4
M
t
een
lensp; Den Heer Uitgever der Leidsche Courant,
igenaail 4 October 1870.
^cllllt Dij gewerd gisteren een brief uit Parijs per postballonwaarvan ik een
*''d' «treksel hier doe volgen. K.
grens i)r
ndheii ^ooals 11 re wcet. is Parijs tot alles bereid en zulks met der daad.
i boni H(S is oewaPcncl eu ,ot ecn vvanhopenden tegenstand besloten. De stad
nogtans volkomen rustig en nog volstrekt niet onpleizierig. Hel weder
l prachtig, en duizende wandelaars, meest vrouwen en kinderen, zijn
iften ig'rlyks op de heen. Op de pleinen en sommige van dc boulevards zijn
en gekampeerd in tenten of barakkenop andere zijn ossen en' scha-
De ken geborgen; alles ;s zeer levendig en de geest der bevolking altijd vol
lissie oeden moeds en vrolijk, liet betrekken der wachten door de garde natio-
in sai a'e 's voor c'c meestcn ree('s gewoonte en voor sommigen zelfs uitspanning
rdoor worden. Al mijne vrienden zijn soldaat. Gisteren heb ik een wacht aan
lj„ebastions bezocht, waarbij zich een tiental vrienden en kennissen bevon-
met ecnige van wie ik regt comme a. Ia guerre gedineerd heb. De
Of -eesten van die jongelui zien er reeds zeer martiaal uit, en allen zijn
tot sis ivertuigddat Parijs stand zal houden en de Pruissen noodzaken terug te
'thou rfklien- ln lloever ZÜ zicl' illusie maken zal de tijd moeten leeren. Als ik
"'lok'de Pruissen niet voor zeer berekend en beredeifeerd hield, zou ik onvoor-
in alwMrdclijk aan hun nederlaag geloovcn, en zelfs, ondanks alle ernstig en
en
«I
gevi
(V
chti
tl
irdclijk aan hun nederlaag geloovcn.
rdacht overleg, kan het, dunkt mij, nog wel eens slecht met hen afloo-
D. Zij hebben tot heden nog geene enkele sterkte kunnen nemen, al
unne voordeelen waren in het open veld, maar die soort van batailles
idernemen de Franschen nu niet meer, en om goede redenen. Zooals wël-
L| reeds bekend is, liep een aanval op een der forten ongunstig voor den
jand af. Welke ook, zal mocijelijk voordeelig voor hem kunnen zijn,
laar bijna allen besloten hebben, in geval van overrompeling, het fort te
iten springen. Tot welke tooneelen dit alles nog aanleiding zal geven,
ioge de hemel welen. Dc Pruissen vergissen zich zeer, wanneer zij gcloo-
ïen Parijs in een paar weken in te zullen nemenzooals zij verklaard heb-
kn te zullen doen. Naar men hier verhaalt, zou de maire van Saint-Cyr
197; jtfiisillcerd zijn, omdat hij geene 100.000 Irancs heeft kunnen bijeenbrengen
zijne gemeente, die, zooals alle andere, verlaten is door allen, die iels
witten. Tol nog toe ben ik volkomen veilig. De stemming is uitmuntend
iedereen is met ijver op zijn post."
Parijs, 28 September 1870.
1 w
I Ai
lit bi
-n
i 221
rs.,
7 t
voort
heb!
che
man
i sp,
d«.
ei
ruis
laai
Brief van .V. A. G VLLAS DAT II li ET, Chirurgien a l'Ambulance
Neerlandaise de la Croix ltouge, aan zijnen Vader.
Cesse, 30 September 1870.
Waarde Vader!
Sedert mijn laatste schrijven ben ik gelukkig uit dc feruie vcr-
ost en bevind ik mij te Cesse. Alles liep samen om ons verblijl op de on
toonbare hofstede zoo onaangenaam mogelijk te maken. Kou, storm en
Jregenbujjen waren aan de orde van den dag, gebrek aan lamplicht deed
pms met zonsondergang naar bed gaan en dan verhinderde hel gieren van
den wind en bet druipen van het water door dc pannen ons op onzen stroo-
in te slapen. Onze arme patiënten leden natuurlijk nog veel meer,
'li waarbij nog «kwam dat onze inlirmiers met groote onhandigheid en onwil
hun werk deden. Algemeen was de vreugde toen eindelijk, vooral door be
hulp yan de Pruisen, zonder wier toestemming de burgers onze gekwetsten
,niet mogten herbergen, onze patiënten werden verdeeld tusschen 4 kleine
dorpen. Inord, Martin Court, Luzy en Cesse. Het transport geschiedde met
bolderwagens, waar op stroo de zieken lagen of zaten; cenige van ons, de
pastoor en de dominé, liepen naast de wagens en zoo ging het stapvoets
me voort over bouwland en wei tot men den straatweg bereikte, want onze
ferme had nog geen uitweg naar cenige hoofdstraat. De dorpjes, waarheen
we ons verplaatsten, zijn zeer dicht bijeen, nauwelijks een kwartier van
elkander en hebben eene bevolking van G00 a 800 zielen. Beide oevers van
de Maas zijn met dergelijke dorpjes als bezaaid, verspreide hoeven ziet men
n Li niet. De mecslen zijn tegen heuvels aangebouwd. Cesse is vrij regelmatig,
]e 3 lange parallele straten, de kerk met liet kerkhof er om heen in de mid-
delste straatverder aan de uiteinden een paar dwarsstraten, op den hoek van
de eene straat het kasteel, en daarin woon ik als gast van den heer Daubeil.
De familie bestaat uit manvrouw en zoondc laatste 1G jaar oudleerling op het
jgerj collége te Charleville, wegens den oorlog't buis, daar alle scholen gesloten zijn.
De huizen in hel dorp zien er van binnen beter uit als van buiten, dc toe
gang tot dc meesten wordt versperd door mesthoopenomgevallen karren
enz.; meest loopt men eerst ecn donkeren koestal door voor men de woon-
Id"!kamer bereikt; veel huizen hebben twee verdiepingen; het ameublement be
staat uit eene groote zwart eikenhouten kast met bonte kommen er op,
ten prent, waarop de viering van de mis is afgebeeld, aan den muur, die
prenten worden cadeau gedaan door den pastoor bij de eerste communie;
tegen den zolder hangen een soort van matten van twijgwaarop men kaas
naakt en verder wat elk boerenhuis vertoont. De meeste bewoners van het
dorp zijn vrij bemiddeldmaar even als onze boerenleven zij karig en be
waren hun geld; de maire is steeds een boer, hier zeker niet de rijkste, de
pastoor bestuurt alles. Voor onze gekwetsten waren de lieden hier bijzon
der goed, het beste beddegoed, den wijn dien de Pruisen hen nog gelaten
hadden, kleeren. alles hadden ze voor hen ten beste; als 't noodig was
waakten ze, en bij meer dan ecn waren het de dochleFS van het huis die
ia 'I bijzonder de zieken-verpleging op zich namen.
Een paar kennissen van den pastoor boden zich als soeurs de charité aan
W aangezien onze inlirmiers. op een paar uitzonderingen, echt boeven-pak
is. werd het. aanbod met dankbaarheid aangenomen. Zoo praktiseerde ik
hier gedurende 8 dagen geheel alleen, dagelijks had ik 29 gekwetsten te
verbinden en daaronder verscheiden zwaar gekwetsten. Ik deed mijn eerste
operatie bij een man die een kogel door den voetbad gehad, door de voorvoet
Ie exarliculecren tusschen talus calcaneusos naviculare en cuboideumvol
gens dc methode van Chopart De operatie gelukte goed en de lap heelt
Wh voor een groot deel per prirnam geliecht.
Die week had ik het zeer druk, van 's morgens G tot 's avonds 7 uur
was ik meest aanhoudend in 't touw, alleen hel etensuur uitgezonderd.
dag is hier aldus ingedeeld: men staal om 6 uur op, om 7 uur staat
eene soepterrine met warme melk klaar, met een kofïijkan of choeolade-
iM
ei
1
PI"
1,1
ji
ede
ketel er naast; tevens ligt er een cirkelvormig of ringvormig brood op tafel
van reusachtige afmeting; ieder heeft een bord voor zich met ecn wit spoel-
kommetje er op, men vult die met melk, doet er wal koflij en suiker bij,
brokkelt er een stuk brood in, en eet het met een lepel. Om 12 uur
wacht liet déjeuner, bestaande in bouillon, vleesch, soms wat groenten
confituren, die nooit ontbreken, en vruchten. Zooals bij ons bier, drinkt
men hier wijn aan tafel uil bierglazen, 's Avonds om 7 uur is liet diner eene
repetitie van het déjeuner; hier aan huis eindigt het eerste met koffij, het
tweede met thee, beide gebruikt men met brandewijn, in plaats van met
melk. Om 10 uur ligt ieder te bed. Even als in Duitschland heeft men hier
overal dekbedden.
Juist was ik hier acht dagen alleen geweest, toen van der Cliijs onver
wacht terugkwammet eene kolossale bezending goederen van allerlei aard
en met een Leidschen ziekenoppasser, genaamd d'Avoine. Hij had u in wel
stand aangetroffen, had Hollandsch nieuws en llollandsche couranten bij
zich, en zeide dal men in Holland tevreden was met betgeen we tot dus
verre gedaan hadden. Een paar dagen na zijne komst hier, kwam er van
Pruisische zijde bericht dat van onze gekwetsten, natuurlijk allen krijgsge
vangenen de zwaar geblesseerden over Domchéry in Frankrijk konden
terugkeeren. Aan allen die eenigzins vervoerbaar waren, werd dit bericht
medegedeeld en bijna allen verzochten te worden getransporteerd. De vrees
voor de Pruisen en dc mogelijkheid lot hunne familién terug te kunnen
keeren, maakten dat zij zich het gemis getroostten van de goede verpleging
die zij hier genoten. Het transport duurde twee dagen, eerst de zwaar ge
kwetsten, en zij werden volgens afspraak verder gezonden; daarna de licht
gekwetsten, waarvan men hetzelfde hoopte, omdat de Pruisen zonder na
dere inspectie het eerste convooi hadden laten passeren, en hoewel men
geen bezwaar maakte lien vrij te latenkonden zij toch niet meer denzelf
den kant uit, omdat juist dien dag de spoorweg was opgebroken. Zij wer
den daarom naar België getransporteerd, en twee van ons, van der Horst
en Veendam, zijn gisteren met hen van Sedan naar Libremonl vertrokken,
om hen verder tol Namen of Brussel te begeleiden. Van der Cliijs en ik
hebben dus nog voor onze rekening hier twee zwaar gekwetsten en ecn
zieke; te Luzy een gekwetste en een zieke; 't zelfde te Inord, en twee
officieren met een zieke soldaat op de Vignette. Voor 12 uur zijn wij met
ons werk klaar, zoodat we het nu vrij gemakkelijk hebben. De eene offi
cier die wij den rechter arm hebben geamputeerd, en die daarenboven een
zware wond aan den buik had, is bijna hersteld, maar hij wilde zijn kame
raad, die een kogel in de borst heeft en veel-lijdt, niet verlaten. Zijn uni
form, die weggeraakt was, hebben we zoo goed mogelijk hersteld uit het*
geen we vonden op het slagveld; aanst. Zondag zal hjj voor het eerst weèr
dc mis gaan hooren; den nacht na zijne verwonding heeft hij beloofd aan
den pastoor die bij hem waakte en hem wilde bedienen, omdat hij hem
stervende dacht, dat zoo hij genas, zijn eerste gang naar de kerk zou zijn.
Hij beloofde dit omdat hij zich niet wilde laten bedienen. Hij is een flinke,
recht dappere kerel. Hij klaagt nooit en is altijd vrolijk; hij weigerde de
chloroform bij de operatie.
Eergisteren heb ik met van der Chijs en den heer Daubeil een uitstap
naar Sedan gemaakt; we passeerden Bazeiile, het verbrande dorp, voor
eenige weken zeker het mooiste dorp hier in de buurt, met eene bevolking
van 3000 zielen. Slechts twee huizen, aan beide einden van het dorp een,
zijn gespaardal het overige is verbrand. Hier en daar zag men enkele
vrouwen bezig met het wegruimen van het puineenige kinderen bedelden
langs de straat en boden versmolten glas- en aardewerk te koop aanhier
en daar was de straat versperd door het zwarte puin. Een schilder was
bezig cenige schetsen van de verwoesting te maken. Te Sedan zagen we
Wet artillerie-park dat de Pruisen veroverd hadden, eene ontelbare menigte
kanonnen en mitrailleuses; uitwendig lijken die laatste veel op kanonnen,
aan bet achtereind is een kleine zwengel bevestigd aan een schroef, die de
lading voortbeweegt; in den loop zijn een 25-tal kleinere loopen; de con
structie, geloof ik. gelijkt op die van een revolver, behalve dat hier meer
loopen zijn. In een koffijhuis onmoetten we ecnige Hollanders, waaronder
twee Leidenaars die mij kenden. Hier en daar zag men in de stad nog
sporen van het bombardement, de ruiten waren echter alle haast weder ge
maakt. Te Moüzoneen stadje op onzen wegzagen we de kerk naar
het model van die te lleims gebouwd, het gedeelte onder den toren was
tot paardenstal ingericht.
Op het slagveld dat wij passeerden zag men hier en daar een kruis, de
plaats waar men gesneuvelden had begraven. Juist den dag dat we onze
ferme verlieten, trof ons nog een onverwacht bezoek van een vriend uit
Holland, nl. dr. Munnich, uit Amsterdam. Hij kwam uil Sedan, waar lijj de
ambulances bezocht had, en hoorende waar wij waren is bij naar ons toe-
gewandeld. Hij logeerde met mij te Luzy bij den heer Jacquemins, waar
van der Horst en Veendam hun intrek genomen hadden en vertrok den
volgenden dag weer met van der Chijs naar Holland.
Ons verblijf hier loopt op het eind. Misschien blijven wij in dc buurt om
de zwaargekwetsten van de verschillende ambulances te verplegen, misschien
gaan we echter ook den kant van Parijs of Metz uit; dc meeste ambulances
verlangen die verplaatsing. Wij zouden echter liever bier blijven, daar de
kans op nieuwe gevechten ons niet groot voorkomt en de reis zeer lastig
en onzeker is. De 4' ambulance is over Belgie en Engeland vertrokken om
Parijs weer te bereiken. Ziedaar het voornaamste van hetgeen ik te ver
tellen heb. De brief is bij stukken en brokken geschreven. Mijn adres
blijft tot 3 October waarschijnlijk nog betzelfde.
Geloof mij steeds
Uw hartelijk liefhebbende Zoon,
JACOBUS.
Burgerlijke jsptauD.
Aan 29 Septeniticr tot en niet 5 October 1870.
BEVALLENG. Veermangeb. van Leeuwen Z. - C. A. Sampimongeb. van
den Ende, D. S. Pina, geb. Óostveen1). A. Sieratgeb. Kuiper, Z. I'. van
Eygen geb. llartevellZ. S. E. de Munckgeb. I'oëtZ. J. C. Vuurpijlgeb.
de Man Z. M. E van rolanen, geb. Mulder, D. A. C. van Zonnevelt, geb. de
l'Eclusse, D. M. E. Robijn, geb. Frankhuizen, C. E. Boomgeb. Blyhie
Z. V. P. Ilegon geb BataillcZ. 11. Chaudrongeb. Moene1).
GEHUWD: A. C. Schepper, jm. en F. Serrurier, jd. J. S. Slechtenhorst,
wedr. en C. J. Thomasjd. J. li. Eiclnnanwedr, en II. 11. Jansen, wed'.
OVERLEDENC. J. Epskamp, D.15 m. J. Lnereman, 78 j. M. J. G. Aal-
berse, 8 m. C. van 't HofT, wed'. C. Vollebregt59 j. J. VerbiestZ., 16m.
II. Hartevelt. D., 13 ra. S. J. Bonte, geb. Welvaars, 38 j. C. P. Slikkelman
Z.2 m. A. Fuchs, Z.4 m. 11. Westerveld, Z.3 j. F. Lares, Z.4 m.
M. II. Meijer, D.2 j. G. lloups, geb. Sloos, 1). levenl. J. BlikmanD.,9 m.
I. SerselZ.4 j. J. J Arbouw41 j. C. M. UlrichD.1 m. C. van Mas-
trigt, geb, van Buren, Z. levenl.
