Dagblad voor Leiden en Omstreken. ABONNEMENTSPRIJS IN LEIDEN EN BUITEN LEIDEN WAAR AGENTEN GEVESTIGD ZIJN PER KWARTAAL 12.50 PER WEEK 10.19 FRANCO PER POST PER KWARTAAL 12.90 3de JAARGANG. - ZATERDAG 24 JUNI 1922 - No. 672 Bureau: Hooigracht 35 - Leiden - Tel. Int. 1278 - Postrekening 589 6 ADVERTENTIE-PRIJS. PER GEWONE REGEL 10.221 DES ZATERDAGS 5 f0.30 INGEZONDEN RECLAMES DUBB' TA UIER KLEINE ADVERTENTIES van hoogstens 30 woorden 50 cent; Zaterdags 75 cent v bij vooruitbetaling. :-ï Dit nummer bestaat uit twee bladen Negetief en positief. Do komende stembus worsteling draagt een negatief en oen positief karakter. Wij spreken uit, wat wij niet willeu en tegelijkertijd heffen we ens vaandel omhoog waarop met gulden letteren ge schreven 6taat wat wij wensehen te reali- eeeren en wat het doel is van ons streven. Wil stellen ons tegen het revolutie- beginsel en dus tegen de partijen die dit beginsel in de practijk meer of min der consequent wenschen door te voeren. De Communieten vinden ons öp hun weg. Hun ideaal is een omkeering van de bestaande orde. Zij verwerpen alle gezag en willen de maatschappij doen heerschn over den 6taot. En de geschiedenis van de laatste jaren heeft bewezen, dat zij weten te heer6chen met ijzeren hand en dat zij de meest gru welijke middelen die kunnen dienen om hun doel te bereiken, niet schuwen. Voor de Communisben is niets heiligs. In hun verwerpen van het Goddelijk gezag zijn ze consequent tot in het uiterste. Voor God den Heere is in hun stelsel geen plaats, de Kerk is voor hen niet vei lig, het gezinsleven wordt op de meest ru we wijze verwoest, de persoonlijkheid wordt door hen niet erkend, de eigendom niet geëerbiedigd. In sommige streken van Duitséhland en met name in Rusland hebben we de Communisten aan het werk gezien. En we ijzen. W© gruwen van hun optre den. En we denken met schrik aan de mo gelijkheid, dat het Communisme ook hier vasten voet zou kriigen. Maar dat is niet het eenige wat we doen. We hebben een stembiljet gekregen en van' de macht die we daarmee ontvingen maken we gebruik om ons te stollen tegen het. Communisme. Maar ook tegen het Socialisme. Hot Soeialisme openbaart zich eenigs- Het is minder consequent. Het hecht meer waarde aan de beteekenis van den Staat en poogt zelfs het maatschappelijk leven doo? de steeds verder gaande staats bemoeiing te verstikken. Maar dat is slechts een gradueel ver schil. De grondgedachte is dezelfde. Men mag dan de Christusboliiders niet als de Communisten vervolgen, men denkt er evenmin aan om God den Heere te erkennen als Koning en Gebieder. Het socialistische hoofdorgaan sprak het enkele jaren geleden uit, dat het met vreugde zou begroeten den dag waarop ook hier van achter de Regqeringstafel zou worden gesproken, wat een Fransch minister uitsprak, n.l. dat de lichten des Hemels zijn gedoofd, voorgoed, en dat er achter de wolken niets is, dan de zoil Ook bij het Socialisme is het devies: geen God en geen meester, dan de meester die men zelf gelieft aan. te stollen en die ook elk oogenblik weer kan worden weg geschopt. Omdat men het goddelijk gezag niet erkent moet het „gezag" dat men daar voor in de plaats stelt, een tyrannisch ka rakter dragen. En dat is ook 'het geval. Het eene oogenblik heet het dat de helft plus één het grootste woord moet heb ben en een volgend oogenblik, als dat voordeoliger schijnt, heet heb weer dat men niet moet tellen, maar wegen. Omkeering van de bestaande orde is ook der Socialisten ideaal. Niet het Kruis van Christus, zoo leert men, kan verlos sen van ellende en zonde en dood, maar •het Socialisme, dat dan ook als den nieu wen verlosser in socialistische feestliede ren wordt bezongen. Ook het Socialisme, dat tenslotte door het Communisme wordt geleid en voort gedreven, kan niet zijn tot heil van land en volk. En daarom aanvaarden wij den strijd, ook tegen het Socialisme. Niet tot deze twee uitersten echter be perkt zich onze strijd. Ds| r zijn andore partijen, die evengoed staan op den bodem van de revolutionai re beginselen. Of hebben de liberalen van aller lei gading, zij mogen zich dan conservar tief noemen of democratisch, het niet al tijd openlijk erkend dat zij het eene verkeerde staatkunde achten, die zich grond op het Woord van God? Bederf, zoo heeft men zelfs in het par- lement den mannen die voor een Chris telijke staatkunde het pleit voerden, toe geroepen, met uwe Bijbelteksten on6 staatkundig leven niet. Zoo heeft men geleerd en zoo heeft men geleefd. Vandaar, dat de liberale staatslieden niets hebben gedaan, om den maatschap pelijk zwakke te helpen. Ieder moest maar voor zichzelf zorgen. En de gevolgen zijn niet uitgebleven. In die dagen van de liberale overheer- *chin£ is niet het socialisme» maar zijn wol do socialisten Zoo heeft men geleefd ten opzichte van de 8 c h o o 1. De Christus en wat aan Zijnen diensx herinnerde werd gebannen. Ons volk werd ontkerstend. Heb licht des Evangelies werd gedoofd. Dat hebben de liberalen gedaan. Omdat zij stenden op revolutionair standpunt. Omdat zij weigerden Gods Woord als regel en richtsnoer voor het staatkundig leven te erkennen. En als we in onze dagen zien den ont zaglijken aanhang van het Socialisme, als we zien hoe zelfs de Communistische be ginselen steeds meer doordringen in ons volk, dan zien we daarin de vruchten van de liberale theoriën. Wat hier gezegd wordt geldt ook van de belangenpartijties, die thans roepen om de hulp van de kiezers. Ook zij staan op revolutionairen bo dem. Zij erkennen niet de éénheid van de maatschappij, waarvan men niet willekeu rig een of meer leden kan verwaarloozen, maar zij vechten voor een bepaalde groep. Of liever gezegd, voer een deel van de belangen van een zekere groep. Een boer heeft stoffelijke en geestelij ke behoeften, evenals ieder ander. En nu komt .de Plattelandersbond en zegt: met die geestelijke nooden, daar hebben wij niet mee noodig. Sterker nog, zij zeg gen als de beginselen aan de orde komen, dan scharen we ons aan de lin kerzijde en zoeken we een plaats onder de revolutionaire vanen. Dat kan ook niet anders. Daar is als organisatie hun natuurlijke plaats omdat heel hun optreden door ©n door revolutio nair is. Dit geldt ook van de andere belangen groepen. En daarom verzetten wij ons als antire volutionairen tegen hun optreden en trachten wij hun invloed té breken. Dat is de negatieve zijde van ons optreden. Maar we hebben ook een positieve taak. Daarover nader. V De herziening der Arbeidswet, Do Mei-aflevering van „Sociale Voor zorg" bevatte een interessant artikel over de herziening van de Arbeidswet 1919. Van het standpunt der arbeiders gezien zegt het, beteekenen deze wijzigingen een teruggang, en de schrijver acht het be grijpelijk dat de vakvereemigingen, voor zoover ze zich niet door politieke ver wantschap met de parlementaire meer derheid tot steun van het regeeringsont werp gebonden achten, dezo herziening van meet af aan hebben bestreden. Maar, zoo gaat hij voort, minder be grijpelijk is het, dat men het nu en dan daarbij heeft doen voorkomen, alsof met deze herziening alle aardigheid van de Arbeidswet 1919 verloren was. „Voor een zoo felle en min of meer persoonlijke agitatie tegen den voorsteller van dit wijzigingontwerp ontbrak alle grond. D© Arbeidswet 1919 blijft, ook na de wijziging, een mijlpaal van ontzaggelijke beteekenis in de ontwikkeling der wette lijke arbeidsbescherming. Wie zou 10 jaar geleden geloofd hebben, dat de ar beidsduur voor vrouwen in zoo snel tem po terug zou worden gebracht tot 48 uur? Wanneer men het gehoele beloop onzer wettelijke arbeidsbescherming nogeens aan zijn oog laat voorbijgaan; het pri mitieve, maar zoo bitter noodige Kinder wetje van Van Houten in 1874; de eerste Arbeidswet van 1889 met zijn 11-urigen arbeidsdag voor vrouwen en jeugdige personen, en een arbeidsverbod van kin deren allen beneden de twaalf jaar; de Arbeidswet Talma van 1911, die .den 10- urondag bracht en een begin van den vrijen Zaterdagmiddag alleen nog maar voor de „beschermde" personen en het arbeidsverbod verhoogde tot 13 jaar; de Arbeidswet Aalbenso van 1920 die over de goheele linie den 8 Vi urendag en de 48-urige werkweek brengt met vrijen Zaterdagmiddag en een arbeids- vorbod- tot 14 jaar wanneer men de geheele ontwikkeling overziet, die in een tijdsbestek van niet meer dan een halve eeuw den arbidsduur inkortte van rond 70 op minder dan 50 uur, dus met niet min der dan 30 pet, twee talrijke leeftijds klassen van den beroepsarbeid wist vrij te maken, terwijl desalniettemin het wel vaartspeil van de arbeidersklasse stellig mot eenige tientallen procenten omboog ging dan schijnt de opvatting dat met de invoering van de 48-urenweek in plaats van de 45-urige een belangrijke stap achteruit is gedaan wel erg ge speend van historisch en eco nomisch inzicht. De verlenging van den arbeid met één half uur per dag is trouwens van te min der beteekenis waar ook d© acht-en-een- half-urig© arbeidsdag nog ruimschoots ge legenheid biedt voor vrijen tijd voor het gezin,voor ontwikkeling en ontspanning. Voor de industrie beteckont het half uur ineqr, een verlaging van de loonkos ten met bijna 7 pet; in vele gevallen ook een verlaging van de vaste bedrijfskosten met een dergelijk bedrag. Deze voordee- len zijn niet doorslaggevend bij de abnor male valuta-concurrentie; het ware even wel uiterst zonderling z© prijs te geven terwille van ©en mystieke eerbied voor de „three eights". De internationale norm staat nu een maal op 48 uur; het ware kortzic h- tige politiek gewoest in een land als Nederland, zonder natuurlijke rijkdommen, waar een groot deel van de nijverheid toch altijd maar op leemen voeten staat, verder te willen gaan dan in omringende concurreerende landen. Tot zoover de schrijver in de „Sociale Voorzorg." En dat is? vraagt misschien deze of gene. Stel u gerust lezer. Het i6 niet een man van de linksch© of d© rechtscho reactie, maar het is de heer J. G. Goudriaan, een Soc. Dem. ingenieur, die dit oordeel neerschrijft. Een vooraanstaand Soc. Democraat dus, dio verklaart dat de felle agitatie to gen de gewijzigd© Arbeidswet allen grond mist; die uitspreekt, dat wie spreekt van 'n belangrijken stap achteruit, wel erg -gespeend is van histo risch en economiech inz icht- en die er rond voor uitkomt, dat het k o r t- zichtige politiek war© indien d© Arbeidswet ongewijzigd was gehandhaafd. STADSNIEUWS. Eclectrisch© tram Den HaagLeiden. Verschenen is de beschikking van Ge- dep. Staten van Zuid-Holland waarbij aan do Maatschappij tot Exploitatie van Tramwegen te Haarlem vergunning i6 verleend tot het aanleggen en instandhou den van een electrischen spoorweg van 's-Gravenhago over Voorburg naar Lei den. Het Gemeentebestuur van 's-Graven hago had bezwaar gemaakt op grond _dat in de ontwerp-beschikking van Ged. Sta ten houdende de op grond van de wet van 16 Dec. 1917, Staatsblad no. 703 gevor derde vergunning welke voor de vergun ning, in 1917 verleend door den Raad der gemeente 's-Gravenhage, in de plaats zal treden, niet in .gelijke mate als laatstbe doelde vergunning rekening werd gehou den met het gemeentelijk© belang. Hieromtrent hebben Ged. Staten over wogen dat hun college voor de beharti ging van de belangen van den weg en van den spoorweg in gelijke mate moet zorg dragen zoodat uiteraard een door het gemeentebestuur van '6-Gravenhage op grond van zijn vroegere bevoegdheid bedongen gunstige positie dier gemeente door hen niet in aanmerking kan worden genomen. Verder beslisten Gedep. Staten dat geen overwegend bezwaar kan worden ge maakt tegen den aanleg van dubbel spoor op den Scbenkweg. Ook werd niet gegrond geacht het be zwaar tegen het leggen van spoorstaven in de 2e Adelheidstraat on den Bezuiden- houtschen weg. Verder worden bij beschikking van Ged. Staten nog weerlegde bezwaren aan gevoerd door de gemeentebesturen van Voorburg en Voorschoten. Het J.-Rijwiel. Al onze fietsend© lezers zullen wél eens gehoord hebben van of gelezen over het z.g. hefboomen-rijwiel, maar de mees te zullen van de eigenlijke constructie en •het voorkomen van dit nieuwst©- rijwiel- model wel niet al te veel idéé hebben. Het was natuurlijk de firma Gebr. Lanfers, die dit nieuwste snufje uit de rijwiel-wereld in onze gewesten introdu ceerde en gisteravond werden wij in de gelegenheid gesteld, door de welwillendr heid der heeren 4Lamfers om de nieuwe fiets nauwkeurig te bezichtigen. We zullen hier eenige bijzonderheden over de constructie laten volgen. De bouw is geheel verschillend van dien van het tegenwoordige fietsmodel. Het frame is zeer lang, de lengte van de fiets bedraagt 195 c.M., terwijl heti rijwiel nog lager schijnt doordat het zeer lang gebouwd is. De voortbeweging heeft plaats, niet door tanbeweging of as, zooals bij het tegenwoordige rijwiel, maar door twee hefboomen, die beurtelings naar voren getrapt worden en die tot op zekere hoogte onafhankelijk van elkaar zijn, zoodat met hot vooruittrappen van den eenen hefboom reeds begonnen kan wor den, voordat do andere geheel uitgetrapt is. Het vooral bij groote stijgingen en sterken tegenwind, lastige doodo punt, is daardoor geheel vermeden, zoodat voort durend trappen zonder drukvermindering mogelijk geworden is. De krachtoverbren ging op hot achterwiel geschiedt door staaldraden, die grootere zekorheid geven dan elke ketting, daar zij uit een aantal dunne draden tot één draad tozamen ge sponnen zijn en een plotseling stuksprin gen, zooals dit hij een ketting door het breken van ©en schalm gebeuren kan, onmogelijk is. Het J-rijwiei heeft behalve het beter geburiken van de lichaamskracht voor den wielrijder nog werkelijk beduidende voordeelen. De. geheel rechte lichaams houding belet het samendrukken der lon gen en evenzoo het overmatig inspannen van het hart. Het uiterst gemakkelijk, goed voerend en opgevuld zadel draagt er veel toe bij, dat de wielrijder niet zoo spoedig vermoeid wordt. En spoedig ver- moeidworden der armen komt bij het J- r ij wiel niet voor, want door het laag zitter worden d© armen slechts gebruikt om te sturen, evenals bi] het sturen van een voertuig, dat door mechanische kracht wordt gedreven. Het slippen der staaldraden komt niet voor, daar er geen gebruik wordt ge maakt van een staaldraad zonder einde, maar van drie van elkander onafhankelijk bevestigde staaldraden. Op de houdbaar heid der staaldraden kan men zich gerust verlaten, wat reeds daardoor bewezen is, dat bij luchtschepen en vliegmachines, ©venals bij personen- en goederenliften, onder de grootste en veranderlijkste eischen, uitsluitend staaldraden worden gebruikt. Bij het afrijden van hoogten maakt de wielrijder gebruik van den vrijloop; daar bij hoeft men nog het aangename, dat men beid© voeten naast elkander kan houden. Wordt het rijwiel aan de hand voortbewogen, dan staan de hefboomen stil on daar er geen ketting of ander be wegend deel voorhanden is, is het gevaar van het. bevuilen of beschaidigen der klee deren uitgesloten. De Trapbewoging kan men naar belie ven uitvoeren, korte of lange slagen, een voet op het bovenste, de andere op het onderst© pedaal, enz. Dit beteekent voor den wielrijder oen vergemakkelijking die het oude rijwiel niet biedt. De uitoefening van de trapkracht ge schiedt bij het J-rijwiel niet op dezelfde wijze als bij het gewone rijwiel, maar te gen een brcede en aangename rugleuning, die met het zadel en daardoor met het frame verbonden is. Door deze constructie en het geheel opheffen van het do ode punt, is het overwinnen van plotselinge groote weerstanden veel eerder mogelijk, dan bij gewone rijwielen. Door het laaggeplaatste zadel is vallen uitgesloten, terwijl op en afstappen voor meer bejaarden geen moeilijkheden meer meebrengen. Door d© eigenaardige frame-construct ie is het rijwiel tevens en voor hoeren en voor dames bruikbaar van verschillende lengte. Een nadeel evenwel schijnt ons de te lange en te lage constructie, waardoor het onderste gedeelte b.v. bij het. passee- ren van een stijle ophaalbrug den grond zal raken. Zooals men begrijpt! heeft de nieuwe fiets in do étalage op den Hoogevoord •heel wat bekijks. Naar men ons mededeelde werd dade lijk na de ontvangst reeds een van de J- fietsen verkocht. De afd. Leiden van de Vereen, van Chr. Onderwijzers en Onderwijzeressen zal op. Zaterdag 8 Juli a.s. in den „Nieu wen Deyl" te Wassenaar een propaganda- vergadering houden. Als sprekers zullen optreden de heer K, Brants, Inspecteur van het L. O. alhier en de heer J. C. Wirt.z, oud-Inspecteur van het L. O. te Oegstgeest. Verder komt op het programma voor: bezichtiging der Koninklijke Landgoedia- Zooals wij reeds méldden is de sta king aan de Leidsche Katoenmaatschap pij opgeheven, daar duidelijk gebleken was, dat voor de arbeiders niets te berei ken viel. Indien echter het personeel gehoopt heeft, weer spoedig aan het werk te kun nen gaan, dan heeft het zich vergist. In een conferentie te dezer zake gehou den, deelde do directie mede, dat zij niet eigener beweging de fabriek weer kon openen. Verschillende orders waren ge- anuleerd en nieuwe bestellingen bleven achterwege. Daarom moesten eerst Commissarissen worden gehoord, maareen vergade ring van Commissarissn kan niet voor 1 Juli worden gehouden. De organisaties zullen nader bericht ont vangen of en zoo ja, wanneer het werk weer zal aanvangen. Gisteren had de Knapenver. „Mijn zoon goef mij Uw hart" alhier een uit gaansdag. 's Morgens kwart voor achten waren al le leden bij de Haarlemscho stoomtram present voor een uitstapje naar Haarlem. In de tram word er flink op los gezongen. To Heemstede gekomen stapten de jongens uit en gingen ze met de beenenwagen naar Haarlem. Daar aangekomen werd de reis vervolgd, en wel naar Zandvoort, waar ze na zich in oen 'koffiehuis verfrischt te hebben, naar het duin trokken, waar eeni ge spolcn gedaan werden. Een 'plotseling opkomende regenbui was wel een onaangename verrassing^ maar de vreugde werd toch niot ver stoord. Zeer voldaan keerden do jongelui 'e avonds huiswaarts^ Aan het Zoeklicht. Leiden, 24 Juni '22. 1 De liberalen worden eindelijk wijzer. Maar het gaat langzaam. Door schade en schande. Voorheen werd met de minderheden nooit gerekend. Hier in Zuid-Holland weten we daarvan mee te praten. Tot het laatste oogenblik hielden ze alle zetels van Gedeputeerden en in da Eerste Kamer bezet En het gevolg was, dat ze overhoop geloopen werden. Groot© schade is op dez© wijze aan het liberalisme toege bracht. Maar neg grooter was de schande, daar ze zich moesten verlagen om zelfs bij de Socialisten om hulp te bedelen. Alles werd verloren, zelfs de eor. Maar nu begonnen ze dan toch einde lijk wijzer te worden. Deze week was er een vleugje van poli tiek oergevoel en deinsde men op k<£ laatste oogenblik zij het dan uit vree» voor de kiezers voor een bondgenoot schap met de S. D. A. P. terug. En na dien staan alle liberalen bladen, vol over het nut van evenredige vertegen woordiging. Het is wel laat dat men tot dit inzicht komt. Maar beter laat dan heelemaal niet. OBSERVATOR. BINNENLAND. Het Eerste Kamerlid Wcsterdijk. Naar ..De Tel." meldt zal de heer J. Bs. Westerdijk, voor Groningen en voor Drente gekozen tot Eerste Kamerlid, ds benoeming voor Drente aannemen. De nieuwe Eerste Kamer. In onze beschouwing over den uitslag van de verkiezingen voor de Eerste Ka mer, hebben wij, zegt, do Telegr., opge merkt, dat, indien deze verkiezingen waren gehouden volgens het evenredigheidsstel sel, de verhouding vermoedelijk zou moe ten zijn 27 rechts en 23 links. Wij hébben een en ander nu eens pre cies uitgerekend. Het resultaat is av~ volgt: In de elf provinciesziüen in totr/^ 590 Statenleden. Hiervan behooren er 33k tot. de rochterzijde en 258 tot do linker zijde. De kiesdeeler voor de toewijzing van zetels in de Eerste Kamer bedraagt dan 11 8/10. Do rechterzijde krijgt dan aanstond* toegewezen 28 zetels en do linkerzijde 21. Er blijft een zetel over, die op grond van het grootste overschot, toekomt aan de linkerzijde. De verhouding zou dus moe ten zijn 28 rechts en 22 links. In plaats hiervan is zij geworden 41 rechts en 9 links. Men ziet hieruit hoe onrechtvaardig en onzuiver d© uitslag van Donderdag is. Wanneer wii nu de zetels gaan verdoe len, niet in het algemeen, maar over rechts en links, komen wij tot het volgend re sultaat. Met den bovenvermelden kiesdeeler moet worden toegewezen aan do R. K. 15 zetols, aan de Anti-Rev. 8, aan do Christ.- Hist, 5, aan de Soc.-Dem. 10, aan den Vrijheidsbond 8 en aan de Vrijz. Dcm. 4. Wanneer men deze cijfers vergelijkt met de resultaten van Donderdag, komt men tot de conclusie, dat de Katholieken te veel hebben 6 zetels, Ant.i-Rev. 5 cn de Christ.-Hist. 2 en. dat to weinig hebben de Vrijheidsbond 7 zetels on do Soc.Dem. 6 zetels. De Vrijz.-Domocraten staan met. hun 4 zetels precies op het cijfer, waarop zij recht hebben. In totaal heeft de rechterzijde dus, wan neer men de zetels verdeelt volgens het ovonredogheidssysteem, in de nieuwe Eer ste Kamer niet minder dan 13 zetols fca veel. Jacht in Zuid-Holland. De afzonderlijke, jachten op waterwild zullen voor dit jaar in Zuid-Holland wof» den geopend op Vrijdag 21 Juli a.s. Prov. Staten van Noord-Holland. Nu de heeren Heerkens Thijsson, Ver- lcouteren en Wibaut tot lid van de Lei* ste Kamer zijn gekozen, zullen zij, naae wij vernemen, als Statenlid vervangen worden, onderscheidenlijk door do liccron J. F. Luycx (R.-K.) te Weosp, A. It. Op- horet (C.-IL), lid van don Anisterdam- echen gemeenteraad cn oud-commandant van do Stelling Amsterdam on J. don Ek ster (S.D.A.P.) te Amsterdam. Prov. Staten van Friesland. Als opvolgors van de tot Eerste Ka merlid gekozen heeren rar. J. J. Croloa, W. Fransen Jzn. en S. Sijtsma zullen ala leden der Staten worden aangowezen da heeron M. Oostwoud te Franoker en S. Luiking te Lemmer, beiden A.-R., en T. A. Hettinga te Cornjum (R.K.) Vrijheidsbond. Do hoer C. P. Bakker, te Groningen, lid van het "hoofdbestuur van don Vrij heidsbond, is uit dien bond getreden en heeft zich aangesloten bij den Vrijzinnig- Demo cratisch en Bond. Hij was eertijds lid van het hoofdbestuur van do Liberal* Unie.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1922 | | pagina 1