Dagblad voor Leiden en Omstreken. NIEUWE LEIDSCHE COURANT ABOSÜ&SEssilÊüÉSTSPSlJiS In Leiden en buiten Leiden waar agenten gevestigd zijn Per kwartaal ....f2.50 Per week fO.W Franco per post per kwartaal f2.90 4üe JAARGANG. - VRIJDAG 27 APRIL 1923 - No. 920 BureauHooigracht 35 - Leiden - Te!. Int. 1276 - Postrekening 58936 AitV£lflT£HTiE-Pi46J3 Gewone advertentiën por rogel 22J4 centj» Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarief^ Bij contract, belangrijke reductie. Kleine advertentiën bij vooruitbeta ling van ten hoogste 30 woorden. -1 ronTn-<*ef PO or-' Dit nummer bestaat uit twee bladen. V De vrije sc'iool. Do pertinente verklaring van Minister de Visser dat hij aan geen facultatieve splitsing denkt, en dat hij er evenmin aan denkt de bijzondere school aan banden te leggen, is ongetwijfeld in breede kringen met voldoening ontvangen. Wel klopt deze verklaring niet geheel met wat op de predikantenvergadering werd gezegd, waar een tegenstelling werd gemaakt tusschen de Kuyperiaansche ge dachte en de facultatieve splitsing, en met nadruk ontkend werd, dat do wet 1920 een Kuyperiaansch karakter zou dragen, maar vermoedelijk vindt dit hierin zijn oorzaak, dat de Minister zich op bedoelde vergadering minder duidelijk heeft uitgelaten. Het ideaal van Minister de Visser is dus ook de v r ij e school. Maar hoe staat het nu met die vrijheid in de p r a c t ij k. Beantwoordt de prac- tijk aan 's Ministers ideaal en aan d<3n wensch van hen die aan de vrije school hun liefde hebben verpand? Minister do Visser aarzelt niet deze vraag toestemmend te beantwoorden. „Laat iemand, zoo zeide hij, mij een bewijs toonen uit de wet van 1920 dat de vrijheid van het bijzonder onderwijs in die wet, gegeven de bevrediging, meer aan banden is gelegd dan vroeger het ge val was, en ook maar één aanduiding ge ven, dat er bij bet Departement een zucht beerscht tot centralisatie en knotten van die vrijheid. Toen ik enkele weken geleden iemand bij mij had, een man van aanzien op. het gebied van onderwijs die een voordracht had gehouden, waarin bij hetzelfde had beweerd, heb ik tot hem gezegd ik vraag van u, dat gij mij met de stukken aan toont, dat die zucht aan het Departement bestaat. Tot op den huldigen dag wacht ik op dit bewijs." Dit laatste zal de Minister nu althans niet meer kunnen zeggen. In dezelfde zitting van de Eerste Ka mer toch, kwam Mr. S. de Vries Gz. aan. bet woord die o.m. het volgende op merkte: „Het zal ook den Minister niet ontgaan zijn, dat het bij de gemeente- en school-' besturen vrijwel een communis opi nio is, dat deze wet hun vrijheid sterk heeft verminderd en groote macht heeft gegeven aan het centraal gezag in den Haag. En ik geloof, dat dit een der zwak ke punten is van deze wet, misschien niet zoo bedoeld, maar in de practijk geble ken, zoodat zij wel eens aan revisie zal moeten worden onderwerpen. Ik zit thans zelf in een schoolbestuur ïn den Haag, maar geen vergadering gaat er voorbij of men voelt, dat sinds de wet van 1920 er iets veranderd is en de macht van school- en gemeentebestuur stork is verminderd. Ik wijs er op en dat wordt juist 'door de schoolbesturen gevoeld dat op dit oogenblik tot op den laatsten cent toe het salaris van de onderwijzers door de Regeering wordt bepaald en is vastgelegd hij Koninklijk besluit. Vroeger bepaalden do gemeentebesturen en de schoolbestu ren, wat ieder onderwijzer zou verdie nen; thans heeft de Regeering hier in den Haag een bureau moeten inrichten, een kaar lens telsel moeten inrichten voor alle onderwijzersin heel Nederland, waarin tot in bijzonderheden hun leeftijd, hun aantal dienstjaren, hun bevoegdheden, alles keurig gecatalogiseerd, op grond waarvan wordt uitgerekend, hoeveel sala ris ieder onderwijzer moet hebben. Dat alles wordt in den Haag beslist. Is dat nu centraliseerend, ja dan neen, en ligt dat in de wet van 1920, Ja dan neen? De band, die er vroeger bestond tus schen het schoolbestuur en de onderwij zers, is ten gevolge daarvan belangrijk zwakker geworden; de onderwijzers voe len zich op dit oogenblik! veel meer Rijks ambtenaar dan vroeger. Ik wensch een tweede voorbeeld te noe men. Ik noem maar enkele voorbeelden, 3ie voor het grijpen liggen, zonder dat ik aanspraak wil maken op volledighoid. Op dit oogenblik wordt het schoolgeld, Sok van de bijzondere scholen, geïnd door het gemeentebestuur. Is dat centra liseer en, ja dan neen? De wet heeft be paald, dat men op de bijzondere scholen ■Qiot meer zal bepalen, welk schoolgeld er ïal worden geheven. Dè.t schoolgeld moet geheven worden, dat de Regeering eischL 2s dat centTaliseeren, ja dan neen? Van- tait den Haag wordt alles geregeld, ter- jyijl vroeger de schoolbesturen het zelf be- gjaalden. Nog een derde punt wil ik noemen. De 3ret heeft bepaald, dat op de lagere school 3een onderwijs in het Fransch mag wor sen gegeven. Voelt het schoolbestuur dat tls een beknotten van zijn vrijheid; heeft at bestuur het gevoel, dat men van uit den Haag dicteert, hoe het onderwijs 5&eLfs wat betreft de inrichting van het leerplan moet worden gegeven, ja dan Seen? Het kan gebeuren, dat wij over de be- vfcekenis van het woord „centraliseeren" Verschillen. Dat is mogelijk, en gelijk bleek, dat over de rede 22 definities be staan, is het ook mogelijk dat aanstonds do Minister over het woord „centralisa tie" mij een andere definitie gaat geven. Maar het bezwaar tegen de centralisatie wordt in den laatsten tijd uitgesproken zoowel door de gemeentebesturen als door de schoolbesturen. Misschien vergissen zij zich, maar de idee heeft de Minister nu wel begrepen zij voelen zich in hun vrij heid geknot, zij hebben veel minder te re- gelen dan vroeger." Wat hier werd opgemerkt, werd door den Minister niet ontkend. Alleen verklaarde hij dat deze centra lisatie en deze beknotting van de vrij heid niet de schuld is van het departe ment, maar een noodzakelijk uitvloeisel van de wet. Maar dat is precies hetzelfde wat ook van anti-revolutionaire zijde steeds is betoogd en waarom met zooveel kracht op een ander systeem werd aange- drongen. De centralisatie wordt sterker. De vrijheid al meer ingeperkt. Tengevolge van de wettelijke bepalin gen. Maar kan dan van den Minister die aan de vrije school zijn liefde heeft ver pand een nadere regeling worden tege moet gezien? Het spijt ons, dat we deze vraag niet toestemmend kunnen beantwoorden. Inplaats van de fouten der wet te er kennen en aan de bezwaren tegemoet te komen toont de Minister zich altijd eeni- germate geprikkeld, wanneer op de in de practijk gebleken bezwaren de aandacht durft vestigen. V Nog grootere belangen. De heer Wihaut, de bekende Soc. De mocratische wethouder van Amsterdam, 6prak dezer dagen over „Een nieuwe vrede." Hierbij werd door hem o.m. het vol gende verklaard: „Van zeer groot gewicht is de hou ding, thans aangenomen door de Duit- scho arbeidersklasse. Haar tijdelijk verzet, waarmee zij feitelijk ook het grooto kapitaal steunt, heteekent niet 'n verzwakking van haar klassebewust- zijn, maar het is een aanwijzing, dat de arbeidersklasse inziet, dat de menscliheid nog grooter belan gen kent dan klassebelangen, cn dat die thans op het spel staan." Een merkwaardige verklaring is dat. Hier wordt toch de socialistische leer op een zeer belangrijk punt losgelaten. Hot klassebelang is niet het voor naamste. Er zijn nog grootere belangen. De heer Wibaut wijst hier op natio nale gedachte die hij de Duitsche arbei ders den doorslag geeft. Wij zouden ook kunnen noemen de geestelijke dingen, die van veel grooter heteekenis zijn, dan het klasse- belang. STADSNIEUWS „Patrimonium"'. In de groote, met palmen versierde zaal van het gebouw „Prediker", herdacht gis teravond de af deeling Leiden van het Ne- derlandsch Werkliedenverbond „Patrimoni um" op feestelijke wijze haar 40-jarig be staan. De voorzitter, de heer N. de Graaf, .opende met hot laten zingiem van Ps. 68: 16 en, 17, heb lezen vanPs. 150; 110 en gebed. Nadat nog staande het „Wilhelmus" was gezongen, sprak de voorzitter een kort openingswoord. Spr. wees dan op het ideaal dat steeds werd nagejaagd door de voortrekkers van Patrimonium, die in tegenstelling met de mannen van het socialisme, het vaderlijk, erfdeel we nachten te verdedigen, ook al zouden zij er voor hebben moeten sterren. In het bijzonder riep spr. een hartelijk welkom toe aan de heeren Blommen- d a a 1 en B u r g e r, van welke de laat ste een der drie mannen is, die de afdee- ling in 1883 hebben opgericht. Spr. was zeker de tolk der aanwezigen toen hij zijn leedwezen er over uitsprak dat de andere nog in leven zijnde oprich ter, de heer H.C. de Jong, door onge steldheid was verhinderd om tegenwoordig te zijn. Ook de afgevaardigden en niet het minst heb muziekgezelschap „Bobette", mot zijn directeur, den beer G. de Wolf, boette spr. hartelijk welkom, den wensch er bij uitsprekende, dat deze avond eien grond slag mocht blijken te zijn voor een nieuwe verjongde actie. Vervolgens werd overgegaan tot heb rijk voorziene programma, waarbij, we mogen het gerust zeggen, „Bobette" het leeuwen aandeel bad, gelijk dit van een feestver- gadering mag worden verwacht. De heer de Jong was verhinderd om aan zijn voornemen, om een herinneringswoord te spreken* uitvoering te geven, maar toch is dit der vergadering niet ontgaan, want door zijn oude liefde voor Patrimonium gedreven, wist hij zelfs op het ziekbed nog dit herinneringswoord op schrift te stel len. Met de voorlezing daarvan belastte zich zijn zoon, de heer H. O. d e J o n g, hetgeen hem den dank der vergadering bezorgde. Zooals gezegd, was het programma rijk voorzien en zoo niet ovor, dan toch zwaar beladen. Door verschillende sprekers werd over verschil Lende op het jubileum betrekking hebbende onderwerpen het woord gevoerd, o.a. door den heer Burger, die iets omtrent zijn persoonlijke ervaringen uit den oprich- tingstijd mededeelde, zooals de vergade ring in de zaal Noordeinde, waar de heer Klaas Kater uit Amsterdam het woord voerde en voor een flink gehoor met vuur de Chr. Sociale beginselen verdedigde. De heer R. Zuidema, die reeds meer malen voor verschillende afdeelingien van Patrimonium optrad, was mede aanwezig en hield een kernachtige toespraak, waarin lxij wees op den grooten invloed van Pa- trimonium's optreden, en in herinnering bracht hoe tal van sociale wenscben door Patrimonium bepleit, zijn verwezenlijkt. Een daverend applaus brak los toen spr. in dit verband de nagedachtenis van Ds. Talma huldigde. Krachtig wekte spr. op, de oude banier te blijven omklemmen, niet in het aanhef fen van negatieve leuzen, maar in positief optreden kracht te zoeken en er toe mee te werken, dat ook op sociaal terrein weer gevraagd wordt, naar Gods Woord en Wet. Het krachtig applaus, dat hierop volgde, bewees wel dat dit woord aller instemming had en dat het oude vuur nog niet was uitgebluscht. Namens den Bpnd, de gewestelijke af- deeling Zuid-Holland en de afdoeling Hil- legom, werd het woord gevoerd door den heer J. O. Vermeer, die eveneens in krachtige bewoordingen opwekte tot ver nieuwde actie. Onder de afgevaardigden, die in den loop van den avond do „feestvierende ver eeniging" toespraken, waren o.m. ofgevaar- digden van dc afdeelingen Sassenheim en Leiderdorp, van de Chr. Middenstandsver- eeniging te Leiden, van den Chr. Besturen bond, van de Jongel.-vereenigiDgen op G. G. „Obadja" cn Dr. Bavinck, en van de Chr. J. V. „Prediker"^ allen te dezer plaatse. Dank zij den bewondenenswaardigen ijver van de feestcommissie was alles uit stekend geregeld en onder bet genot van „versterkende middelen" en van een gezel- ligen kout word de avond doorgebracht ter wijl eten vernuftig samengestelde voor dracht over de Leidache gemeente en Patri monium-huishouding een waardig slot vormde. De voorzitter der feestcommissie, de heer H. C. de Jong sprak aan het einde der vergadering den wensch uit dat het een der vruchten van deze vergad der ing mocht zijn een betere samenwer king tusschen de verschillende plaatselijke organisaties, die zicli, hetzij neg in theo rie, of in de practijk, op Chr. Soc. gebied bewegen. Een beter slot, zei spr^ zoa voor deze vergader.ng bezwaarlijk worden bedacht. De voorzitter der afd. dankte alle mede werkenden, die zich hadden gegeven om de feestviering goed te doen slagen, niet het minste „Bobette", dat door zijn prestaties had gezorgd voor een gepaste feeststemming. Daarna eindigde spr. met Rusthuis voor ouden van dagen. Men deelt ons mede: „De toebereidselen tot heb in exploitatie nemen van het Tehuis voor Ouden van dagen der Geref. Kerk alhier, zijn in vol len gang. Behalve de benoeming van Mej. A. v. II a z ij k, tob directrice der stichting, en do deze week plaats gehad hebbende her- besteding der verbouwing, is gisteravond in eene gecombineerde vergadering opge richt de Zusterverecmging „Het Rust hui s". Tot deze vereeniging, die zich o.a. ten doel stelt het ingereedheid brengen der linnenkast, de installatie der keuken en voorts in alle zaken, de huishouding betref fende van voorlichting en advies te dienen, zijn een aantal dames toegetreden. In het voorloopig bestuur hebben zitting gen-omen, Mevr. V r o s-V onkenberg, Mevr. Mu 1 der-Hemmes, en Mej. Kou- w enk o ven. Door deze dames is ook het initiatief genomen tot oprichting van bovengenoem de vcreeniging. De vereenging zal geregeld samenwerken, en handelen in overleg met de Rusthuis commissie, doch wordt in haar werkwijze geheel vrijgelaten. Getracht zal worden door het bijeen brengen van gaven en giften waarvoor reeds een plan besproken wordt een flink bedrag bijeen te brengen, om daar mede aan do vervaardiging van de vele benoodigde goederen te kunnen beginnen. De vergadering, die geleid werd door den voorzitter der Rusthuis-commissie, en een zeer geanimeerd karakter had, werd door den heer Hogervorst met dank zegging gesloten." Klokkenspel. Onze stads-beiaardier de heer R. H. Th. van Leeuwen houdt bij het ver steken van hot klokkenspel zooveel moge lijk rekening met de omstandigheden. Daarom zal het carillon van den Stad huistoren vanaf a.s. Maandag 12 uur de verjaardag van Prinses Juliana en in verband met het straks te vieren Te- geeringsjubileum van H. M. de Konin gin, bij heel slag „Koninginnelied" van W. F. G. Nicolai laten hooren. Bij half slag: „Geluckig Vaderlant" uit Valerius' Gedenck-clanck. Volksbond tegen Drankmisbruik. Met betrekking tot de gistermiddag ge opende huisvlijttentoonstelling in het Nutsgebouw, verzoekt men ons nog te melden dat de belangstelling gisteren bui tengewoon groot was. Gisteravond werd het zoo druk dat men elkander in de zaal nauwelijks kon passeeren. Voorzeker een groote voldoening vdor het bestuur en zijn medewerkers. Zaterdag n.m. 4- uur heeft de uitreiking van de prijzen plaats. „Zingt den Heer". Wij achten het een verblijdend ver schijnsel, dat steeds meerdere Chr. Zang verenigingen zich gaan toeleggen op de uitvoering van gewijde muziek. Zoo gaf gisteravond „Zingt den Heer" een uitvoering in het kerkgebouw der Evang. Luth. Gemeente. In alle opzichten kan deze oude beken de vereeniging terug zien op een uitste kend geslaagde wijdingsstonde. Temeer kan hier waardeering uitge sproken worden, waar zoowel de keuze der liederen als het gebouw waarin ge zongen werd, het dirigent en koor niet gemakkelijk maakten. De Lutherschc kerk leent zich uitste kend voor gewijde muziek mits deze goed uitgevoerd wordt. Hieraan heeft het koor in alle opzich ten voldaan. Wij noemen hier „Gij Herder Israel's" van Bortnyanski, waarin vooral de bas partij buitengewoon goed werd gezongen. Bij „Een seraphinsche tonghe" paste het koor zich goed aan bij den geest van dit roerend eenvoudige Kerstlied. Alleen kan de uitspraak nóg meer ver zorgd worden. Jammer was b.v., dat een deel den zan- gers(essen) zong van „één. present" en een ander gedeelte van ,,'n present" De compositie van den dirigent, de heer W. J. Mizée n.l. „O Domino Jesu Christe" was d.e.t. uitstekend, wat uit sprak betreft. De compositie zelf achten we zeer verdienstelijk. Van de a Capella gezongen koren ging diepe wijding uit, en het publiek bleek deze te verstaan. Meestal was de stilte hoorbaar. Onze welgemeende hulde aan den diri gent, die in alle opzichten het koor in zijn macht had. Waarom het laatste nummer „Gods lof in' de natuur" niet a Capella gezongen werd? Meende men te hoog te mikken? De orgelbegeleiding had beter achter wege kunnen blijven, wat de dirigent blijkbaar begreep het tweede gedeelte werd tenminste zonder begeleiding, en heel goed, gezongen. Bescheidenheid valt te loven. Toch kon „Zingt den Heer" met de so liste uitstekend voor den dag komen. De sopraan heeft een glanzend, frisch geluid. Vooral de laatste twee door haar gezongen aria's van Dvorak werden heer lijk weergegeven. De heer R. H. Th. v. Leeuwen begeleidde de zangeres op uitnemende wijze. Ook bij de solonummers waarvan wij vooTal noemen „Giaoonna in D-moll", toonde de organist zich meester op zijn instrument. „Zingt den Heer" heeft de aanwezigen, die in aantal veel grooter hadden behoo- ren te zijn, een rijke avond geschonken. Ds. M. J. Punselie ging bij aanvang en sluiting voor in gebed. Met verlangen zien wo de verdere pros taties van koor en dirigent tegemoet Aanbesteding. Bij de, door de Diaconie der Geref. Kerk te Leiden, gehouden aanbesteding van de verbouwing van perc. Hooigracht No. 38 tot: „Tehuis voor Ouden van Da gen", is als volgt ingeschreven: Mass a: H. van Dalen en Zn. f 9995. Metsel-, beton-, granietwork, Timmerwork, glas-, schilder en be hang werk: J. P. Bekker, Kat wijk aan den Rijn f 6940. Metsel-, beton-, granietwerk en Timmerw.: A. J. de Later f6850; N. de Neef f 5700; J. P. Bekker f 4793. Metsel-, beton en graniet- werk: J. Warnaar f3300; J. P. Bek ker f 2593. Beton en granietwerk: P. Scheele f 598.50. Timmerwerk: H. van Dalen en Zn. f3260; A. van Hoven f2942.78; H. Lan- geveld, Hazerswoude f 2485; A. van Dam, Alphen a./d. Rijn f2484; J. P. Bekker f 2350. Stucadoorwerk: J. Bekooy f1125. Glas-, schilder- en behang- werk: E. Schoneveld, Katwijk aan Zee f 2200. Glas- en schilderwerk: E. Schoneveld f 1825; G. Veerman en W. G. J. Lezwijn f 1654; G. S. Bakhuyzen f 1425; Behangwerk: E. Schoneveld f560; A. de Graaff f465. Smidswerk: Ph. Mooten f 140. Waar niet vermeld is de woonplaats der inschrijvers te Leiden. (Daar de gisteren onder „Aanbestedin gen" vermelde opgaaf niet geheel volle dig was plaatsen wij hier den volledigen door den bouwkundige, do heer Gijsman verstrekten uitslag.) Posterijen. Met ingang van 1 Mei a.s. worden in verband met de in gebruikstelling van postwissel-s tempelmachines voor het b i n- nenlandscb verkeer, nieuw model post wisselformulieren uitgegeven, Dezo formu lieren bestaan uit drie deelen, nJ. het lichaam, dat bij dè uitbtaling door den postdienst wordt ingehouden, een rechter- strook, strekkende den afzender tot bewijs van storting en een linkerstrook, welke door den geadresseerde kan worden gehou den. Buiten de dienstaanwijzingen behooren. alle gegevens voor de postwissel daarop door den afzender te wprden gesteld, des- gowenscht kan daarbij de hulp van den postambtenaar worden ingeroepen. Gedurende Mei en Juni a.s. kunnen nog voorradigo postwisselformulieren en verze- rings-postwissels, oud model, zonder kos ten aan de kantoren tegen nieuwe worden ingeruild. De nieuw model postwissels zijn ten postkantoro alhier vanaf a.s. Zaterdag ver krijgbaar. De heer CL J. Coster alhier slaagde te 's-Gravenhage voor het examen voor onderwijzer. Met de opgravingen op den Burcht vanwege de Nederlandsche Anthropologic sche Vereeniging, die men onder leiding van dr. Holwerda zal houden teneinde te onderzoeken, of Leiden inderdaad het Lugdunum Batavorum der Romeinen is, zal Maandag a.s. een begin woTden gen maakt. Zooals Teeds gemeld, beeft do gemeente* raad van Leiden hiervoor f300 bijgedrag gen. De heer D. Smink, directeur va*, de Christelijke Zangvereeniging „Con Amore" alhier, is benoemd tot waarne* mend dirigent van de Koninklijke Zang* vereenieio" w '."n-" Tv.n TTn-m aiNHEEiLA Wb Nederlandsche' Middernachizending- vereeniging. Woensdag 25 April had te Delft do Provinciale jaarvergadering plaats van de afdeeling Zuid-Holland van bovenge* noemde vereeniging. Aanwezig waren afgevaardigden uit verschillende .'feden cn dorpen, terwijl de heer Velthuysen, secretaris van het Hoofdbestuur op de vergadering mede toe genwoordig was. De vergadering werd gepresideerd door Dr. J. J. Woldendorp, Ned. Herv. predic kant te Warmond. De bedoeling van dezo vergadering was de onderlinge band te versterken cn middelen te beramen om in verschillendo deelen van de Provincie bij de steeds toenemendo verwildering der zeden een krachtige actie te ontwikkelen in do Middernachtzending. Verschillende misstanden werden be sproken zooals die voorkomen in de ste* den en dorpen. Hierover ontspon zicli een levendige en aangename discussie. Algemeen was men van gevoelen dat krachtig moest worden getuigd tegen do steeds toenemende schaamteloosheid op allerlei gebied. Ds. Hagen te Delft wees er op dat de tijd rijp is, om naast do oude, ook nieuwe banen te betreen en wil een breeder actie ter bewerking van bet volksgeweten. Het Bestuur zegde den verschillenden sprekers toe' op de a.s. vergadering do door den correspondenten aangegeven lij non in studie te nemen. Hierna kreeg do heer Velthuysen de ge legenheid mededeelingen te doen uit zijn practischcn arbeid, die ons een blik dood slaan in het moeilijke en belangrijke werk in de eerste jaren. Met eon woord van harteGjken dank sloot de voorzitter deze belangrijke mid dagvergadering. Des avonds had oen openbare samen* komst plaats in de groote tuinzaal van het Gebouw voor Christelijke Belangen, al waar de heeren Dr. Woldendorp, Velt* huysen en Ds. Hagen het woord voerdon. Gewezen werd hier op de groote schuld van f 19.000.die de vereeniging drukt, en aangespoord werd allo krachten in t9 spannen om deze schuld te helpen dok* ken. Met voldoening mag op dezen dag worden teruggezien. De politieke oercraad. Op verzoek van het Genootschap voot Zedelijke Volkspolitiek aan de grootore politieke partijen, om mede te werken tot de vorming van een politieken Eereraad, hebben thans, naar „Het Gemeen© Bost"

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1923 | | pagina 1