spreker zich helder verklaren en hij maakt daarvan geen verwijt aan den
heer Moens. Dat is een punt. dat hij met het volste vertrouwen overlaat
aan de regeringszorg. Voor zoover het voorstel Moens strekt is het eene
zaak van organisatie, de financiële qtiaestie die der uitvoering. Als zooda- j
nig heeft hel kamerlid Moens wel degelijk zijn begrip omtrent de financiële j
zijde in hel voorstel gelegd en daarom ontried spreker ten sterkste de af-
keuring op dit punt door nr. Grashuis uitgedrukt. De lieer Dercksen deed
vervolgens uitkomen, dat men hem de vorige vergadering onjuist verstaan
hadzoo men meende dat zijn bezwaar tegen de motie lag in liet bijzonder
onderwijs. Hoeveel sympathie hij ook daarvoor gevoelde, zijne afkeuring
grondde zicli toch meer op de ontijdigheid en het onvolledige van het inge
diende. Aan een \oorstel, door den minister van binnen!, zaken ingediend,
zou deze spreker veel meer vertrouwen hechten, omdat daarbij zeker reke
ning en overleg zou zijn gehouden met de financiële krachten des rijks en
eene rigtige verdeeling van den druk zou zijn aangegeven, wat. z. i. hier
volkomen was voorbijgezien. Prof. Kuenen voerde vervolgens liet woord
met geestdrift daarop wijzende, dat hij liet voerde, omdat hij hier, spre
kende in eene vergadering die deel uitmaakt, zij het dan ook een zeer
klein deel, van hel Nederlandsclie volk als zoodanig, zijn hulde en zijn
warme sympathie brengen mogt aan het initiatief van den heer Moens. zijn
streven en doel. Stilstand is achteruitgang, heette liet verder, en zonder
herziening en verbetering van de wet van 1857. regelende een der dierste
belangen der natie, is die achteruitgang onmiskenbaar. De groote moeije-
lijkheden in zulke reorganisatie ontveinzen deed hij niet, maar juist daarom
huldigde hij den moed in den vertegenwoordiger, die haar dorst onder
nemen. Op alle punten steunde de spreker prof. van Geer met kracht en
met overtuiging, en zijne slem uitbrengendedrukte hij dea wensch uit.
dal hel lager onderwijs de verbeteringen, waaraan liet in zoo liooge mate
behoefte had cu waarin hel voorstel Moens trachtte tegemoet te komen,
verwerven zou. overtuigd, dat liet //verstand der vertegenwoordiging de
gelden daartoe zou weten te vinden en in staat was te heslissen, op welke
wijze die door de Nederlandsclie natie zouden moeten opgebragt worden".
Prof. Goudsmit betoogde vervolgens dat de letter der wel van 1857 volko
men //gaal" was op het punt der omschrijving van den werkkring van liet
genus /'kweekeling Die wet keilde den kweekeling enkel het regt toe op
te treden als //behulpzaam" bij het onderwijs en hare bedoeling was, dat
den jongeling van nog onrijpen leeftijd de gelegenheid om zich in het geven
van onderwijs van lieverlede te bekwamen niet benomen werd, niets meer
en niets minder. Zijne hulp was enkel mechanisch volgens die wet; al wat
zij meer was lag buiten haar. Prof. van der Lith, prof. Goudsmit in zijn
juridisch betoog volgende, erkende daarvan de juistheidmaar ontveinsde
zich evenmin het misbruik, dat gemaakt werd van die bepaling. Om dit te
voorkomen en tevens praclisclie opleiding van den aanstaanden hulponder
wijzer niet onmogelijk te maken stelde deze spreker ais amendement, in de
plaats van punt 1 door prof. van Geer voorgesteld, het volgende: «l». Niet
toelaten van kweekelingen hij de berekening van gevorderde leerkrachten",
een amendementdat onmiddellijk door prof. van Geer werd overgenomen.
De hoofdonderwijzer Japikse. die alsnu liet woord erlangde, bragt den vori-
gen spreker hulde voor dat amendement, dat zoo juist in zijne bedoeling
de behoefte van het oogenblik uitdrukte. Het maakte z. i. den kweekeling
onmogelijk als onderwijzer (en uit eigen ervaring wees hij op liet gevaar
van die zijde) en liet toch volkomen vrijheid tot opleiding. Vervolgens
komende op het amendement van den lieer Grashuis, drukte die spreker er
op. dat deze zaak altijd, wierd zij verbeterd, geld kosten zou. En verbe
tering was noodig. In het naburige Noordwijk b v. moest dezer dagen nog
's avonds en 's middags dc onderwijzer van Noordwijk-Buiten den onderwij
zer van Noordwijk-Binnen te littlp komen, die daar alleen stond, alléén
voor eene school van 260 kinderen. Spreker stelde de vraag, of het tegen
woordige geslacht, dat ruim genoot van het uitnemende middelbaar en hoo-
ser onderwijs, liet regt had beschaving te onthouden aan anderen; hen te
la'en verdierlijken en zoo langzamerhand een klove te graven, die hoe lan
ger hoe dieper verschillend ontwikkelden van elkander scheiden zou; of het
tegenwoordige geslacht met het oog op de groote gevolgen het regt had,
enkel om de financiële quaestie der zaak, tegenover liet nageslacht de groote
verantwoordelijkheid op zich te laden aan de eene zijde alles voor bescha
ving en ontwikkeling te hebben verrigt, aan de andere zoo goed als niets.
Dat woord werd met warmte toegejuicht. Dc heer van Dijk sprak vervol
gens uitvoerig niet het oog op de groote ingrijpende regeling, over de kos
ten en de opleiding der onderwijzersen df. Hageneen blik slaande op de
schatten, die onze verdediging eischle. eene verdediging, die jaarlijks tnil-
lioenen verslond en ten slotte, volgens deskundigen, er toe leiden zou dat
Nederland in tijd van nood zieli een 8 dagen lang tegen een overmagtigen
vijand staande zou kunnen houd"n. vroeg, of die vijand, dien men dan zon
bespringen, zoo gevaarlijk was als die der onkunde, der zedeloosheid en
der verdierlijkingtot welker bestrijding thans sedert jaren geregeld tien
ja, honderdmaal minder wordt opgeofferd. Neen art. 194 der Grondwet
zeide: »er wordt in het rijk overal van overheidswege voldoend openbaar
lager onderwijs gegeven"; hij noemde dat een leugen, als hij den werke-
lijken toestand vergeleek. Nadat vervolgens nog eenige sprekers het woord
hadden gevoerd, o a. het kamerlid van der Ivaay, die de motie met betoog
op de bijzondere school in meer algemceiie strekking zou willen geredigeerd
zien. als ook op deze toepasselijk, werd zij, na verwerping van de amende
menten van mr. Grashuis en aanneming van het amendement van prol. van
der Lith, aangenomen met 47 tegen 4 stemmen: vüe vergadering, hulde
brengende aan den lieer Moens voor liet genomen initiatief, acht de aanne
ming van zijn wets-outwerp met de noodige wijzigingen wenschelijk wat
de volgende hoofdzaken betreft: 1°. niet toelaten van kweekelingen bij dc
berekening van gevorderde leerkrachten; 2°. betere regeling van het aantal
onderwijzers naar liet aantal schoolgaande knderen; 3'. meerdere gelegen
heid tot opleiding van onderwijzers; 4". verhooging van het minimum der
bezoldiging van de onderwijzers".
Bij de Donderdag en Vrijdag 11. gehouden verkiezing van zeven nota
belen voor het beheer der kerkelijke goederen en fondsen van de Ned. herv.
gemeente alhierzijn als zoodanig gekozen de lili. dr. VV. H. D. Suringar
met 713, N. van Rossen met 705, Joh. van der Togt met 701. A. A. Nie-
meijer niet 695. A .1 Verhoog tnet 687 en C. V. Visser met 582 stemmen.
Voorts moet er eene herstemming plaats hebben tusschen de hh. H. de Nie,
die 402. en J. F. R. de Ralhiandie 297 stemmen verkreeg. De volstrekte
meerderheid was 430 stemmen.
Voor het eerstvolgend geneeskundig staats-examen, dat in Junjj alhier
zal aanvangen, hebben zich aangemeld 25 candidaal-arlsen van de militaire
geneeskundige dienst, zoowel voor het geheele als voor het eerste gedeelte.
Voor het natuurkundig staats-examen mede in Junij en wel te Utrecht aanvan
gende, hebben zich 68 studenten van de militaire geneeskundige dienst voor
het geheel en voor liet eerste gedeelte aangemeld.
Door de prov. commissie te 's liagc zijn Zaturdag voor de vrouwelijke
bindwerken geëxamineerd 11 candidate!), 3 weiden afgewezen en 3 toege
laten. te weten: mejufvrouwenII. A. Diepen bach, uit Moordrecht, voor nut
en smaak, E. C. L. var Echten, uit Gouda, voor smaak; A. E. de Graaff,
uit Oudshoorn. J. C. van der Grijp, uit Woerden, voor nut en smaak; MM.
Hageman. E. Hartman, uit Dordrecht, voor nut; A. M. van Schravendijk
uit Rijnsaterwondevoor nut en smaak; J. J. Vriens, uit Dordrecht, voor
smaak.
De voorjaars-examens waren daarmede geëindigd.
De geheele uitslag van die examens is geweest als volgt: Voor de acte
als hoofdonderwijzers toegelaten 19. afgewezen 42: hoofdonderwijzeressen 5
toegel., 1 afgew.hulponderwijzers 47 toegel.24 afgew.; hulponderwijzeressen
31 toegel.. 11 afgew.; in hel Fransch 7 onderwijzers toegel., 26 afgew.;
onderwijzeressen 23 toegel., 10 afgew.; Engelse!)onderwijzers 6 toegel.,
4 afgew.; onderwijzeressen 12 toegel.. 10 afgew.; Iloogduitsch9 toegel.,
4 afgew.; onderwijzeressen 9 loegel., 2 afgew.; wiskunde, onderwijzers 16
loegel., 22 afgew.; onderwijzeressen 1 afgew; teekenen, onderwijzers 5
tocgel.. 2 afgew.handwerken, onderwijzeressen 36 toegel., 14 afgew.land
bouwkunde, 6 tocgel., 1 afgew.; gymnastiek, onderwijzers 7 toegel.,
2 afgew.
De Staatscourant bevat het verslag betreffende den slaat van het rijks
archief over 1875 Daarin komt o. a. liet volgende voor: Het meest van
allen is weder onze zegelverzameling verrijkt. De maatschappij der Neder
landsclie lederkunde te Leiden bezat sedert jaren eene zegelverzameling, in
der tijd door den bekenden oudheidkundige dr. Janssen gesticht en van tijd
tot tijd verrijkt. Daar die collectie echter sedert aldaar mindere belang
stelling ondervond, kwam men op liet gelukkige denkbeeld, die in haar
geheel aan liet rijksarchief af te staan, waar die met de meeste dankbaar
heid ontvangen en voor zooveel de oude gemeenlezegels betreft bij onze ver
zameling is ingelijfd en beschreven, het overige zal allengs mede geordend
worden. Voor deze ongemeene liberaliteit in liet belang der wetenschap,
zeel de rijks-archivaris, spreek ik gaarne een woord van hulde en erken
telijkheid uit.
Blijkens berigt van den consul-generaal der Nederlanden te Londen is.
bij besluit van den Privy-Council, te rekenen van 18 dezer, de invoerverbo
den van vee uit den vreemde in de havens van Dover, Folkestone en Newhaven.
In de Zaturdag 11. te Utrecht, gehouden jaarlijksclic algemeene verga
dering van de Vereeniging //Volksonderwijs" vroeg, na afloop der werk
zaamheden. de heer mr. J. A. Levy het woord. Ik acht het voegzaam,
zeide hij. dat deze vergadering niet gesloten worde, eer uit haar midden -
met opzet zeg ik uit den boezem dezer vergadering eene stem opga om
te betreuren dat Nederland een zijner groote zonen verloren heeft. Het is
hei kenmerk der rigting, die wjj voorstaan, dat zij strijd, krachtigen strijd
tegen beginselen weet ie vereenigen met hoogachting voor de personen van
tegenstanders. Daartoe gal Tliorbecke liet voorbeeld, vooral waar het gold
zijn //ouden vriendEn dien eerbied verdiende mr. Guiliaume Groen van
Prinsterer ten volle. Een grootsche, indrukwekkende figuur, het oog onop
houdelijk gerigt op wat hem goed, waar. heilig scheen, doch opregt in zijn
middelen, al wat naar zijwegen zweemde versmadend en verachtend. Een
man. die wist alleen Ie staan, niet om de alzonderirig te doen strekken
tot voetstuk voor zich zelf. maar omdat hij volgelingen wcnschte, met hem
volkomen eenstemmig. Een man. aan wien, hoe men over zijne beginselen
oordeele. niets onhollandsch was dan zijn voornaam. Ook wij, M. 11. mo
gen verklaren: in het pantlicn van Neerland's roem zal uir. Guiliaume Groen
van Prinsterer niet ontbreken. Deze woorden werden daverend toegejuicht.
De Holl. maatschappij der wetenschappen te Haarlem heeft in hare
Zaturdag II. gehouden algemeeue vergadering, op praeadvies van eene door
directeuren benoemde commissie, beslist de groote gouden Boerhaave-medaille
in liet vak der plantenkunde toetekennen aan den hooglceraar W. Ilofmeis-
ter te Tubingen, op grond zijlier vergelijkende onderzoekingen over de ont
wikkeling van hoogere cryplosamen en phanerogamen. welke een nieuw
licht hebben verspreid over dit zeer belangrijk gedeelte der wetenschap.
Op de uitgeschreven prijsvragen waren geene antwoorden ingekomen.
Te Amsterdam heeft lieden nacht een soort van werkstaking plaats
gehad van de zijde der nachtwakers Ongeveer 50 man kwamen niet op,
zoodat 35 kwartieren onbezet bleven. Zij verlangen veriiooging van loon,
een ondersclieidingsteeken en liet bewaken vaneen kwartier door twee man.
Te Leeuwarden is in den nacht van Vrijdag op Zaturdag brand ont
slaan in de werkplaats van den rijtuigschilder Piquer iu de Schrans. Een
groot getal rijtuigenin de werkplaats aanwezigal dc voorhanden verw-
stoflen en gereedschappen werdenevenals het pand zelf. door de vlammen
vernield. De belendende huizen hebben mede iu meerdere of mindere mate
geleden. De schade is aanzienlijk en wordt op f 15000 a 20000 begroot.
's GRaVENIIAGE. 22 Mei
Dooi' Z. M. is aan den heer mr. P. Elias. op zijn verzoek, met 1 Juijj
eervol ontslag verleend als raadheer in den lioogen read der Nederlanden,
onder dankbetuiging voor de diensten door hem in regtcrlijke betrekkingen
aan den lande bewezen.
De kapitein-kwartiermeester l5 kl. bij het corps mariniers C. Deyll is
bevorderd tot luit.-kolonel. intendant bij voormeld corps.
Aan den heer W. L. Bruist is eervol ontslag verleend als ontvanger
der directe belastingen te Almelo.
De heer C. V. Balkema commies-verificateur voor de active dienst der
directe belastingen, te Schiedam, is benoemd tot ontvanger te Bourtange
tgenieenle Vlagtwedde).
Door den minister van koloniën zijn de hh. C. E. S. Verschucren, J.
B. F. L. Molenbroek, ingenieurs lc kl.en F. P. Schlosser, ingenieur 2C kl.
bij den waterstaat in Nederl. Indië. thans met verlof hier te lande, benoemd
tot leden der eommissie belast met liet afnemen van een examen van candi-
daten voor de betrekking van opzigler 3' kl. bij genoemden tak van dienst.
De minister van financiën en die van oorlog zullen Donderdag aanst.
geen gehoor verleenen.
In de zitting van de tweede kamer van heden heeft de interpellatie van
den heer Fransen van de Putte omtrent de suikerquaestie plaats gehad. De
regering heeft geen bezwaar in de voortzetting van de behandeling van het
voorstel van den heer de Brtiyn Kops, tot afschaffing van den suikeraccijns.
De discussie is geschorst totdat eenige aanhalingen uit diplomatieke stukken
zullen zijn gedrukt. Tegen morgen zijn eenige onderwerpen aan de orde
gesteld.
Het examen voor het radicaal van candidaat-notaris is ook met gunsli-
gen uitslag afgelegd door de lieeren: mr. C. W. van der Pot Jr.uit Rotter
dam; M. den Bleker, uit Vianen. en J. M. de Vos, uit Rotterdam.
Onze politiehoofden genoten de voldoening dat er gedurende de afge-
loopen kermis van geen enkelen diefstal aangifte was gedaan, zelfs niet van
zakkenrollerij of beurzensnijderijtot dat Vrijdag ter kennisse van een hun
ner werd gebragt dat een wafelbakker, met zijn kraam bij het Tournooiveld
gestaan hebbende en wien het gedurende de kermis zeer was tegengeloopen,
aan gouden en zilveren voorwerpen was bestolen voor eene waarde van
