Dagblad voor Leiden en Omstreken. X abonnementsprijs IN LEIDEN EN BUITEN LEIDEN WAAR AGENTEN GEVESTIGD ZIJN PER KWARTAAL i «8-s0 PER WEEK «0.19 FRANCO PER POST PER KWARTAAL 12.90 3de JAARGANG. - ZATERDAG 23 SEPTEMBER 1922 No. 751 Bureau: Hooigracht 35 - Leiden - Tel. Int. 1278 - Postrekening 58936 f i üïsi i IL.-. PEK GEWONE REGEL -'2è DES ZATERDAGS f 0.30 INGEZONDEN RECLAMES P' ilEB KLEINE ADVERTENTIES van hoogstens 30 woorden 50 cent; Zaterdags 75 cent bij voornitbetaling. :-t Dit nummer bestaat uit twee bladen Wij en het Kabinet. Nu het nieuwe wil mm het gewij zigde Kabinet voor de Volksvertegen woordiging is verschenen en in de Ope- ningèrede zijn werkprogram voor de naaste toekomst heeft blootgelegd, is er zeker alle reden om het eens van nader bij te bezien. Wij epreken daarbij niet over de per sonen. Het zijn voer het meerendeel bekende mannen in de politiek doorkneed of in elk geval in de zaken waarvoor zij meer in 't bijaonder verantwoordelijk zijn, vol komen thuis. •Het Kabinet draagt niet zooals dat b.v. in 1901 het. geval wae, een anti-revolutio nair stempel. Van de negen Ministers behooren er slechts twee tot de Anti-revolutionaire partij, de tic eren Heemskerk en van Dijk, die bovendien nog weinig politieke depar tementen beboeren. Justitie blijft gewoonlijk ietwat op den achtergrond en slechts in bepaalde ge vallen treedt Oorlog meer in 't bijzonder op den voorgrond. De leiding gaat van deze departementen niet uit. Onze mannen staan in dit Kabinet een weinig in de schaduw. Het spreekt wel vanzelf dat dit voor ons geen reden kan zijn om het vernieuwde Ministerie minder welwillend tegemoet te treden. Onze strijd gaat niet en is nooit gegaan om het verkrijgen van de macht. Wij wenschen zooveel mogelijk den in vloed van onze begin se Ion te ver sterken, maar ons streven is niet om plaatsen op den eersten rang te bezetten. Dit kan in het belang van onze begin selen soms noodig zijn, maar dan is h'et middel geen d o e 1. Inzoöverre ie het verklaarbaar, dat ve len in onze kringen niet ongaarne zouden hebben gezien, dat de portefeuille van On derwijs 'aan een van onze mannen was toevertrouwd. Er was dan een waarborg temeer ge weest, dat eindelijk het schoolvraagstuk in onzen geest zou worden opgelost, maar die wensch vond n i o t haar oorsprong in het streven om. toch maar zooveel raoige- lijk van onze voormannen, achter de groe ne tafel te zien plaats nemen. Bovendien, 'het ontbreekt ons niet ge heel aan zelfkennis. Wij zijn er ons terdege van bewust dat nog geen 16 pet. vain de kiezers op de anti-revolutionaire candidaton heeft ge stemd, en dat tegenover de 32 R. K. le den van de Tweede Kamer en de 11 Chris tel ijk-Hisfiorischem, slechts 16 Antirevo lutionair^ leden staan. Dit behoeft ons niet kleinmoedig te maken, want zelfs in het parlement beslist niet altijd het getal, maar het kan er ons toch van terughouden om een toon aan te slaan, alsof wij de lakens hebben uit te deelen. Wij vormen als partij een kleine min derheid. Onder die omstandigheden kunnen we twee dingen doen. Wij kunnen t e r z ij d e van den weg gaan staan om naar hartelust te c r i t i- eeeren, maar we kunnen ook met an deren samenwerken in 's lands belang en tevens trachten althans een deel van onze wenschen bevredigd te krijgen. Het vorig jaar was er in onze kringen een vrij sterke strooming om nu maar eens kradkt te zoeken in „isolement" en niet me>er in een coalitie-kabinet zitting te nemen. Die stemming was verklaarbaar. „W ij hadden, zooals in heb concept program van actie gezegd werd, oms uit gesproken tegen vrouwenkiesrecht; het kabinet nam er een zeer welwillende hou ding tegenover aan. W ij waren tegen leerplicht; het kabinet stelde een uitbreiding van dien plicht vloer. Met onze conceptie van de v r ij e school is weinig rekening gehouden; en hoezeer ook wij dankbaar zijn, dat eindelijk ree ht_ gedaan is tegenover het bijzonder onderwijs, de vrije school heeft aan vrij heid ingeboet." De punten hier genoemd zonden zeker voiot uitbreiding vatbaar zijn en het is dan ook verklaarbaar, dat er voor ver nieuwde samenwerking weinig was. Doze medaille 'heeft echter ook een keer zijde. Indien de omstandigheden er toe leiden, dat zij bij de vorming van een Kabinet betrokken wordt, mag geen enkele ern stige partij zich in beginsel aan de mede-verantwoordelijkheid onfctrekken Die omstandigheden waren na de laat ste verkiezingen zeker aanwezig. De groote meerderheid van ons volk had zich uitgesproken voor een rechts Ka binet. Men wensch te noch de leiding aan Soc. Democraten, nóch aan de vrijzinnige partijen of de belangengroepen. Alles wees naar rechte. Daarbij kwam, dat als de A. R. partij zich onttrok, de Chr. Hist. Unie zich even eens zou onttrekken. Er zou dan geen andere uitweg moge lijk zijn geweest dan dat op een Kabinet steunende op de S. D. A. P. en R. K. Staatspartij werd aangestuurd, wat noch in het belang van ons land, noch in 'het belang van onze beginselen zou zijn. Inzooverre was voor-de samenwerking van de drie rechtsche partijen voor de vorming van een Kabinet dus alles te Niemand, die het gezien den uitslag der verkiezingen dan ook anders verwachtte. Bij de vaststelling van het program van actie werd echter duidelijk uitgespro ken., dat van een samenwerking zonder meer geen sprake kon zijn. Aan twee voorwaarden zou in elk ge val voldaan moeten worden. Y o o r besloten werd samen in zee te gaan moest de "zekerheid bestaan, dat de uitrusting van het scheepke in orde zou zijn. Men mocht er niet in geslaagd zijn al les aan boord te krijgen wat men gaar ne onder de lading opgenomen had ge zien, wat aan boord kwam, moest met aller instemming worden ingeladeen. Als eisch voor samenwerking werd dan ook gesteld, in de eerste plaats dat het werkprogram van het Kabinet der volgen de vierjarige periode zich in ruime mate zou aansluiten bij ons Program van Be ginselen en het Program van Actie en in de tweede plaats, dat omtrent de uitwer king van dit werkprogram te voren vol ledige overeenstemming tu-ssdhen het Ka binet en de partijen in de Kamer verkre gen zij. De vraag is thans in hoeverre aan deze eischen is voldaan en. hoe wij dus staan ten opzichte van het nieuwgevormde Ka binet. Wij hebben in de Openingsrede het eer ste. werkprogram van dit Kabinet en door dit'program te toetsen aan de onzerzijds uitgestippelde lijnen zullen we kunnen na gaan of we het met meer of minder geest drift kunnen steunen. Dat we het kunnen steunen, is ontwij felbaar. De gewenschte enderhandelingen hebben plaats gehad en al zijn die onderhandelin gen niet gepublioeerd, het feit dat onze voormannen op grond van die onderhan delingen tot samenwerking besloten is ons een waarborg, dat de uitrusting van het sdheepke althans in zooverre in orde is, dat we met dit Kabinet niet op het ver keerde spoior zullen komen. Toch is nadere toelichting gewenscht. Wij willen daarom allereerst de Regee- ringsplannen voorzoover die in de Ope ningsrede openbaar zijn gewerden verge lijken met ons Program van Actie en dan de zaak omkeeren en dat Program stellen naast het door de Regeering voior- werkprogram. V Patrimonium. Van een opgewekt leven in de kringen van „Patrimonium" is over 't geheel ge nomen geen sprake. Tal van voorheen bloeiende afdcelingen leiden een kwijnend bestaan en oefenen niet den minsten invloed uit. Ze zouden zonder eenig bezwaar gemist kunnen worden. Gelukkig er zijn ook uitzonderingen op dezen regel. Wij denken hierbij aan Hillegom waar de afdeeling van Patrimonium in de afgeloopen week zulk een krachtig levensteeken gaf. Er is daar liefde en belangstelling en meeleven. Wij vestigen hierop de aandacht, in de hoiop dat wat diaar gebeurde de andere af- deelingen in den omtrek tot nieuwe actie zal prikkelen, en dat overal een stre ven zal openbaar worden om het Vader lijk erfdeel te bewaren. STADSNIEUWS. N.V.vhJ.C. BERNARD VISCHMARKT - K00RNBRUGSTEEG Salamander Kachels. DE kachel der hitte. 9090 Dresdner Kreuzchor. De bekende schrijver Heinrich von Treitschke zegt in een van zijn werken: „Wir Deutschen sind kein künstlerisch veranlagtee Volk". Het staat misschien een tikje pedant als Hollander het oordeel van een Duitscher over zijn eigen volk tegen te spreken, maar toen we gisteravond, diep onder den indruk van de heerlijke muziek, die we in de Pieterskerk géhoord hadden, huis waarts gingen, waagden we het toch schuchterlijk de vraag te stellen: ais een volk, dat Bach en Beethoven onder zijn componisten, Goethe en Schiller onder zijn dichters telt en waar men, wat misschien voor de Duitschers als volk nog'het meest, zegt, zingon kan, zooals het Kreuzchor dat doet, niet artistiek ie aangelegd, welk volk ie het dan wel? Hoe zou Treitschke dan wel Hollanders vonniesen, die onder voortreffelijk orgel spel, waarmee een Duitscher ais 't ware hulde brengt aan een Hollandsöh compo nist, Sweelinck, op de zerken met vrij onzachten etap marcheeren of in dö bank opstaan om een kennisje te wenken dat er neg plaats is of wel zeker klein lid in beweging stellen, nochtans niet om daarmee groote dingen te roemen? Wee ons! Het Kreuzchor heeft gisteravond zijn loiigeveer drieduizend hoorders weer in verrukking gebracht. Wat moet men in dit koor het meest roemen, zijn kristalhelderen toon, zijn zelfbeheersching, zijn prachtige crescendo's zijn onnavolgbare moren-do's? Welk lied is het mooist gezongen, Bach's aangrij pend „Kommf Jusu, komm", waarin de blinde zanger zijn verlangen, naar maar ook verzekerdheid van een heter vader land uitjubelt, of het om zijn actualiteit zoo ontroerend „Das hungernde Kind", of Max Brudh's „Es fiel ein Tau"? We weten het "niet. Hier ie geen sprake van mooi en lee- lijlc, hoogstens van schoon en schooner. Zulke muziek, op zoo'n Volmaakte wijze uitgevoerd, beoordeelt men niet, men on dergaat ze. Vaak scheen die ontzaglijke schare menschen den adem in te houden wijl de minste stiltestoring eigen en andrer ont roering zou gebroken hebben. Helaas was onder het orgelspel van Bomhard Pfannst-iehl de stilte niet altijd zoo onberispelijk. En toch was ook déze kunstenaar de aandacht van zijn hoiorders, benevens een beter, orgel overwaard. De Toccata in D van den Antwerpenaar Joseph Jacques Callaerts is een frisch nummer dat oop opgewekt werd gespeeld. Na het zingen van Gusta-v Malhler's ont roerend lied „Das hungernde Kind" deelde een der comitéleden, Dr. Riemens, mee, dat aan den uitgang een collecte voor het Kreuzchor gehouden zou woTden. Door de droeve omstandigheden in Duitsehland wordt het koor n.l. in zijn bestaan bedreigd, waaTom de spreker met vrijmoedigheid een beroep deed op de mildheid van zijn hoorders. Onze indruk was, dat er flink werd ge geven. Van een dankbaar publiek was ook niet andere "te verwachten. Blijkens een in dit nummer voorko mende advertentie verschijnt de officieele feestwijzer der a.6. 3-Octoberviering, Dinsdagmorgen te 9 uur. Zij zal verkrijgbaar zijn bij de firma Eduard IJdo Hoogl. Kerkgracht, die ook dit jaar weer voor een keurige uitvoering zorg droeg. Men wacht© niet te lang met koopen. Huldiging Dr. Schokking. Ter gelegenheid van het 25-jarig 'huwe lijksfeest van den voorzitter der Chr.-His- torische Unie en lid der Tweede Kamer, mr. Schokking, heeft zich, naar de Ned, meldt, Donderdag een deputatie uit het hoofdbestuur en van de buitengewione leden van het hoofdbestuur (de Christ. Hist. Eerste en TweedeKamerledon) naar Leiden begeven, om den heer en mevrouw Schokking geluk te wenschen. Deze deputatie bestond uit de heeren Snoeck Henkemans, baron De Vos van Stoenwiik en Krijger, waarvan eerstge noemde in eeai hartelijke toespraak het echtpaar de gelukwenschen der Unie over bracht en dank zegde voor het vele, dat het iook voor de partij geweest is. Als blijk van hulde bood deze deputatie den heer en mevrouw Schokking een twee tal zilveren presenteerbladen aan. Pieterskerk-herdenking. Den 5en October zal het 350 jaar leden zijn, dat de Pieterskerk voor heit eerst voor (Protesiansche prediking werd gebruikt. Dat feit zal herdacht worden in een 1 godsdienstoefening te houden op Zondag 8 October, 's avonds 6 uur, waarin hopen op te treden Ds. Riemens en Ds. Groot Enzerink. De Zaterdagsclic markt. Door de Kamer van Koophandel en Fa brieken voor Rijnland alhier is aan den Raad dezer gemeente een schrijven ge richt, omtrent de Zaterdagsche markt, watiaan wij het volgende ontleenen: In het bijzonder na den oorlog is er een streven ontstaan om inzake de marktaan- gelcgeniheden meer regelend op le tre den, opdat niet alleen de marktkooplie den op de Algemeene Markt hun markt- geld betalen in evenredigheid met de on middellijk aan hen bewezen diensten, maar ook opdat deze door middel van een ma tige heffing mede bijdragen in de kosten der gemeentelijke huishouding. Bij die beoordeeling van deze kwestie stelt de Kamer van Koophandel zich in overeenstemming met het algemeen" stre ven op het standpunt, dat de markt volle recht van bestaan heeft, maar ook, dat de regeling der marktgelden zoodanig zij, dat de onkosten, die de markt voor de ge meente meebrengt, geheel door de markt gelden moeben worden gedekt en dat zelfs een meerdere opbrengst voor de gemeente- financiën geoorloofd is. als compensatie voor het afstaan der gemeentegronden. Wat echter het recht van bestaan der markt betreft, moet niet uit het oog wor den verloren, dat vooral te Leiden de markt in den loop des tijds zeer van ka rakter is veranderd. Was, in vroege** lij den Zaterdag de groote marktdag, waar op niet alleen de Algemeene Markt, maar ook zoo goed al6 alle andere mark!en gehouden werden, thans zijn zoo goed als alle andere markten op Vrijdag en is al leen. de Algemeene Weekmarkt voor den Zaterdag behouden. Dit heeft tot gevolg, dat ihans een eer klein percentage van de marktbezoekers van buiten de stad Lei den komt, zoodat het vreemdelingenver keer er niet noemenswaard door bevorderd wordt. De markt heeft, derhalve haar groo- ten bloei te danken aan het geld van de inwoners van de eigen gemeente. Boven dien zijn door de invoering van den vrijen Zaterdagmiddag de mark!kooplieden in een zeer gunstige positie gekomen, daar nu de menschen als het ware naar het drukke marktgewoel getrokken worden om daar hun geld te besteden. In verband met bovenstaande is de Ka mer zoo vrij op te merken, dat, in tegen stelling met de winkeliers, door de markt kooplieden in het algemeen zeer weinig in de personeele belasting wordt bijgedra gen, terwijl de marktkooplieden van b u i- ten de gemeente hier noch inkom sten noch personeele belasting betalen, terwijl toch beide categorieën op den bes ten dag der week en op de beste verkoop standen van Leiden hun bedrijf uitoefe nen. Dit allee overwegende- komt de Kamer van Koophandel tot de conclusie, dat het bedrag der marktgelden zoo hoog gesteld behoort te worden, dat niet alleen alle di recte uitgaven, die de gemeente aan de Algemeene Markt ten kosl e legt, _gopd ge maakt, worden, maar ook, dat een behoor lijke huur voor het gebruik van den ge meentegrond gevraagd moet worden. Daar door Burgemeester en Wethou ders voorgestelde regeling, voor zoover onze Kamer kan beoordeelen, daarmede involdoende mate rekening houdt, advi seert de Kamer van Koophandel derhalve deze regeling te aanvaarden. Alleen geeft de Kamer van Koophandel in overweging Burgemeester en Wethouders te machti gen om, bij een besluit, hetwelk gemioti- veerd ter kennis van den Raad gebracht moet worden, aan marktkooplieden, die door den aard van hun te verkoepen ar tikelen een groote standplaats moeten innemen, reductie te verleenen. Voorts maakt de Kamer van Koophan del van deze gelegenheid gebruik in over weging te geven niet alleen de Markt- geldverordening te wijzigen, maar ook de Marktverordening aan eene herziening te onderwerpen. Tal van onderwerpen, die bij een goede regeling van het Marktwe zen beho<oren. zijn toch daarin niet behan deld. De Kamer is zoo vrij Uwen Raad in dit verband te wijzen op het feit, dat de rechtspositie der marktkooplieden in het geheel niet geregeld is en, al zijn de thans met de regeling en het toezicht be laste ambtenaren in geen enkel opzicht te laken, toch moet- dit als een on gewensch te toestand beschouwd worden. Tevens dient ook op de markt eon scherpe keuring dioor den gemeentelijken keuringsdienst plaats te hebben en moet vooral toegezien worden, dat de oneerlij ke concurrentie geweerd worde, opdat de bona fide marktkoopman niet bij. anderen achter komt te staan. Voorts dient het gebruiken van 'onwel voeglijke taal en het vloeken z?oo krachtig mogelijk tegein gegaan te worden en be hooren personen die zich aam bepaalde in do verordening nader aan te duiden mis drijven hebben schuldig gemaakt van de markt te worden gewoerd, een maatregel welke b.v. in de Marktverordening (e 's-Gravenhage en andere plaatsen reeds in toepassing is gebracht. Ten slotte verdient "het naar de meen in g der Kamer ten zeerste aanbeveling de grenzen der Algemeene Weekmarkr. min der ruim te trekken opdat geen verdere uitbreiding plaats kan hebben. Mitsdien geven wij Uwen Raad in- over weging, in overleg met de Kamer van Koophandel de Marktverordening in de zen geest aan te vullen. Prof. Gorter. Naar wij vernemen, is binnenkort do benoo- ming te verwachten van dr. E. Gorter, lector in de kindergeneeskunde en directeur van de Kin- derclinick van het Academisch Ziekenhuis, tot hoogleeraar in do kindergeneeskunde aan de Leidscho Universiteit. Prof. Oppcnbeim Naar wij uit de beste bron vernonien, is pro!. Mr, A. S. Oppcnheim sinds December 1911 hoog- Jceraar in het-handelsrecht en de burgerbjko rcchtsvördeHng aan de Leidscho Universiteit, benoemd tot juridisch adviseur van de Kon. Aan het Zoeklicht. Lei-den 23 September 1922. 't Ontroerde me toen ik het la6. In het begin van dit jaar werden door heel het land bidstonden gehouden voor het gewas. Die gebeden werden verhoord. God gaf een rijken oogst. Maar nu heeft tengevolge van de ver warring dié de menschen overal heb ben aangericht, die oogst- betrekkelijk weinig waarde. De transportkosten worden vaak niet goedgemaakt. Het is verklaarbaar, dat de tuinders weinig lust gevoelen de artikelen naar de markt te brengen. Maar het schrijnt toch als_ men leest, dat de groenten bij massa's in de sloot worden gpgooid of zooals dezer dagen ik meen te 's Gravenhage op de mesthoop gedeponeerd. En dat, terwijl er in brecde kringen werkloosheid en armoede heerscht-. Kan hier nu niets gedaan worden om die gnoenten onder het hereik van de massa te brengen? Het is toch God verzoeken,- wanneer op zulk een wiize, met wat. Hij gaf. wordt geleefd. OBSERVATOR. Ned. PetrolcumAfaatschappij. Als gevolg van deze benoeming zal prof. Oppcnheim binnenkort het hoogleeraarsambt neerleggeh. In het porceol Donkersteeg 7 is door do firma H. M. Biesot heropend haar gerenommeer de zaak in koek, banket en suikerwerken. Lang heeft liet geduurd eer men de officieele ope* ning kon doen plaats vinden maar wat we >r nu van te zien kregen rechtvaardigt meer dan vo-l-r komen dezen langen duur der restauratie. Het uiterlijk der zaak is geheel vernieuwd. In do eerste plaats .trokken do aandacht de keur.go stofvrije etalagekasten van geslepen glas die een keur van do meest bekende artikelen der firma Biesot bevatten. In één woord: „Om te watertanden." Be eigenlijke winkel is ook r.iet meer tc hem kennen. Op do van marmerbladen voorziene toon banken prijken groote glazen vitrines met oen enorme sorteering bonbons. De wanden zijn keurig in eikenhout gelambriseerd, terwijl c?n in glas in lood uitgevoerde reclame voor ..Hob land's Roem" de bekendo ontbijtkoek der firma bijzondere aandacht \iaagt. Do achter, den win kel gelegen Luchroom binnentredend valt- do in gedempt-o kleuren gehouden wandbekleoding ten zeerste in 't oog. In donzclfden stijl gehouden is het rijk voorziene buffet. Do ruimo zaal biedt plaats voor 70 a 30 be* zoekers. Een drietal rijk geornamenteerde lam pen verspreiden 's avonds een prachtig schijnt eel, terwijl het grooie glas in lood-raam aan do achterzijde overdag zorgt voor goede belichting. Het geheel geeft den bezoeker een heerlijk zitje. Alle eer aan 't bureau Kraan en Groenowegen e de zaak in eigen-beheer restaureerde, aan den heer G. E. Bik die het schilderwerk ver zorgde en aan het Technisch Installatiebureau Bergen en Henegouwen die de eloctriciteitswer* ken uitvoerde. Èen schat van bloemen vulde bij de openings* dag de lunchroom. Wij voorspellen de firma Biesot nog groo* tere uitbreiding van haar reeds sedert ]aren welbekenden naam. Bij hot te Amsterdam gehouden examen verwierven d© heoren A. R. v. d, Tui-n, D. Trom en J. v. d. Tuuk allen al hier woonacihtig, het politiediploma, ter wijl de eerstgenoemd© tevens de aanteeke- ning verkreeg. Mej. S. alhier is opgelicht voor een paar schioenen, waarvan zij bij do politic aangifte deed. Vermoedelijk heeft men met denzelfden dader te deen, die eenige weken geleden bij den heer v. d. W. een rijwiel ontvreemdde. Men deelt ons mede dat de collecte voor het Dresdner Kreuzchor bij den uitgang gehouden opgebracht heeft f640.20. Gisterenmiddag trachtte een vracht auto die zwaar met. zink geladen was van af den Nieuwe Rijn de Vischbr.yg op te rijden wat echter ondanks Paarde- krachten die de motor heette te bezitten niet gelukte. Na herhaalde pogingen reed men maar terug om er over den Koren- brug te komen. Ook dit gelukte reerst na dat men geholpen werd door een 20-tal „mannenkrachten" die er hun schouders onder zetten. Eeji luid „hoera" weergalmde toen men na ongeveer een kwartier gemartel den top" had bereikt. Die Leidsche bruggen! vraag ec koetsiers en chauffeurs maar eer.6 naar. Op de veemarkt alhier is gis!creis eon schaap onbeheerd" achtergebleven. Inlichtingen verstrekt- de Comm'ssaric van Politie. Gisteren ontstond op de Volmolen- gracht een twist tussehen de aldaar wa nenden L. en P. De vrouw van P. be moeide zich mO hot. .geval* met hét resul taat, dat zi.i mishandeld werd. Do politic maakte er echter spoedig ten eind aan*

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1922 | | pagina 1