LEIDSCHE
COURANT.
V. ISO.
DONDERDAG 12 AUGUSTUS.
illNNENLANDSCIIK BERfGTEN.
1875.
üe Courant verschijnt dagelijks, Zon- en Feestdagen uitgezonderd. De prijs der Courant is per vierendeel jaars ƒ3.franco p. p. f 3.50;
net het Verslag der Handelingen van den Gemeenteraad t 3.35, franco p. p. ƒ3.85. Het verslag afzonderlijk is verkrijgbaar voor ƒ2.50
'sjttars, buiten de expeditrekosten. afzonderlijke nonimers der Courant zijn verkrijgbaar voor 5 Cents, franco p, p. 6 Cents.
De prijs der Advertentiën is van 1—4 regels 1.— iedere regel meer 25 cents.
LEIDEN, 11 Augustus.
Juist drie j'aren geleden werd op een zonnigen zomermorgen het stof
felijk overschot van den grooten sterrekundige d'. Frederik Kaiser ter aarde
besteld, en kort daarop vormde zich hier ter slede eene commissie om door
zamenwerking van vrienden, vereerders en leerlingen, den beroemden hoog
leeraar der Leidsche akademie en directeur der sterrevvacht een gedenk-
leeken op te rigten.
Dat gedenkleeken werd heden ingewijd in tegenwoordigheid van vele pro-
lessoren, inzonderheid van de philosophische faculteit waartoe de over
ledene had behoord, van binnen- en buitenlandsche geleerden en vereer
ders, van vrienden en leerlingen, de inspecteurs van het middelbaar en lager
onderwijs en verder stedelijke en militaire autoriteiten, van tal van com-
missiënals van curatoren, gemeenteraad enz. Alle zonen en dochters van
den hoogleeraar woonden deze voor hen zoo aangrijpende en weemoedige
plegtiglieid bij; van de buitenlandsche geleerden, die hier tegenwoordig
waren, hoorden wij o. a. de volgende namenZ. Exc. de geheimraad 0. von
Strove, hoogleeraar te St. Petersburg; de boogleeraren Bruhns en Scheibner.
uit Leipzig, vergezeld van den heer Auerbach, bankier terzelfder stede, ver
eerder van lvaiser en groot beschermer van kunst en wetenschap; professor
Winuecke, uit Straatsburg, enz.
Jli'. mr. D. T. Gevers van Endegeestpresident-curator der hoogeschool en
president van de commissie lot stichting van het monumentvoerde als zoo
danig het woord tot de aanwezigen. De spreker begon met te herinneren
hoe een groote twintig jaren geleden Kaiser, na lang en veel te hebben ge
werkt om zijn doel te bereiken, hoogleeraar werd en zetelde in het ge
bouwtje boven op de oude akademie, dat voor observatorium moest dienst
doen en waarheen de bezoeker slechts naderen kon langs een donkere spe
lonkachtige trap, als ware men in een oud ridderkasteel. Alles wat daar
was was onbruikbaar en niets was aanwezig wat noodig mogt heeten. Zoo
herinnerde de spreker aan den grooten telescoop, die daar stond en twintig
duizend gulden gekost had, waaraan Kaiser nooit een hand raakte, omdat
hij niet bruikbaar was en ten slotte moest verkocht worden voor vier hon
derd gulden. Eindelijk verhief zich in de staten-generaal een stem, het was
die van uwen vader professor Bosscha (en de spreker wendde zich hierbij
tot dr. Bosscha), een stem, die weerklank vond naar builen bij allen, die
dc groote verdiensten van Kaiser waardeerden, en ook daarbinnen erkenning
verwierf. Toen die stem zich had doen hoorengaf de destijds studerende
jongelingschap een schitterend blijk van instemming met de uitgesproken
klagt, dat de sterrewacht onvoldoende was aan de eiscben des tijds en der
wetenschap en voor een man als Kaiser. Zij gaf blijk bezield te zijn van
denzellden geest van eensgezindheid, van een hart warm kloppende voor al
wat goed, van liefde voor wat edel is. als waarvan dc jongste jubileums
in de dagen van Februarij en Junij bewezen hadden dat het thans stude
rende geslacht is bezield. In een week tijds werd een som van 500 door
hen bijeengebragt en der regering aangeboden als een eerste fonds en bij
drage tot stichting ecner sterrewacht. De populaire waker steunde die eer
ste pogingen, in weinig tijds was er 20000 a ƒ30000 gestort voor het
zelfde doel. Wal er ontbrak voor hel noodige kapitaal werd verstrekt door
liet rijk en in 1860 werd de Leidsche sterrewacht opgerigt, volgens het
plan van den bouwmeester Camp en de voorlichting van Kaiser. Hier wer
den vervolgens de instrumenten vcreenigd, die dienst doen voor de zeevaart
kunde, en een uurwerk voor juiste tijdsbepaling, om iederen dag naar de
zeehavens zoo naauwkcurig mogelijk den tijd te kunnen seinen, om daar
naar de scheeps-inslrumenten der uitzeilende bodems te kunnen regelen;
inriglingen even kostbaar als nuttig en noodig voor de zeevaart.
Toen stelde de spreker de vraag: wie riep deze sterrewacht. deze beroemde
wetenschappelijke inrigting die in weinig tijds onder de eerste van de wereld
werdgeroemd in het leven? Het was de nooit rustende, immer voorwaarts
strevende geest van Kaiser. Hem had men haar en haar roem te danken
en daarom werd hier Kaisers borstbeeld gesteld, lij den ingang van het gc-
hoiuv en de hoofdpilaar, waarop hel rustte, hier in deze plaats door Kaiser's
geest geheiligd. Op dit oogenblik viel bet gazen hulselen werd het borst
beeld van den grooten man zigtbaar. De muziek die buiten was opgestdd
viel in met fanfaren, waarna de spreker voortging wijzende op de schoon
heden van het gebeitelde marmer, waarin de eenvoud die Kaiser kenmerkte
zoo volkomen werd teruggevonden. Mr. Gevers van Endegeest dankte toen de
ontwerpers en hun die het hadden tot stand gebragt. 't Was niet de zaak
van den spreker Kaiser's verdiensten te schetsendaartoe ontbrak hier de tijd
om al wat door hem was gedaan voor de wetenschap waarvan hij een sie
raad werd genoemd op te sommen. Dr. Valentiner, de eerste observator
hier tegenwoordighad dat trouwens reeds verrigt op eene wijze Kaiser
waardig: waardig den hoog vereerden leermeester, die genoemden sterre
kundige den weg had gewezen tot het hoogere wetenschappelijke standpunt
dat hij weldra elders ging innemen. Toen wees de spreker op het jaartal
van den dood des grooten mansallen aanwezigen zoo vcrsch in hel geheu
gen liggende, op dc waarde van het borstbeeld voor de nakomelingschap,
die hier op deze plek eenmaal hulde zou komen brengen aan 's mans scherp
zinnige geleerdheid cu deugden, op den wereldberoemden naam die daar
gebeiteld stond, om vervolgens de zonen en dochteren op dat treffende oogen
blik de erkentenis te brengen, dat hij hen gelukkig achtte zulk een mo
ment te beleven aan de nagedachtenis gewijd van eenen vader, wiens
naam verwant was aan de eer der wetenschap en de eer van Neder
land. Ten slotte droeg de spreker het standbeeld pleglig op aan den direc
teur der sterrewacht, professor H. G. van de Sande Bakhuyzen, om het, op
deze plaats bewarende, zedelijk en stoffelijk te honoreeren. De schoonerede,
waarvan wij de hoofdpunten teruggaven, werd warm toegejuicht.
Professor van de Sande Bakhuyzen aanvaardde in een welsprekend woord
van dank het kostbare kunstwerk, dat. erkende de spreker, zoo schoon de
geliefde trekken van Kaiser teruggaf. Ilijzijn leerling, mogt daarvan ge
tuigen want zij waren hem in het hart geschreven en het was hem hier in
dit oogenbhk een behoefte te getuigen, hoe veel, hoe ontzaggelijk veel
hij en al zijne leerlingen Kaiser hadden te danken. Hoe de groote man
zijne leerlingen geestdrift wist in le boezemen voor zijne studie, hoe on
verdroten hij de waarheid naspeurde en hoe Kaiser in haar dienst alles veil
had, voor haar geleefd en gestreden had. Door woord cn geschrift heeft
Kaiser liefde gekweekt in hoofd en hart voor zijn onsterfelijke wetenschap
en het licht door zijnen geest ontstoken glansde verre over de grenzen
van ons vaderland. Met het laatste woord van den grooten man gesproken
op het oogenblik zijns verscheiden "ik kan niet sterven" eindigde de spre
kerom daarvan te getuigen dal zijn roem onsterfelijk is, waarmede deze
indrukwekkende plegtiglieid werd besloten.
De buste van Kaiser is geplaatst in de vestibule van dc sterrewacht, regis
bij het binnentreden daarvan en ontvangt een zeer gunstig licht. Zij is ge
houwen uil een blok statnarisch marmer, leveusgroot ter halver lijve, en
stelt Kaiser voor met de professorale toga, de vingertoppen van de regter-
hand op den linker voorarm geslagen. Iedereen zal uit de buste terstond
Kaiser herkennen. Zij staat op eene, mede van wit marmer fraai bewerkte
gepolijste console, terwijl er achter de buste in den wand een cirkelvorm
is gemaakt, die, bruin-rood gekleurd, een gunstigen achtergrond geelt. On
der het geheel is in den wand een langwerpig vierkante marmeren steen
geplaatst, waarop met gouden letters het volgende gegrilt staat:
FREDERICUS KAISER
OBIIT A0 MDCCCI.XXII AET. LXIV
POSUERUKT DISCIPULI AMI Cl.
De heer Job. Slracké, te Amsterdam, de vervaardiger van de buste in
het bijwerk, verdient, inzonderheid voor de eerste, grooten lof, in aanmer
king genomen de beperkte hulpmiddelen waarover hij te beschikken bad
om bet te brengen tot hel boetseeren van een goed gelijkend model. Iljj
is gelukkig geslaagd en de uitvoering in marmer is prijzenswaardig. Het
eenvoudig geheel kenschetst goeden stnaak, waartoe de heer E. Gugel,
te Delft, wat het plan voor de console enz. betreft, niet weinig heeft bij
gedragen.
Jammer dat de vestibule, zooals zij is ingerigt, weinig afstand gedoogt
te nemen tot de beschouwing van ccnig monument, terwijl de marmersoor
ten waarmede de wanden, niet zeer verdienstelijkbeschilderd zijndaarbij
geen geringe stoornis veroorzaken.
Er bestaat gelegenheid tot verzending der correspondentie naar Nedcrl.
Indië, door middel van hel stoomschip Actonvan de "Star Ball Line",
waarvan het vertrek uit Rotterdam op den 181,11 Augustus aansl. is bepaald.
De gedrukte stukken en monsters van koopwaren bchooren uiterlijk in den
