PER TELEGRAAF.
i ar o e z o srd e n.
ADVERTENTIES.
^Ilicier. heb ik last mij mei mijne soldaten onmiddelijl. te verwijderen,
(teiiieiisevolge vertrok hij met zijiie manschappen weer naar de kazerne.
Volgens officiële berekening beloopt de schade veroorzaakt door de
Lerstroomingen in onderscheidene departementen, die in de maanden Febru-
„ij en Maart plaats hadden, eene som van 2,041,000 Irs.
Bij gelegenheid van de wederopening van den schouwburg te Lyon hebben
«proerigc tooneelen en manifestatiën plaats gehadwaarvan de directeur het
Lpunt was. Het plein voor den schouwburg moest afgezet worden en
Ie circulatie was gestremd. In de zaal en op de straat werd een aantal
(ersonen in hechtenis genomen.
UV1TICHL4SD.
Te Berlijn zijn op 2 September, den nationalen feestdag, drie gedenk-
jeekenen onthuld. In de Lustgarten is een nieuw voetstuk ot.thuld voor
lid beeld van Friederich Wilhelm III. op het Waalsche kerkhol werd een
eden kt eek en geplaatst ter eere van de in den jongslen oorlog gevallen
.eden der Waalsche gemeente, en in het Oosleinde der stad werd een ge-
denkteeken onthuld ter herinnering aan hendie in de drie jongste oor
logen het leven hebben gelaten.
Te Maagdenburg heeft de gemeenteraad besloten den burgemeester bij
gelegenheid van zijn jubilé een stuk gemeentegrond in eigendom aan te
bieden. Dit besluit wordt door de ingezetenen ten hoogste afgekeurd en
reeds is er eene volksvergadering gehouden, waarin tegen dat besluit is ge
protesteerd, op grond dat de raad den eigendom der gemeente niet mag
weggeven.
TURKIJE.
Men verneemt dat de drie keizers hebben bepaalddat het sluiten van
den vrede tusschen Turkije en Servie-Montenegro behandeld zal worden niet
afgescheiden van het uit den weg ruimen van de moeijelijkheden in Herze
govina en Bosnië. De opstanden in deze twee provinciën hebben aanleiding
lol den oorlog gegevenen dus moet aan hare bevolking alle reden tot misnoe
gen en ongerustheid ontnomen worden. Het is pligt de Slavische christenen te
waarborgen tegen de uitwerking van den wrok der dweepzieke Turken welke
voorzeker een kwaad hart toedragen aan de boerenwier muiterij aan het
Oltomanische rijk veel vijanden berokkende, veel vrienden deed verliezen.
Ilij Bosnië en Hcrzegowina is te voegen Bulgarije, welk gewest evenmin
reden heeft van tevredenheid over hel verdraagzame bestuur en de naluur-
Ijjke bescherming van het hoofd der geloovigen. Turkije, dat die schoone
provincie en hare inwoners heelt overgeleverd aan de bekende weerwraak,
moet in de onmogelijkheid gesteld worden zijne wreedheden voort te zetten.
- In de verschillende dorpen van Bulgarije zijn thans plakkaten aange
slagen, waarin aan de bevolking op strenge straflen wordt verboden infor-
matiëu van de jongste gebeurtenissen aan vreemdelingen te geven.
LONDEN, 4 September. De correspondent van Reuters agentschap meldt
uit Belgrado: //Alexinatz is door eene voldoende Servische strijdmagt bezet.
Mtn verwacht morgen een beslissenden veldslag. De prefect van Alexinatz
heelt bekend gemaakt, dat Luca Popovitch, secretaris van het Boode Kruis,
door de Turken is gevangen genomen en hem een arm is afgehouwen."
BUDAPEST, 4 September. Uil de beste bron wordt berigt: /'Het Servi
sche leger is niet bij magte langer weérstand te bieden. De Turken heb
ben het bruggenhoofd voor Alexinatz genomen. Tchernajeff is op den aftogt
naar Deügrad. In Alexinatz staan nog tien bataillons."
ROME, 4 September. In een gisteren hier gehouden vergadering in het
belang der Slaven werd een resolutie aangenomen, bevattende uitdrukking
van verontwaardiging over de gruwelen door de Turken gepleegd. Ook
werd besloten, bij de Italiaansche regering aanzoek te doen om ondersteu
ning van de wenschen, welke de vergadering heeft geuit, en een comité
werd benoemd, dat tot taak heeft bijdragen in geld ten behoeve van de
Slaven in te zamelen. Besluiten van gelijke strekking werden te Milaan
genomen.
BELGRADO. 3 September, 's avonds. Zestigduizend Turken zijn in de
rigting van Kajaschevatz om Alexinatz heen getrokken, en hebben de Ser
viërs na een hevig gevecht teruggeworpen. Tchernajeff heeft 10,000 man
afgezonden, om den Turken het verder voorwaarts dringen te beletten.
Lelden, nu en 35 jaren vroeger.
X.
Al wat door bijzondere krachten op het gebied van onderwijs, kunsten
en wetenschappen tot stand kwam en in stand werd gehouden, verdient
lollelijke vermelding, ook omdat het spoediger en goedkooper ontstaat en
werkt
De Maatschappij voor Toonkunst telde iu 1851 94 en in 1875 185 leer
lingen met 272 leden en door of nevens haar zijn een aantal zangvereeni-
"ingen ontstaan, die blijken geven van vooruitgang en bloei op het gebied
van zang- en toonkunst.
Het aantal rederijkerskamers of reciteer-collegiën nam ook zeer toe en de
liefhebbcrij-comedies van het begin dezer eeuwdie later geheel vervallen
rijn, ontstonden weder gedurende de laatste jaren.
De Kweekschool voor Zeevaart breidde zich meer en meer uit. Zonder
bijstand uit openbare kassen bestaat die instelling als een sprekend bewijs
van de kracht van het door ons aangeprezen beginsel tegenover het staats-
alvermogen.
Daartoe mogen we ook wjjzen op het voortdurend bestaan van de Leidsche
Maatschappij van letterkunde, de Leidsche afdeeling van de Nederlandsche
maatschappij ter bevordering van nijverheid, die in het volgend jaar haar
100-jarig bestaan vieren zal; het Lcidsch departement der maatschappij tot
Nut van 't Algemeen met hare verschillende instellingen van spaarbank,
spaarkas, leesbibliotheek, bewaarschoolvolksvoorlezingenzangscholen enz.
de jongelingsvereenigingende onderwijzersvereenigingen en een lal van ver-
eenigingen uit ambachtslieden, handwerksliedendrukkers, bouwkundigen
enz. beslaande, die in de laatste jaren zijn opgericht en allen een nuttig
doel beoogen. en een toekomst voorspellen, zoo ze maar niet door ondoel
treffende en onoordeelkundige middelen het doel voorbijstreven.
Immers al wat eenigermate het karakter bezit van de uithuizigheid en de
pretmakerij te bevorderen, werkt op den duur nadeelis. De typografische
vereeniging Lourens Jansz. Coster verkeert in bloeienden toestand, even
zeer als het aan de vereeniging verbonden weduwen- en toelagefonds, waar
van de gelden reeds tot een niet onaanzienlijk bedrag zijn gestegen, maar
zjj hield ook slechts ééne algemeene bijeenkomst 'sjaars met looneelvoor-
stelling. muziek en bal. Zoo zjj het met alle vereenigingen, die ten doel
hebben het lot en het leven van den werkman en zjjn gezin Ie verbeteren
en te veraangenamen, opdat hel den nijveren welga.
Met genoegen zag men het kapitaal van de Leidsche spaarbank van
ƒ128,931.295 in 1851 op 1 Januari 1875 geklommen tot ƒ279,660 555 met
een reservefonds van ƒ33447.69', terwijl het nut der volksvoorlezingen en
vooral de uitgebreide bemoeiingen van de Vereeniging tot Nut en Genoegen
meer en meer worden gewaardeerd.
Hel Leesmuseum inlusschen kwijnt; het voortbestaan op den tegenwoor-
digen voet wordt nog steeds bedreigd, ofschoon die instelling reeds 22jaren
bestond en door haar bestaan het bewijs leverde, dat men haar hield geljjk
ze waarlijk is, voor "de nuttigste instelling, die eene beschaafde samen-
«leving tot sieraad strekt." Immers niet slechts een uitgebreide en uitge
zochte dagbladlectnur. maar een talrijke verzameling van wetenschappelijke
tijdschriften, verschaft de gelegenheid aan elk beschaafd man om zjjn ken
nis te verrijken en daarvan voordeel en nut te trekken, dat hij moeilijker
en kostbaarder langs andere wegen zoeken en verkrijgen kan. Een lees
museum met eene billijke geldelijke bijdrage zou niet kunnen bestaan, ter
wijl hel aantal sociëteiten en bierhuizen toenam: 'tkan na 25 jaren geen
gunstig leeken van vooruitgang en verlichting en beschaving genoemd
worden.
De Leidsche Zangvereeniging daarentegen verkeert steeds in bloeienden
toestand en breidde zich van een klein begin zóó uit. dat zij van tijd tot
tijd tweedaagsche muziekfeesten geeft, die in ons vaderland een roemvollen
naam verwierven en een talrijke schare van belangstellenden van elders
trok. Moge het opgerezen geschil over den toestand en de toekomst van
het Leidsch muziekkorps nog tot geen beslissing gekomen zijn, toch mag
de hoop gekoesterd worden dat Leiden steeds in hel bezit blijve van het
geen meer dan 50 jaren reeds bestond, een bekwaam schutterlijk muziek
korps, nevens hetgeen zeldzaam ontbrak, een geoefend militair korps van
het garnizoen, vroeger van kurassiers, rijdende artillerie, nu van het
reg. infanterie.
Leiden heeft een naam gekregen in de wereld en in vorige eeuwen door
de hoogeschool. gelijk bleek bij de viering van haar 300-jarig beslaan. Zij
verkreeg die in de laatste jaren door de nieuwe inrichting van het open
baar schoolwezen. Zal zij die behouden? Ja. wanneer het hooger onder
wijs even grondig, degelijk en voldoend blijft als vroeger, trots de mede
dinging die een nieuwe wettelijke regeling bestendigt of uitbreidt. Ja,
wanneer het voorbereidend hooger onderwijs zich kenmerken blijft door
volledigheid en de rechtstreeksche aansluiting tol de akademische lessen
regel wordt, die geen uitzondering gedoogt. Ja, wanneer het middelbaar
onderwijs praktische resultaten meer en meer oplevert en een professioneel
karakter verkrijgt. Jawanneer hel openbaar lager onderwijs niet streeft
naar een monopolie, beter uitkomst levert dan hel bijzonder, omdat het
over uitgebreider krachten en middelen beschikt en vooral omdat hel onver
mijdelijk geworden is door het getnis aan onvoldoend en onvolledig bijzon
der onderwijs.
lsn de openbare gemengde, neutrale, godsdienstlooze school?
Deze is te Leiden immers het onvermijdelijk gevolg van den toestand der
bijzondere school.
In 1851 was binnen Leiden geen openbaar onderwijs dan voor on- en
minvermogenden; de stads armen- en centenscholen. In 1852 en later kwa
men bijzondere kweekscholen voor onderwijzers, waaronder één voor
Roomsch Calholijken, en hadden de Hervormden. Walen, Lulherschen en
R. Calholijken diaconie- en weeshuisscholen Eerst in 1861 kwam een open
bare jongejuffrouwenschool, nadat die van jufïr. Malan was opgeheven. Ver
volgens zijn alle bijzondere gemengde scholen, waarvan de godsdienstige
geest en strekking was /een christendom boven geloofsverdeeldheidlang
zamerhand gesloten, omdat men kreeg bijzondere gezindheidsscholen, nadat
gelukkigljjk de eerste toeleg voor openbare gezindheidsscholen was ver
ijdeld. Binnen Leiden heeft men vroeger en meer dan elders het openbaar
onderwijs uitgebreid cn de concurrentie van het bijzonder onderwjjs onmo
gelijk gemaakt, omdat de kerkelijke armbesturen ophielden zich te bemoeien
met de zorg voor het onderwijs van arme kinderen, die door bijzondere
vereenigingen werd overgenomen. In het eerste lid van art. 23 der lager
onderwijswet vindt men het karakter der bijzondere school van de 2e klasse
onder de vorige schoolwetgeving. Het tweede lid heeft dien toestand be
dorven, omdat hel een wettelijken waarborg voor de ouders gaf, dien zij van
de bijzondere school naar eigen keuze niet behoeft. En zóó is een toestand
geboren, die eerst dan verbeterd zal kunnen worden, wanneer in art. 3
der onderwijswet de weg wordt geopend, om de bijzondere school in haar
karakter te steunen, zonder haar in alles tot voorwaarde te stellen, wat
men voor de openbare school noodzakelijk keurde.
Voorspoedig bevallen van een Dochter H. GERRITSEN PALING.
Leiden, 4 September.
Bevallen van een Dochter M. M. DEE SMITS.
Leiden, 5 September 1876.
De Officier van Justitie te Leiden maakt bekend, dat bij vonnis der
Arrondissemenls-Reglbank aldaar, in dato 5 September 1876, CHRISTIAAN
VAN LEEUWEN, Bouwman, wonende te Voorhout, op eigen verzoek is
gesteld onder Curatele.
De Officier van Justitie voornoemd,
Leiden, 5 September 1876. F. MACLaINE PONT.
