Dagblad voor Leiden en Omstreken. BINNENLAND. ABONNEMENTSPRIJS IN LEIDEN EN BUITEN LEIDEN WAAR AGENTEN GEVESTIGD ZIJN TER KWARTAAL 12.50 PER WEEK10.19 FRANCO PER POST PER KWARTAAL 12.90 3de JAARGANG. - ZATERDAG 5 AUGUSTUS 1922 - No. 709 Bureau: Hooigracht 35 - Leiden - Tel. Int. 1278 - Postrekening 58936 ADVERTENTIE-PRIJS. PER GEWONE REGEL 10.221 DES ZATERDAGS f0.30 INGEZONDEN RECLAMES DUP.P' IEF KLEINE ADVERTENTIES van hoogstens 30 woorden 50 cent; Zaterdags 75 cent bij voornitbetaling. Dit nummer bestaat uit twee bladen Bezuiniging op Onderwijs. Bi.i de beoor&eeling van het wetsont* ■werp van Minister de Visser, tot wijziging van de wet op het lager' onderwijs mag niet uit het oog worden verloren, het <1 o e 1 waarmee dit ontwerp werd inge diend. Toen bij Koninklijke Boodschap van 26 April 191'9 een ontwerp-lageronderwijswet werd aanhangig gemaakt, heette het in ■den considerans: „Alzoo wij in overwe ging genomen hebben, dat het weg«n6 het bepaalde in artikel 192 der Grondwet noodzakelijk is, over te gaan tot eene nieuwe wettelijke regeling van het alge meen vormend lager onderwijs De Grondwet was gewijzigd. Het begin sel der financieele gelijkstelling was aan vaard en dus was het noodig dat. de wet daarmee in overeenstemming werd ge bracht. Van deze gelegenheid werd tevens ge- bruik gemankt, om de wet ingrijpend te wijzigen, en de bedoeling van den Mini6- nister is ongetwijfeld geweest, om niet al leen een wet, maar ook oen stelsel te geven. Dit blijkt uit de plannen die de minis ter had met betrekking tot het bewaar- 6choolonderwijs, de regeling van hot. uit gebreid lager onderwijs, het. Nijverheids onderwijs enz. De vraag in hoeverre dit gelukt is, blij- ve thans buiten beschouwing. De omstandigheden hebben den Minister gedwongen, nog voor de wet geheel in werkingwas getreden, reeds met wijzi gingsvoorstellen bij de Kamer te komon. Van zekere zijde heeft men hem verwe ien, dat hij opzettelijk en mot een zeker genoegen zijn eigen werk zou ver slechteren. De heer össendorp, 'de Soc. Dem. onderwijsspecialiteit, volgens Het Volk maar die door de partijgenooton te Lei den werd uitgeworpen, schreef dezer da gen, dat nu de rechterzijde de „buit" bin nen heeft, de rest haar onverschillig laat. Ondanks het feit dat de voorstanders van do Christelijke 6chool vrijwillig mil- lioenen voor het onderwijs hebben geof ferd, schreef deze roede „deskundige" dat men aan de rechterzijde nooit veel voor goed onderwijs heeft gevoeld.. En spcculecrend op de domheid van zijn publiek, heeft hij den moed het voor to stellen alsof do thans ingediendo wijzi gingsvoorstellen., daarvan do sporen dra- *on- Ook van andere zijde is men den Minis ter over deze voorstellen hard gevallen. De vraag is echter of bij deze critiek met do omstandigheden voldoende is gerekend. In de Memorie van Toelichting merkt de Minister daaromtrent op: „De kosten ter zake van het lager on derwijs vormen zeer aanzienlijke posten van uitgaaf op de jaarliiksche budgetten van het Rijk en de gemeenten. „Bestaat daartegen in normale tijden geen bezwaar, omdat hetgeen aan volks ontwikkeling wordt ten koste gelegd, als wel besteed geld gaarne wordt geofferd, nu de huidige economische crisis op de maatschappij in al haar geledingen zwaar drukte en het' financieel evenwicht heeft verstoord, moet getracht worden door bezuiniging dat evenwicht te her stellen en de lasten te verlichten." Bezuiniging, zeer aanzienlijke bezuini ging is absoluut noodzakelijk. Alle takken van dienst, geen enkele uitgezonderd, moeten daartoe bijdragen. Bij de maatregelen om to komen tot versobering van den publiekendienst zoo heet hot verder in de memorie is aiatuurlijk ook aan het lager onderwijs gedacht en het ware struisvogelpolitiek te meenen, dat juist op dezen dienst niet zou mogen of niet aanzienlijk zou kun nen Worden bezuinigd." In verband daarmede werd reed6 liet vo rig jaar oen wetsontwerp aanhangig ge maakt ter voorkoming van het zonder noodzakelijkheid bouwen van scholen. Bij de schriftelijke behandeling van dit ontwerp, werd reeds gewezen op de groot te van de klassen, waarmede het vraag stuk van het aantal onderwjzers ten nauwste samenhangt. „Als men in aanmerking neemt, dat Ier zake van de salarissen van een zeker bin nen de grenzen der Lager-onderwijswet vallend aantal onderwijzers op de Staate- begrooting voor 1922 een bedrag is uit getrokken van meer dan 83 m i 1- 1 i o e n g u 1 d e n, daaronder begrepen de vergoedingen wegens pensioensbijdragen jn dat. bovendien voor c.q. nietverplichte Jfcikr achten, waarvan de salarissen ge heel ten laste der gemeente komen, moet vorden gerekend op 6 a 7 millioen •gulden, dan ligt. het voor de hand, dat eeu «enigszins beduidende bezuiniging in do eerste plaats kan worden gevonden «P de uitgaven voor het onderwijzend Personeel." Na ernstige overweging is de Regee ring er toe gekomen voorstellen te doen om ie geraken tot beperking van het aan tal onderwijzers. Maar dit is niet voldoende. Wordt, de verhouding tusschen het ge tal leerlingen eener school en dat der.on derwijzers in overeenstemming gebracht ongeveer met die, welke werd verkregen met het volgens de vorige Lager-onder wijswet verplichte aantal leerkrachten, dan zal langzamerhand een besparing worden verkregen van ruim 15Vx mi 1- lioen gulden. Onder de punten voor bezuiniging ko men verder in aanmerking de 6choolbouw, do wachtgelden, de no odeloos kleine schooltjes en het uitgebreid lager onder wijs. De besparing op deze wijze verkregen, kon niet dadelijk onder cijfers worden ge bracht, maar het zal naar de Minister meent een niet onaanzienlijk bedrag zijn. Op de verschillende voorstellen komen wij nader terug. v De Kabinetscrisis, In een gedachtenwisseling met de R. K. Maasbode vestigde onlangs de Ne derlander er de aandacht op, dat de aan den heer Ruys de Beerenbrouck ver leende opdracht tot Kabinetsformatie niet het logisch gevolg is van de verkie zingen. Het had hierbij vooral op het oog, de geestelijke signatuur. Do groei der protestantsch Christelijke groepen, zoo betoogde het Chr. Hist, or gaan, was in elk geval sterker dan die van de R. K. Staatspartij. Thans vult het blad de gemaakte op merkingen nog aan, door er op te wijzen, dat economisch precies hetzelfde geldt, omdat het nieuwe Kabinet in gansch andere richting moet stu ren. De Maasbode daarentegen is van oordeel, dat do stembus wel degelijk een votum was voor het Kabinet, voor zoo ver dat regeerde en regeoren kon in chris- telijken zin. En het blad voegt hieraan toe: „voor zoover ook economische overwogingen bij de stembus hebben gegolden, de kiezers zich door economische motieven hebben laten leiden, wijst niets er op, dat het Kabinet niet. zou beantwoorden aan de stembusuibspraak. De neu-oriëntierung immers welke in economisch opzicht moet plaats hebben, was door het Kabinet reeds voor de verkiezing ingezet en niets duidt er op, dat de kiezers een andere neu- oriëntierung wenschten dan door de regee ring op grond van de economische om standigheden was ingeslagen. In principieelen zin wenschte het Kabi net Ruys de Beerenbrouck niets liever dan waartoe de stembus het nieuwe Kabinet in staat stelt; in economischen zin is het reeds voor de verkiezingen den weg der noodzakelijke neu-oriëtierung- opgegaan." Tot op zekere hoogte is deze discussie van weinig beteekenis. Immers het Kabinet heeft de portefeuil les ter beschikking gesteld en aan den heer Ruys is om welke redenen dan ook, opdracht verleend een nieuw Kabinet te formeeren. Wij vestigen hierop dan ook alleen de aandacht om te laten uitkomen, dat de vorming van een Kabinet nog niet zoo eenvoudig is als het oppervlakkig wel lijkt. Er zijn aan de rechterzijde verschillen de stro omin gen. En het komende Kabinet zal alleen dan in staat wezen zijn moeilijke taak te ver vullen, indien het op zijn program den ro.yalen steun krijgt van de drie recht- sche groepen. Zoowel ten opzichte van de p r i n c i- p i e e 1 e als van de economische zijde van dat program, is hartelijke over eenstemming noodzakelijk. Anders loopt het mis. Maar juist daarom schijnt ons een spoe dige oplossing niet waarschijnlijk. Haastige spoed is zeidon goed. Maar in dit geval wel allerminst. STADSNIEUWS. Tapverbod. Do Vereeniging tot bevorderiug van Vreemdelingenverkeer voor Leiden en Omstreken, heeft aan den Gemeenteraad een adres gezonden, waarin gezegd wordt: dat zij heeft kennis genomen van de voorstellen, welke tnane door Uwen Raad worden behandeld om een tapverbod vast te stellen voor den tijd van des Zaterdags middags 12 uur tot den Maandagmorgen 8 uur; dat zii het haar plicht acht Uwen Raad met nadruk te wijzen op het groote na deel, dat voor Uw Gemeente uit het aan nemen van de iegediende voorstellen voortvloeit; dat immers onze Gemeente vooral des Zondags een rustpunt is voor vele vreem delingen, die hetzij uit den Haag, hetzij uit andere groote Gemeenten tochten gaan maken en dan ook do ondervniding in andere plaatsen heeft geleerd, dat het vaststellen vanzulk een verbod voor vele inwoners groot nadeel boteekent en een Gemeente veel van haar aantrekkelijkheid voor vreemden doet verliezen; dat mede het gevolg zal zijn, dat ver gaderingen, tentoonstellingen enz. niet meer te Leiden worden gehouden, wat niet alleen voor de onmiddellijk belanghebben den, maar ook voor tal van andere inwo ners onzer Gemeente groot nadeel botee kent dat verzoekster tenslotte de aandacht van Uwen Raad vestigd op het Hoofdarti kel in het Leidsch-Dagblad van Vrijdag 4 Augustus, waarin, naar het verzoekster voorkomt, de bezwaren tegen een tapver bod als is voorgesteld, duidelijk zijn neer gelegd; Redenen waarom verzoekster Uwen Raad eerbiedig verzoekt de.voorstellen tot 'het vaststellen eener verordening houden de een tapverbod voor den tijd van des Zaterdagsmiddags 12 uur tot des Maan dagsmorgens 8 uur niet aan te nemen. Nationaal huldeblijk. Plaatselijk Comité. Sedert vele jaren heeft het voornemen bestaan om het standbeeld van Koning Willem II op het Buitenhof te 's-Graven- hago te vervangen door een ander monu-r ment. Als gevolg daarvan is het denkbeeld geopperd om het fraaie Ruiterstandbeeld, waarvan de maquette, eigendom van H.M. de Koningin, zich in het Rijksmuseum te Amsterdam bevindt, op het Buitenhof te doen verrijzen. Nu, in verband met het aanleggen van een nieuwen verkeersweg, die o.a. het Spui met de Plaats zal verbinden, het standbeeld van Koning Willem II niet kan blijven op de plaats, waar het zich thans bevindit, heeft zich een Comité (Hoofd- Comité) in Den Haag gevormd, om uit voering te geven aan het bovenbedoelde denkbeeld, waarmede H.M. de Koningin Haar bizondere ingenomenheid heeft be tuigd. Zonder twijfel zal ook bij een groot deel van ons volk dit streven instemming ondervinden, wanneer een volk in mooie vormen de nagedachtenis "weet te eeren van hen, wier namen en leven nauw aan do geschiedenis van het Vaderland zijn verhonden. Het groote Ruiterstandbeeld, waar de zoo geliefde Vorst in ridderlijke houding, zooals hij zich vaak te 's-Gra- venhage vertoonde, staat afgebeeld, zal een monument zijn van nationale betee kenis. Bovenal echter zal door het op richten van dit standbeeld waarvan de onthulling mogelijk zou kunnen plaats hebben op den dag, waarop H.M. de Ko ningin Haar 25-jarig Regeeringsjubileum viert hulde gebracht worden aan den Vorst, die, als Prins van Oranje, de held van Quatre-Bras is geweest en zal de band van liefde, trouw er erkentelijkheid worden versterkt tusschen 'het Nederland- sch Volk en het beminde Vorstenhuis. Op uitnoodiging van onzen Burgemees ter, Jhr. Mr. Dr. N. C. de Gijselaar, heeft zich ook hier ter stede voor dit doel een Comité (Sub-Comité) gevormd, opdat het een nationaal huldeblijk zal zijn en geen zuiver plaatselijk karakter zal dragen. Van het Hoofd-Comité is Eere-Voor- zitter Jhr. Mr. Dr. H. A. v. Karnebeek, Minister van Buitenlandsche Zaken; Voor zitter Mr. J. A. N. Patijn, Burgemeester van 's-G raven h age. Het Sub-Comité hier ter stede, dat tij dens. de laatste afwezigheid van onzen Burgemeester ten Stadhujze werd geïn stalleerd door den Loco-Burgemeester Mr. J. "G. v. cL Lip, bestaat uit de volgende heeren: Jhr. Mr. Dr. N. C. DE GIJSELAAR, Eere- Voorzilter. Ds. II. THOMAS, Voorzitter. P. SP AA Jr., Secretaris, Oude Singel 220 H. M. PIERROT, Penningmeester, Maars man steeg 14. W. v. d. LAAN, Bestuurslid. H. VROOM, id. Leden: Prof. Dr. P. J. BLOK. H. COHEN, Isr. Leeraa.. Deken P. L. DESSENS. Luit.-Kol. C. W. FRIS. F. A. GOSLINGA. Luit.-Kol. W. DE REUS. W. v. ROSSI M DU CHATTEL. Mr. Dr. J. SCIIOKKING. Dr. W. Th. M. WEEBERS. Binnenkort zal omtrent do werk wijze nadero publicatie geschieden. De vergaderingen zullen ten Sladhuize wor den gehouden. Tentzending. Wij herinneren onze lezers aan den bid stond voor hot werk der Tentzending welke hedenavond te 9 uur in het gebouw Prediker zal gehoudon worden. Zondagavond 8 uur heeft de eerste sa menkomst in de Evangelietent aan de Lainmeienraarkt plaats. In ons blad van gisteren hebben wij gemeld dat de heer Nieuwenhuis een bak kerij zou openen in de Janvossensteog. Men maakt er ons echter op opmerkzaam dat het de heer IT. J. N i e u w e n h e v c n is, die vandaag zijn zaak ,.D? Koren bloem" heeft, geopend. De heer Kalsbeek hoofd eener Christelijke school alhier, vroeger te West-Terschelling, liet door de leerlingen uit de hoogste klas een brief schrijven aan de leerlingen van de hoogste klas zij ner vroegere school, die daarop weer van antwoord dienden. Merkwaardig was, dat bijna alle brie ven de „Brandaris", de vroegere trots van Terschelling beschreven. Velen sloten er zelfs een eigenhandige teekening van de „Brandaris" bij in. Het,bestuur van het Java-comité is voornemens in October te Amsterdam een Zendingsbazaar te houden. Aangezien voor het Java-comité in Leiden steeds veel be langstelling was, wordt ook op de Leid- sche Zendingsvrienden een beroep gedaan om dezen bazaar te steunen. Giften of goederen wordon gaarne in ontvangst genomen door Mevr. Spaarga ren Botermarkt 27. De Commissie uit de Gorcf. Kerk, voor de Stadsevangelisatie verkreeg toe stemming van den Burgemeester van Kat wijk, om a.s. Vrijdagavond op het Kat- wijksche strand met een zangkoor op te treden. Bij het Woensdag 2 Aug. gehouden Kinderzendingsfeest, werd aan H. M. de Koningin-Moeder een telegram van geluk- wensch verzonden ter gelegenheid van H. M. verjaardag, luidend: ..Comité Kinderzendingeeamenkomsten in feestvergadering bijeen op het landgoed Oud-Poelgeest met ruim 1200 kinderen biedt U hare hartelijke gelukwensoh aan. Psalm 134:3a. Namens het Comité, VAN KAMP, Voorz. DE HEER, Secr." Hierop kwam het- volgende telegram van H. M. in: „De Kamerheer van dienst, heeft, inge volge de bevelen van H. M. de Koningin- Moeder. de* eer Hoogst Derzelver dank te betuigen aan allen, die aan H. M. hunne gelukwenschen deden toekomen." w.g. Do Hofmaarschalk. Den Hen November a.s. herdenkt prof. dr. Kamerlingh Onnes, hoogleeraar in de proefondervindelijke natuurkunde en raeteriologie aan de Rijks-Universiteit alhier, den dag waarop hij voor 40 jaar dit ambt aanvaardde, met een rede geti teld: „Over de bel eekenis van het quanti- ta-tief onderzoek in de natuurkunde. Hier ter stede is overleden 43 jaar oud, mr. O. van Boekei, hoofdcommies bij het Ministerie van Waterstaat. Bij het gisteren to 's-Gravenhage af genomen Notarieel examen is geslaagd voor het le ged. de hoer A. Roodenburg alhier. Onze stadgenoot de Heer P. S p a a S r. hoopt Maandag a.s. te herdenken dat hij voor 50 jaren in dienstbetrekking kwam bij de firma P. Glos en Leembrug gen alhier. 't Zal dien trouwen dienstknecht zeker wel niet aan belangstelling ontbreken. Tweede Kamer. De voorzitter van het Centraal Stem bureau, ontvangen hebbende de mededee- ling van den heer P. J. Reijmer, te Hil versum, dat hij zijn benoeming tot lid van de Tweede Kamer der Staten-Geno- raal niet aanneemt; maakt bekend, dat de in art. 130 der Kieswet bedoelde, voor de kiezers toegankelijke zitting van het Centraal Stembureau tot de benoemdver- klaring van een nieuw lid van do Tweede Kamor der Stalen-Generaal zal worden gehouden op Maandag 7 dezer, des namid dags te 12.30 uur, in het lokaal van het gemeentehuis te 's-Gravenhage, voorheen voor de vergaderingen van den raad be stemd. Het paleis op den Dam. Eenige maanden geleden is melding ge maakt van het bij B. en W. aanhangige plan tot verbetering van den Dam. ïn verband hiermee zou ook de toegang tot het Koninklijk paleis een belangrijke wij ziging ondergaan. Er zou een terras wor den gemaakt met opritten naar beide zij den en een verhoogd voetpad, met trap treden, toegang gevende tot dit terras, zooals oorspronkelijk de situatie voor het gebouw is geweest. Het N. v. d. D. kan meedeelen, dat de Rijkscommissie voor den Monumenten zorg dit plan met groote instemming be groet heeft. Als nu ook de Koningin haar goedkeuring aan het plan zal hebben ge hecht, staat aan de uitvoering niets meer in den weg, tenzij de raad voor do uitga ven, die op ongeveer drie ton geschat worden, in dezen tijd terugschrikt. Nederland en de Volkenbond. Het Departement van Buitenlandsche Zaken deelt mede, dat. als vertegenwoor digers van Nederland naar. de derde zit ting van de vergadering van den Volken bond, welke is bijeengeroepen op 4 Sop. lembèr a.s. te Genève zijn benoemd: jhr. Aan het Zoeklicht. Leiden, 5 Augustus '22. Men maakt er mij op opmerkzaam dat mijn beschouwing over de Gemeentereke- .ning, niet zuiver was, omdat geen "onder scheid is gemaakt tusschen de gewone en buitengewone ontvangsten en uitgaven. Het is toch niet. noodzakelijk dat de bui tengewone uitgaven uit den gewonen dienst worden bestreden en de zaak wordt dus ook niet zuiver gesteld, indien het overschot op don gewonen dienst in het tekort van den buitengewonen dienst wordt verwerkt. Opzichzelf is dit juist. Ik vermoed echter dat het tekort op den buitengewonen dienst mede in ver band staan met den woningbouw en dan zal het zaak zijn dit zoo spoedig moge lijk te verwerken. Ook om andere redenen is dit, ik zou haast zeggen, noodzakelijk. Zoo beschouwd kan ik het resul taat van het dienstjaar 1921 dat in ande re groote 'gemeenten buitengewoon gun stig was, Arnhem had b.v. nadat een be langrijk bedrag naar buitengewoon was overgebracht, nog een saldo van zes ton, niet moedgevend noemen en zie ik in deze rekening een sterke prikkel tot bezuini- fiing. Als het tekort op den buitengewonen dienst door een leening wordt gedekt, dan is dat administratief in orde, maar een andere vraag is of op die wijze een ge- ondo finantieele politiek wordt gevolgd. OBSERVATOR. dr. J. Loudon, buitengewoon gezant en gevolmachtigd minister, oud-minister van buitenlandsche zaken, te Parijs; prof. mr. dr. A. A. H. Struycken, lid van den Raad van State, lid van het Permanente Hof van Arbitrage te 's-Gravenhage, prof. jhr. .mr W. J. M. van Eysinga, hooglee raar aan do R. Universiteit te Leiden. Tegen de Tabakswet. Do Sigarenfabrikant, het orgaan van don Eersten Noderl. bond van kleinfabri- kanten in de si garen industrie, meldt, dat het hoofdbestuur van den bond besloten heeft zich van het bestaande comité van aclie tegen do Tabakswet af to scheiden. In beginsel is .besloten, een nieuw comité op te richten en een demonstratieve actie togen de Tabakswet te gaan vo6ren. Wachtgeldregeling Men meldt aan het „Hbld" dat de cen trale commissie voor georganiseerd over leg in ambtenaarszaken naar aanleiding van het bij haar ingediende ontwerp- waeht geld regeling de regeering geadvi seerd heeft, bii inkrimping van personeel en op wachtgeldstelling naar vaste regelen to liandeicr. cic volgende grondslagen: lo. pensionneering van alle ambtena- 2o. wachtgeld voor hen, die er om vra- ren van G5 jaar en ouder, gert. 3o. wachtgeld voor ambtenaren van C2 jaar en ouder, mits gerechtigd tot vol- penaioen. 4o. wachtgeld voor hen. die nog geen 23 jaar zijn en op 1 Mei 1022 ongehuwd wa ren. 5o. wachtgeld voor ambtenaren met het. minst aantal dienstjaren. J)e oommissie is van oordeel, dat geen vaste ambtenaren beliooren to worden ontslagen, zoolang bij een bepaald dienst vak nog los pereoneel aanwezig is Bij op heffing van ee,n bepaald gesticht of oen bepaalde instelling moet h.i. de wachtgeld regeling worden toegepast alsof het perso neel van diverse instellingen tot één groo te inrichting behoorde. De staatsopieiding van civiel-ingenieur voor Indië stopgezet. Naar het ,,Vad." meldt, hebben de stu denten, die zich met staatshulp voorbed reiden voor oiviel-ingenieur in Indië, de zer dagen den volgenden officieelen briet ontvangen De benarde toestand van 's lands geld* middelen heeft ook in Nederlandsch-Indië aanleiding gegeven tot het. nemen van maatregelen, welke zooveel mogelijk tot bezuiniging kunnen leiden. Tot die maat regelen behoort in de eerste plaats ver sobering van den dienst, en als gevolg daarvan inkrimping van het reeds in dienst zijnde personeel en bepreking vant dc aanstelling van nieuwe krachten In verband hiermede heeft de gouver neur generaal telegrafisch in overweging gegeven, de opleiding van de civiel-ingc- nieurs voor den Indisehon dienst aan da Technische Hoogeschool te Delft te sta ken, uit welk voorstel moet worden afge leid, dat er geen gelegenheid zal besitaatt om de thans in opleiding zijnde a.s. ci viel ingenieurs te zijnortijd in genoemden dienst te plaatsen. Hierop wijst ook het feit. dat van de 25 onlangs afgestudeerde civiel-ingenieurs op het oogenblik slechte 4 kunnen worden uitgezonden. Onder deze omstandigheden zou er irt- derdmad alle reden bestaan, van voortzet ting der opleiding op Landskostcn van ingenieurs voor den Indischen dienst af te zien. Het zonder meer thans staken van geldelijke ondersteuning voor de opleiding yan candidaat-ingenicurs zou echter aan

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1922 | | pagina 1