Dagblad voor Leiden en Omstreken. NIEUWE HUE COURANT AeOHftESHEHTSPRMS In Leiden en buiten Leiden waar agenten gevestigd zijn Per kwartaal f 2.50 Per week f0.19 Franco per post per kwartaal f 2.90 4de JAARGANG. MAANDAG 3 SEPTEMBER 1923 - No. 1027 BureauHooigracht 35 Leiden - Tel. Int. 1278 - Postrekening 58936 ADVERTEHTIE.PHIJS ^Gewone advertentiën per Tegel 22J4 cent. Ingezonden Mededeeliijgen, dubbel t&rieL ^(Bij contract, belangrijke reductie. Kleine advertentiën bij vooruitbeta- ling van ten hoogste 30 woorden, worden dagelijks geplaatst ad 50 cent. V Militaire uitgaven. In „Allen Weerbaar" wijdt W. J. M. Linden een sympathiek artikel aan den nieuwen Minister van Financiën. Herinnerd wordt, dat de heer CJolijn .een groot aandeel had in de vorming van onze weermacht en dat aan zijn optreden mede is te danken de wording van den Bijzonderen Vrij willigen Landstorm. De verwachting wordt uitgesproken, dat de veiligstelling van den gulden zal wor den gehandhaafd zonder de veiligstelling van de nationaliteit te verwaarloozen of deze aan minder hooge belangen op te of feren. „Men weet, aldus vervolgt de schrij ver, dat de belangen der departementen van oorlog en marine in vele opzichten ondergeschikt moesten worden gemaakt aan de eischen van het departement van financiën en ik heb dat niet altijd pret tig gevonden. Nu' de defensiebelangen de beharti ging zullen vinden, die zij behoeven, zal de bezuiniging, dié noodig is, wel ge vonden worden waar zij is aan te brengen. Zoolang wij bij onze kleine weermacht te land en ter zee in Neder land en Indië ons de weelde kunnen permitteeren van 3 geneesk. diensten, 3 vliegdiensten, en 3 onderwijsdiensten met niet minder dan ongeveer 14 mili taire onderwijsinrichtingen, is er nog wel wat te bezuinigen, dat geen schade zal veroorzaken aan de paraatheid, Als 't maar moet". Aan wat hie»* wordt opgemerkt, dient volle aandacht to worden geschonken. Hier is iemand aan 't woord, die niet wensebt af te breken, maar op te bouwen. En toch is de conclusie: Hier kan be zuinigd worden. Zonder schade te veroorzaken. Welnu, dan moet het ook. STADSNIEUWS. De L. A W. E. T. Van de binnenkort te houden. Leidscue algemeerie winkel-étalage-tentoonctelling is thans het programma verschenen. Wanneer dit programma een beeld gèeft van de inrichting en den omvang der tentoonstelling, dan is er alle reden om de verwachtingen hoog te spannen. Het programma, keurig uitgevoerd zooals we dat van de firma Ed. IJdo ge woon zijn is toch uitgedijd tot een boekje van pl.m. 50 bladzijden en bevat tal van interessante gegevens. De buitenomslag geeft een door het re clame-bureau „De Pijl" ontworpen en in -kleurendruk uitgevoerde symbolische -voorstelling van c-o komst van Meróurius op de L. A. W. E. T. begroet door de Leidsche Stedemaagd. Aan het „Voorwoortf" waarmee dit programma door het tentoonstellingshe- sluur wordt ingeleid, is het volgende ont leend: „In de Leidsche Algemeene Winkel- Etalage-Tentoonstelling wil onze vereeni- ging een beeld geven van $e belangrijke rol, die de Middenstand vervult en te ver vullen heeft in het brengen van het pro duct tot consument. Zij stelt daartoe de handeldrijvende en industrieele Middenstanders te Leiden in de gelegenheid op bijzóndere wijze de aandacht op hunne zaken en op nieuwe artikelen te vestigen. Tevens heeft de tentoonstelling ten doel op de vooruitgang van Leiden als groote winkelstad de aandacht te vesti gen, opdat nog meer dan voorheen, zoo wel voor hare ingezetenen als voor hare zoo welvarende omgeving, Leiden d o stad is, waar men zijn inkoopen het best en liet voordeeligst doet!" Herinnert wordt dan dat de zalen der Stads-Gehoorzaal in een miniatuur-stadje herschapen zijn, met verschillende stra ten en pleinen. Dit stratenplein aldus het voorwoord is tegelijkertijd een symbolieke uitbeel-i ding van wat door eendrachtige samén- werking der Leidsche Middenstands-vcr- eenigingen bereikt wordt, alsmede een uiting van erkentelijkheid aan onfcen een ieder zoo sympathieken Burgemeester en tevens van de medewerking der plaatse-* lijke pers, der industrie en van de Kamer van Koophandel". De officieele openig zal, gelijk gemeld, plaats hebben op Vrijdag 14 Sept, 's nam. 2 uur door den Burgemeester in tegen woordigheid van genoodigden. Te half vier volgt de opening voor het publiek. De tentoonstelling is d»s Zondags geslo ten Alleen voor een cabaret, dat, zooals het in het voorwoord heet, voor „geeste lijke afleiding" zorgt is jammer genoeg, een uitzondering gemaakt. Het programma brengt voorts alle in lichtingen, die men slechts kan wenschen. Speciaal vestigen wij nog de aandacht od een belangrijke mededeeling op paci- na 3, die er ongetwijfeld toe zal mede werken om het bezoek te bevorderen. Mr. J. C. van dsr Lip. Ter voldoening aan veler verzoek, zal de aftredende wethouder van Onderwijs, Mr. J. C. van der Lip, gelegenheid geven om van hem afscheid te nemen op Woensdag a.s. 's middags tusschen 2 en 3 uur, ten Raadhuize (Kamer van B. en W. Wij vernemen nog dat de heer van der Lip hedenmiddag te half vijf zou worden gehuldigd. Posterijen. Op Woensdag 5 September zijn het postkantoor, het telegraafkantoor en het bijkantoor Heerengra.cht van 9 uur v.m. tot 1 uur n.m, voor het publiek ge sloten. De afdeelingen aan het postkan toor welke anders te 8.30 v.m. openen, zullen dien dag te 8 uur v.m. zijn open gesteld. De 2e; bestelling en de 2e. lich ting der bijbussen blijven achterwege. Op D o nderdag 6 September wordt het postkantoor te 2 ur n.m. geslo ten. Busrechthouders klimjen hunne corres pondentie ten poslkantore afhalen tot 7,30 n.m. (ingang door de poort Bloem- ma/kt). Dien dag vinden 2 briefpostbestellingen plaats, te 7 uur v.m. en 6 uur n.m., als mede een pakketpostbestelling ie 9.30 v.m. Overigens geschiedt de uitvoering van den postdienst als op werkdagen. Het telegraafkantoor is op 6 S e p te m be r voor de telegraaf- en in- terlocalen telefoondienst geopend van 8— 10, van 1 uur—3 uur en van 6 uur7 b* uur. Do locale telefoondienst blijft onveran derd. Het b ij k a n t o o r is voor den post en telegraafdienst geopend van 9 u. vm.— 2 u. nam. Gemeenteraad. De Raad dezer Gemeente zal a.s. Dins dag des namiddags ie twee uur verga deren. Op de agenda komt allereerst voor de beëediging en installatie van de nieuw benoemde raadsleden. Daarna volgt de verkiezing van vier wethouders en de benoeming van een groot aantal Commission. Benoemingen. Voor de verkiezing van leden van het bestuur der Stedelijke Werkinrichting worden voorgedragen: (vacature W. F. Verliey van Wijk) de heeren J. A. Bots en A. de Koster. Vacature A. C. Reime- xinger) de heeren A. Bisschop en Dr. J. C. M. Timmermans. Voor de verkiezing van leden der Com missie voor het Stedelijk Museum worden •aanbevolen: (vacature Prof. Barge) de heeren Prof. J. A. J. Barge en Prof. Dr. L. Knappert; (vacature Dr. Boekenoogen) de heeren Dr. G. J. Boekenoogen en M. G. F. J. Go- sijn; (vacature van Hamel) de heeren J. A. van Hamel eil Prof. Dr. B. D. Eerdmans en (vacature Huurman) de heeren B. J. Huurman Dzn. en J. Splinter Gzn. Burgerlijk Armbestuur. Aan het ons toegezonden verslag van het Burgerlijk Armbestuur over het jaar 1922 ontleenien wij het navolgende: In de vacature ontstaan door het over lijden van het lid G. Mizée werd door den gemeenteraad benoemd de heer J. Kar stens. i Het Burgerlijk Armbestuur bestond in 1922 uit de dames D. Coebergh, C. Korsse en de heeren. J. A. Bots, wethouder, Voor zitter, J. P. Mulder, onder-voorzitter, P. H. Blote, J. Karstens, M. F. Oostveen, H. J. Planjer en J. Zitman. Het personeel bestond uit Secretaresse boekhoudster en Armmeester (in vasten dienst); 1 vrouwelijke klerk,- 1 schrijver, 3 armbezoekers en 1 armbezoekster (in los teen dienst.) Schoorvoetend stemde het B. A., vree- zende moeilijkheden met de Regeering in een verhooging van de minimum onder steuning voor werkloozen, tot f 15.toe. Ingevolge een ministerieele missive werd in Augustus de ondersteuning terugge bracht van f 15 op f 13.50. Een eigenaardig toeval wilde, dat juist in dezelfde vergadering, waarin de mis sive van den Minister van Binnenl. Zaken; met liet schrijven van Gedeputeerde Sta- tsni over te hooge ondersteuningen behan deld werden, er een schrijven, van den Leidschen Bestuurdersbond inkwam met 22 klachten over te lage uitkeeringent Do controle over de administratie werd van Februari af uitgeoefend door den heer H. D. M. Knol. De vergaderingen van de Comm. van Overleg werden eerst onderbroken en daarna opgeheven wegens gebrek aan be langstelling. In September kwam de bekende aanma ning van 33. en W. tot bezuiniging waarop werd geantwoord, dat dit gezien de ma laise onmogelijk was. Door de N. H. Diaconie werd in Sep tember 1922 verzocht den onderstand, welke het Burgerlijk Armbestuur uitreikt aan personen eveneens bedeeld door de N. H. Diaconie, in het vervolg door haai bemiddeling te doen uitreiken. Aan dit op zich zelf zoo eenvoudig schijnend verzoek kon niet voldaan wor den; in bijzondere gevallen had het Bur gerlijk Armbestuur er geen bezwaar tegen doch dit als regel te doen gelden, leverde wel bezwaar op. Het toezicht toch op ver schillende bedeelden kan beter gehouden worden, wanneer zij voortdurend in aan raking komen met de armbezoekers. Ondanks het advies van het B. A. niet tot het instellen van een Gemeentelijke Steunconunissie over te gaan werd hiertoe toch door den Raad besloten, en werden alle werklooze arbeiders op 31 December daarheen overgebracht. De aftredende leden Dr. H. W. Blöte en J. P. Mulder werden herkozen^ Het B. A. verleende zijn medewerking onder voorbehoud aan het door den Raad aan genomen voorstel waarbij aan werkloozen 50 reductie op den kolenprijs werd ver leend. Steeds werd tusschen de verschillende instellingen van Weldadigheid en het Burgerlijk Armbestuur overleg gepleegd. Zooals in het vorige jaar werd weer in overleg met "de N. H. Diac., het R. K. Par. Annbcst. en den Raad van Arbeid voor verscheiden© personen zegels geplakt, ten einde voor hen ouderdoms-, weduwe-, wee zen of invaliaiteitsrente te kunnen ver krijgen. In de meeste gevallen betaalde het Burgerlijk Armbestuur weder de ach terstallige zegels en vervolgde Nj. H. Diac. of R. K. Par. Annbest. Door de Gem. Arbeidsbeurs werd even als in 1921 een locaal ter beschikking van het B. A. gesteld, zoodat geregeld in den morgen en in den middag de worklooze, ongeorganiseerde arbeiders hun kaart al daar lieten afstempelen, ten bewijze dat zij dien morgen of middag niet gewerkt haddien." Allo ondersteunden werden minstens een maal in de drie maanden bezocht; zij, die tijdelijk door ziekte of werkloosheid onder stand genoten, echter om de 4 of G weken. Voor het meerendeel werden in 1922 werkloozen ondersteund; voorts weduwen, oud o lieden, zieken, verlaten vrouwen e,d. Uit. de overzichten uit de jaren 1921 cn 1922 blijkt, dat dit laatste zich geken merkt heeft als zeer ongunstig, hetgeen toegeschreven moet worden aan de groote werkloosheid en de malaise in bijna alle vakben. In 1921 werden ondersteund: 851 perso nen, waarvan 485 mannen en 366 vrouwen, verdeeld in 603 hoofden van gezinnen cn 248 eenloopende personen; 160 hoofden van gezinnen en 123 eenloopendo personen werden gedurende het geheele jaar be deeld Naar de leeftijd berekend waren er 7 personen onder den 20 en 180 boven den 70 jaar. Naar de oorzaak der armlastigheid in gedeeld: 130 wegiens ziekte, 207 ouderdom, 367 werkloosheid, 59 andere 1 oorzaken. In 1922 werden ondersteund, 1762 perso nen, waarna 1358 mannen en 404 vrou wen, verdeld in 1461 hofden van gezinnen en 301 eenloopende personen. 180 hoofden van gezinnen werden gedu rende het geheele jaar bedeeld, doch 1882 gedurende e*en gedeelte, terwijl voor de eenloopende personen deze cijfers waren 150 gedurende een gedeelte van het jaar en 139 gedurende liet geheele jaar. Naar den leeftijd berebend waren er: 10 personen beneden den 20 jaar en 219 bo ven den 70 jaar. Naar de oorzaak der armlastigheid in gedeeld.: 153 personen wegens ziebte, 215 ouderdom, 127 dood of. ontstentenis van den bostwinner, 1221 werbloosheid, 98 an dere oorzaken. In 1922 bedroeg het bedrag der onder steuning f 72.607.851 en het bedrag der verpleeggelden der verpleegden in ge stichten f 24.602.28 terwijl voor 1922 deze cijfers respectievelijb waren f 252.010.05 en f 23.351.28. De cijfers Bpreben voor zich! Het verslag besluit met een aantal ta bellen van verpleegden in de verschillende gestichten. Zaterdagavond wilde een 9-jarig meisje, A. de W., de drukke Haarlemmer straat oversteken. Zij deed dit echter zon der zich er vooTaf van te vergewissen of geen gevaar dreigde, waardoor zij onder' het rijwiel geraakte 'van zekere J. O., en tengevolge daarvan een"bloedende woud aan het hoofd bekwam. In den nacht van Zaterdag op Zon dag heeft de politie eenige „plakkers" aangehouden dit hun nachtrust opoffer den om biljetten namens de S. D. A. P. aan de woningen te plakken, welker in houd in verhand stond met de a.s. Vloot- ■vvet-betooging te Amstèrdam. De leider werd ondanks zijn bewering dat men in zijn gelederen overdag geen tijd voor zulk werk heeft, verhaliseerd. Als de betooging nu maar slaagt! Een wagen, geladen met leege melk bussen en bestuurd door den heer V., uit "Warmond, geraakte hij de Haarlemmer trekvaart te water. De bespanning was, evenals de lading weer spoedig op het droge gebracht en werd weinig beschadigd. In de Julianastraat werd Zaterdag middag een 17-jarige wielrijdsler aange.- reden door den bestuurder van een mo torrijwiel. Wie de schuldige wa3 zal zoo mógelijk worden uitgezocht. Ter hoogte van de „Zoutkeet" op do Oude Singel as Zaterdagmorgen een jon- gon te water geraakt en door den brieven besteller Labordus daaruit gered. Tegen P. v. S. is een klacht inge diend bij de politie, terzake dat hij Zon-» dagavond op de Langegracht, juffr. v. II. een stomp in de zijde heeft gegeven, zon der dat daarvoor, naar haar getuigenis althans, eenige aanleiding bestond. Een 12-jarig meisje, G. G., wonendo Biju en Schiekade, werd Zaterdagmorgen op den Hooge Rijndijk door een auto aangereden. De politie stelt een onderzoek in naar het al of niet schuld hebben van den chauffeur, wiens naam haar bei kend is. Het schijnt wel alsof ook in de mïs- dadigers-wereld de krachtfiguren het meest opgeld doen. Slaagde de politie er onlangs in iemand te „knippen" die 35 diefstallen op z'n kerfstok had thans heeft zij een individu aangehouden dat maar 13 rijwielen heeft ontvreemd. Bedoelde persoon in C. V., wonrv ie te Sasscnheira. Bij fouileering bleek hij iii hst bezit te zijn van 11, voor rijwielen uitgereikte leenbriefjes. Dat zoo'n man ook geen brandkast neemt voor z'n papieren. De iii verband met de Jubileumfees ten meer genoemde buurtcommissie „Hee- renste-eg" had na de feesten van Vrijdag, ook Zaterdagmiddag ter plaatse nog een kinderfeest georganiseerd, dat o.a. werd .vereerd met een bezoek van den Burge meester en diens ecktgenoote. Do heer v. Zanten, voorzitter der buurt commissie, sprak den burgemeester toe, waarop deze in vriendelijke bewoordingen reageerde. Onder groote belangstelling van de om wonenden werden verschillende kinder spelen gehouden, welke werden opge luisterd door pianomuziek, die, dank zij het vrij gunstige weer in de open lucht kon ten gehoore worden gebracht. Zaterdagavond was in verband met de Jubileumfeestviering voor de jongens van het Rijksopvoedingsgesticht een ge zellige feestavond georganiseerd. Onder leiding van den adj.-dir. de heer Verlare, cn verschillende opv. ambtena ren voerden de gymnastiek- en zane-af- deelingen verschillende prachtige num mers uit. Onder leiding van eerstgenoem de was tevens een uitnemend „strijkje'* samengesteld welks lofwaardige presta ties aan het feestje een waardig cachet gaven. Gedurende den avond weerklonken her haaldelijk verschillende vaderlandsche- en Oranje-liederen wat de geestdriftige stemming "verhoogde. Het feestje dat be-» halve door de jongens ook door vele huis-» gehooten van de beambten werd meege vierd, viel zeer in den smaak. In aansluiting op ons bericht aan gaande den brand die Zaterdagmorgen uitbrak in de fabriek van do N.V. Melkin richting „De Landbouw" vernemen wij nog dat de oorzaak van den brand thans bekend is. Een brandende kaars die bij het ver richten van werkzaamheden boven het ketelhuis werd gebezigd, is door de warmte gesmolten, waarbij de vloeibare massa vlam vatte en zich meedeelde aan liet droge bintwerk: Met behulp van oen slang op de centric fugaalpomp werd liet vuur grootendeels door eigen personeel gebluscht. FEUILLETON Den Vaderland ghetrouwe. Een vertelling uit den. Franschen tijd. 30) „De schoelje!" Tiep ei* een, en grimmig isloeg hij op tafel. „God zal er hem voor straffen!" siste een tweede. „Het zal hem nog opbreken als oud ,vet," dreigde een derde en schudde de vuist. De vierde bleef uiterlijk rustig zit ten, doch zijn beide peezige vuisten lagen op tafel en sidderde zachtkens. „Laat hij oppassen hij is nog makkelijker te krijgen dan een gans en een eend." „We moeten hem aan 't gerecht overle veren." „En dan? Wat voor een gerecht?" „In Oldenburg hebben ze met d'r eigen al meer dan genoeg te doen." „Dan helpt er alleen maar een Gods gericht of een duivelsgericht." De stemmen klonken heftig door elkaar been, sommige dreunend, andere over slaand van opgewondenheid, tot ze Jcrijtehten. i .Langzaam schoof een der twee peezige vuisten naar het midden van de tafel, en huiveringwekkend-bliksemend richtten de oogen zich daarheen: „We richten zelf, zeg ik." Plotseling waren allen stil en staarden zwijgend naar da zacht bevende vuist. „Nee," zei eindelijk Brun Dierks op vasten toon, „daartoe zijn wij niet gezet; dat heeft Hij al in de hand genomen. Is de duivel van Napoleon in Jan Bartels gevaren „Natuurlijk is hij dat, scheper, want daar staat geschreven: hij voer in de zwijnenlachte er een in hoon en woede. #!"-'! „Wel nou, dan kan hij er wel weer uit varen ook." .Zoo.:, en hoe doe-je dat dan, als je den duivel -bezweren wil! Ileb-jij verstand van duivel-bannen „Ik weet alleen, dat er geschreven staat: En indien hij naar u niet hoort, zoo neem nog een of twee met u, opdat in den mond van twee of drie getuigen alle woord besta. Ik geloof, dat een woord op zijn pas hem uit zijn verdwazing te rug zal brengen." „Een woord op zijn pas? Een schobbe jak, een ellendeling, landverrader, dat is een woord op zijn pas voor hem." „Rustig, luidjes," zei de schout, „ik zal naar hem toegaan, en Brun Dierks gaat met me mee en Eeter Anders nemen we ook mee." „En een paar stevige knuppelsen ransel hem de huid maar eens goed beursch." „Zeker, dat we één duivel er uit en ze ven er in ranselen! Nee, bij zal ons aan- hooren en sehuld belijden, en doet bij dat niet, dan hoort hij niet meer bij ons,, en als dan nog één uit 't dorp hem de hand durft te geven, dan is dat een vuile, lage hond van een kerel." „Ja dat moesten we doen." De boeren beschouwden de zaak hier mee als afgehandeld. De drie afgezanten gingen heen om te trachten den afgedoolden buurman weer op den rechten weg terug te brengen, doch Anrie-Kee vertelde hun verontwaar digd, dat Jan Bartels weggegaan was om eenden te schieten; hij had ten minste zijn geweer meegenomen. „We zijn nou toch eenmaal onderweg, besliste de Schout, „dan gaan we hc-m maar na; ergens zal hij toch wel we zen waar zijn pcolkut is, weten we immers en ver uit de huurt kan hij daar toch niet vandaan." Onder 't verder gaan wónnen ze inlich tingen in; deze of die had Jan Bartels ontmoet, maar hij had er zoo vreemd en zoo raar uitgezien en hij had niet eens goeden dag gezegd; hij liep maar in zich zelf te pratenallen meldden, dat hij 't moeras in was. Iets later dacht Poter Anders achter een boschje kreupelhout een gestalte te zien, er bleek evenwel niemand te zijn en zoo trok het drietal verder, in de richting van de poolhut. Doch vóór ze die bereik ten, hoorden ze een schot en tegelijk een zwaar kletsenden val; daaTop was alles stil en bij 't dichterbij komen konden ze nergens den gezochte ontdekken. Alleen in den grooten poel borrelde het, blazen stegen op en dreven modder mee naar bo ven; cn een wilgentak was geknakt, en iets op zij lag een geweer, dat door 't struikgewas aan den oever werd vastge houden. De mannen bonden snel een haak aan den'loop en dregden in de diepte. Toen ze Jan Bartels opgehaald hadden, zagen ze, dat hij een schot door het hoofd had. En er is niemand geweest, die den sluier heeft kunnen oplichten, die over zijn laatste schreden lag. De schaapherder wa3 onbetwist de ïiaasle en eenig<? erfgenaam; hij mocht dus de verlaten boerderij met zijn spoedig herstelde vrouw betrekken, daarom bouw-< de hij zijn eigen stee niet meer op. En juist toen het hem toescheen, dat hij al het werk alleen niet meer af zou kunnen, kreeg hij op zekeren dag een knecht, eea reeds wat ouden sirammen man, dio blijkbaar al heel wat in de wereld had doorgemaakt. Iedereen in het dorp wist al spoedig, wie hij was, en het best wist dat de Oldenburger bruin met zijn bree-» den rug, maar niemand sprak er over, en zoo kon de baljuw hier jaar cn dag onopgemerkt in volle veiligheid zijn werk verrichten, tot de Franschen het zoeken moe waren geworden en nieuwe gebeur- tenisesn in de wereld ben ergens andera heendreven. In den loop van den winter kwam er bericht van de regeering, dat do laatste erfgenaam, die zijn recht op den burcht en bijbehoorend gebied had kun nen bewijzen, zonder eenig voorbehoud zijn bezit te dier plaatse aan den schaap-» horder had afgestaan, tot dank daarvoor, dat deze hem tot zijn plicht als Duitsch burger had terug geroepen. - EINDE. v.u. i

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1923 | | pagina 1