NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN.
lie it Clh r a n t verschijnt dadelijks, behalve op Zon» en Feestdagen.
A 3 0 i i E M E H I
A OVER TEN TIER:
Bureel: Scheepmakerssteeg <5.
Zaterdag 16 November
Uitgevers: Gebroeders Muré.
v'S 1
'éjl
li
;v I
mm 1
Vooi Leiden per S maanden1.25.
franco dooi' liet geheele rijk, er 5 maanden i f.ttO.
Prijs per Summer 10 <Ynt.
Van 1b regels f 0.90.
Elke regel meer0.15.
(iroote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen, 4 contant, zonder rabat, per regel 0.10.
M\ 270,
205' Jaargang.
LEI»ËK 15 November.
In de groote zaal van het Nutsgebouw
alhier vergaderde gisteravond van zeven uur
lot half. If d1 Vrijzinnige Kiesvereeuiging.
Op de agenda stonden 1° Ballotage van
nieuwe leden, 2°. benoeming van een lid
van het bestuur, 3°. benoeming van een
candjdaat voor den gemeenteraad en 4°.
missive van de Kiesvereeniging Burgerplicht"
te (Amsterdam, betreffende het aanhangig
wetsontwerp op het Lager onderwijs. Alleen
tijdens de behandeling van het laatste punt
zou de vergadering voor de pers toeganke
lijk zijn; omtrent de behandeling van de
eerate punten mogen we dus alleen als uit
slag melden dat tot bestuurslid werd be
noemd de heer S. C. Van Doesburgh en
als candidaat voor den gemeenteraad werd
gesteld de heer J. Van der Breggen Az.
lid van de eerste 'kamer der staten-generaal
en dijkgraaf van Rijnland, en wel met 115
9temmen.
Aan de orde was nu de beantwoording
van de vraag van de Amsterdamsche kies
vereeniging Burgerplicht," of de Vrijzinnige
Kiesvereeniging alhier bereid was haar adres
te steunen, waarbij aan de eerste kamer
rordt verzocht liet ontwerp van wet op het
lager onderwijs, zooals het daar ligt, niet
te willen aannemen. Vooraf is de zaak in
het bestuur besproken zegt de voor
zitter de heer mr. J. T. Buys en do
meerderheid (de minderheid was vijf) ver
klaarde zich tegen het geven van steun aan
het adres op deze wijze. Het wetsontwerp
toch dat nu aanhangig is eerbiedigt in
hoofdzaak de waarborgen voor het openbaar
onderwijs, wel zijn er enkele verschillen met
de thans werkende wet, doch die zijn naar
sprekers meening te onbeduidend om eene
handeling als hier van de Kiesvereeniging
gevraagd, te rechtvaardigen.
Wel is er vrees voor concurrentie met de
openbaie school, maar het gevaar daarvan
is niet zoo groot als wel werd vermoed; en
mochten door de nieuwe wet al laaien op
de schouders worden gelegd, lasten waarvan
het bezwaar voor onze schatkist nog niet
zoo terstond is te overzien, toch meent
spreker in dit alles geen motief te kunnen
vinden om te doen wat Burgerplicht"
wenscht.
Ook is het ontwerp milder dan we hadden
kannen vreezen toen de meerderheid in de
tweede kamer aan de liberalen ontviel, doch
men moet niet nit het oog verliezen dat
wil men de eerste kamer vragen het be
staande ontwerp niet aan te nemtn tevens
een nieuw ontwerp moet worden ingediend;
en ook hieraan zijn geen geringe bezwaren ver
bonden. Tusachen deze bezwaren en die aan
de aanneming van het ontwerp verbonden,
zal das de eerste kamer moeten kiezen. Wat
meent de vergadering aldus eindigde
spreker zijne inleiding in deze te moeten
doen,
Eene langdurige discussie volgde nu. De
heer prof. De Goeje vroeg 't eerst het woord.
Hij acht het openbaar onderwijs door het
wetsontwerp bedreigd en de eeuige hoop der
liberalen moet gevestigd zijn op de eerste
kamer. Spreker hoopte dat deze vergadering
sou kunnen goedvinden zich met een adres
tot de tweede kamer te wenden. Aangezien
allen verlangen naar het nit den weg ruimen
'au den schoolstrijd, hebben zich, in weerwil
'au het gevaarlijk beginsel, liberalen voor
het subsidie aan bizonder onderwijs ver
klaard. Maar ze dachten daarbij zeker wel
'lat dit zon geschieden zonder nadeel voor
het openbaar onderwijs.
Maar na zal ten slotte wel niemand ont
kennen dat alle nieuwe bepalingen ten
Oadeele zijn van de liberalen, 't ls spreker
een raadsel hoe eeuigeu kunnen meeneu
dat de nadeelen niet zoo groot zullen zijn.
De klerikalen toch hebben 't niet onder
stoelen en banken gestoken dat 't huil te
doen is om de openbare school leeg te
pompen. De heer Pierson, de voorzitter
van „De Grondwet" te Amsterdam heeft
ons daaromtrent willen geru9t stellen en
als zijne meening te kennen gegeven dat
een rem zon zijn aan te brengen als het
antiliberale wagentje wat hard van slapel
reed. Doch spreker hoewel geen staat
kundige en evenmin krijgskundige ziet
zeer goed in dat wanneer eenmaal de bres
is gemaakt en de vijand is biuneugekomeu,
die keeren er zich niet zoo gemakkelijk
zullen laten uitjagen. Hij acht 't de beste
politiek: getrouw te blijven aan het vaandel.
Hij hoopt dan ook dat in deze vergade
ring het adres den verdienden steun zal
vinden.
De lieer Van Hamel vertegenwoordigt de
minderheid uit het bestuur en is dus evenals
de vorige spreker, voor liet zenden van een
adres gestemd. Hij haalt de bekende brochure
van mr. Veegens aan en meent dat 't er
wel degelijk slecht uitziet voor onze openbare
scholen en vooral voor die ten platte lande.
Hij acht de nieuwe bepalingen in de school
wet zeer ingrijpend en vreest dat de openbare
school eene geheel andere plaats zal gaan
innemen dan ze tut nogtoe deed. Zelfs
vreest hij voor een groot deel vau het platte
land kwijning en te gronde gaan van het
openbaar onderwijs. De heer Pietson (nu
eens niet van „De Grondwet") heeft gezegd
dat op de openbaie school drie groote
perspompen moesten worden geplaatst, maar
spreker meent dat er veel meer op zullen
komen te staanvooral zooais gezegd
v ior de kleine gemeenten acht de heer Van
Hamel het gevaar ontzettend groot. Het
bizonder ouderwijs is daar aan weinig banden
gelegd, en de bizoudere school wenscht slechts
óóne vrijheid, ul. om slecht en zoo onvolledig
mogelijk te mogen zijn.
Prof. Fockema Audreae hoorde in het
bestuur tot de leden die niet zouden willen
petilioneeren. Niet petitioneereu omdat hij
eene vergadering als deze daartoe bij uitstek
incompetent acht. Wie durft zeggen dat de
groote meerderheid met vrucht over het voor
of tegen van de verschillende bepalingen van
het ontwerp zal kunnen besiissen. Met het
zelfde recht zouden leden eener kiesvereeniging
zich een oordeei kunnen aanmatigen over
staathuishoudkunde, mihtiezaken, het in orde
brengen van een oorlogschip, enz. enz. (een
ontevreden gemor hier en daar geeft te
kennen dat velen meenen dat spreker een
veel te lagen dunk van hen heeft). Een
groot deel van het volk zoo vervolgt de
heer Focktma Audreae heeft getoond
dat het de openbare school voor zich niet
bruikbaar acht; het heeft dat getoond, niet
alleen met woorden, maar ook met
sprekeude daden; het heeft in de beurs
getast.
Nu mag de slaat niet zeggen „onze school
is wel voor allen geschikt, we geven het ge
vraagde subsidie niet"; dit zon illiberaal
zijn. De liberale partij heeft, toen ze aan
't woord was, zoo lang verzuimd leerplicht
in de wet te schrijven, we mogen nu geen
verwerping van dit ontwerp vragen, omdat
daarin leerplicht niet gevonden wordt. Het
gevaar dat de scholen kweekplaatsen zouden
worden voor dweepzucht vreest spreker niet
zoo zeer; maar het zou getuigen van on
verdraagzaamheid, indien men op deze wijze
zou willen toonen tegenspraak en het uit
spreken van auderer meening niet te kunnen
dulden. De tijdelijk opgeschroefde drang
naar de bizondere scholen zou zeker den
strijd voor de neutrale school veel moei
lijker maken bij veel gemak voor het bizon
der onderwijs! Maar uit dien strijd juist
moeten wij meerder kracht putten om tegen
die moeilijkheden in te worstelen.
De heer Kouw is zeer vóór liet petilio
neeren gestemd. Zij die zeggen dat het volk
de neutrale school niet wil, zij liegen.
Ook wij mogen niet achterblijven in deze
zegt hij en wel degelijk heeft dan ook
de hee.r Van Swinderen zich vóór petitio
neereu verklaard.
De heer Kutseh Lojenga, wil protesteeren
tegen de aansporing om niet te petitioneereu.
Wij zijn een Prutestantsch volk zegt hij en
als zoodanig heeft het wetsontwerp voor ons
groote bezwaren in zich. Den eenmaal ver
kregen grond mogen we niet meer prijsgeven.
Een petitie acht hij dus wel degelijk ge
boden.
Prof. Van der Vlugt waarschuwt tegen
een medewerken aan bedoeld adres. Hij zou
juist nu willen toegeven omdat hij verwacht
dat daardoor de antiliberalen hun wapen
zullen hebben verloren en eene verwerping
voor de eerste kamer in dit geval geen
gemakkelijke taak zal zijn. Men mag daarop
dan ook niet aandringen en eene afwachtende
houding acht hij in deze het best.
De heer Van Eek meent ook dat de
schoolquaestie moet uit den weg geruimd,
ter bevordering van den beteren loop van
liet staatBraderwerk.
De heer Van der 11 orst maakt de op
merking dat een petitionement van de Vrij
zinnige Kiesvereeniging zou wordeu op zijde
gelegd door de eerste kamer, als komende
van eene vereeniging niet als rechtspersoon
erkend.
Na nog eenige opmerkingen van de heeren
Kouw, Van Doesburgh en Buys, wordt over
gegaan tot stemmiug over de vraag of de
vereeniging zich zal aansluiten bij het adres
van Burgerplicht of dit niet zal doen, maar
de leden de gelegenheid geven ieder voor
zich als hnnue meening te kennen te geven
dat het adhaesie verdient. Bij mondelinge
stemming over deze quaeslie wordt met 1U6
tegen 36 stemmen besloten dat de verga
dering zich in deze niet zal uitspreken. Te
hal fel f ongeveer ging de vergadering uiteen.
Wij voor ons houden ons buiten beschou
wingen omtrent het al of niet nutiige van
petitioneeien in dit geval. Maar was het
werkelijk de wensch van de meerderheid dat
het adres van Burgerplicht" zou worden
gesteund door de Leidsehe Vrijzinnige Kies
vereeniging dau deed naar onze meening de
ter elfder ure aangevoerde waarschuwing dat
het adres uit Leiden door de eerste kamer
zou worden ter zijde gelegd, weinig aan de
zaak toe of af. 'Toen eenmaal bekend was
dat zou worden gestemd over het al of niet
wenschelijke van te vragen wat men, als
hebbende geen rechtspersoonlijkheid, niet
vragen mag, achtten, met schijn van recht,
zeer velen het stemmen vóór petitioneereu,
vulganiter gesproken „een dood paard aan
den boom binden;" zoo dachten ook waar-
ichijnlijk zij die bij den aauvang van de
stemming de zaal verlieten. Waarvoor liet
men beu dan komen
Eu wanneer waarlijk de eerste kamer zulk
een adres ter zijde zou leggenzou dan
toch niet reeds het beoogde doel bereikt
zijn? 't Is toch immers de voorstanders
van het adres o;n 't even of dit bij 't ont
vangen door de eerste kamer ter rechter- of
ter linkerzijde wordt gelegd. De vergadering
zou zich hebbeu uitgesproken, het van hier
uit gezonden adres of de strekking er van
zou wordeu gepubliceerd en de gtheele
natie, en zeker dus ook het couranieulezend
gedeelte van de eerste kamer, zou welen
wat in deze de meening was van'de Leidsehe
Vrijzinnige Kiesvereeniging. En dit alleen
zal toch ook wel de bedoeling zijn geweest
van de Amsterdamsche Kiesvereeniging
„Burgerplicht".
Door de staatscommissie voor de
artsexamens is in hare heden alhier gehou
den zitting tot arts bevorderd de heer A.
W. Nieuwenhuis en voor het eerste ge
deelte toegelaten de heer J. W. C. Kern.
Met koninklijk instituut voor taal-,
land- en volkenkunde van Ned.-Indië heeft
het voornemen opgevat door de hoog
leeraren aan de Rijks-Universiteit alhier dr. H.
Martin eu dr. G. A. Wilken een geolo
gisch ethnographisch onderzoek te doen in
stellen op de eilanden in den omtrek der
Banda-zee, hoofdzakelijk met het doel om
de nog altijd onopgeloste vraag naar de
grenslijn tusschen Azië en Australië zoo
mogelijk op te lossen. Daarvoor heeft het
aan de regeering gevraagd om voor 1890
en 1891 in het genot te worden gesteld
van de f 10000 in het belang van weten
schappelijke reizen in Indië op de begrooting
uitgetrokken.
Gisteren had, ten huize van den
heer R. Sijtsma alhier, wederom de perio
dieke uitkeering plaats aan behoeftige leden
en weduwen van leden der vereeniging
van gepensioneerde onderofficieren en min
deren van het Nederlandsche leger.
Negen leden en vijf' weduwen ontvingen
ieder f 12,50, terwijl bovendien nog aan
twee leden als builengewone gratificatie
werd uitbetaald f 10.
Men schrijft nit Delft aan de llaarl. Cl.
Terwijl men van verschillende zijden berichten
krijgt over hetgeen gedaan wordt om de
Kweekschool voor bewaarschoolonderwijze
ressen te Leiden te steunen, is het missshien
niet ondienstig te vermelden wat hier te
Delft is gedaan. Een vijftal heeren, tot ver
schillende richtingen "behoorende, waaronder
drie predikanten, heeft met een woord van
aanbeveling eene lijst aan zijne stadgenoo-
ten aangeboden, waarop voor omstreeks 70
gulden aan jaarlijkscho bijdragen geteekeud
is. Vond dit voorbeeld in een aantal plaatsen
van ons land navolging, dan zou in het
dreigende tekort van bovengenoemde instel
ling waarschijnlijk spoedig zijn voorzien.
Gistermiddag is men op de Zijdgracht
begonnen inet de voorgenomen beplanting
met hoornen aan beide zijden van de
gracht.
Hedennacht te half drie werd een
begin van brand ontdekt achter op de bo
venwoning van den heer K. Noordeinde
N° 27 op den hoek van de Varkenmarkt.
Het pand is beneden verhuurd aan den
heer V. koffiehuishouder aldaar. De ont
dekkers 9poeddeu zich naar den smid Bouzie
op de Varkenmarkt, waar de slangen zijn
geborgen van de voor het brandend per
ceel gelegen brandkraan.
Terstond kwam de geroepene met zijne
twee zonen en de slangen te hulp en spoe
dig werd water gegeven. Doch de ijverige
biusschers konden uen brand, die zich in-
tusschen over het perceel had verbreid, niet
meester worden en om andere hulp werd
gezonden. De kleins brandklok werd ge
luid en er verliep heel wat tijd eer de
grootere klok io beweging kon worden
gebracht.
De groote brandklok is n. te zwaar
om getrokken te worden. Ze wordt das in
beweging gebracht door trappen op de wijze
waarop gewoonlijk een scharenslijper zijn
wiel in beweging brengt. Daartoe zijn hier
echter twee mannen noodig en de tweede
liet dezen nacht al bizonder lang op zich
wachten. Zoolang werd dau ook maar de
kleine klok geluid waarvan het touw op de
