LEID8CI1E
COURANT.
DINSDAG 3 JULI,
BINNENLANDSCHE BERICHTEN.
1883.
1°. Ï54.
De Courant verschijnt dagelijks, Zon- en Feestdagen uitgezonderd. De prijs der Courant is per vierendeel jaars f 1.50, franco p. p. f 2.
afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar voor 5 cents.
De prijs der Advertentiên is van 14 regels f 1.iedere regel meer 25 cents, groote letters berekend naar plaatsruimte.
LEIDEN, 2 Juli.
De heer J. J. Reyst viel gisteren het voorrecht ten deel den dag te
herdenken waarop hij zich vóór vijftig jaren als apotheker hier ter stede
vestigde. Velen boden hem bij die gelegenheid hunne gelukwenschen aan met
de ontboezeming dat hjj nog lang moge gespaard blijven èn voor zijne be
trekkingen èn voor de maatschappij waarin hjj reeds zoolang nuttig werk
zaam was.
Gisteren had in de Gehoorzaal alhier eene vergadering van den Sociaal-
Demokratischen Bond plaats. Tot onderwerp der te houden bespreking was
gekozen: «Algemeen Stemrecht".
De voorzitter der vergadering wees in zijne openingsrede op het feit, dat
het heerschende kiesstelsel algemeen wordt veroordeeld. De anti-revolutio
nairen verlangen stemrecht voor alle hoofden van huisgezinnen; de liberalen,
ofschoon ook op dit punt zonder program, keuren evenzeer den census af,
die de grondwettige bepaling, volgens welke de staten-gencraal het gehcele
Nederlandsche volk vertegenwoordigen, tot een leugen maakt.
De heer Domela Nieuwenhuis stelde de volkssouvereiniteit voor als het fun
dament van het staatsgebouw. Het volk moet volgens dit beginsel in het
bezit zijn van den bodem die voedt, van het stemrecht dal beslist, van hel
wapen dat verdedigt. De census gaat uit van de onzinnige gedachte dat
geld hetzelfde is als capaciteit. Mannen als Buys en Opzoomer hadden dat
beginsel sinds lang veroordeeld, maar deinsden voor de consequentie van hunne
eigen stelling terug. Van het algemeeu stemrecht verwacht spreker de
sociale verbeteringen die langs anderen weg niet te bereiken zijn. llij noemt
stemrecht een natuurlijk recht, door iedcren burger bij de geboorte medege
bracht. Wij burgers van den Nederlandschen staat leven onder een tot
recht gestempeld onrecht; en waar deze mecning wordt verdedigd blijvende
tegenstanders eenvoudig weg. Het belang van eiken burger eischl de onver
wijlde invoering van algemeen stemrecht, als middel om tot welvaart te ko
men. Hel zou een eind maken aan het in dienst houden van een kostbaar
leger, dat slechts gebruikt wordt om geweld te plegen legen werkstakende
arbeiders. Het zou den werkman in beteren toestand brengen, die thans
wordt behandeld als de dieren des velds voor wien men minder hart
heeft dan vroeger voor een slaaf, omdat deze ten minste geld kostte.
Van de gelegenheid tot discussie werd het eerst gebruik gemaakt door
den heer Van der Heyde. Deze vroeg of de heer D. N. het stemrecht ook
tot de vrouwen wenschle uit te strekken, en waar hij met betrekking tot
den leeftijd de grens wil plaatsen.
Het eersie werd later door den lieer D. N. bevestigend beantwoord, het
laatste liet hij aan de beslissing des wetgevers over. Vervolgens wees de
heer V. d. 11., ofschoon in principe vóór algemeen stemrecht, op de gevaren
die uit de invoering op dit oogenblik zouden voortvloeien, gevaren die
op vernietiging van onze staatkundige rechten zouden uitloopen. De heer
D. N. had wel de mogelijkheid erkend dat aanvankelijk het clericalisme de
overhand zou krijgen, maar dat achtte hij. indien de meerderheid des volks
werkelijk clericaal is, niets meer dan billijk. De heer V. d. 11. daarentegen
wenscht uitbreiding van kiesbevoegdheid langs natuurlijken weg, om zoo tot
algemeen stemrecht tc komen zonder schokken; hij kon niet meegaan met
hen die het tegenwoordige niet mederekenen en alleen van eene verwijderde
toekomst herstel van hel evenwicht verwachten.
Nadat nog andere aan het debat hadden deelgenomen, zette de heer D. N.
zijn standpunt nader uiteen, zich b= roepende op Frankrijk en Duitschland,
waar het algemeen stemrecht veel goeds had lot stand gebracht, waartegen
•de heer V. d. II. wees op het gebruik dat ook door de regeeringen werd of
wordt gemaakt. De laatste hield vol, dat slechts door verstandelijke en
zedelijke ontwikkeling de weg tot het algemeen stemrecht moest worden
gebaand.
De vergadering werd gesloten met eene opwekking van den voorzitter om
in arbeiderskringen op pogingen ter verkrijging van algemeen stemrecht aan
te dringen.
lieden middag werd de onlangs opgerichte praktische Ambachtsschool
geopend, in tegenwoordigheid van den heer burgemeester en de wethouders De
Fremery en Bool, den secretaris dezer gemeente en eenige leden van den
gemeenteraad, bestuurderen van de vereeniging «Bouwkunst en Vriendschap",
«Mathesis Scientiarum Genitrix", de maatschappij tot Nut van 't Algemeen,
alsmede door een groot aantal belangstellenden in deze zoo nuttige inrich
ting. De voorzitter, prof. J. M. Van Bemmelen, opende deze vergadering met
een hartelijk welkom aan allen hier tegenwoordig. Was, zeide spreker, de
inrichting reeds eenigen tijd in werking, gaarne wachtte men met de offi-
ciïele opening tol nu, als wanneer men zich kon overtuigen van de levens
kracht in het bedrijvig gehoor van hamer en zaag. Na opsomming van de
verschillende inrichtingen hier te lande welke reeds zijn voorgegaan, bracht
spreker hulde aan de vereeniging «Bouwkunst en Vriendschap", van wie
het initiatief tot de oprichting was uitgegaan, voor den krachtigen steun en
de hulp in deze verleenddoor hunne rcchlslreeksche zorgen toch was eene
som van 3000 bijeengebracht en mocht men zich verheugen in een aantal
van 165 leden. In April 11. werd de zaak door het tegenwoordige bestuur
overgenomen en ontstond voor hun reeds groote moeielijkheid in het vinden
van eene geschikte gelegenheid, daar de pogingen tot slichting van een nieuw
gebouw waren misluktdankzij het besluit van Leidens gemeenteraad, werd
die quaeslie opgelost en verkregen zij het gebruik van het Caecilia-gasthuis, met
eene bijdrage van ƒ1800, benevens een jaarlijksch subsidie van ƒ2500. Ook van
de zijde van de Maatschappij tot bevordering van Nijverheid en tot Nut van
't Algemeen viel hun krachtdadige hulp ten deel; door bemiddeling van de
laatste schonk het hoofdbestuur van die maatschappij eene som van 1000.
Vervolgens werd door spreker behandeld het groote nut dat gelegen was
in de ambachtsscholen. De ondervinding had geleerd dat de bij de wet be
paalde burger dag- en avondscholen niet gunstig werkten; de behoefte werd
allengs meer gevoeld aan scholen met praktisch en theoretisch onderwijs.
Werd door sommigen beweerd dat de vorming van den werkman beter kon
geschieden in de werkplaats; door anderen daarentegen dat de tegenwoor
dige toestand door de veelvuldige aannemingenen van daar de groote
haast, die deze vorming in den weg staat. Ook voor de zedelijke opvoeding, de
technische en praktische vorming, verdienen zij de grootste aanbeveling,
van daar dat zelfs meergegocden niet zullen aarzelen er hunne zonen toe
te laten. Wil deze school echter aan het voorgestelde doel beantwoorden
dan behoeft zij meerdere financi ele krachten tot uitbreiding voor meerdere
vakken, het meubelmaken en schilderen, ook zou dan, in navolging van
's Hage, waar tengevolge de vele bezwaren van ouders die de verdiensten
der kinderen niet konden missenwelke bezwaren den bloei van die inrich
tingen dikwijls in den weg staat, eenig loon worden uitgekeerd.
Gebruik makende van de financiëele krachten waren thans twee werkzalen
ingerichteen voor het timmeren en een voor de smederij. Voor hel gereed
maken van de eerste werd hulde gebracht aan de hh. Van Lith cn Maas, voor
de tweede aan den heer Brevée, 34 leerlingen maakten met vrucht van het
onderwijs gebruik; 28 voor het timmeren en 6 voor het smeden; reeds wer
den 200 kleinere en grootere werkstukken door hen vervaardigd. Morgen
en overmorgen is de inrichting voor het publiek ter bezichtiging opengesteld.
Spreker rekende op ieders aansporing, opdat lal van belangstellenden van
die gelegenheid zouden gebruik maken.
Nadat de voorzitter niet dank herinnerde aan het besluit van Z. K. H.
prins Alexander, om hel beschermheerschap van de vereeniging te aanvaarden,
met toezending van eene aanzienlijke gift, richtte hij het woord tot den
heer burgemeester, wiens innige begeerte het was van den dag zijner op
treding als bestuurder van deze stad, dal eene dusdanige school tc Leiden
zou worden opgericht, doch het plan moest uitgaan rechtstreeks van de
burgerij; spreker hoopte, dat wanneer deze niet zullen achterblijven het ook
niet zou ontbreken aan de krachtdadige hulp van het gemeentebestuur.
Niet oneigenaardig toch was het dat in de 17e eeuw dit gebouw door hh.
burgcmeestcren reeds werd afgestaan tot het geven van praktisch onderwijs
en o. m. de groote Boerhaave omringd door honderden studenten de zieken be
zocht welke hem voor de studie ter behandeling waren aangewezen. Moes
ten zij dit gebouw verlaten op voor hen niet aangename wijze; spreker
hoopte, dat deze inrichting dit nimmer zal behoeven te doen dan wanneer
zij eenmaal een eigen geitouw konden gaan betrekken. Voorts betuigde
spreker dank aan den lieer Schaap, architect, voor de moeite cn zorgen
aan de inrichting besteed en herdacht met weemoed den heer Bertrand, door
wien onderscheidene voorwerpen ten dienste van de smederij werden afgestaan.
Ook bestuurders van het genootschap M. S. G.niet te vegelcn de hh. Van Djjk
en Dikshoom betuigde .spreker zijne erkentelijkheid; mochten zich onvermij
delijke moeielijkheden voordoen, met wijsheid en overleg, hoopte hij, zouden
ze worden overwonnen. Ook den directeur en de twee onderwijzers Ver
straten cn Wildenberg beval spreker de bijzondere zorg voor de nieuwe
inrichting aan.
Onmiddellijk na de uitgesproken rede, waarmede het talrijk auditorium
zijne ingenomenheid toonde, nam de lieer burgemeester hel woord en wenschle