Dagblad voor Leiden en Omstreken. NIEUWE iiEIDSCHE COURANT tBONNEftïENTSPRIJS In Leiden en buiten Leiden viaar agenten gevestigd zijn •er kwartaal f 2.50 •er weck f 0.19 franco per post per kwartaal f2.90 4de JAARGANG. - ZATERDAG 18 AUGUSTUS 1923 - No. 1015 BureauHooigracht 35 Leiden - Tel. Int. 1278 - Postrekening 58936 ADVERTENTIE-PRIJS Gewone advertentiën per regel 22'A cent, r Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarief* Bij contract, belangrijke reductie. Kleine advertentiërc bij vooruitbeta* ling van ten hoogste 30 woorden, worden dagelijks geplaatst ad 50 ceDt. jit nummer bestaai uit twee iladen. Ondankbare taak, dure plicht. -De zorg voor onze weermacht was al- ijcl eeil teere on moeilijke zaak. Er be- estaat geen ondankbaarder taak dan. die an de ministers van oorlog en marine. )e verleiding om 's lands belang achter b stellen bij de gunst der kiezers en te fferen aan den waan van den dag is bij onder sterk. Hooge zedelijke moed is ten deze ver- ischt, om, ziende op het gebod, blind oor liet steinbus-sücces, de verantwoor-, elijkheid te aanvaarden voor het opleg en van lasten, die zeker hard zijn om te ragen, maar noodzakelijk voor de hand- aving van ons zelfstandig nationaal be- |taan. Er is na het uitbreken van den wereld- lorlog een tijdperk geweest, waarin mil ler oerdeel over de nationale verdediging elfs in de roode gelederen beluisterd verd. Tegenover de opbruisende kracht Ier nationale gedachte bleek de onmacht Ier sociaal- democratie zóó duidelijk, dat Ie trotsche grootspraak, waarmee het so- nalisme zich als de brengers-van den we reldvrede aandiende, voor goed sc-heen pesmoord. Men kwam er niet rondweg voor uit, naar gevoelde toch, dat eigenlijk dank baarheid betaamde degenen, die zich leeds schrap zetten tegen elke verster king van leger en vloot, want ware aan verlangens voldaan naar men- ichelijko berekening zouden wij in het lachelijk tijdsgewricht verloren zijn ge neest. Bij vele mensehen is het geheugen ech ter merkwaardig kort. Anders is het on- erklaarbaar, hoe zij, gezien 'de gebeurte nissen in 1914 in samenhang met onze defensie thans weer vergeten blijken, dat ons land 'in die ure des^gevaars voor de rampen van den oorlog bewaard bleef, omdat het e.en behoorlijk leger bezat. Het doel van de zorg voor een behoor lijke verdediging was niet en kon nooit zijn, om het alleen tégen een groote mo gendheid te kunnen opnemen. De zaak was alleen te zorgen, dat onze strijd macht zóó was, dat men er bij een con flict tussoben groote mogendheden ten deze rekening mee hield. En de geschie denis heeft de groote waardij daarvan bewezen! Achteraf is uit de stukken gebleken, dat Buitschland, rekening houdende met een op twee fronten tegen Frank rijk en Rusland aanvankelijk had ont worpen een veldtochtplan (het plan Vön ochlieffen), waarin gerekend werd op een doortocht van de Duitsche legers door Selgië en Nederland. Tegen een zoodani- gen "evenfueelen doortocht kon vrijwel geen weerstand worden geboden, omdat wij geen operatief veldleger hadden. Maar teen ons land na 1900 nffter aandacht aan zijn defensie ging wijden en? een veldleger in het leven riep, dat tot hand having onzer neutraliteit aan de grenzen kon optreden, werd het Duitsche veld tocht splan gewijzigd. Een dergelijke doortocht leverde slechts tijdwinst op en dat voordeel ver viel, nu een veldleger weerstand van be teeken is kon bieden en dus den opmarsch aanmerkelijk vertragen. Dat ons land in 1914 buiten den oorlog bleef, danken we onder Gods voorzienig- bestel dan ook aan ons leger. Trots deze duidelijke, sterk sprekende feiten herleefde in socialistischen kring 'weer spoedig de oude geest. Ja, bij de Jaatste Kamerstembus ma-akte men in het defensie-vraagstuk nog een merkwaardi ge zwenking naar links en, het ..geen man sn geen cent" werd bet kort begrip van alle roode wijsheid in deze materie- Steeds was de S. D. A. P. in het mili taire, evenals in alle andere vraagstuk- van de internationale gedachte uit gegaan. Tusschen de houding, die Neder land paste en de taktiek der andere lan den werd een onverbrekelijk verband ge- "ibgd. De vooraanstaande socialistische leids lieden zagen minachtend neer op de gaarktschxeeuwers,* die het .,geen man. en igeen cent" lieten hooren. De radicale ele menten, welke direct op ontwapening van Nederland aanstuurden stuitten in den lidenden kring op heftig verzet. Dat bleek uit hetgeen de -heer Schaper Schreef: „De algemeen© ontwapening "T/ordt door ons met hart en ziel voorge staan. Doch die ontwapening moet zijn gen internationale maatregel. Alle staten dienen te ontwapenen of geen een kan Set doén." Dat bleek ook uit het pleidooi *voor net Volksleger van Mr. Troelstra in zijn „Do [Wereldoorlog en de sociaal-democratie": i,Zoolang ons volle gewapend móet zijn, «fim alle redenen en voor de gevallen, in dit geschrift genoemd, kan een partij, die 3ich niet buiten het volk stelt en dus de eischen van het volksbestaan niet kan ontkennen,' niet louter negatief staan te genover liet vraagstuk der landsverdedi ging. Zij heeft geen keus, dan het be staande stelsel te aanvaarden en zijne grondslagen althans, of er haar eigen tegenover te stellen. Acht men het ver schil tusschen wat er, ondanks vermoede lijke tekortkomingen, van een volksleger is te maken en wat het burgerlijk militai risme ons biedt, de moeite niet waard, dan volgt hieruit niet de ontwapening, maar de aanvaarding zij 't hervor ming van het burgerlijk militairisme. Wie dat niet -uil en het land niet weer loos wil laten, zoolang dit onderwerping aan buitenlandsch militairisme beteekent, die heeft geen andere keus dan het volks leger." „De beweging voor het „geen man'en geen cent" loopt uit op pure demagogie en moet de stroom voor de ontwapening die zich in haar Uit, in internationale richting worden geleid". En uit denzelfdén mond,'die nog enkele jaren terug de leuze „geen man en geen cent" als „pure demagogie" brandmerkte, klinkt thans de strijdkreet: voer die leu ze radicaal door en stel don eisch van ontwapening aan Nederland, geheel los van hetgeen in andere landen geschiedt. De totaal nieuwe verhoudingen op in ternationaal gebied, de internationale so lidariteit der- moderne vakbeweging heeft alle oorlogsgevaar uitgebannen... zoo heet het. De moderne georganiseerde ar beidersbeweging "is in staat, om door de macht van haar organisatie en - van haar invloed op de arbeiders eiken oorlog te beletten. De' harde, onverbiddelijke feiten hebben echter aan deze grootsche verwachting reeds den bodem ingeslagen. Eén der leiders van do socialistische internationalo arbeidersbeweging, de héér Fimmen, moclil óp het 25-jarig jubileum feest der S. D. A. P., de trotsche verkla ring afleggen, dat door de kracht van het proletariaat, hetwelk lot algemeene werk staking zal. overgaai bij dreigend volke- renconflict, oen herhaling van den .oor logsgruwel zal v,-orden verhinderdde hardo werkelijkheid bracht hem spoedig tót andere inzichten. Toen hij geen toost op een fcestverga- déring moest houden, maar zijn practi- sche ervaringen nuchter had vast te leg gen, liet hij ia „Het Volk" deze sombere klanken hooren: ,fDe waarheid is, 'dat de arbeidersklasse niet beantwoord heeft aan de hoop en .de verwachtingen, door hare leiders gewékt, welke in haar wer dén gesteld." „De waarheid is, dat de arbeidersklas se, die van geen enkel land uitgezonderd, niet bereid en niet in staat is geweest, om daadwerkelijk in verzet te komen." „Op het anti-oorlogscongres, vanwege het Internationaal Verbond van Vakver- eenigingen te s-Gravenhage bijeengeroe pen, is door de vertegenwoordigers van het proletariaat van nagenoeg alle Euro- peesc-he landen, nog weder eens uitdruk kelijk en plechtig verklaard, wat de taak, wat de plicht is der arbeidersklasse in geval van dreigend oorlogsgevaar. Vier weken later, als het oorlogsgevaar werke lijk dreigt, als wapengeweld wederom blijt de ultima ratio te zijn van de regee ringen slaapt de arbeidersklasse in alle landen". Lichtzinnig en roekéloos zou het dan ook zijn bij de bepaling van de te volgen gedragslijn zich op de sociaal-democratie als beveiliging tegen den oorlog-te verla ten. Het streven om in de toekomst oorlo gen zooveel mogelijk te voorkomen, zal onzerzijds ten krachtigste worden ge steund, maar geen enkele macht ter we reld zal de garantie kunnen geven: geen oorlog meer. En daarom blijft, hoe ondankbare taak het ook is, onze dure plicht aan de over heid niet de middelen te onthouden, die haar in -staat stellen te doen wat uit onze .verplichtingen als neutrale Staat tegen over do gemeenschap der volkeren voort vloeit, ter handhaving van ons zelfstan dig volksbestaan. U. D. V De Rijksmiddelen. Langen tijd scheen het alsof het met onze financiën toch niet zoo slecht ge steld was, als de deskundigen het voor stelden. Do middelenstaat, die elke maand ge publiceerd wordt, bracht telkens verras singen. In Juni kwam er echter een kentering. En in Juli was het heelemaal mis. De opbrengst van de diverse belastin gen was in deze maand bijna 7 millioen lager dan het vorige jaar, en over de eer ste zeven maanden van dit jaar, zijn we ondanks de overschotten in het begin des jaars, ruim 5 millioen achterop. Houden we hierbij rekening met het feit dat in deze maanden bijna 10 mil lioen aan tabaksbelasting ontvangen werd tegen bijna 2 mill, in hetzelfde tijdperk van het vorige jaar, dan is het duidelijk dat de gewone middelen een mindere uit komst gaven van meer dan 12 millioen gulden. Alleen de inkomstenbelasting - liep met meer dan 4 millioen guinea achteruit. Ook de dividend- en tantièmebelasting ging weer achteruit (bijna 4 ton) waar door de achteruitgang in het zakenleven duidelijk aan het licht treedt. Met de inkomsten gaat het nu snel ach teruit. Wij zijn nu reeds meer dan 5 millioen gulden beneden het 7/12 van de raming. Van die zijde is herstel van bet finan cieel evenwicht dus niet te verwachten. Aleen door een zeer sterke besnoeiing van de uitgaven zal het mogelijk zijn het financieel evenwicht té herstellen. V 20G—700. Iii 1913 bedroeg het totaal der Staats uitgaven, te dekken door belastingen en andere gewone inkomsten nog geen 200 millioen gulden. We zijn nu tien jaren verder. En nu is dat totaal gestegen tot circa r00 millioen gulden. Het is duidelijk dat hel op die manier met onze staatshuishouding spaak moet loopen. En het is ook duidelijk, dat de heer "Colijn, van wien niets minder verwacht wordt dan dat hij het budgetair oven wicht zal herstellen een ontzaglijk moei lijke taak heeft Ie vervullen. De heer" Golijn wordt vooral ook in de liberale pers, geroemd als de „krachtige figuur", de „sterke man", d'-e niet tever geefszijn vierkante schouders onder de zen zwaren last zal zetten. En de keer'Colijn ié inderdaad van zij ne schouderen en opwaarts grooter dan de massa. Maar hoe een krachtige figuur hij ook mag zijn, hij zal ons land van den finan- cieelen ondergang niet kunnen redden en hij zal zijne taak die bovenmenschelijke kracht vereischt niet kunnen vervullen indien hij niet heeft den steun van ons olk. Indien ons volk zicli niet bereid toont offers, zelfs z wa r e offers te wil len brengen. Van die bereidheid bfijkt tot nu toe weinig. Niet weinigen schijnen van oordeel te zijn dat de heer Golijn -de wondere kunst verstaat de uitgaven met vele millicynen te drukken zonder dat persoonlijke of za kelijke of ideëele belangen geschaad "be lmoren te warden. Zulk een toovenaar is de nieuwe minis ter van Financiën niet. Alleen als ons volk als volk bereid is offers te brengen zal de beer Colijn onder beding "van 's Heeren zegen zijn ontzaglijk moeilijke taak kunnen vervul len. V Het Leidsche Ziekenhuis. Het Leidsche ziekenhuis in wording be gint langzamerhand borucht te worden. Berucht om de vele milïioenen die hier verbouwd werden zonder dat het tot af bouw kwam en berucht niet minder om de roekelooze wijze waarop hier met de rijksgelden schijnt te zijn omgesprongen. De Telegraaf wist deze week te melden, dat bierbij in dén oorlogstijd een systeem van geknoei en malversatiën heerschte. De materialen voor het ziekenhuis be stemd en door het Rijk betaald werden door mensehen die uit de staatskas bezol diging ontvingen- voor particuliere doel einden verwerkt. Waardevolle materialen werden naar particuliere bouwwerken vervoerd. Wanneer ook slechts de helft van wal de Telegraaf vermeldt waarheid bevat, dan is hier inderdaad op een schrikkélij- ke wijze geknoeid en gestolen. Het merkwaa-rdige bi-j deze historie is échter dat sommige bladen wel een zwak ke tegenspraak bevatten van iemand die uiteraard tot oordeelen onbevoegd is, maar dat overigens aan deze ernstige be schuldigingen niet de minste aandacht geschonken schijnt te worden. En toch is een ernstig onderzoek waar bij niets en niemand gespaard wordt hier meer dan ooit noodig. Noodig, omdat dergelijke dingen niet ongestraft moeten kunnen plaats vinden. Noodig ook, omdat op deze wijze het vertrouwen in hen die met het beheer van 's Rijks gelden zijn belast ernstig wordt geschokt. En noodig niet minder, omdat de spraakmakende gemeente in dit verband de namen noemt van zeer respectabele burgers, die op deze wijze belasterd wor den zonder dat ze in slaat zijn zich tegen dien laster te verdedigen. Deze zaak verdient in liet volle licht te worden geplaatst. Indien ergens, dan is hier alle geheim zinnigheid, tenzij ter bevordering van een grondig onderzoek contrabande. STADSNIEUWS Centrale Bazaar voor Wijkarbeid. Eenige weken geleden werd alhier, naar het „Predikbeurtenblad" meldt, uit de Besturen van Zeven Wijkvereenigingen een Comité gevormd ter organisatie van een in het najaar te houden Centralen Bazaar voor Wijkarbeid. Naast dit Comité uit de Wijkbesturen komt er ook een Comité van Dames, die zich bereid, verklaard hebben, haar ge waardeerde modewerking te verleenen. Ter verkrijging van den zoo noodigen steun in den vorm van geldelijke bijdragen en van goederen, zijn en worden nog circulaires verspreid. De Bazaar zal plaats hebben in de eer ste volle week van November. De Afdee- ling Leiden der Maatschappij „Tot Nut van 't Algemeen" heeft twee zalen van het Nutsgebouw t£r beschikking van 't Comité gesteld. De Lawet. De vereenïging tot instandhouding der Leidsche Algemeene Winkel Etalage Ten toonstelling (Lawet) zal a.s. Dinsdagavond in de Harmonie een ledenvergadering hou den waarin onder meer ook de te houden tentoonstelling aan de orde zal worden ge steld. De Lakenhal. 'De Vereeniging van belangstellenden in de- Lakenhal hield 16 Aug. j.l. een leden vergadering, waarin de secretaris en de penningmeester mededeelingen gaven over de werkzaamheden van het bestuur en den slaat der geldmiddelen, die niet ongunstig- bl■■•ken te zijn. 4 De bestuursleden waren aan de beurt van aftreden. Allen werden herkozen, be halve Mr. I. C. O vervoorde, die wegens den toestand van zijne gezondheid voor een herkiezing niet in aanmerking wénsch- te te komen. Mevr/ de Gijs.elaar, vïce-presidente, bracht hem dank voor wat hij als oprich ter en voorzitter had trachten te doen en ensebte hem herstel van gezondheid. Als bestuurslid werd nu gekozen Prof. Dr.. J. W. Bij va nek. Met- erkentelijkheid werd vermeld, dat de leden enbegunstigers der vereeniging den afgeloopen winter bepaald uitgenoo- digd werden bij elke lezing en bij iedere opening van tentoonstellingen, uitgaande an het Museum de Lakenhal. Onderschei dene personen maakten daar gebruik van en waardeerden die samenkomsten, welke, onderrichtend op 't gebied van kunst, ge- sehiedenis en volkskunde, ook zeer gezel lig waren. 't Is te hopen, dat meer Lcidenaren tot deze vereniging toetreden en hunne be langstelling daadwerkelijk toonen zullen door toe te" treden als contribuanten. De inteekenlijst ligt in de Lakenhal. Aan den burgemeester dezer gemeen te is door de afdeelingen Leiden van het Krirsverbond en de Mariavereeniging, Ver- eenigingen tot bestrijding van het drank misbruik, een adres gericht, waarin gezegd wordt: dat te vreezen is, dat de feestelijke her denking van het 25-jarig Regeeringsjubi leum van H.M. de Koningin voor een deel van ons volk aanleiding zal zijn, om zich aan misbruik van sterken drank schuldig te maken; dat het de uitgesproken wensch is van H.M. de Koningin,- dat bij de viering van Haar jubileum een gepaste soberheid zal worden in acht genomen; dat de zorgelijke tijdsomstandigheden, welke H.M. aanleiding hebben gegeven, dezen wensch kenbaar te maken, het toch alleszins gewenscht maken, dat de burge rij bij hare feestviering individueel een zekere mate van soberheid betracht, aller eerst in 't gebruik van sterken drank; dat ook de Minister van Arbeid deze meening is toegedaan, getuige zijn schrij ven aan de Gemeentebesturen, waarin Z. Exc. deze uitnoodigt, de wenschelijkheid van het uitvaardigen van een tapverbod op de dagen van de viering van het 25- jarig Regeeringsjubileum van H.M. de Koningin te overwegen; Redenen waarom wij TJ Edelachtbare verzoeken, het door den Raad. vastgestelde tapverbod van sterken drank toe te pas7 seii op de dagen van de viering van het 25-jarig JRegeeringsjubileum van H.M. de Koningin. Mocht U. Edelachtbare meenen, dat tot dezen maatregel niet kan worden overge gaan, dan verzoeken wij U, in ieder geval op bovengenoemde dagen het sluitingsuur voor, de gelegenheid met vergunning te benalen op des namiddags vier uur: Aan verschillende sociale en politieke vereenigingeii is verzocht door een adhae- siebetuiging aan dit verzoek kracht bij te zetten. Do Heerenstraat is een lunchroom rijker geworden die er wezen mag. De fa. v. Leeuwen, geen onbekende op dit gebied, zal voortaan in Perceel No. 3 exploiteeren de molksalon „De Krans". Waar er in dit stadsdeel aan een fris- sche, degelijke, nette zaak als de zoo juist' geopende groote behoefte was, vreezen we niet of het bezoek zal aan dc verwachtin gen voldoen. Do lokaliteit, welke door de fa. Gebr. v. Reukering, Rossdorf, v. Heusden .en •do Best is ingericht, voldoet aan dc streugste eischén. Hoewel goede wijn geen krans behoeft en een ..krans" allerminst meenden vele stadgenootcn de niéuwe lunchroom in de bloemen te moeien zetten. Aan het Zoeklicht Leiden, 18 Augustus 1923, Op de meeste gemeentebegrootjngen ir; een bedrag uitgetrokken voor een nood-; uitkeering van het Rijk. Hier in Leiden is zelfs gerekend op een ex tra-ui tkeering van f 190.979.51 XA. Ik begin echter een sterk vermoeden to krijgen, dat de gemeenten hét zonder deze uitkeering zullen moeten stellen. Wel heeft de voor dit doel benoemde Staatscommissie pas e©n uitvoerig rap port uitgebracht over de wijze waarop voortaan -de uitkeeringen geregeld zouden kunnen worden, maar ik denk dat ze do moeite had kunnen sparen. Want grooter nog dan hij de gemeenten is de financieele nood van het Rijk. Er was eerst sprake van een tekort op de komende begrooting van 140 millioen gulden. Volgens het „Vaderland" echter moet dit bedrag met nog 40 millioen worden verhoogd. Ik weet niet of het „Vaderland" goed is ingelicht. - Maar het tekort is in elk geval enorm. En waar niet is hebben ook de gemeen-, ten haar recht verloren. Het verstandigste zal dus zijn maar niet meer op een nooduitkeering te reke nen en op een andere wijze het uitgetrok-s ken bedrag te vinden. In Leiden geeft dat voor dit jaar geen bezwaar. Maar voor de toekomst wordt het al weer moeilijker om de begrooting shii- - tend te maken. OBSERVATOR. Op de Zijlpoortsbrug had gistermid dag een botsing platas tusschen een tilbu ry en een bierwagen. De tilbury sloeg ge heel om. Persoonlijke ongelukken kwamen gelukkig niet voor. Op verzoek van de Leidsche recher che is te 's-Gravenhage aangehouden ze- Jcére v. V. verdacht van verduistering hier ter stede gepleegd. Na .verhoor werd de man weer op vrijo voeten gesteld. In de Stedelijke Werkinrichting zijn in de week van 12 tot en met 18 Aug. opgenomen: 14 L volwassen personen en 11 kinderen; totaal 152. BINNENLAND Hulde van Padvinders aan H. M. de Koningin. Op de Asselsche heide bij den Dassen berg hebben de Ned. padvinders gisteren een wapenschouw gehouden levens be doeld als hulde aan H. M. de Koningin bij gelegenheid van haar 25-jarig regee- rings-jubileum. Meer dan 500 padvinders waren aanwezig uit verschillende deelen des lands alsmede een Engelsche groep uit Wimbledon onder leiding van lord Hampton, en een aantal Zwitsers. De padvinders-troepen, die tegen twee uur op het terrein kwamen aanmarchee- ren, stelden zich in koefijzervom op, den open kant van het hefijzer gekeerd naar de .vlaggen waarboven de Koninklijke standaard geheschen werd toen de Konin gin op het terrein verscheen. Precies om drie uur kwamen de hof-» auto's van den Amersfoortscken straat-* weg aangereden. De Koningin en de Prinses haakten daarna een wandeling langs de opgestel de troepen om deze te inspecteeren. De Koningin en de Prinses naakten schillende troepen inlichten omtrent het padvinderswerk.Voor Haar werd gede monstreerd het opzetten van tenten, het ambulancewerk, het manoeuvreeren met een fietsbrancard uit dennentakken en meer dergelijke oefeningen. Ook werden 'door sommige troepen vrije oefeningen uitgevoerd en Zweedsche gvmnastiek ge demonstreerd. Na den inspectietocht plaatsten de Ko ningin en de Prinses met gevolg zich bij den koninklijken standaard. De hoorn-i blazers gaven het signaal „geef acht" en dan klonk een pistoolschot. De vaandel-» dragers van alle troepen hieven de vaan dels en met vliegende vaandels stormden zij toe naar de plaats waar de Koningin zich» bevond. Het was een l>ontgekleurde troep, die zich voor de Koningin op stelde. Op een tweede pistoolschot ondernamen alle troepen onder gejuich een storm loop naar H. M. de Koningin. Achter de vaandels groepeerden zij zich, aanhou dend juichend. Het talrijke publiek juich-» te mede en plotseling klonk in de dichte Tijen het Oude Wilhelmus, door vele "krachtige keel en aangeheven en geest-» driftig gezongen. Na deze huldiging bezichtigde de Ko ningin nog een modelkamp voor de pad vinders, tegen de heuvelhelling opgesteld, en liet zich*ook liier omtrent het een en auder inlichten. Met do demonstratie van het padvin ders kampleven werd de belooging geskn ten. Toen de Koningin en do Prinses weer- j de auto bestegen hadden, k'.onken weer

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1923 | | pagina 1