Dagblad voor Leiden en Omstreken. NIEUWE LEIDSCHE MANT ABONNEMENTSPRIJS In Lelden en buiten Lelden j? waar agenten geveitlgd zijn Per kwartaal f 2.59 Per week .....10.19 Franco per post per kwartaal ..tl'.f2.90 4üe JAARGANG. - WOENSDAG 12 SEPTEMBER 1923 - No. 1035 Bureau: Hooigracht 35 Leiden - Tel. int. 1278 - Postrekening 58938 ADVERTENTIE-PRIJS I Gewone advertentiën per regel 22 K eeaft» ^-Ingezonden hfededeelingen, dubbel tariet ,rjBij contract, belangrijke reductie. Kleine advertentiën bij vooxuitbeta<j ling r-- van ten hoogste 30 woorden, wórdëi dagelijks "geplaatst ad 50 cent. Dit nummer bestaat uit twee bladen. \m Bezuinigingsplannen II. Van den heer A. de Jong Ez. te Leiden ontvingen wij een schrijven dat wij hier laten volgen: „Naar aanleiding van Uw (1 star van 'gisterenavond, over de „Bezuh. .aigsplan- nen" van Min. Colijn, waarin U van de N. R. Courant zegt, dat dit blad „de kool en do geit wil sparen" waar het de in de lucht hangende intrekking van het Bezol digingsbesluit (art. 40) veroordeelt, ben ik zoo vrij op te merken, dat ik die kool-en- geit-spaarderij meer ontdek in Uw hou ding dan in die van de Nieuwe Rotterdam mer. Het m o r e e 1 e recht wordt zoo goed als door geen enkel orgaan, ook van rechts, betwinst. De Redactie van de N. Leidsche Courant had beter gedaan met dit recht te verdedigen, als een der pilaren waarop ons maatschappelijk leven rust. Do „nood breekt wet"-theorie is m. i. alleen toelaatbaar, wanneer het leven be dreigd wordt. Ik geef de Redactie in overweging ken nis te nemen van hetgeen de Kroniekschrij ver van het Geref. Jongelingsblad, ook voor de Redactie geen onbekende, van 6 Sept. 1923, dienaangaande schrijft. Mo gelijk wil de Redactie het in zijn geheel opnemen. We nemen 'dit zinnetje er uit over: „We zouden 't betreuren, als in de bin- nenlandsche politiek de leus „nood breekt wet" richtsnoer werd, terwijl men in de buitenlandsche staatkunde ervoer tot wat jammer de toepassing dier leus in het le ven der volkeren heeft geleid". Dat vind ik „fierder" taal. We willen wel bezuinigen. De onderwij zers willen ook wel een „offer" brengen, maar dan diene het karakter van „offer" bewaard te blijven. En niet ten koste van het „recht". De inzender heeft ons blijkbaar niet 'goed begrepen. Ten opzichte van Art. 40 van het Bezol digingsbesluit merkten wij op, dat niet to verwonderen is, dat in gezaghebbende kringen de meening wordt verdedigd, dat de Regeering door dit artikel althans snor eel gebonden is en dat over deze kwestie het laatste woord zeker nog niet gesproken is. En dat wordt door den heer do Jong toegegeven als hij zegt: „De nood breekt wet-theorie is m.i. alleen toelaatbaar wan neer het leven bedreigd wordt". Welnu dat is mede de vraag waarom bet hier gaat. Wordt het leven van den Staat inder daad bedreigd, in die mate bedreigd, dat van een noodtoestand kan worden gesproken? Wij zullen daarover pas kunnen oordee- ïen als de millioenen-nota is ingediend en als over den financieelen toestand het volle licht is opgegaan. Het feit dat de Regeering bij de cen trale commissie voor georganiseerd over leg de vraag ter sprake bracht of Art. 40 moet worden geschrapt, wijst er op, dat 'de toestand inderdaad ernstig, is. Nu kan men daar gemakkelijk overheen loopen, zooals ook wel gedaan wordt, maar inzonderheid zij wier taak het is de be langen der ambtenaren of van een deel der ambtenaren te behartigen, mogen be denken dat van een waardevermindering van den gulden de ambtenaren en met hen gelijk te stellen groepen, mitsgaders de 'gepensioneerdeh in de eerste plaats do .dupe worden. Het gaat hier om een levesnkwestie voor 'den Staat en een groot deel der burgerij. Bovendien spreekt het wel vanzelf, dat bet niet aangaat in tijden van algemeene achteruitgang een bepaald deel dor bevol king stel dat dit mogelijk was i—i ten koste van anderen „veilig te stellen". Volgt daaruit nu, dat Art. 40 moet wor den ingetrokken? Nog eens, wij beoordeelen dat thans niet hoewel wij niet aarzelen uit te spreken, dat groot e voorzichtigheid hier teisch is. Gegeven beloften mogen zeker niet lichtvaardig worden verbroken, ook ial zou blijken dat door andere maatregelen 'de ambtenaarsstand nog veel ernstiger .Werd getroffen. Maar daarover en da! is hier de hoofdzaak ging het in ons artikeltje niet. Wij hadden op het oog de houding van bladen als de N. R. Crt., die eerst een krachtig ingrijpen aanbevelen, die met iVeel klem betoogen, dat „het mes er in" moet, maar die, als het er toe komt maat regelen bepleiten die alleen perspectivisti- eche bezuiniging brengen en die onmoge lijk lot het gewenschte doel kunnen ledden Als art. 40 moet worden gehandhaafd, hls aan periodieke verhoogingen niet mag .worden geraakt, als aan de hoogere sala rissen die in vergelijking met do lagere minder zijn verhoogd niet noemenswaard mag worden getornd, als het onderwijs (veilig gesteld moet worden, als de subsi dies van opziefczelf belangrijke zaken niet mogen worden verminderd, als per slot van rekening alleen „reorganisatie" toe laatbaar is, dan zal het beoogde doel zeker niet worden bereikt. Dan staat wel van te voren vast, dat we al reorganiseerende en betoogende over de wijze waarop niet mag worden bezuinigd, financieel naar den kelder gaan. En dat zal zeker gebeuren als het „wer kelijkheidsbesef" bij ons volk niet ont waakt. V Artikel 40. Het weekblad „Patrimonium" wijdt een breedvoerige beschouwing aan artikel 40 van het Bezoldigingsbesluit en het voorne men van de Regeering om dit artikel in te trekken. Wij ontleenen daaraan het volgende: „Art. 40 schijnt ons een fout. Maar dat is zeker geen voldoend motief, om thans te zeggen: de belofte van 1920 in 1922 herhaald en opnieuw vastgelegd in oen Koninklijk besluit, moet worden inge trokken. Moreel is men gebonden aan een belofte, ook al was het afleggen van die belofte oen fout. Dit is niet alleen waar voor een particulier, maar het geldt stel lig in niet mindere mate voor do Over heid, Gods dienaresse, die aan het volk moet toonen, dat zij hooge beteekenis hecht aan een woord, dat zij eenmaal uit sprak. Wij vinden dan ook het voorstel inzake art. 40, dat de Regeering dezer dagen bij de Commissie voor Georganiseerd overleg aanhangig maakte, een zaak van bijzon der groot gewicht. De „bezuiniging" is een eminent volks belang. Maar de handhaving van be loften is waarlijk van niet minder be teekenis voor het volksleven! Nu mag men stellig aannemen, dat de Regeering 't voorstel alleen aanhangig heeft gemaakt, omdat de bittero nood dringt en zij geen anderen uitweg ziet. Zij neemt de belofae niet to kunnen houden, tenzij dan ten koste van het volksbelang. Men komt hier dus voor-de vraag to staan:- in hoeverre deze „noodstand" mo reel rechtvaardigen kan, dat men een ge geven woord niet gestand doet. Ook is natuurlijk moreel alles in orde, wanneer do Regeering het met de verte genwoordigers barer ambtenaren eens wordt over een wijziging van art. 40, over maatregelen, die, gezien de zeer bijzon dere tijdsomstandigheden, thans in het waarachtig volksbelang zijn gebo den". „Patrimonium" verwacht echter op grond der ervaring en gezien do stemming in sommige ambtenaarskringen, waar het besef van den ernst der huidige situatie nog vrijwel schijnt te ontbreken, van het overleg niet veel verblijdend resultaat. Wat trouwens reeds gebleken is, daar, zooals bekend, het voorstel met overgroote meerderheid werd afgewezen. V Socialistische terreur. Wat Zondag j.l. te Katwijk aan Zee paseerde, waar een aantal leden van de A. J. G. werden mishandeld, kan in geen enkel opzicht worden goedgekeurd. Ook al nemen wij aan dat door de Soc. Democraten prikkelend werd opgetreden en dat zij zich op een tartende wijze over Hare Majesteit de Koningin en de in voorbereiding zijnde Oranjefeesten uitliet ten, dan moet toch zonder eenig voorbe houd worden afgekeurd de wijze waarop een deel van de bevolking aan hare ge voelens uitting gaf. Het is zeker niet de wijze waarop men! politieke tegenstanders bestrijdt en voor eigen overtuiging eerbied afdwingt. Het staat dan ook wel vast dat van 'A' R. zijde in geen enkel opzicht aan dezo relletjes is deelgenomen. Moet wat in Katwijk gebeurde dus on- voorwaardelijk worden afgekeurd, tien maal erger is zeker wat zich de laatste da een te Leiden afspeelde. Daar zijn toch bij wijze van wraak oefening tal van Katwijkers, die hoogst waarschijnlijk met het, Zondagavond voorgevallene, niets hadden uit te staan op een allerschandelijkste wijze mishandeld en in hun broodwinning aangetast. Katwijksche vischvrouwen werden met geweld verhinderd haar moeizaam beroep uit te oefenen. De koopwaar werd in sommige gevallen onbruikbaar gemaakt. Door de afnemers te „bewerken" wer den deze arme arbeidersvrouwen van hun toch al zoo schrale stukje brood beroofd en werd haar, die allicht veel minder ver dienen dan de terroriseerende werkloo- zen aan uitkeering ontvangen een niet te berekeeii schade toegebracht. En daar bleef het niet bij. Op meer dan ergerlijke wijze werd een vrachtrijder mishandeld, alleen blijkbaar omdat hij goederen naar Katwijk vervoerde Nog eens, wat hier gebeurde is zeker tienmaal erger dan wat te Kat w ij k voorviel. To Katwijk werd gehandeld ouder den indruk van het oogenblik. Hier in Leiden echter heeft men met een georganiseerde de menschen werden door heel de stad lastig gevallen. een wel overlegde actie te doen. Te Katwijk werden, naar „Het Volk" meedeelt door een der predikanten wan hopige pogingen gedaan om- aan de orge- regeldheden een einde te maken, maar in Leiden, waar reeds 's morgens de relletjes begonnen, wat ook de leiders niet onbe kend kan zijn geweest, is van ernstige pogingen om aan deze mishandeling en broodroof een eind te maken, niets be merkt. 'Wanneer Zou dagavond onder den indruk van het oogenblik deze dingen waren voorgevallen, dan zou dat althans eeniger- mate verklaarbaar zijn geweest en zou den, evenals nu door de Katwijkers ver zachtende omstandigheden kunnen worden aangevoerd. Maar dat dagen later georganiseerde en wel overlegde-pogingen tot mishandeling en broodroof konden worden gedaan, is een dieptreurig verschijnsel en een bewijs dat de Socialistische daden met hunne theoriën al heel weinig in overeenstem ming zijn. Laster. In „Het Volk" van Dinsdag 11 Septem ber komt in een beschouwing over de ongeregeldheden le Katwijk cok do vol gende opmerking voor: „Zoo wordt door de „Nieuwo Leid sche Courant", een christelijk blad, rondweg geschreven, dat de A. J. G.-ers nog dronken waren van den drank, die ze Zaterdagavond gedronken hadden. Hoe het mogelijk is, dat dergelijke las ter geschreven wordt, is onbegrijpelijk". „Het Volk" heeft gelijk. Hoe het mogelijk is dat dergelijke las ter geschreven wordt, is onbegrijpelijk. Want van alles wat dit tegen den laster strijdende Soc. Dem. blad hier meedeelt is g e e n woord waar. Op „dronken A. J. G.-ers' is in ons blad zelfs niet gezinspeeld. Wij weten niet welke motieven „Het Volk" heeft om dezen laster to versprei den. Maar onbegrijpelijk is het. En we verwachten dan ook dat deze lasterlijke aantijging zonder meer zal worden teruggenomen. STADSNIEUWS. van genoegzame beteekenis voorkomen! Hetzelfde geldt ook ten opzichte van het kleine aan de Zuiderzee gelegen Elburg. Opmerkelijk is ook dat de door B. en W. genoemde gemeente Almelo, in het geheel geen Haven- of Bruggeld heft. De vaarwegen aldaar zijn in onder houd en beheer bij do Overijselsche Kana lisatie-Maatschappij het havengeld te Almelo door de Maatschappij geheven, bedraagt 4 cent per ton per 5 dagen, door vaart vrij. (Leiden 5 cent). Do gemeente staat daar echter, zöoals gezegd, geheel buiten. De diepgang, waarmede aldaar go- varen kan worden, is bovendien dikwijls niet meer dan 1.40 M. Veel reden om deze plaats ten opzichte van het vaarwater met Leiden te vergelijken, is er derhalve niet. Het havengeld te Venlo, de laatste van do door B. en W. naar voren gebrachte gemeenten, waar het havengeld hooger zou zijn, dan te Leiden, bedraagt 4 tot 6 cent per 1000 K.G. laadvermogen. (In Leiden 5 cent). Bruggeld voor de Maasbrug wordt in het geheel niet geheven. Ook dit voorebeld is, wat de totale lasten door do gemeente op de scheep vaart gelegd betreft, zacht uitgedrukt, eveneens niet zeer afdoende. De uitspraak in het adres der Kamer, dat er weinig gemeenten zullen zijn, wel ke zoo zware lasten op do scheepvaart leggen, is echter zeer voorzichtig gesteld. Het is niet onmogelijk, dat er alsnog een gemeente, welke voor vergelijking met Leiden in aanmerking komt, gevonden zal worden, welke even zware lasten oplegt. Tot nog toe is dat evenwel niet aange toond. De Kamer zal eventueele voor beelden dan ook gaarne mettertijd ver nemen. Voorts wordt er een grief van ge- piaakt, dat men van het feit, dat er ten gevolge van minder juiste voorlichting door de belanghebbenden, een onnauw keurigheid is ingeslopen, gebruik heeft gemaakt, om het adres naar zijn feitelij ken inhoud grootendeels te negeeren. Verder wordt feanslmting gejocht bij de belofte, iu het prae-advies vervat, om zoodra de noodzakelijkheid en mogelijk heid van verlaging van het Jla'vengeld is gebleken daartoe over te gaan. Het stuk eindigt met den wensch uit te spreken, dat B. enW. zoo spoedig moge lijk er toe over zullen gaan om een on derzoek in te stellen, naar do totaio las ten door de gemeente, welke voor verge lijking met Leiden in aanmerking komen, op de scheepvaart gelegd. Kamer van Koophandel. Het bureau van de Kamer van Koop handel zendt ons het volgende ter plaat sing: In de mededeelingen van do Kamer van Koophandel on Fabrieken voor Rijnland te Leiden komt een beschouwing voor over het Haven lig- en bruggeld lo Leiden, wel ke als antwoord kan dienen op het prac- advies van B. en W. op het adres der Kamer van Koophandel over bovenge noemd onderwerp. Allereerst wordt met genoegdoening ge constateerd, dat B. en W. het tarief voor het bruggeld zooals dat door do Kamer is vastgesteld nagenoeg onveranderd heb ben overgenomen. Waar dit tarief echter opgesteld is in verband met een in te voeren abonnement, welk denkbeeld B. en W. niet overgenomen hebben, is de Kamer van Koophandel ook in dit opzicht nog lang niet tevreden ge steld. Door het tegen gereduceerden prijs beschikbaar stellen van kaarten, recht- gevende op b.v. 20 doorvaarten, zou aan de bezwaren van B. en W. genoegzaam tegemoet gekomen kunnen worden. Voorts wordt ingegaan tegen de bewering in het praeadvies, alsof het adres der Kamer bij zijne bewering, dat Leiden tol de plaatsen gerekend moet worden, welke zeer zware, zoo niet de zwaarste lasten op de scheepvaart leggen, niet van overdrij ving is vrij "te pleiten. De Kamer van Koophandel had ter sta ving van hare bewering een overzicht ge geven van de haven- en bruggelden te Am sterdam, Rotterdam, Schiedam, Meppel, Zwolle, Zaandam, Harlingen en Alkmaar, waaruit blijkt, dat te Leiden 2 a 3 maal hooger lasten op de scheepvaart gelegd worden, dan in deze plaatsen. Teneinde deze bewering te ontzenuwen worden in het praeadvies van B. cn W. als voorbeelden genomen, niet wat de haven- en bruggelden betreft, maar uitsluitend wat het havengeld betreft in de plaatsen Almelo, Elburg, Oude Tonge Waalwijk en Venlo. In het praeadvies wordt zelfs niet getracht om aan te toonen, dat de totale lasten op de scheepvaart gelegd in die plaatsen gelijk of hooger zijn dan in Leiden. Dat een enkele verwijzing naar het havengeld daartoe niet voldoeüdo is. Zou men kunnen opmaken uit het in het adres behandelde voorbeeld van Haarlem. Bovendien liggen noch Oudo-Tonge, noch Waalwijk aan vaarwater, hetwelk vermeld is in liet officieel vanwege liet door het Ministerie van Waterstaat uit gegeven „Overzeilt der Scheepvaartwegen in Nederland" en Tfaarin alle) kanalen Anti-Katwijk-demor.stratie's. Het was gisteren roerig in de stad. Overal zag men groepjes wcrkloozen, die do handen vol hadden, om to ont dekken of er nog werk aan den. winkel was. Er werd n.l. vermcedclijk- van het Volks gebouw uit de feiten wettigen dit ver moeden opdracht gegeven alles wat de Katwijksche talo sprak op te sporen, en een pak slaag toe te dienen. Zulks in verband met het feit, dat en- kelo Katwijkers een aantal A. J. C.'ers hadden gemolesteerd. Wij deelden er al iets van mee. Enkele fgezakte nakomelingen van Kenau Simon Hasselaar 'wisten niet anders to doen, dan Katwijksche vischvrouwen met koffie te besmeuren, terwijl enkele mannelijke krachtmenschen hier en daar eert visch- wagentjo omver trapten. Wij noemen een uitzondering: Het •roegero raadslid Mevr. Baart-Braggair beveiligde een der viscliverkoopsters tegen het grauw en zorgde, dat do viscli ver kocht werd. Do andere partijleiders bleken evenwel ridders van de droeve figuur, die of thuis zich verkneukelden op do mooie demon stralie, of het opperbevel in de achtor- hoedo innamen. De politie moest herhaaldelijk optreden. Toen men met voldoening kon consta- toeren, dat de vischleveranciers de stad waren uitgemolesteerd, bracht men een drachtig efcn bezoek naarde Kat wijksche boden op de Hooglandsche Kerk- grachb. Op een van de bodewagens stond, oen oranje-vlag met het opschrift,, Voor Vorstin en Land." Nee maar. 't Most niet maggenl De helden- gaven de boden een geducht pak ransel en sloegen zekere v. d. N. een oog in. De heer J. v. Stralen, raadslid der ge meente Leiden, sloeg, naar men ons van officieele zijde mededeelt, bet tooneel gade. Te midden van de kloppartij kwam de politie aangerukt, die do Hooglandsche Korkgracht schoonveegdo (zonder oogen in te slaan.) Dc horde bleef in de Kerksteeg samenscholen. De heer v. Stralen, die vermoedelijk ge belgd was over het optreden van de poli tie, zou wel eenis even een einde aan die terreur maken. Hij eischtc „als raadslid" doorgelaten te worden op de Hooglandsche Korkgracht, om zich van den toestand te vergewissen. De politiemannen gaven hem te kennen, dat het raadslidmaatschap met oen op roerige knokbeweging niets - te maken lieeft en verzochten hem een, tweo, drie to i maken dat bij weg kwam. Na eenig gemok blies zijn edelachtbare dan maar den aftocht, naar omstanders mededeelden met het vaste" voornemen een interpellatie over de gebeurtenissen te houden. Nb, zijn vertrek viel de volksoploop ook in pastei. Een paar Katwijksche meisjes moesten onder_ geleide tramwaarts gaan. Daar bleef heb bij. Jubileum. Vandaag was het 25 jaar geleden dat P. J. Gambier bij de N. V. voorheen R. M. Beuth en Zn. in dienst trad. Nadat de jubilaris met zijne familie van huis was gehaald en hij door de Directie was gelukgewen§cht, werd hem een enve loppe met inhoud ter hand gesteld. Ook namens het personeel werden blij ken van belangstelling aangeboden. De jubilaris werd verder in de gelegen heid gesteld dezen dag in het midden der zijnen door te brengen. Posterijen. De brievenbus, geplaatst voor het per ceel Turfmarkt 8 zal op 33 CJTX worden verplaatst naar het perceel Ou4§ Vest 9. Tram 's-Gravenhage-Wassenaat-Leiden. Bij Kon. besluit is de termijn, binnen welken de onteigening van de niet in der minne aangekochte, bij Kon. besluit van 22 September 1922 ter onteigening aangewe zen eigendommen, ten behoeve van can- m leg van een tramweg van 's-Gravenhage over Wassenaar naar Leiden bij den rechter moet zijn aangevraagd, met 6 maanden verlengd. In de maand Augustus werd bet Stedelijk Museum „De Lakenhal" bezocht door 4234 personen, waarvan 3018 tegen betaling. Aan den heer P. J. Gijsman, aanne mer alhier, is door do Haagsche Tram wegmaatschappij opgedragen do uitvoe ring van bestek V en VI (wachtgebouwen te Wassenaar.) Door de Hilversumsche politie is ter beschikking van den commissaris alhier gesteld zekere H. die hier ter stedo eèn viertal rijwielen heeft ontvreemd. Mevr. v. d. T. is op den Hoogen Rijndijk aangereden door de auto van deni gemeentelijken keuringsdienst van waren. Bij de bode v. d. B. op Zoetcrwoude werd door een onbekend gebleven persoon een mand overhandigd, inhoudende 4 een den ert 1 kip, met do boodschap „dat hij er wel van wist". Daar de bode volslagen onbekend is met de bestemming wordt de afaender verzocht deze eend en kip- geschiedenis op te helderen Zaterdagmiddag a.s. zal op de banen te Katwijk do schietwedstrijd van de Bijz. Vrijw. Landstorm beëindigd worden. Voor allo leden zal dan nog gclogenheid zijn aan dezen wedstrijd deel te nemen van 3 uur tot 4} uur, waarna de uitslag voor Leiden zal worden bekend gemaakt. BiMNENLaSLi Het spoorwegongeluk bij Hannover. Het lid van de Tweede Kamer, de heer Ter Hall heeft tot den Min£*pr van Wa terstaat de volgende vragen g&teld: Is het waar, dat hij de onlangs plaats gehad hebbende spoorwegramp bij Han nover, waarbij Nederlanders zijn gedood of gekwetst, ook de Nederlandscho wagons van den trein niet voorzien waren van reddingsmateriaal? 2. Indien het antwoord op de eerste vraag bevestigend mocht luiden, is dc mi nister dan bereid te bevorderen, dat on-i verwijld maatregelen worden genomen, dat een zoo ernstig verzuim, dat wellicht schromelijke gevolgen heeft gehad voor landgenooten, die in dien trein reisden, in do toekomst niet mew kan voorkomen? Wolff'meldt uit Hannover, dat de heer Jan ATkema, die bij liet spoorwegongeluk bij Wundsdorf ernstig werd gewond, gis teren in het ziekenhuis is overleden. Salarisverlaging. In verband met de omstandigheid, dat de rechterlijke macht en do leden der hooge colleges van staat niet vallen onder het Bezoldigingsbesluit, overweegt, naar het Ilbld. meldt, do minister van finan ciën de indiening van een wetsontwerp, waarbij ook voor dezo ambtenaren sala risvermindering mogelijk wordt. Tweede Kamer. De Tweede Kamer kemt a.s Dinsdag middag 3 uur bijeen voor de aanbieding van de staatsbegroting voer 1924 cn het opmaken van de nominatie wor het voor zitterschap. Dc centrale Rijnvaarlcwnmissie. Het lid van de Tweede Kamer, do lieer Brautigara lieeft aaa: den minister van britcnlandsclio zaken gevraagd: 1. Is het juist, dat de voorzitter der

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1923 | | pagina 1