Dagblad voor Leiden en Omstreken. 3de JAARGANG. - ZATERDAG 10 JUNI 1922 - No. 660 Bureau: Hooigracht 35 - Leiden - Tel. Int. 1278 - Postrekening 58936 ABONNEMENTSPRIJS IN LEIDEN EN BUITEN LEIDEN 1 WAAR AGENTEN GEVESTIGD ZIJN PER KWARTAAL 12.50 PER WEEK 10.19 FRANCO PER POST PER KWARTAAL 12.90 Dit nummer bestaat uit twee bladen Recht en zedelijkheid. "Door don heer Colijn word in zijne Maandag te Leiden gehouden redevoering een opmerking gemaakt, die zeker waard, is, daaraan bijzondere aandacht te schon ken. Nadat geteekend was de financieele nood van de openbare kassen, kwam de 6preker in overeenstemming met ons pro gram van actie tot de conclusie, dat van sociale maatregelen die van do schatkist zware offers eischen, moet worden afge zien. Wie nu, aldus de heer Colijn, niets an ders ziet, is er slecht aan toe. Hij kan niets meer doen. Wie met geld en nog eens geld de so ciale vragen wil oplossen en de sociale nooden wil wegnemen, wie alleen den ma terieel en kant van de zaak ziet, staat ver legen als het geld gaat ontbreken. Hij kan dan trachten door mooie belof ten een tijdlang de volgelingen te paaien, maar het eind zal toch zijn, dat hij de maatschappelijk zwakken ongetroost moet wegzenden. Wie echter vasthoudt aan de anti-revo lutionaire beginselen, staat niet met ledi ge handen. Hij kan niet alleen den rnaterieelen, maar ook den idieelen kant behartigen. Hij denkt niet alleen aan het recht, maar ook aan de moraal. Wie alleen oog heeft voor het materieele is er ongelukkig aan toe. Mon kan met geld veel doen, en niet ten onrechte zegt het spreekwoord dat geld wonderen doet, maar als we niets anders hebben dan geld en wat voor geld te koop is, dan be staat de kans dat we in een grondeloozen afgrond wegzinken en is er voor het maat schappelijk leven niets anders, dan een troostelooze toekomst-. Met de wet alleen zullen we nooit een bevredigende oplossing vinden. Daarvoor is iets anders, iets hoogers noodig: de mo raal de zedelijkheid. Het recht, en in dit verband bedoelen we het positieve recht, is xü-n groot-e be- teekenis. We mogen den invloed van recht en wet niet onderschatten. In algemeenen zin, kan gezegd, dat het recht uit God is. Het is om de omschrijving die Dr. Kuyper gaf, te volgen een door God over ons ingestelde orde, die onze verhou ding tot Hem en het schepsel en de onder linge verhouding tusschen de creaturen niet alleen regelt, maar ze ook, door straf en herstel, waar ze gekrenkt zijn, hand haaft. God is de bron van het recht en do wetten die wij kennen en die onder ons de rechtsbedoeling vormen, kunnen niet anders dan als hulpbronnen worden aan gemerkt. Ook zonder die wetten bestaat het Recht. Wanneer b.v. een aantal personen op een onbewoond eiland worden geworpen, dan is er nog geen beschreven recht en zelfs geen adat, maar dan zijn toch deze menschen niet vrij in hun doen en laten, maar hebben ze aan het recht Gods te ge hoorzamen. Ditzelfde geldt trouwens ook in een land als het onze, waar de grenzen van het positieve recht, volstrekt niet samen vallen met die van het recht in het alge meen. Hier komen we op het terrein van de ze delijkheid, de moraal. Volgens het geldende recht, mag iemand zich niet aan openbare dronkenschap schuldig maken, maar niemand legt hem een stroobreed in den weg als hij binnens huis de schandelijkste bachanaliën aan richt en zich aan de schrikkelijkste dron kenschap overgeeft. Volgens de wet gaat hij vrijuit, en toch handelt hij in strijd met het goddelijk recht. Wanneer iemand openlijk onzedelijke handelingen bedrijft, dan wordt hij vol gens de bepalingen van de wet gestraft, maar wie binnenshuis een onzedelijk leven leidt en zich aan de schandelijkste ontucht overgeeft, komt met de wet niet in bot sing. En toch heeft hij op gruwelijke wijze het recht geschonden. Willens en wetens vruchten te laten ver rotten op den akker of in den boomgaard is zonde, niet omdat het geldende recht dit niet gedoogt, maar omdat zedelijke zin het veroordeelt. Wanner we lezen, dat groote voedsel voorraden worden vernietigd," met geen ander doel dan de markt niet te bederven, dan moge geen wettelijke bepaling over treden zijn, het is toch duidelijk dat hier tegen het recht in algemeenen zin, tegen de moraal, op bedenkelijke wijze is gezon digd. Of om ons te bepalen tot de sociale ver houdingen in engeren zin, een patroon lean a-an alle wettelijke voorschriften ten opzichte van zijn personeel voldoen en tcch handelen in strijd met het recht. En omgekeerd kan een arl>eider handelen te gen de belangen van zijn patroon zonder dat or zelfs kans i6, dat hij voor wetsover treding kan worden aangeklaagd. Hieruit blijkt reeds hoe dwaas het is van sociale wetgeving alles te verwach ten. Het recht regelt alleen de u i t w e n d i- g e verhoudingen en dan nog slechts ge deeltelijk. De wet kan bepalen hoe lang de ar beidsduur zal zijn, onder welke omstan digheden al of niet mag worden gearbeid, hoelang do rusttijden moeten zijn en nog zooveel meer. Maar verder dan de verhoudingen voor zoover ze uitwendig regelbaar en contro leerbaar zijn, kan de wet toch niet gaan. De wet richt zich niet tot het hart, het geweten. Do patroon dio zijn ondergeschikten als honden behandelt en niet als menschen die ze vloekt en scheldt, wordt door de wet niet getroffen. En de arbeider die met wrok en haat in het hart zijn werk verricht, alleen om dat het niet anders kan, maar die niet werkt met zijn ziel en zinnen, gaat voor de wet vrijuit. En zoo kunnen de maatschappelijke wanverhoudingen steeds grooter worden en de sociale ellende steeds ernstiger ver houdingen aannemen, zonder dat de wet daaraan ook maar iets kan veranderen. Wat hot hoogste is en het boste in het leven wordt niet vorkregen door wettelij ke bepalingen, maar langs zedelijken weg, doordal de eischen van het recht Gods ge bonden worden op de consciëntie. Een ideale sociale verhouding als ons in het boek Ruth is geteekend is niet door wettelijke maatregelen te bereiken. Ditzelfde geldt ook op ander gebied b.v. de Zondagsrust. Ook hier kan de wet niet vorder gaan dan tot don uitwendigen kant: het bevor deren van de rust, terwijl misschien de gene die op deze wijze zijn winkel geslo ten houdt in zijn hart vloekt tegen het vierde gebod. Uit deze waarbeden volgt niet en mag niet worden afgeleid, dat wetten en voor schriften dus maar achterwege moeten blijven en dat aan de sociale wetgeving geen aandacht behoeft te worden ge schonken. Dwingende maatregelen kunnen noodza kelijk zijn, om althans de ontwikkeling van do zonde die niets anders is dan onge rechtigheid eenigermate te stuiten. Er is een tijd geweest, dat hieraan door het liberalisme dat het licht van God6 Woord in het staatkundige leven ver werpt, geen aandacht werd geschonken, met het gevolg dab het recht werd ver kracht. Dat viel af te keuren en terecht heeft dan oolc do A. R. partij, toen ze hierin van geon enkele zijde gesteund werd, voor sociale wetgeving het pleit gevoerd. Maar even verkeerd handelt, wie van de sociale wetgeving alle heil verwacht. Vooral in dezen tijd, nu noodgedwon gen op beperking moet worden aange stuurd is het noodig aan de andere zijde van dit vraagstuk aandacht te schenken en op do eischen van de zedelijkheid den nadruk te leggen. Bedrijfsvrede. De Sociaal-democraten prediken het evangelie van den haat. Niet lang geleden werd zelfs de heer van Kol in een schrijven gehuldigd om dat hij de menschen zoo heerlijk ontevre den had gemaakt- Deze partij, die den mond vol heeft over vrede en ontwapening, predikt tevens den klassenstrijd. Scherp moeten de klassen tegenover el kaar staan. Aan de eeno zijde de kapitalisten en aan de andere zijde de proletariërs. Lang zal de strijd zijn cn bang, maar eindelijk na een verwoeden kamp, zal de overwinning zijn aan het proletariaat. Om dat einddoel te bereiken, worden al tijd door de menschen geprikkeld, den klassenstrijd te voeren. Tegen maatregelen die den bedrijfs- vredo zouden kunnen bevorderen, zooals b.v. hot collectief arbeidscontract, hebben de Soc. Democraten zich aanvankelijk dan ook heftig verzet- De strijdvaardigheid van het arbeiders- leger, zoo vreesde men, zou daardoor ver minderen. Niet de vrede, maar strijd is het so cialistische ideaal. Van de rechtsch-liberale groepen geldt hetzelfde. Men zegt het niet zoo openlijk, maar in de practijk komt wat men doet op het zelfde neer. Daar is het ideaal het arbeidersleger neer te slaan en den vierden stand te knechten. Daarom roept men om v r ij h e i d. Men wil niet dat de Overheid hare be schermende hand over hot zwakke zal uit strekken, maar er moet vrijheid zijn voor den sterke om wat zwak is te vertreden. De anti-revolutionaire par- t ij echter heeft andere idealon. •Neon, zij schept niet de illusie, dat ©en maatschappij zal yerkregqn worden, waar belangen-conflicten niet meer zullen voor komen, en waar men van een ongestoorde vrede zal kunnen genieten. Dat is een onbereikbaar ideaal. Een hersenschim. Maar zij wil toch wel het mogelijke doen om den strijd die voor alle partijen noodlottig is te voorkomen en den b e- drijfsvrede te bevorderen. Wettelijke maatregelen zullen hier niet afdoende zijn. Maar als hulpmiddelen kunnen ze toch ongetwijfeld goede diensten bewijzen. Vandaar dat het program van actie der A. R. partij vraagt: „Krachtige bevordering eener regeling ter voorkoming zoo mogelijk, van conflicten in de wereld van den arbeid en tot oplossing van ge schillen, indien deze desalniettemin ontstaan. V Vrije vrijheid. De Vrijheidsbond is de partij van de vrijheid. De vrijheid ook Qm de meest tegenstrij dige eischen in een program te schrijven. Hij eischt bezuiniging, maar hij dringt ook op ontzaglijke uitgaven aan. In het program van actie wordt een goed uitgeruste doch beperkte weer macht als eisch gestald. Vooral op dat „goed uitgeruste" wordt door sommige sprekers nadruk gelegd. Het moet inderdaad een weermacht zijn. Maar een der candidaten van dien Bond acht het gewensc-ht de kiezers te vangen door te vertellen dat de leuze van den Bond is: Ontwapening met behoud van een politieleger. Zoo worden de meest tegenstrijdige meeningen verkondigd. Een lezer van het liberale Vaderland vraagt hoe dit toch mogelijk is. En ongevraagd geeft deze Het Volk deze verklaring: „dat de Vrijheidsbond de meest begin- sellooze partij in den lande is, een partij die met alle winden mee waait, een partij die met opzet haar beginselprogram zoo vaag mogelijk gekozen heeft ten einde de meest uiteenloopeiide elementen aan te lokken, militaristen en anti-militaris ten, maar ook sociale hervormers, de erg ste reaktionairen, ambtenaren-vrienden en ambtenaren-haters, enz. enz." Wij zijn het niet vaak met het Volk eens. Maar deze verklaring schijnt ons on aanvechtbaar. STADSNIEUWS. Oud-Leden Vereeniging „Prediker". Bovengenoemde vereeniging hield gis teravond' haar le jaarvergadering. Nadat de vorzitter, de heer P. Mazurel, te 6V* uur de vergadering had geopend door het laten zingen van Psalm 103:5 en gelezen had Psalm 103 ging hij voor in gebed en deelde mede, dat hij met het oog op den tijd de officieele „rede" eerst na den boot- tocht zou houden en hij hoopte, dat alle loden met hunne dames na den tocht we der in het gebouw zouden lcomeu, opdat wij in de gelegenheid zouden zijn elkander precies om 12 uur 's-nachls „over de tar fel" de hand te kunnen drukken en te fe- licitecren met den verjaardag onzer Jon gelingsvereeniging „Prediker". Do hoer J. Burger, mede-oprichter en eore-lid der Oud-Leden-Veroeniging en op richter der Jongelingsvereeniging kreeg nog het woord cm in korte woorden de vereeniging met haar len verjaardag ge luk te wenschen; hij hoopte, dat de boot tocht zonder ongelukken zou afloopen en wenschte allen een genoegelijken avond. Alsnu ging het gezamenlijk naar de „Pauline" tot het ondernemen van den boottocht, welke een zeer gezellig verloop had. Onder vriendschappelijk gesprek, pianospol, gezang en afgewisseld door eenigo voordrachten ging het lustig voort en toen om 10 H uur de boot wederom in de Haven was gearriveerd was er één roep over het aangename, dat ondervonden was. In club wandelende ging het weer naar „Prediker", waar door den Voorzit ter de vergadering werd voortgezet door te laten zingen Psalm 25:3, waarna de secretaris gelegenheid kreeg tot het voor lezen van de notulen der vorige vergade ring en het uitbrengen van zijn jaarver slag, welke beiden onveranderd werden goedgekeurd. Vervolgens werden nog 2 le den aangewezen tot bijwoning van de jarvergadering der Jongelingsvereeniging op Maandag a.s. Precies te 12 uur verzocht de voorzit ter de vergadering te zingen Gezang 160:1 „Uren, dagen, maanden, jaren enz.", waar na do voorzitter de in do voor-vergadering aangekondigde „officieele rode" hield, de leden gelukwenschte met den verjaardag onzer jongelingsvereeniging ©n hen in de gelegenheid stelde elkander „over de ta fel" do hand te drukken en to fclicitecren, waarvan natuurlijk druk gebruik werd go- maakt. De hecrcn Latervcer en v. d. Laaken voerden nog even het woord, waarna de voorzitter der Jongelingsvereeniging, de heer yroom, op de hem eigen kernachtige wijze dank bracht aan de Oud-leden-Ver- eeniging, voor wat zij voor de Jongelings vereeniging in het agfeloopen jaar ge weest was, de vereeniging gelukwenschte met haar len verjaardag en verder de jon gelingsvereeniging in aller belangstelling en liefde aanbeval. De heer F. Eikerbout kreeg nog gele genheid tot hethouden van een voor dracht, waarna de voorzitter de leden nog opwekte tot propaganda onder oud-leden om zich aan te sluiten bij onze vereeni ging, tot getrouw bezoek aan de vergade ring, on de to houden collecte aanbeval, welke f 18.34 Yi opbracht. Ten slotte werd de hoer v. d. Ham verzocht de vergade ring met dankgebed te sluiten. Zeer voldaan keerden allen opgewekt huiswaarts. Organisatie „Nederland on Oranje". Do organisatie der A. R. Kiosvereeni- ging hield gisteravond in de Nutezaal een druk bezochte vergadering onder leiding van den hoer Karstens. In verband met de a.s. verkiezing voor de Tweede Kamer was deze vorgadering bijeengeroepen om te controleeren in hoe verre het administratieve werk der 41 stembureaux gevorderd was. Op enkele bureaux na, bleek de schrifte lijke arbeid gereed te zijn. Ten aanzien van het bezetten der bu reaux liep het niet zoo vlot! Voor nog enkele bureaux ontbreken de noodig© krachten. Wel verklaarden al de ter vergadering aanwezig zijnde dames en heoren zich be reid mede te werken, maar het vereischte aantal bleek nog niet groot geTioeg te zijn. Getracht zal worden de noodige krachten alsnog te vinden. Minstens 100 personen zijn voor een goed ingerichte actie voor 41 stembureaux noodig! Zullen ze te vinden zijn? Laten we hopen, dat zij zich, het ge wicht. dor zaak voelende, alsnog zullen aanmelden. Komen ze niet, en is het gevolg daar van, dat enkele tien of honderdtallen van stommen verloren gaan, dan dragen niet zij daarvoor de verantwoordelijkheid, die hoewel met reusachtige inspanning ge werkt hebbende, geen 2 of 3 bureaux kon den bearbeiden, maar rust do volle ver antwoordelijkheid daarvan op hon, die meestal door het aanwenden van allerlei uitvluchtjes, zich aan den verkiezings- arbeid onttrekken. Een tweede punt van behandeling vorm den de financiën. Zonder een behoorlijk voorziene strijd- kas is het onmogelijk den strijd te begin nen! Eigenlijk moe6t dit geen oorzaak van zorg voor de propagandisten zijn! 't Moest zoo zijn, dat zij die geen ge legenheid hadden aan don strijd deel te nemen, moesten zorg dragen voor de wa pens, in casu de duiten! Maar zoo is het helaas niet! Eerst moet de organisatie er op uit om de kas gevuld te krijgen. Besloten werd de volgende week daar voor te bestemmen. In elk bureau zal een rondgang worden gehouden voor do ko mend© verkiezing. In de daarop volgende week zal weder vergaderd worden om het resultaat van dezen rondgang te kunnen vaststellen. Reeds kwamen bij den penningmeester en secretaris enkele giften binnen! Verschillende andere zaken, betreffende de te voeren propaganda werden bespro ken en door de vergadering aangenomen Ook werd do aandacht gevestigd op de gelegenheid welke thans bestaat voor in andere plaatsen vertoevende kiezers, in die plaats aan de stemming deel te ne men. Bij hot huisbezoek zal daarop speciaal gelet worden en door middel van de pers, zal hierop zooveel mogelijk de aandacht worden gevestigd. Door den heer Lambooy word na slui ting der vergadering in dankzegging aan de Heere voorgegaan. Ergelijk vandalisme. Een troepje jongelui van het soort dat met den, in. vele gevallen vrij sarcastisch Hinkenden, titel „student" pronkt, dat gisteravond op het plankier voor de so ciëteit op de Breestraat gezeten was en groetend eels „in kennelijken staaf' ver keerde vermaakte zich onder enor me belangstelling van een gapende menigte met het onveilig maken van de straat en het stremmen van het verkeer. De „lieeren" gingen gehurkt op de tramrails zitten en dwongen de bestuur ders nu halt te houden, hielden auto's aan, schreeuwden onhebbelijkheden naar passeerende dames in één woordstelden zich al 1 e t 1 i e d' e r 1 ijkst aan. En het misselijks te van hun gedrag was wel, dat de helden, zoodra een politie agent zich vertoonde, haastig de „soos" invluchtten. Dat spelletje werd een tijd lang voort gezet totdat een zekere J. J. M. die nota bene pas doctoraal-examen in de rechten had afgelegd boven van het plankier ff op de-n rug van een passeren den motorrijder sprong. Gelukkig reed de man slechts met ma tige snelheid, anders had een val met. den zwaren motor in de volle straat ernstige gevolgen kunnen hebben. ADVERTENTIE-PRIJS. PER GEWONE REGEL 10.221 DES ZATERDAGS 10.30 INGEZONDEN RECLAMES DUBBJW, TARIEJ! KLEINE ADVERTENTIES van hoogstens 80 voorden 50 cent; Zaterdags 75 cent hij vooruitbetaling. Aan het Zoeklicht. Leiden, 10 Juni 1922. Wat kunnen wijze, ontwikkelde, we« tenschappelijke en dan bovendien nog vrij zinnige menschen, toch dwaze dingen zeggon. Onlangs kwam in de Tweede Kamer ter sprake hot vormen van een leerstoel in da homoeopathie. In de kringen der geleerden, waar men aan allerlei dogma's vastzit en op gezag gelooft, veel meer dan de meest orthodoxe Christen, moet men van zulk oen leerstoel niets hebben. Men beschouwt nu eenmaal de ho moeopathie als oen soort kwakzalverij en daarom moet het ook als zoodanig worden behandeld. Men mocht zich eens vergist hebben. De oogen mochten eens opengaan zoo dat men ongelijk moest bekennen. Een van de Communistische Kamerle den, Dr. van Ravosteyn, kon zich met dit bekrompen standpunt niet vereenigen. Maar nu krijgt hij er van zijn partij genoot den Leidschen Dr. Knuttel var. langs. De homceopathie. aldus orakelt deze zeer-gelcerde, recrutcert haar getrouwen bijna alleen uit calvinisten en landjon kers zeker niet do menschen om de wetenschap vooruit te helpen. En omdat van onze partij gecischt mag worden, dat zij dit wel doet, betreur ik de hou ding van v. R. Zie dat is nu weer de echte bescheiden heid die de liberale geleerden van vroe ger altijd kenmerkte. De Calvinisten en de Christenen in het algemeen zijn niet de menschen om da wetenschap vooruit te brengen. Ik schrijf niet als de heer Knuttel Dr. voor mijn naam. Bovendien schaar ik mij onder de ver achte Calvinisten. Maar ik durf toch nog wel tegenover den zeergeleerden maar hoogst bekrompen dokter verdedigen de stelling, dat de we tenschap vooruit is gebracht in 't bijzon der door de geloovige geleerden. OBSERVATOR. Maar toen was het ook uit Eeniige agenten, die van het moment gebruik maakten wisten M. te arrestee ren. en naar het poli tie-bureau te vervoe ren. Zekere D. de It.-Z. uit Katwijk aan Zee, die zich den geheelen avond al had onder scheiden door zijn onhebbelijk gedrag en zijn bentgenoot ter hulp snelde werd eveneens ingepikt, terwijl onder luide toe juichingen van het publiek een troepje volgelingen voor het politia bureau werd weggeranseld. Beide gearresteerden kregen in de nor gelegenheid hun „gedrag" te overdenken, terwijl tegen hen proces-verbaal is opge maakt. De hoeren hobben opnieuw treffend dui delijk de vraag beantwoord: „Quid est studiosus sine studio V' In den afgeloopen nacht is ingebro. ken in de woning van den lieer S. aan de Haagweg. Ontvreemd werden o.a. een damesrijwiel, een gouden horloge, een be drag aan geld 140.—) en een gou den ring. De, recherche stelt een uitgebreid onder zoek in 1 Heden herdenkt onze stadgenoot, d« heer J. H e y m a n s, procuratiehouder b$ do Bankassociatie, den dag, dat hij voor 25 jaren in dienst trad van do firma H. M. Sasse. Hedenmiddag te 1 uur had ten kantore de huldiging plaats, waarop wij a.s. Maandag nader hopen terug te kom:n. Onze stadgenoot de lieer J. Jonk, herdacht heden den dag waarop hij vóór 40 jaren in dienst trad bij de firma Sala en Zn., Spiegel- en Lijslenfabriek, Kunst handel aan de Breestraat. De jubilaris werd hedenmorgen op het kantoor ontboden, waar hij door den pa troon op hartelijke cn zeer waardecrcn- de wijze werd toegesproken en ook van overige personeel gelukwensclien in ont vangst had te nemen. Benevens andere stoffelijke blijken van belangstelling van patroon en kameraden, werd den jubilaris ook een enveloppe met inhoud aangeboden. De Hervormde (Gereformeerde) Staatspartij, zal a.s.Vrijdag in „Prediker" een vergadering houden waarin Ds. K. II. E. Gravomeyer, Ned. Herv. Pred. te 's-Gravonhage zal spreken over het onder werp: „Uw Koninkrijk kome". In verband met het klein getal wee zen en oude lieden in het Evangelisch Lu th er sell Wees- cn Oudolicdcnhuis, heb' ben Regenten besloten met instemming, van den Kerkcraad, het Weeshuis als zoo danig te sluiten en voorlaan tot ge zinsverpleging over te gaan. Ret gebouw*,1 uitmuntend onderhouden, komt ongeveer', eind September vrij en is voor vorschil- lende doeleinden geschikt. Het ligt in d© bedoeling van Regenten alsnog niet tot verkoop over te gaat, maar het gebouw? i to verhuren.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1922 | | pagina 1