PER TELEGRAAF.
bleef is gevonden en, als niet op de kaarten voorkomende, voorloopig door
eene roode seinboei aangeduid. Nog enkele schipbreukelingen zijn gered;
tr zijn thans 149 personen teregtgekomenterwijl 146 vermist worden.
Van de 112 inlanders en Chinezendie aan boord warenzijn er 108 gered;
van de 32 Europesche militairen maar 13. De adsistent-resident van Anjer
meldt, dat met de aldaar teruggekeerde kruisboot op Woensdag den 28,leD
Junij n°g een Europeesch artillerist, afkomstig van het verongelukte schip,
gered is. Volgens den djoeragan der boot was deze militair wegens een
kogelwond van Atchin geëvacueerd, met wonden overdekt en in bijna hope-
loozen toestand aangetroflen aan de vaste kust Ie Laboeanbij den ingang
iler Pedaka-baai. Hij werd naar Telok-Betong overgebragt en in hel hos
pitaal aldaar opgenomen. Op zijn herstel scheen nog hoop te bestaan.
- Men verneemt dat het Indische gouvernement aan den gepensioneerden
directeur-generaal van de geneeskundige dienst in Bengalen, dr. Archer,
toegestaan heeft, om op eigen kosten en, natuurlijk in het belang der
wetenschap alleen, naar Atchin te gaan.
- Men verhaalt dat te Willem I de kinderen van een hooggeplaatst
officier door een bediei.de vergiftigd zijn geworden. Een meisje van 17
jaren moet reeds als slagtoffer gevallen zijn.
- liet Chinesche schip Tjin-Eng-Hi.met eene lading buskruid en petro
leum aan boord, is den 6den .lulij op de reede van Samarang in brand geraakt
en in de lucht gevlogen. Verlies van menschcnlevens was er niet te betreuren.
Tol resident van Bagelen is benoemd de ass.-resideut van Madura
li. A. L. J- Jeckeltot resident van Pekalongan de res. van Tegal O. W.
Swaving, tot res. van Tegal de res. van Pekalongan jhr. H. W. F. Hora Siccama.
BELGRADO, 16 Augustus. Desprovich heeft met zijne vrijwilligers giste
ren de Turken geslagen en Pelrovotz genomen. Er komen bij voortduring
vele Russische vrijwilligers te Belgrado aan. Hel schijnt zeker, dat Servië
tot vredesonderhandelingen geneigd is op den grondslag van den «status
quo ante bellum"; maar het zou den oorlog krachtdadig voortzetten, indien
Turkije met eischen voor den dag kwam, die aan Servië offers, welke ook,
zouden kosten.
OI'ORTO, 16 Augustus. De handelscrisis in het noorden des lands neemt
toe. Twee banken hebben hier hare betalingen gestaakt en daardoor eene
nieuwe financiële crisis doen ontstaan.
LONDEN, 16 Augustus. De koningin is heden te Edinburg aangekomen.
LONDEN, 17 Augustus. De vereeniging tot hel verleenen van hulp aan
gekwetsten in den oorlog heeft besloten 20000 als maximum, Ie be
stemmen ten behoeve van de gekwetsten in den Oosterschen oorlog.
PARUS, 17 Augustus. Het Journ. Off. bevat twee decreten. Bij het
eene wordt de heer Bcrthaut tot minister van oorlog benoemd, ter vervan
ging van generaal Cissey, aan wien op zijn verzoek eervol ontslag is ver
leend. Bij het andere wordt aan 68 veroordeelden wegens deelneming aan
de Commune kwijtschelding of verzachting van straf verleend.
MADRID, 16 Augustus. Men verzekert dat het bedrag van de voor het
buitenland bestemde reeks hypotheekbiileiten reeds volteekend is.
I
INGEZONDEN!.
Lelden, nu cn 3d jaren vroeger.
V.
Een gewichtig onderwerp van gemeentczorg is thans wel
Medische politie,
en Leiden vooral heeft den naam van zeer ongezond te zijn: «zij bezit haar
«vijand in haar bodem, in haar grachten, in haar drinkwater, in haar
«rioolstelsel"; en die vijand, even verraderlijk als de glippers van 1574,
moet, lot welken prijs ook, buiten hare grenzen worden verbannen. Eene
Vereeniging tol verbetering der volksgezondheid in de laatste jaren opge
richt, beijvert zich om de oorzaken der kwaal op te sporen en de genees
middelen aan de hand te geven. Aan haar en aan haar alleen danken wij
de invoering van liet Liernursche rioolstelsel, in een gedeelte van wijk II,
lussclien de Zijdgrachtde Baamsleeg en de gedempte Koepoortsgracht ge
legen, en evenzeer den aanleg van een duinwaterleiding van Katwijk naar
en binnen Leiden. Intussclien heeft de gemeenteraad herhaaldelijk reeds
van liet gebruik dier geneesmiddelen moeten alzien, om de kostbaarheid der
aanschaffing. Een plan tol verbetering van waterafvoer in de grachten in
verband met het bestaande rioolstelsel door middel van een stoomwerktuig
aan hel Galgewater, oorspronkelijk van den hoofdingenieur Beijerinck en
door drie deskundigen nader toegelicht en gewijzigdzoowel als de uitbrei
ding van het Liernursche rioolstelsel in andere wijken der stad, kon niet
worden uitgevoerd om de kostbaarheid van den aanleg, maar ook wegens
den zwaren last, die daardoor bij de exploitatie jaarlijks op de belasting
schuldigen zou worden gelegd. De aanvoer en kostelooze verschaffing van
duinwater kwam te gemoet aan de behoefte van zuiver drinkwater, nadat
bij onderzoek gebleken was, dat de meeste straatpompen zulks niet kon
den geven.
En toch heeft een onpartijdig onderzoek en een onbevangen oordeel de
ervaring gegevendat 1° Leiden niet ongezonder is dan andere groote ge
meenten in dit gewest en in ons landen 2". dat een andere vijand dan de
uitwaseming van grachten en het bederf in het drinkwater van putten,
materieel en moreel, schadelijk en verderfelijk invloed heelt op de volksge
zondheid en volkszedelijkheid, te zamen innig verbonden.
Volgens de statistiek van de sterfte in 1875. is de verhouding tusschen
sterile en bevolking in de volgende gemeenten aldus:
Leiden
'sGravenhage
Delll
Rotterdam
Gorinchem
Schiedam
Dordrecht
op de
39.-
36,20
38,50
32.40
40,5
35.65
35,-
zielen.
Gouda1 n 25. zielen.
Haarlem1 40,
Amsterdam1 35,30
Utrecht1 37,—
Arnhem36,40
Zwolle1 35.50
Middelburg1 34,—
Zierikzee1 c 40,—
Groningen1 35,15
Goes1 nu 37,n
's Hertogenbosch 1 31,—
Die statistiek is getrokken uit de officieelc gemeenteverslagen en daaruit
blijkt immers duidelijk dat de gezondheidstoestand van Leiden niet ongunsti
ger is dan in 1851 en ook niet dan in andere steden in Zuid-Holland en
in ons vaderland. Wat men dus ook bewere, Leiden kan. maar behoeft
niet voor te gaan in proefnemingen van kosLbaren aard betreffende dat open
baar belang.
Men heeft te vergeefs beproefd een juiste berekening te verkrijgen of
de sterfleverhouding onder de lagere standen ongunstiger zou zijn dan
onder de hoogere. In geval van epedemiën valt het wel meer in het oog
dat de sterfte in achterbuurten aanmerkelijk kan zijn; maar cholera, typhus,
pokken en dergelijke ziekten treffen ook hare slachtoflers in de andere
wijken, straten en grachten der stad; het komt alleen op de verhouding
aan. Zou niet in gewone tijden de sterfte ongunstiger zijn onder de meer-
gegoeden dan bij de armen en minvermogenden? Zijn er geen ziekten, die
bijna uitsluitend onder de hoogere heerschen en is de arbeidersklasse wel te
lellen onder de minstgezonde Toch blijft het waar, dat de overheid, zor
gende voor de volksgezondheid, moet letten en blijven achlgeven opeen be
hoorlijken afvoer van faecale stoffen, op verontreiniging van den hodem, op
het verkrijgen van zuiver drinkwater, maar ook op nog veel meer.
Door het dempen van grachten en het gestadig ruimen herstellen en ver
nieuwen van riolen en kolken, door het streng handhaven van het politie
toezicht op varkenshokken en meststalen, door het maken van een dertig
tal reservoirs voor duinwater, en het kosteloos of legen betaling verkrijgbaar
stellen daarvan in de verschillende wijkenis veel gedaan tot bevordering
der volksgezondheid, en het onlangs genomen besluit tot het verleenen van
voorloopige concessie voor den aanleg en de exploitatie van een duinwater
leiding van Katwijk naar en binnen Leiden, opent het vooruitzicht, dat een
meer algemeen en onafgebroken verkrijgen van zuiver drinkwater aan
staande is.
Maar, als men dan Iet op het verbruik van voedingsmiddelen, op de
levenswijze, op de weelde en het gebruik onder de mindere standen, op de
opvoeding der kinderen, op de vorming tot huisvaders en huismoeders, op
de begrippen en beginselen van zedelijkheid, matigheid, betamelijkheid, op
ijver cn kennis, op degelijkheid en veerkracht, als men berekent wat jaar
lijks binnen Leiden wordt besleed onder de lagere standen aan koek, likeu
ren, jenever enz., en door alle standen meer dan zeven tonnen gouds elk
jaar alleen aan gedistilleerd wordt uitgegeven, als men onderzoekt waarin
wel de voedingsmiddelen bestaan bij de arbeidsklasse cn een oog slaat op
de talrijke snoepwinkels in stegen en straten, op het gemis van een keu
ring op vleesch, visch, vruhten. meel en andere eetwaren, en daarbij over
weegt welke eischen voor gezondheid en zedelijkheid aan elk individu kun
nen worden gedaan, dan is er overvloedige aanleiding en stof om na te
speuren wal buiten de macht van hel openbaar gezag en zonder bemoeijing
van de overheid, voor rekening ligt van ieder hoofd van een gezin, van
een fabriek, van elke tak van nijverheid, handel, handwerk ol bedrjjf,
waar invloed en gezag kan worden uitgeoefend, leiding en vorming met
meer of minder klem wordt vereischt, om gezondheid en zedelijkheid te
bevorderen. In de laatste 25 jaren zijn ontstaan arbeidersverenigingen
die veel goeds kunnen stichten, indien ze maar niet de uithuizigheid en het
houden van tooneelverinouiugen. bals en nachtvermakelijkheden bevorderen.
Een oud Leidsch geneesheer meende dat ieder op 40-jarigen leeftijd zijn
eigen doctor en dominé of zielzorger moest zijn. In dat gezegde ligt een
ernstige waarheid, welker betrachting een uitstekend middel zal zijn voor
medische politie en publieke moraliteit, hoe meer men haar diepen zin vat.
Ï91'" Stauts-ljoteriJ.
Fijfde Klasse. Trekking ron 17 Augustus.
Prijs van 1000: N°. 3225 4097 4590 20414.
400: 5169 9453 11309 11340 17473.
200: 6499 8816.
- 100: 1006 3619 3763 5922 8693 10460
10838 12741 17183 18690 20722.
Prijzen van t 70.
81 1648 3290 4821 7273 8740 9987 11989 13714 15467 17494 19296
151 1666 3602 4926 7281 8857 10096 12036 13982 15479 17652 19366
206 1759 3650 4947 7286 8913 10152 12274 14079 15540 17778 19391
251 1762 3780 5156 7322 8914 10301 12330 14123 15676 17828 19660
261 1893 3854 5204 7400 8986 10630 12334 14137 15779 17908 19792
266 1923 3858 5360 7534 9016 10658 12440 14141 15823 17964 19867
355 1937 3915 5640 7537 9019 10694 12455 14436 15901 17983 19965
376 2140 4083 5819 7616 9052 10792 12493 14485 16197 18092 20095
539 2185 4168 6091 7708 9086 11132 12641 14491 16269 18163 20176
546 2345 4306 6213 7882 9137 11135 12887 14667 16349 18219 20213
558 2467 4334 6240 8035 9167 11200 12961 14693 16376 18228 20335
764 2488 4383 6349 8068 9208 11221 13040 14778 16526 18341 20380
868 2503 4462 6393 8175 9213 11250 13151 14792 1656/ 18478 20469
970 2631 4486 6550 8215 9250 11263 13309 14827 16740 18529 20506
971 2672 4551 6613 8247 9251 11389 13332 14962 16752 18566 20544
1073 2800 4582 6698 8258 9450 11443 13379 15033 16949 18657 20549
1164 2933 4587 6945 8262 9457 11672 13392 15127 16950 18935 20550
1218 3069 4656 6981 8326 9647 11676 13495 15141 17081 18962 20601
1579 3107 4660 7137 8431 9688 11705 13541 15206 17352 18999 20737
1622 3279 4762 7237 8733 9704 11756 13587 15395 17357 19283 20917
