voorstel vermindering van den prijs van hel gas, door de gemeente aan
instellingen en particulieren te leveren; aan te vangen met 1 Januarij 1873,
welk tijdstip mij wensohelijk toeschijnt omdat rat eenmaal bij de begrooting
voor 1872 gerekend is op eene winst van ƒ55000, die de gasfabriek in dat
jaar zoude afwerpen.
Ik neem de vrijheid dit voorstel te doen vergezeld gaan van eenige op
merkingen, welke, volgens mijn denkbeeld, de wenschelijkheid der wijziging
van het bedoelde artikel in het licht stellen.
Eerstclijk- moet hier de beantwoording der vraag hare plaats vinden: Wat
is de jaarlijksche winst der gasfabriek?
Ik meen niet gewenschte onpartijdigheid le handelen door de rekening
over if 70 als uitgangspunt mijner redenering aan te nemen, liet is geen
bijzonder voordeclig. het is geen bijster nadeelig jaar geweest; maar al ware
dit anders: de laatst bekende rekening cener handelszaak zal wel meestal
de meest juiste, gegevens bevatten om toestanden daartoe betrekkelijk te
beoordeelen.
Oie rekening toont, nadat de renten aan de stad zijn voldaan en eene
som van 9323.15 is algetrokken ingevolge raadsbesluit van 14 Mei 1858,
Gemeenteblad n". 1, als winst aan een bedrag van 52355.39
Welke winst weder wordt verminderd met 13 pCt. voor
directeur en beambten, ingevolge laatstgemeld raadsbesluit en
de wijziging daarin gebragl den 28"''" Januarij 1804, Ge
meenteblad n°. 2, dus met6810.10
Hierdoor blijft aan winst van instellingen en particulieren
genoten over45575.29%
Ik blijf echter het eerste cijfer als het winst aanwijzende behouden, aan
gezien de aftrek van 68! 0,10 natuurlijk afhankelijk is van de gemaakte
winst zelve, en die afgetrokken som dus eigenlijk tot die winst behoort en
zonder deze niet zoude behoeven te worden uitgekeerd.
Wij blijven dus stellen52385.39%
Hierbjj moet gevoegd worden de betaling der straatverlich
ting doer de gemeente (aldeeling gemeente) aan de gemeente
(afdeekng gasfabriek) ad10000.
Te zameii 02385.39
En is dit nu de gehoele winst der gemeente bij de fabriek? Ueeds vroe
ger toonde ik aan dat dit geenszins het geval is en ik neem de vrijheid dit
hier, eeniezins verduidelijkt, te herhalen.
In hetzelfde jaar 1870, welks rekening ik voor mij heb, brandden, vol
gens het verslag, 596 lantaarnen. ieder gedurende 25383,4 uren. Hiervoor
betaalt, gelijk wc zagen, de stad ƒ10000. Nu is het bekend dat eene gaspit
den particulier ruim Ij cent per uur kost Brandde die particulier dus in
een jaar hetzelfde getal lantaarnen gedurende hetzelfde aantal uren. dan
zou hem dit op ruim ƒ25000 te slaan komen, gezwegen nog van de om
standigheid dat voor die ƒ10000 ook de herstellingen en vernieuwingen aan
de lantaarnen plaats hebben, iets wat bij een particulier toch wel niet het
'geval is.
Dan liet is niet noodig hier liet getal cijfers te vermeerderen. De mede
gedeelde zijn voldoende om te doen zien dat de winst der gemeente tusschen
de ƒ70000 en ƒ80000 bedraagt.
Is die winst, geoorloofd? Sommigen antwoorden op deze vraag ontken
nend op grond van artikel 254 in verband met artikels 240'en-238 der
Gemeentewet. En zeker Mgt in de bepaling van belgeen de gemeente voor
hare diensten mag eischen eenigermate een denkbeeld ten grondslag, dat
zeer zeker als strijdig mag beschouwd worden met de enorme winst uit
onze gasfabriek verkregen; maar al weder geef ik gaarne prijs wat mij t<r
verdediging weinig waard is; daar ik geenc verbodsbepaling behoef in te
roepen om met nadruk te kunnen opkomen tegen bet heflen eener belasting,
in den vorm van gasleveringeene belasting die geene verdedigers kan vin
den, daar zij onreglmatig en ongelijkelijk drukt.
Liever bepaal ik mij tot de vraag: is die winst eene gewenschte? En
dan is mijn standpunt veel gemakkelijker. Ik treed niet op het terrein
der juririieke haarkloverijen, niet eens op dat der regtsgeleerde interpretatie
van wetten, bestemd om door alien te worden, en toch feitelijk door wei
nigen gelezen. Ik beroep mij op het gezond versland en reglsgevoel van ben
tol wie ik spreek. En dan vraag ik of een toestand mag blijven voortduren waarbij
een groot deel der plaatselijke belasting, voor zoover zij direct door de gemeente,
in welken vorm dan ookgelieven wordtbetaald wordt door de gasverbruikers.
en wel door die verbruikers nis zoodanigbetgeen dus niet belet dat zij
in de andere helft evenveel betalen als zij zouden doen indien zij petroleum
of iets dergelijks brandden Eene toestemmende beantwoording dezer vraag
kan, dunkt mij, alleen gegeven worden door hem, die in het gaseen arti
kel van weelde ziet. In zijne opvatting moet de conclusie liggen dat. dit
artikel dus bovenmate moet worden belast; maar ook dan zelfs zou de wijze
van die belasting te innen op zijn zachtst genomen eene vrije onregelmatige
zijn. Men zou dan zelfs moeten onderscheiden tusschen de belasting eu het
belastbare. Men zou den prijs van hel gas inoeten nemen als maatstaf der
belasting en die belasting zoude moeten dalen of rijzen naarmate de behoef
ten der gemeente dit vorderden. Dus ook ais artikel van weelde beschouwd,
kan het gas niet voor dien prijs den verbruikers worden in rekening gebragt.
Maar is het een artikel van weelde? Wij aarzelen geen oogenblik hierop
ontkennend le antwoorden. Het gastlicbt is natuurlijk in de eerste plaats
licht -- kunstlicht. En nu vraag ik of in onze lange winteravonden het
licht niet een voorwerp van een der eerste levensbehoeften geworden is,
voor ieder onzer; vooral voor hem die in werkplaats, winkel of kantoor
moet arbeiden voor het dageiijkseh brood, voor hem die in de studeerkamer
ter neder zit lol ontwikkeling van zijn geest of ten nutte zijner medebur
gers; niet minder voor hen die zich in grootcre of kleinere lokalen, tot
vermeerdering van kennis of uit andere loffelijke oorzaken, vereenigen.
En daarom is de gemeente verplig! dat licht, nu het in hare magt is, te
leveren tot den prijs die liet haar kost; iets wat waarlijk niet te veel ge
vraagd is wanneer men nagaat dat de indirecte winst hierin bestaat, dat
men na een zeker gelat jaren toch altijd de gasfabriek zelve zal overge
wonnen hebben.
Maar wat zal hel gevolg zijn van de aanneming van mijn voorstel? Dat
de 28tViV kubieke ellen (1000 kubieke voeten) gas, in plaats van zooals na
3.50 te kosten, voor ƒ2 zullen worden geleverd; dat rins bij gelijk ver
bruik ongeveer eene som van ƒ50000 minder zat verdiend wordenwelke
natuurlijkerwijze langs anderen weg moet worden verkregen of bezuinigd.
Ik zou 'dit voorstel voor velen welligt aannemelijker maken door ie wijzen
op de vermeerdering van verbruik, welke door de vermindering van den
prijs zal ie weeg gebragt worden, en op het gunstig gevolg dat de open
bare verkoop der cokes kan hebben; maar ik laat dit na. in de eerste
plaats omdat ik ongaarne op hypothetisch terrein afdwaal cn mij liever aan
de werkelijkheid houd; maar vooral omdat dit argument voor mij geen
argument is. Eenmaal uitgaande van de praemisse dat winstbejag niet ligt
op den weg der gemeente, ntoel ik lot de conclusie komen dat die waar
schijnlijke vermeerdering van verbruik weder lot nieuwe reductie van prijs
zoude moeten leiden. Toch reken ik op dat vermeerderde verbruik en dai
rekenen daarop belet mij vrees te voeden voor de gevolgen eener eventuele
verheoging van den prijs der grondstoffen; welke, ook dan als het stelsel
van publieke besteding daarop wordt toegepast, wel iets rijzen kunnen
zonder dal wij verlies te duchten hebben. Gok bedenke men dat door mijn
voorstel de prijsvermindering aan godshuizen, kasernen enz. toegestaan en
de korting aan veel gas verbruikende personen vervallen, zoodat ook te dien
opzigle weder cenig voordeel aan de fabriek ten goede komt.
Een enkel woord over de afschaffing dier prijsvermindering en kortio»
Wat de eerste aangaat achten wij liet bedenkelijk op deze wijze voordeelen
toe te staan aan administratiën, die, boe nuttig en wenschelijk ook, te«en
over de gemeente niet anders staan dan als gasverbruikers. De godshuizen
en liefdadige inrigtiivgen mogen, mijns inziens, niet indirect gesubsidieerd
worden in lich(verschaffing, voor hel ministerie van oorlog in zake kaserae-
verlichting is dit nog minder noodzakelijk; terwijl eindelijk in mijn stel-
sel alle kortingen ter zake van vermeerderd gasverbruik moeten vervallen
daar die kortingen meer doen denken aan een fabrikant die concessies doei
om vermeerdering van debiet te verkrijgen, dan aan eene gemeente die ten
bate der bewoners eene gasfabriek exploiteert. Dat van verkregen reten
te dien opzigle geene sprake kan zijn en nog minder van het schendeiAan
redenen van billijkheid wordt onder anderen bewezen door de opmerkin»
dat die godshuizen evenzeer met 2 zullen betalen wat hun thans /2,75
kost, terwijl de grootc gasverbruikers zich ook gaarne zullen laten welse-
vallen /2 uit le geven voor hetgeen bun thans op/3,32% 3,15 of/2,97\
te staan komt.
Maar, vraagt men welligt, is hel niet te diep insrijpen in de financiële
huishouding der gemeente, wanneer men op deze wijze met een enkel ver-
ordeningsartikel ƒ50000 wegwerpt, die men thans zoo gemakkelijk int
die op andere wijzen zoo moeijelijk le verkrijgen zijn? Ik geloof liet niet
Men moet den moed zijner overtuiging bezitten, en mijne overluigin»
dat de gemeente geene zoodanige winsten mag blijven trekken van de
fabriek als tot dusverre door baar werden genoten. En hierin sla ik niet
aileen. Men beeft in dezen raad niet zelden de gewoonte om te wijzen op
belgeen in andere gemeenten geschiedt. Hoewel op zich zelf dergelijke ver
gelijkingen of voorbeelden weinig beteekenenwil ik, om aan die gewoonte
te gemoet te komen, ook eens wijzen op de gasprijzen in verschillende si
meenten van ons vaderland. En wat wordt daar berekend?
In Delft 12 cents per kubieke el
Deventer 30 u
Groningen. 7%
ii Haarlem ,.0u u u
u Utrecht. ..In n n u
Ten aanzien van Haarlem verdient het opmerking dat daar de lcverantii!
van gas geschiedt door eene particuliere gasfabriek, die uitstekende zake:
maakt.
Ziedaar eenige gronden opgegeven welke voor de reductie der gasprijiti
pleiten. Ik heb die niet breedvoerig willen uitwerken daar ik, bet vow
regt bezittende zelf lol liet collegie te behooren waartoe ik mij wend, in
de gelegenheid zal zijn bij de openbare behandeling liet een en ander, wit
ik thans slechts aanraakte, nader in het licht te stellen.
Echter nog eene opmerking ten slotte. Toen ik iii de vergadering van2ï|
October 1871 voorstelde de som op art. 27 der begrooling niet 1500(11<
verminderenmeende een der leden dat ik met mijn voorstel te elfder uk
aankwam, en dat wel omdat het raadsbesluit waarbij de gasprijzen werd»
geregeld, voor dat ik in den raad zitting had, «zeer doordacht en na r|
onderzoek" genomen was; terwijl tevens in bedenking gegeven werd dm
mijn voorstel nog wat te wachten. Ook andere leden meenden de zaal
ongeraden voor dal oogenblik. Welnu, ik kom thans evenmin te elfder
als op een onjuist gekozen moment, [els heb ik bij dat uitstel gewonnen]
dit namelijk, dat ik nu niet sta voor de moeijelijkheid van eene ontwerp-begm
ting eenigzins met mijne overtuiging in overeenstemming te brengen; dalii
dus niet kan geacht worden in den blinde een snoeimes te hanteren; ma:
dat ik, op een vrij standpunt, eene prijsvermindering mag voorstellen, welkt
geheel aan mijne overtuiging voldoet."
's GRAVENHAGE. 12 April.
Bij kon. besluit van 11 April is ingesteld eene hoofdcommissie ter te
liartiging van de belangen der Ncderlandsche inzenders bij de in 1873K
Weenen te bonden internationale tentoonstelling van voortbrcngseleii vat
nijverheid, landbouw en schoone kunsten, en zijn in die commissie benoemt
tot lid en voorzitter, de heer J. W. L. van Oordt. staatsraad in buila
gewone dienst, directeur der Ned. maatschappij lol bevordering van nijver-
lieid, te Rotterdam; lol leden, de lib.: d'. E. 11. von Baumhauer, honorair,
hoogleeraar, directeur der Ned. maatschappij tol bevordering van nijverheid,
te Haarlem; A. J. Blijdenstein, fabrikant en landbouwer te Enschedé;S
Grothe, hooglceraar aan de polytechnische school te Delft; J. P. de Boriie
ingenieur, le 's Gravenhage; A. H. Eigeman, voorzitter der vereeniging
en voor Ned. industriëlen, te Leiden; L. A. H. Hartogh, civiel ingenieur,
directeur der kon. fabriek van waskaarsen, te Amsterdam; P. Ridder»
Rosenberg, Ned. consul-generaal te Weenen: B. de Poorter, hoogleer*
directeur van de rijks-akademie van beeldende kunsten, te Amsterdam; J
Vogel, voorzitter van liet schilderkundig genootschap Pulchri Studio."]
'sGravenhageen R. Craeyvanger. voorzitter van de maatschappij Arti«
Amicitiae, le Amsterdam.
Aan den heer J. 11. van Sonsbecck is, op zijn verzoek, eervol onlii
verleend als commies der posterijen lc kl.en tot commies ter inspectie de
directe belastingen te Zwolle is benoemd de lieer G. H. J. Souman, 1
surnumerair.
Aan den rijkstelegraaf klerk B. Klomp isop zijn verzoekeervol oil
slag uit 's rijks verleend.
Tot directeur der cellulaire gevangenis te Rotterdam is benoemd F
Scliiebelhoutgepensioneerd kapitein van het O. 1. leger.
Rij beschikking van den minister van justitie zijn bij de cellulaire
vangenis te Rotterdam benoemd: tot adjunct-directeur voor de luiislioiidejl
dienst W. Colenbrander, thans cipier van liet huis van arrest te lieve#
lot adjunct-directeur voor bel opzigt over den arbeid. 11. Kolkert, IW
adjunct-directeur in de cellulaire gevangenis te Utrecht; en tol adjttó
directrice, C. H. Meywcrt, thans bewaarster in het huis van verzeker»''
te 's Gravenhage.
Rij de tweede kamer is ingekomen een ontwerp van wel nopens'
afkoop der rijkslollen in de provincie Noordbrabant.
Gisteren is in bijkans 81 -jarigen ouderdom overleden de heer WJ
Kamps, ridder der Nederl. orden, kommandeur van de orde van de Eij®|
kroon, oud-kolonel dor infanterie enz. De overledene werd voor ee»':"!
lijd door het aanrijden van een rijtuig derwijze getroffendat bij viel«1
hel heupbeen brak, aan de gevolgen waarvanthij bezweken is.
Gisteren zijn geëxamineerd voor de acte van hoofdonderwijzer 19 c#|
