HOUTWAREN
Dagblad voor Leiden en
Omstreken
BINNENLAND.
ABONNEMENTSPRIJS
IN LEIDEN EN BUITEN LEIDEN ;i
WAAR AGENTEN GEVESTIGD ZIJN
PER KWARTAAL ,,,,13.50
PER WEEK 10.1#
FRANCO PER POST PEE KWARTAAL f 2I00
3de JAARGANG. - ZATERDAG 16 DECEMBER
Bureau: Hooigracht 35 - Leiden - Tel. Int. 1278 -
1922 - No. 822
Postrekening 58936
Dit nummer bestaat uit twee bladen
Imperium in imperio.
Dat staat hijster geleerd, zoo'n op
schrift, en daarom beginnen we met in
herinnering to brengen dat het is ontleend
nan het „bekende" werk van Groen van
krinsterer „Ongeloof en Revolutie".
In dit werk wordt o.m. aangetoond, dat de
Revolutie niet werd veroorzaakt door de
verkeerdheid van het staatsrecht en dat
onjuist is dat de verwarring in den Staat
een gevolg zou zijn van de zelfstandigheid
aan de doelen en onderdeel en toegekend.
Betoogd werd, dat aan den regel „geen
imperium in imperio?, (geen rijk in het
rijk) te weinig aandacht wae geschon
ken, en dat mee daaruit het uitbreken van
de revolutie te verklaren viel.
Daartegen kwam Groen in verzot.
„Het geen imperium ic impe
rio, zegt hij, is „een nuttige waarschu
wing, indien zij beleekent dat in een wel
geordend- Rijk of Gepieenebest, niemand
Volkomen afhankelijkheid bezit.
Elk ingezetene is onderdaan; alleen
of met anderen veroenigd, is hij, in al
wat tot de kennisneming van ihefe staats
gezag behoort, eenigermato aan de over
heid ondergeschikt."
„Maar zoo gaat Groen voort de
nuttige waarschuwing wordt valse he en
gevaarlijke machtspreuk wanneer zij voor
ondergeschiktheid lijdelijkheid verlangt,
zelfstandigheid ■met onafhankelijkheid ver
wart, elke vrije working voor wederspan-
nigheid houdt; al wat zich op het staats-
gebied bevindt aan de willekenr van don
Staat onderwerpt; zelfbestuur der indi
viduen en corporation, niet in de afwijkin
gen maar in het wezen bestrijdt, en al
dus onder den schijn eenor betamelijke
handhaving van het gezag, naar vernio-
tiging van echte vrijheden leidt."
m
Tegen die vernietiging van volksvrij-
hoden voert Groen van Prineterer het
pleit a7s hij verder zegt:
„Niet aJzoo is de leer en de practijk
der Vaderen geweest.
Ieder hoofd van een gozin, iedere cor
poratie, iedere 6tam, was, in dén omvang
der eigenaardige bevoegdheid, gerechtigd
over persoon en eigendom te beschikken,
aan onderhoorigen de wet te stellen,
eigen zaken te regelen naar goedvinden;
een imperium te doen gelden, hierin
alleen van het ©ouverein gezag verschil
lend, dat er onafhankelijkheid aan ont
breekt, kenmerk der Souvereiniteit.
De algemeene welvaart werd onafschei
delijk gerekend van de vrije ontwikkeling
der Stenden, dat is der Staten in
den Staat.
De heiligheid van de rechten der Sten
den, word als hoeksteen van het staats
gebouw gewaardeerd, totdat, toon men
omverwerping ten doel had, in den hoek
steen een steen des aanstoots werd ge
zien."
Waarom Wij hierop de aandacht vesti
gen?
Omdat ook in onzen tijd door velen het
geen imperium in imperio met
nadruk op den voorgrond wordt gesteld.
Omdat de hoeksteen van ons staatsge
bouw ook in onze dagen door niet weini
gen als een steen des aanstoots wordt
beschouwd.
De autonomie van gewesten en gemeen
ten en van de verschillende levenskrin
gen, komt almcer in het gedrajig.
Allerlei gemeenten worden naair welge
vallen bijeengeroepen„n hk aoa
vallen bijeengevoegd
Er is ook in regeeringskringen een
streven om alles te normaliseeren en te
nivelleeren; alles naar een maat én model
te knippen.
Alles wordt van bovenaf geregeld.
Met goede bedoelingen, zeer zeker.
Het algemeen belang is het motief,
waarmee alles wordt verdedigd en goed
gepraat.
In het algemeen belang worden de ge
meentebesturen op zij geschoven en af
hankelijk gemaakt van de hoogere bestu
ren.
Maar het is niet waar dat op deze wij
ze het algemeen belang wordt gediend.
Deze opvatting berust op een vergis
sing; is een misvatting.
Het belang van het geheele land wordt
'gediend als de deelen zich zooveel moge
lijk naar eigen aard kunnen ontwikkelen,
en als in alle kringen het verantwoorde
lijkheidsgevoel wordt gekweekt.
Een legkaart hoeft geen innerlijke
Ifcrach't.
De deelen liggen los en dood naast el
kaar.
Maar wanneer de deelen zich ieder op
zijn plaats ontwikkelen dan wordt een ge
zonden groei en een sterk organisme ver
kregen.
Ook voor het maatschappelijk gébled
mag hieraan aandacht worden ge;chon-
Icem - -
Wij vatten de souvereiniteit in
eigen kring niet op in dien zin, als
zrouden de verschillende levenskringen
volkomen souverein zijn en onafhanke
lijk.
Maar wel erkennen we dat ze een eigen
plaats innemen en dat met die eigen
plaats en eigen behoeften moet worden
Ook op dit terrein zijn we zoo langza
merhand al aardig van den goeden weg
Wie rekent er in onze dagen nog met
de gezinnen.
Het algemeen belang eischt dat do kin
deren op schooi worden gevoed en ge
kleed en gebaad en geneeskundig behan
deld.
Maar dat kan alleen ale met de betee-
kenis van de gezinnen en de taak der
■ouders niet wordt gerekend.
En daarom wordt in het algemeen be
lang zeer zeker in dezen hoek
steen gezien een steen des aanstoots, die
moet worden weggeruimd.
Wie rekent er in onze dagen nog met
de vrijheid van de bedrijven en de stan
den.
Van bovenaf wordt alles geregeld en
voorgeschreven.
Do Sociale wetgeving is een goede
zaak, maar wij mogen wel terdege op
passen dat ons maatschappelijk leven
niet vastloopt op de gevaarlijke klippen
van Staatealvermogen.
Er zijn levenskringen die zich histo
risch hebben ontwikkeld.
Wij denken aan den middenstand, die
aan de samenleving belangrijke diensten
heeft bewezen.
Het is ©en der hoeksteenen van ons
Maar onze tijd houdt niet van hoek
steenen en diaarom wordt, alweer met ©en
beroep op het algemeen 'belang, het be
staan van dezen stand in gevaar gebracht
en de middenstand als een steen des aan
stoots weggeworpen.
Laten we voorzichtig zijn.
Want als de hoeksteenon vernield wor
den. en de re volutiesffomien steken op,
dan zal het gebouw van Staat en maat
schappij ineenstorten.
Omdat do f u n d amen t e n ontbre
ken. V
Wij wenschen geen imperium in
imperio, geen rijk in het rijk.
Maar tevens hebben wij er al6 antirevo
lutionairen voor te waken dat aMes aan
do willekeur van den Staat wordt onder
worpen en de vrijheid van de verschillen
de levenskringen wordt ondermijnd.
V Torenbouwers.
11 spreekt ons van torenbou-
„Zij zeiden: Kom aan, laat ons voor
ons eene stad bouwen en eenen toren,
welks opperste in den hemel zij en laat
ons een naam voer ons maken
Sinds dit zondig pogen verstoord werd,
zijn tallooze pogingen gedaan om eenen
toren te bouwen welks opperste in den
hemel zij.
En terecht werd er doior een der liberale
bladen aan herinnerd dat thans op het
Internationaal Vredescongres opnieuw de
torenbouwers aan het werk zijn.
Het ideaal van dien toren is de wereld
vrede.
God heeft men niet noodig en de Vre
devorst eert men niet.
Zelf wil men een toren bouwen.
Maar ook dezen bouw zal mislukken.
Het congres vertoond nu reed© het
beeld van Babyion.
De spraak is verward en de meeningen
botsen.
Straks zullen ongetwijfeld door de
meerderheid klinkende hceoluties worden
aangenomen, en men zal zich verheugen
over den 6chijn.
Maar de toren wordt niet gebouwd.
De wereldvrede zal op deze wijze
zonder God en zonder den Christus
niet komen.
Het bouwwerk stort ineen, reed© voor
het voltooid 'is.
Hopeloos is het pogen van deze toren-
Zou hun niet afgesneden worden al wat'
zij gedacht hebben te maken?
V De stemplicht.
Het moet worden betreurd dat de van
A- R. zijde gedane pogingen om den stem
plicht af te schaffen, niet tot het ge-
wenechte resultaat hebben geleid.
Steeds meer toch blijkt het onhoud
bare eu höt bespottelijke van deze bepa-
ling.
Bijna niemand stoort zich aan dezen
wettelijken plicht.
Duizende kiezers bleven bij de gehou
den Kamerverkiezingen van do stembus
weg, zonder dat zij vervolgd werden.
En de enkelingen die voor den rechter
werden gedaagd, werden zooals deze week
te Leiden, bf vrijgesproken of tot een on
beduidende boete van enkele dubbeltjes
veroordeeld.
En er is zeker niemand die dit be
treurt.
Hot ongerijmde van den stemplicht
wordt door een ieder gevoeld.
N.V. Leidsche Ijzerhandel
Firma J. C. Bernard
VISCHMIIHKT 22-28
voor Huish. Gebruik.
ZIET SPECIALE ETALAGE.
Maar daarom juist is .het noodzakelijk
dat deze dwaze bepaling wordt ingetrok
ken.
De eerbied voor de wet wordt toch op
deze wijze bedenkelijk verzwakt.
Kiesrecht is kiesplieht.
Maar er ia geen enkele reden om dezen
moreelen plicht in een wettelijken plicht
■om te zetten en burgers die voor de pu
blieke zaak niets gevoelen te dwingen
door te stemmen invloed uit te oefenen.
V Vrijheidsbondsche bezuinigers.
Wij hebben ons onlangs kunnen ver
wonderen over het zonderlinge optreden
van den heer Eerdmans in den Leidschen
Raad.
Hij is daarbij echter toch eenigermate
gebleven op de kronkelende lijn van den
Vrijheidsbond.
In de Kamer toch wordt een soortge
lijke „tactiek" gevolgd.
Onder het kopje „wionderlijke bezuini
gers" schrecft de Standaard o.m.:
De heeren Dresselhuys en de zijnen
stemden (Dinsdag) voor, de motie-Ter
Hall, inzake de pensioenen voor de oud
gepensioneerden der marine, een motie,
die bij uitvoering tot zeer dure conse
quenties zoude leiden.
Maar dadelijk daarop stemden dezelfde
heeren, om hun liefde tot bezuiniging te
toonen, tegen het art. der begrooting, dat
het tracfement- van den Minister aangeeft
De heeren volgden hierin de leiding van
den Plattelandsman.
Het is ook een politieke wijsheid dien
„leider" waardig".
In den Leidschen Raad ontbrak een
Braat.
Maar hier vormde de Communist, Dr.
Knuttel het gezelschap van den Vrijheids-
■bondschen
STADSNIEUWS.
Java-Zending.
Wie mocht denken, dat, na al
de zendingsvrienden in de afgeloopen
maanden hebben gepresteerd „de gang"
wel ietwat zou verminderd zijn, heb
ben gisteravond kunnen constateeren
dat zij zich gelukkig hebben vergist.
Wo bedoelen de Zendings1avond in do
Stadsgehoorzaal, ten bate van do Nederl.
Zendingsvereen-, de Gerof. Zending, en
de Doopsgezinde Zending. Behalve dat
br. Blinde de film's zou toelichten, had
ook het symphonie-orkest „Per Aspera
ad Astra", Dir. de heer J. N'oordanus, zijn
medewerking toegezegd, fs
Na een goed gespeeld stukje van dit
orkest opende Dr. J. Riemen© de vergade
ring met -gebed. Hot openingswoord zou
echter kort zijn, want, zei epr., we zijn
in de eerste plaats gekomen om {e zien en
niet om te kooren.
Met den wenech, dat in ons leven ook
de vruchten van het Evangelie mogen ge
zien wioiden, eindigde spr. en gaf het
woord aan br. Blinde, om de iflm's toe te
lichten. We hebben aan de kade van
Tandjong Priok gestaan, en de boot zien
aankomen, de passagiers aan wal zien
gaan, de goederen door de vlugge Ja-
vaaiusche bedienden van de trap zien drar
gen, en de mail zien uitladen. Ook het le
ven der Europeanen in Indid hebben we
gezien. Per trein en per auto zijn we naar
Bandoeng gegaan, en hebben ons verwon
derd over de prachtige breede wegen en
over de majestueuze zacht wuivende
waalerpalmen waartusschen het Indische
zonnetje zijn goudglanzen sprenkelt op
de kleurige kleeding der Javanen, Soen-
daneezen én Arabieren die we op onzen
weg tegenkwamen. We hebben het berg
meer gezien met al zijn pracht, en hebbeft
do jongens in de bergstroom zien baden.
Het Godsdienstig leven bleef ook niet
buiten beschouwing. We hebben de drukte
gezien die .Yrijdagsmiddags o-m en bij de
moskee heerscht, in verband met het ge
zamenlijk gebed, wat dan wordt, gedaan,
want de Mohammedanen bobben geen
Zondag.
Na de pauze kwamen eenige kijkjes uit
het eigenlijke Zendingswerk op het doek,
zooals eenige meisjesscholen ez. Wat bij
zonder de aandacht trok was de Medische
Zending.
Het was reeds laat geworden, toen Dr.
Riemens degenen die aan het welslagen
van dezen avond hadden medegewerkt,
daarvoor dankte. In de eerste plaats be
trof dit den heer Blinde, die in warme be
woordingen de zending aanbeval, om haar
niet alleen geldelijk te steunen, maar
ADVERTENTIE-PRIJS
DES ZATERDAGS f0.30
PER GEWONE REGEL tO.22*
KLEINE ADVERTENTIES van hoogstens
30 woorden 50 cent; Zaterdags 75 cent
bij voornitbetaling.
INGEZONDEN RECLAME iF.p
ook '0<m haar een plaats in het hart te ge
ven. „Per Aspera ad Astra" heeft zich
flink geweerd, en uitstekend gezorgd voor
de noodige afwisseling.
Vooral de Rotterdamsche ZendingG-
vereeniging werd dank gebracht voor
haar dappere houding, waar zij het had
gewaagd om dezen avond op touw te zet
ten. Wel hadden er meer stoelen bezet
kunnen zijn, maar als de aanwezigen zich
zendingsvrienden zullen béloomen, ie de
moeite van dezen avond rijkelijk beloond.
Hierna eindigde spr. met
Statenverkiezing.
Naar het bestuur van de A. R. Kies
kringcentrale ons meldt is de groslijst
voor de a.s. Statenverkiezing thans als
volgt vastgesteld:
W. Warnaar, Sassenheim; W. Pera,
Leidon; J. Schouten, Rotterdam; R.
Ouwehand, Katwijk aan Zee; H. de Wil
de, Den Haag; Mr. V. H. Rutgers, Den
Haag; R. Veldhuyzen van Zanten, Hille-
gom; H. v. Zonneveld, Sassenheim; K.
Brants, Leiden; S. Schoneveld, Rijnsburg;
J. S. Segers, Lisse; G. Tromp, Lisse; Mr.
G. v. Baren, Delft; R. Zuidema, Leiden;
Mr. Dr. H. W. Hovy, Loosduinen; J. M.
v. Kempen, Voorschoten; De. G. H. Bee
kenkamp, Leiden; C. de Graaf, Oegst-
geest; T. S. Goslinga, Leiden; F. Eiker
bout, Leiden.
Gemcentepersoneel.
Door de afd. Leiden van den Neder-
landschen Bond van Werklieden in Over
heidsdienst is de volgende motie aange
nomen:
De afdeeling Leiden van den Nederl.
Bond van Werklieden in Overheidsdienst;
bijeen in haar vergadering op 15 De
cember 1922 in Het Voksgebouw;
kennis genomen hebbende van de voor
genomen verslechteringen voor het ge*
meente-personeel in. den vorm van bijdra
gen voor pensioen-premie;
constateert dat door Burg. en Wethou
ders niet voldoende is weergegeven het
advies van do algemeene Ambtenaren- en
Werlcliedencommissie, daar deze commis-
sio alle voorstellen van B. en W. heeft
afgewezen, op grond dat doipr B. en W.
niet voldoende is aangetoond, dat bedoel
de verslechteringen noodzakelijk zijn;
gelet op het feit, dat de wet haar Set
stakingsrecht heeft ontnomen;
protesteert hef lig tegen gemelde ver
slechtering, waardoor het weekarikomen
wordt verminderd;
draagt haar bestuur iop dit protest in
al haar scherpte den Raad ter kennis to
'brengen
verzoekt den Gemeenteraad dringend
het voorstel van Burgemeester en Wet
houders te verwerpen.
Dootlclijk ongeluk-
Gisteravond had op een der booten van
de Mij. „Volharding" een vreeselijk on
geluk plaats. Terwijl de boot de Kaag
passeerde, zou de 22-jarige machinist J.
W. Prins in de machinekamer afdalen,
toen hij daarbij uitgleed en mot hoofd en
lichaam tusschen het vliesrwiel terecht
kwam, waardoor de dood bijna onmidde
llijk intrad. De kapitein bemerkte door
het stilstaan van de machine dat er iets
•niét in orde was. Bij de plaats van het
ongeval gekomen' kon hij er na. herhaalde
pogingen niet in slagen het lichaam te
•bevrijden .De boot moest dus_ op Sleep
touw worden genomen naar Leiden. Daar
aangekomen waarschuwde men de re
cherche, die er na veel moeite in slaagde
'het lichaam te verwijderen waarop
dit. naar het Acad. Ziekenhuis word over
gebracht.
In het perceel Haarlemmerstraat
No. 55 waar voorheen de fa- J. v. Weer-
lee was gevestigd, opent de heer L. v a n
Geel en een zaak in gramafoous enz.
Het interieur, dat gedeeltelijk vernieuwd
en geheel bijgowerkt is, leent zich mi. uit
stekend voer deze branche. Ook hier tref
fen we stofvrije toonkasten aan, waar de
platen kunnen werden uitgestald, alsmede
de verschillendelonderdeelen, waarin de
fa. ©en ruime' keuzo voorhanden heeft.
Naast de eigonlijke winkel is een toonzaal
ingericht waar men op z'n gemak zitten
de kan luisteren naar de schoone klanken
die het instrument aan de plaat woöt te
ontlokken. In de otal.age's van winkel en
toonkamer, waarin een flink aantal in
strumenten een plaats vinden, lcomt te
vens uit, dat de endernemer een vriend
is van veel licht.
Het is te verwachten, dat hij, die vo.ot
de a.s. Kerstdagen nog eens een extra
„plaat" in huis wil hebben, op zijn weg
■over de Haaremmerstraat ook ©ven blijft
staan bij de etalage van No. 55, en mis
schien
Hedenmorgen ongeveer 9 uur werd
de brandweer gewaarschuwd voor ©en
brand in het bovenhuis van perceel Nieu
we Rijn 23, bewoond door de Wed. R.
Deze brand was ontstaan doordat de
aldaar inwonende student E. B. v. d. M.
'n gaskacheltje had aangestoken, waarna
de vlam vermoedelijk in de gasslang is
geslagen, juist op het '©ogenblik dat nie
mand in do kamer aanwezig was. Door
politieagenten is het vuur met emmers
water gedoofd, waarna bleek dat de scha
de zich beperkte tot. een gedeelte van het
behangsel en van het dak. Ook de vaö-
Aan het Zoeklicht.
Leiden 16 December '22.
Het volgend jaar jubileert de Konin
gin.
Het plan is gerezen aan H. M. een al
bum aan te bieden mot foto's van aile Gen
meenteraden.
Dat is een kwaad ding voor de S. D*
A. P.
- Van het vieren van jubilea is men niet
afkeerig en van plaatjes houdt men ook
wel.
Maar om nu gefotografeerd te worden
met de heeren en dames van de bour
geoisie, met het speciale doel die foüTs
aan H. M. de Koningin aan te bicden,
daar schrikt men voor terug.
De Vereen, van Soc. Dem. Raadsleden
in "Noord-Holland heeft dan ook a] beslo
ten niet mee te doen en 't zou mo niet
verwonderen of straks volgt een officieel
verbod.
Ik kan me dat zoo goed begrijpen.
Men moet z'n stand ophouden tegen
over een deel vap de kiezers, die 't al erg
genoeg vinden als mannen als Troelstra
en Kleerekooper, net al6 andere hoog-
waardigheidsbekleeders in hofrütuiven
naar het Hof rijden.
Maar bovendien, H. M. mocht eens
gaan zoeken naar de proletarcn onder de
Raadsleden.
En dan zou ze onwillekeurig uit
roepen: Ik zie niets dan vorsten.
Want in eenvoud moeten vele so
cialistische dames en heeren die z-g. bet
proletariaat vertegenwoordigen, het te
genover de Koningin afleggen.
OBSERVATOR.
torbrandspuit was ter plaatse, maar be
hoefde geen dienst te doen.
Op de veemarkt is gisteren een koe
onbeheerd achtergebleven on door de po
litie geschut bij de fa. Dieben. Inlichtin
gen te verkrijgen bij gen rommis?:ris var
politie.
Gistermiddag omstreeks 4 uur ic
braad ontstaan in perceel Brorkhorst-
etraat 17a bewoond door A. D.
De oorzaak was, dat. op korten afstand
van de brandende kachel eenige luiers op
een stoel hingen te drogen, tevens in de
onmiddelijke nabijheid van de wies. De
moeder, die brandlucht gewaar werd en
ontdekte wat er gebeurde, nam he1 kird
en ging de straat op. Twee onbekend ge
bleven voorbijgangers hebben het vuur
gedoofd door de brandende luiers in een
deken te wikkelen. Ook do brandweer en
de commandant, waren ter ■oT"iW
Naar de Leidsche Kerkbo.L meldt,
bracht de j.l. Zondag gehouden Kerstcol-
ledtc hot niet. geringe bedrag op. van on
geveer f 450. Deze collecte bedroeg het
vorige jaar f 280.
Een gelukkige stijging dus, in dezen
tijd van malaise.
Mej. M. S. Wiener, die als no. 4
voorkwam op dc lijst van candidaten van
de afdeeling Leiden van de Democrat'scho
Partij, heeft beripht, dat zii ditmaal een
candidal uur niet. kan aanvaarden,
Broodbakkerijen.
De Minister van Arbeid heeft vergund,
dat in broodbakkerij-en in alle gemeenten
des rijks:
1. door hoofden of bestuurders en door
bakkersgezellen op Zaterdag 23 en Zater
dag 30 December 1922 telkens tusschen
middernacht en 6 uur des voormiddag#
bakkersarbeid wordt verricht en boven
dien voor zoover betreft broddbaklce-
ijen, aan welke een vergunning, als be
doeld in art. 37, eerste lid, der Arbeids
wet 1919, is verleend op Vrijdag 22 en
Vrijdag 29 December 1922, telkens vau 8
uur des namiddags af arbeid wordt ver
richt, bestaande in het gereedmaken van
deeg en ovens
2. door hoofden of bestuurders en door
bakkersgezellen op Dinsdag 26 December
192Q en Dinsdag 2 Januari 1923, telken#
tusaohen 4 en G uur des voormiddago
of wanneer ingevolge het bepaalde bij art.
35, tweede lid, onder o en f, der Arbeids
wet 1919, om 5 uur des voormiddags met
dien bakkorsarbeid mag worden aangevan
gen, tu&schen 3 en 5 uur des voormiddag*
btikkersarbeid wofrdt. verricht en boven,
dien voor zoover betreft broodbakke-
rijen, aan welke oen vergunning, als be-
doeld in ariikel 37, eerste lid, der Arbeidv
wet 1919 is verleend op die dagen tel
kens gedurende twee uren vóór het tijd
stip, waarop alsdan de bakkersarbeid mag
aanvangen, arbeid, bestaande in het ge-
reed maken van deeg en ovens, wordt vee-
richt
3. de werktijd van bakkersgezellen op
Zaterdag 23 en Zaterdag 30 Derwnber
1922, alsmede op Dinsdag 2 Januari 1922,
telkens met ten hoogste twee uren woedt
verlengd, mot dien verst-andc, dat in de
wéken, waarin die .dagen vallen, niet lan
ger dan vijftig uren arbeid wordt ver
richt.