat zou gebeuren, als de 60 in dé Tweede Kamer tot de 40 zouden zeggen: Iluil maar toe, om een bekend woord van den oud- minister mr. S. van Houten te gebruiken. En daarom kan men in den moeilijken, uiterst moeilijken tijd, dien wij tegemoet gaan, de Rechterzijde niet genoeg op het hart drukken geen misbruik te maken van hare macht. Golijn blijve minister der Kroon in constitutioneelen zin, dat wil zeggen zóo, dat er tussehen hem en de Staten-Gerueraal werkelijk ovefleg zij. Men make een minister in Nederland niet tot een Mussolini, wat niet behoeft te ge schieden door liet aantrekken van een zwart hemd, maar eveneens gebeurt door het geven van blanco volmacht." De Gelderlander (R. K.) zegt, dat liet niet gemakkelijk is over deze plannen een meening te vormen, 'wélke men ver antwoorden kan voor zich zelf en het va derland. i „Eenerzijds moet het-feit der algemeene verarming van Europa, waartoe ook Nederland behoort worden aanvaard met al de gevolgen ervan; het zou dwaas zijn dit feit te willen ontkennen of te po gen de gevolgen ervan af te weren; het feit is er en de gevolgen vreten in alle verhoudingen van het maatschappelijk leven in, niet enkel in die van anderen, maar ook in de onze. Gij en ik wij allen zullen de gevolgen der algemeene verar ming meer of minder moeten dragen en de klacht der slechte en moeilijke en zwa re tijden gaat aan niemand voorbij. Van den anderen kant moge toegezien, dat de moeilijkheden zooveel mogelijk door allen gezamenlijk en gelijkmatig worden gedragen en dat er rechtvaardig heid zij betracht bij de algemeene verso bering, welke, naar ieders inzicht, niet kan ontweken. 1 i Het zou derhalve even lichtzinnig en op pervlakkig en'waardeloos zijn de voorstel len der Regeering met één pennekras af te keuren, a's ze stuk voor stuk toe te jui chen. Een ernstig onderzoek, zoo onbe vooroordeeld mogelijk, zij derhalve aan bevolen, waarbij voor alles dient vast tc staan, dat wij met het verwerpen der Re- geeringsplatmen niet verder komen, om dat het verarmingsproces, worden er geen ingrijpende maatregelen genomen, zich toch voortzet, maar dan in het wilde weg, zonder toom of teugel. En wat er dan zal geleden worden, is zeker erger dan nu." DE DOOD VAN DE MARK. Lang voorspeld, zegt de „Standaard". En scons scheen het of zij maar niet wil de sterven. Men kent ook .in het mensclic- lijk leven het langgerekte ziekbed, de wis seling van hoop en teleurstelling, de vleug jes van herstel. Maar ten slotte komt dan toch het einde. Zoo ging het óók met de Mark. In onze hoofdartikelen van 2 en 4 Augustus (Duitschland en Wij) hebben we het duidelijk uitgesproken, dat geen herstel mogelijk was te achten; dat bet einde zeker was. Dat einde is er dan nu. De Mark is gestorven. Wijl zij immers ophoudt wettig betaalmiddel te zijn. Er komt een nieuw betaalmiddel en de papie ren Mark moet zicli tevreden stellen met do positie van pasmunt. De Reichsbank komt los te staan van den Duitsclien Staat en zal voortaan, geen schatkistbiljetten meer disconteeren. Dien tengevolge zal het in circulatie brengen van banknoten zonder dekking ophouden Niet heel duidelijk is, hoc de Duitsche Staat dan op andere wijze aan de beta lingsmiddelen moet komen. Want wel schijnt de Rcerondersteuning te zullen eindigen en zijn allerlei bezuinigingsplan nen in de maak, maar die werken niet van vandaag op morgen. Als zij al tot uitvoering komen. Men klaagt hier te lande al over drastische maatregelen, maar dat is toch nog maar kinderwerk bij hetgeen in Duitschland gebeuren moet De toestand is daar nu zóó, dat niet meer dan 4 pet. van de gewone uilgaven door de inkomsten gedekt worden. Dat wil dus zeggen, dat er op elke 100 gulden uitgaaf niet minder dan 96 tekort komen. Op 18 September kocht men voor één Holland- schen cent successievelijk 1* millioen, millioen en 1 millioen Mark. De volkomen waardeloosheid van de Mark als betaal middel trad daardoor wel heel duidelijk aan het licht. En evenzeer de onmogelijk heid om een budget in te richten met de Mark als basis. Dat moest zoo komen. Als natuurlijk gevolg van bet doen van uitgaven, die niet door inkomsten gedekt waren. Vrees heeft lang weerhouden te doen wat. noodig was. Nu zal men het dan gaan probeeren onder leiding van den stellig bekwamen socialist Hilferding. Maar deze zal nu met maatregelen moeten konten, heel wat straffer dan voorheen noodig geweest zouden zijn. Kwam hij er niet mee, dan zou elk plan tot financieel herstel van te voren reeds tot mislukkig gedoemd zijn, en kreeg men een herhaling van de droevige Markhisto rie met al dieper wegzinken. Wij zijn van oordeel dat het voor Duitschland's redding te laat is; dat de chaos komt. Wat daarvan de gevolgen voor ons zul len zijn, is niet gemakkelijk vast te stel len. Dit alleen valt te zeggen: groote waakzaamheid schijnt noo- d i g. Wijze woorden uit den Talmud. 'Als oen leugenlaar de waarheid spreekt, is het zijn straf, dat niemand hem gelooft. Werp geeni steenfön in de bron, die u uw water verschaft. Niemand betoont ongeduld tegenover zijn schiddeischers. Als een óp tijd gesproken woord een stuks gelds waard is, dan is zwijgen op zijn tijd twee stukken gelds waard. De zwakheid uwer muren is een verlok king voor de roovers. De dief, die geen gelegenheid heeft om te stelen, vindt zichzelven een eerlijk menscb. Gezegend is de zoon, die zijn wijsheid heeft verkregen van zijn vader en geze gend is de vader, die zijn zoon wijsheid heeft gegeven. De ijesto zedeniecster is uw hart; de beste leermeester is dc tijd; het beste boek is de wereld en dc beste vriend is God. De zen gaat onder zonder uw medewer king. Uw vriend heeft een vriend, en uw vriends vriend beeft een vriend. Wees dus omzichtig met uw mededcelingen. LESDSCHE PENKRA/SSZN Amice. Onze Gemeenteraad die a.s. Maandag zijne eigenlijke werkzaamheden zal aan vangen krijgt al- dadelijk een vrij belang rijk voorstel te behandelen, n.l. om over te gaan tot de oprichting van eene „Stich ting van Beheer en Exploitatie van wo ningen te Leiden." Tot op zekere hoogte verdient dit voor stel, naar het mij voorkomt, toejuiching. Nu eenmaal tot den bouw van gemeente lijke woningen werd besloten en de on derhandelingen met een woningbouwver eniging om aan haar het beheer en de exploitatie van deze woningen op te dra gen niet tot een gunstig resultaat leidden, is er alles voor te zeggen dat hiervoor een speciale'Stichting in het leven wordt ge roepen. De gemeente is dunkt me toch wel in do laatste plaats aangewezen om als woning verhuurster op te treden, en het is altijd beter dat een Stichting dergelijke wonin gen beheert, dan dat gemeente-ambtena ren met de zorg daarvoor worden belast. Verdient het dus toejuiching dat liet ex- ploitatievraagstuk op deze wijze wordt opgelost, minder gelukkig dunkt me het plan om een bedrag van f 4-8.600 beschik baar te stellen, teneinde gelegenheid ie liebhen voor sommige huurders de wonin gen te verlagen. Dat een dergelijk bedrag door de Licht fabrieken beschikbaar wordt gesteld, kan er dunkt me mee door. De uitbreiding van die fabrieken was indertijd oorzaak, dat tal van menschen.uit hunne woning wer den verdreven en genoodzaakt werden een hoogere huur tc betalen. Indien nu was voorgesteld sommige huurders, die op deze wijze zonder dat zij dit wensch- ten bovenmate werden belast op eeniger- lei wijzeschadeloos te stellen, dan zou daarvoor zeker iets te zeggen zijn. Dit is echter niet alleen de bedoe ling. Het ligt naar B. en W. meedeelen in het voornemen, dat de ie stichten Stich ting gelegenheid zal hebben om bepaalde gezinneii die niet in staat zijn den gewo nen huurprijs te betalen een toeslag op de huur te verleenen. Speciaal is hierbij gedacht aan gezinnen waarvan een of meer leden aan tuberculose lijden en voor wier verpleging betere buisvesting een absoluut vereischte is. We krijgen dus, daarop komt het neer, naast het Burgerl. Armbest. en naast den Geneesk. Dienst een nieuwe instelling van weldadigheid, die weer op een ander ge bied zal werken. De bedoeling is uitnemend, daar niet van.-Maar 'ik vrees toch dat bet eïnct van deze zaak zal zijn, dat veel geld, zonder behoorlijko contrólo wordt uitgegeven, waarvan in de eerste plaats profrtéeren zij, dio maar liefst zooveel mogelijk van „de steun" genieten. De Geneeskundige Dienst zal gelei be- schikbaar stellen voor bewassching enz. en natuurlijk gemakkelijk te bewegen zijn een bewijsje voor het bekomen van een goedkoop© gemeentelijke woning te teekc- 1 nen. Opziclizelf, als het noodig is, niet erg. Maar daar deze dienst niet in staat is over de al of niet noodzakelijkheid te oorcleelen, en gezien het feit dat er Hu eenmaal heel wat menschen zijn die de kunst verstaan om van de gemeenschap zooveel mogelijk te trekken is het ge vaar groot, dat bedoelde woningen be trokken worden door gezinnen clie er niet aan zullen' denken de verlaagde huren ta betalen, terwijl de fatsoenlijke gezinnen maar die minder hard schreeuwen, achter het net visschen. Of. nadat deze buurt eenmaal op deze wijze gestempeld is, alle andere bewoners bereid zullen zijn f 3.87 per week aan huur te betalen, is een vraag die zeker niet door ieder toe-c stemmend zal worden beantwoord. Het is daarom verstandig gezien van B. en W. dat zij de goedkeuring van de huurprijzen en het toezicht op de exploi tatie aan hun college willen zien opgedra gen. Was dit niet het geval, maar berust te deze bevoegdheid bij den "Raad, dan was er alle kans, dat we in den Raad tel kens op „woningdebatten" werden vergast cn ieder oogenblik adressen van ontevre den huurders ter tafel kwamen. Door do wijze waarop thans het beheer en de exploitatie wordt geregeld, is dit ge vaar wel eenigszins ondervangen al spreekt het wel vanzelf, dat ook nu nog wol pogingen kunnen worden gedaan om B. en W. ter verantwoording te roepen. Tot den bouw van deze woningen is nu evenwel besloten. Maar het verwondert me in niet geringe mate, dat B. en W. een plan voorbereiden oin straks opnieuw een 142 gemcentel'jke woningen tc gaan bouwen. Ik dach"! zoo, dat het er nio* onze ge-» meentefinanciën nu niet zóo gunstig voor slaat, dat we ons de wee'de kunnen ver oorloven gewaagde ondernemingen op touw to zetten. Bovendien is het dunkt me voor een ieder toch duidelijk dat de gemeente een andere taak heeft, dan het bouwen op groote schaal van woningen. Alles wijst er op dat beperking van direc te Overheidsbemoeiing thans noodig is. B. en W. van Leiden echter, gaan precies in omgekeerde richting. Ik zou dit volkomen begrijpen indien de Soc. Democraten in het college van B. en W. grooten invloed hadden gekregen. Thans begrijp ik er niets van en ik ben dan ook zeer benieuwd cp welke gronden dit voorstel straks zal worden gemoti veerd. Ook het plan om het rescrvef< nds vp.ii de Lichtfabrieken in hot algemeen voor de bevordering van den woningbouw te besteden, verdient m.i. nog wel nadere toe lichting. Ging het hier alleen om de door deze fabrieken gedupeerde huurders te helpen, dan zou er wat voor te zeggen zijn, maar in het algemeen is bet mij niet duidelijk waarom de gebruikers van gas en electriciteit moeten sparen, om fondsen voor woningbouw te krijgen. Ik heb altijd gemeend dat het eisch is van' goede bedrijfspolitiek, dat de bedrij ven „zakelijk" worden beheerd. Daaruit volgt dat ook behoorlijke reserves mceten worden gevormd, al behoeft men, daar geregeld afschrijving plaats vindt, hierin niet te overdrijven. Maar dat daartoe ook zou bekooren dat fondsen worden gevormd om woningbouw mogelijk te maken, dat wil er bij mij niet in, en waar de lasten hier in Leiden toch al zoo schrikkelijk hoog zijn, dat Leiden langzamerhand een schrik wordt voor de belastingbetalers, is er naar het mij voor komt alles voor te zeggen, dat de overtol lige gelden worden gebruikt om de tarie ven van gas en electriciteit een weinig te drukken. Van belastingbetaling gesproken, ik ben wel een weinig benieuwd, naar wat de be- greoting 1924 daaromtrent zal meedeelen. Zoo ge u herinnert hebben zoo ongeveer alle partijen bij de gehouden verkiezingen krachtige bezuiniging, geëischt om op die wijze te komen tot vermindering van den belastingdruk. Dat is heel mooi natuurlijk, maar mooier is nog, als we van die k r Et c h t i- g e pogingen in de practijk nu ook een en ander zien, en als nu straks blijkt, dat inderdaad energieke maatregelen zijn genomen om de uitgaven te beperken. De komende begrooting zal op die vraag het antwoord geven. Laat ik eerlijk zeg gen, dat mijne verwachtingen niet hqog gespannen zijn. Immers, al weten B. en W. een en ander te bezuinigen, dan volgt daaruit nog niet dat de lasten ver minderd kunnen worden, in de eerste plaats omdat het belastbaar inkomen da lende is, maar ook, omdat de uitkeering van bet Rijk weer tot het oude peil terug gebracht wordt, wat voor Leiden een ver lies van ongeveer twee ton beteekent. Bovendien neemt de werkloosheid eer af clan toe, met het gevolg dat het aantal u.it- getrokkenen steeds grooter wordt, terwijl naar verluidt het Rijk voornemens is, de tot nu toe verleende crisisbijdragen in te houden. De financieele vooruitzichten vcor onze Gemeente zijn dus niet bepaald gunstig en we zullen daarom goed doen niet op verlaging van de belastingen te rekenen. Gelukkig amice, wie nog in de gelegen heid is belasting te betalen. Er zijn er jnaar al tevelen wier inkomen langzamer hand tot zulk een peil gaat dalen, dat zij de grens die voor het noodzakelijk levens onderhoud getrokken is, niet meer over schrijden. Met zorg en kommer gaat menigeen den komenden winter tegemoet. Moge straks blijken dat er in breedc kringen een har telijke begeerte is om de wet van Chris tus, ook in het dragen van elkanders las ten to vervullen. VERITAS, s

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1923 | | pagina 6