kortclflk op Ie komen legen een verlangen; waarmede ik zon mrenen dal I
geen wezenlijk weldenkende ziel) verrruiseii kan Ol worden de belastingen j
opgebragl om sncieteilen te helpen nprigieu en cnncerizahu en dergelijke le
bonwen? ik geloot mei dat dn int een slaalhinsllondkiiodig oogpunt le
verdedigen is, en vei lang zeer bel gevoelen van den lieer Ituys le lezen,
die dn bij beraadslaging zeker wel ral doen kennen. Hei komt ongetwijfeld
velen uh t in ij mor, dal de gelden, waarloe led' r, tol den minderen linger
Ine, bel zijne beefl lujeed'agrn mei ningen worden gein inkt len behoeve
van een beiiekkelijk gering deel der bevolking, al zij hel dan ook liet
Dieesl gegoede. Jmsl linnne meerdere gegoedheid zon, dunkt mij mrile-
brei gendal le eerder aan hen kan winden overgelaien zel>e hunne genoe
gens le helalen. Men zegge ook nirl, die meer gegoeden brengen daai-
legeuover hei meest in de helasiingen on. Immers vooreerstwanneer hei
Inch nit limine beurzen moei komen, waarom dan de gemeentekas in de
zaak gemengd en nirl liever direct zelve betaald dan eersl van de gemeente
le vragen om hel vervolgens lenig ie geven? Maar 1 en andere, zoo li el al
slechts zeer weinig len lasie zal brengen van den grrincen manicli als
ik u hidden mag, dal weinige niet gering. Zoo hel den geringe 0 50
'sjaars en nmeergegoedeik stel ƒ50 kosldan zijl gij nog verieweg
aan den hcsteu koop. AA'anl allrreer.-idie man geniet er nieis voor, als
geen geld hebbende om soeiolein n concerten of dergelijke le fiei|iieolercn
en vei volgens In-eli nirl J 0 50 voor den geringe dikwijls oneindig meer
waarde dan ƒ50 voor nienigrn gegoede? ik doe nog eeoe andere vraag.
Is, zoo al de zaak in zicli zehe niet verwerpelijk mogl zi|n mi inderdaad
hel juiste tijdstip lol verwezenlijking gekozen? Ik zal ook deze vraag oiel
Uitvoerig behandelen. Ik wijs alleen op de jongsie di-cus-ten over de ge-
nieeniehegrooliiigdie menigeen mei scliiik vervuld zullen liehhen voor
sicids meeldere mlgaven voor ondriwijs, die nog in hel versehiel zijn voor
gespiegeld en waarvan, bij de sleeds heer-ellende onderw ijs-manienog
liieinand bepalen kan hoe hoog ze klimmen kunnen. Ik wijs op de nog
hangende (|iiaesiie der duinwaterleiding die ongelwpfeld mede belangrijke
opnlI.Tingen van de gemeenle vorderen zal, zon zij wal velen wensehen,
lol sland koml. ik wijs eindelijk op de verbetering van liet rioolstelsel,
ook sleeds hangende, die insgelijks aanzienlijke schallen ei-ilieii zal. De
heide laaisie zeker zaken van dien aard dal ieder weloniwikkclil burger,
die aan hel nnllige >óór hel aangename denkt, daaraan ongel wijf. ld in de
eerste plans de hand geslagen wrn.-chl ie lielihen. Kn nu lelie men hij
zoodanig vooruHzigl op de boogie, die de gemeentelijke direcie belasting nu
reeds bereikt heeft uien leite er op. dal in die belasting aangeslagen zijn
lol diegenen loe. die mi-selileii slecht-300 'sjaars inkomen hebben en wal is
ƒ3110 's jaars legen vvoonlig voor een huishouden men lelie op de sleeds
meerdere diiurle der Irvensniiildeleiider woningen enz. en Iegelijk op de
daglonoen en de bezoldigingen «au d< n geringen man, die nog sieeils op
den invloed wachten, dien de verminderde waarde van hel geld wel len
laaisie ook voor lieoi hebben zal, maar wanneer? Waarlijk, lil] die op
dal alles lel, kan uiorijclijk de vraag onderdrukkenwaar hel heen moei,
wanneer liet bestuur der gemeente zich met verstandige zuinigheid lol siren-
gen pligt maakl en lastige aanzoeken van lien, die, naar de hebbelijkheid
van onzen lijd, sleeds verslrooijiug najagen of, zooals hel gaal, door ande
ren daarin medegeslc'pl worden, weel ie wccslaan.
Mijnheer de Redacteur, ik weel niet of gij mei mijn gevoelen instemt
maar verlrotiw in elk geval van nwe onp.n iijdighriiidal gij voor deze
weinige regels een plaatsje zuil willen inruimen. X.
De Gemeenteraad van Leiden lieefl in zijne zinnig van den 30"™ Ocioi
her jl rene belangrijke discussie gevoerd naar aanleiding van hei rappor!
door ons op uilnooihging van burgemeester en Wel houders over de openbare
bewaarscholen opgesteld AA ij helihen deze discussie met aandacht gevolgd
en verkeeren nu in de onaangename noodzakelijkheid eeoige «onjuistheden,"
in bel openbaar uilgesproken, in bei openbaar le weerleggen.
De lieer Huigers zegi van ons: »,\a de lezing van bei rapport der voor
«deze zaak benoemde speciale commissie ben ik overtuigd dat die herren
«eigenlijk niet, gelijk bel belloongelei hebben op den jeugdigen leeftijd
»dcr kinderen, die van de bewaarschool gebruik zullen maken." Niet ge
let op den jeugdigen leeftijd als die beschuldiging waar is, dan is hel
vonnis over ons rapporl geveld, dan zijn onze voorstellen onaannemelijk
onze adviezen «an geeoe waarde, dan is al de door ons verrichle arbeid
verloren. De heer llulgers beefl de goedheid geliail zijne gronden op te ge
ven, wij zijn daar dankbaar voor. omdal wij nu de gelegenheid hebben om
na te gaan in hoeverre ij ons zijne harde woorden hebben aan le trekken.
«Als er," zegt hij, -aan iedere bewaarschool behalve eeoe hoofdondei w(j-
«zerrsse ook nog 5 hiiljioiidervvij/eressen worden aangesielddan zal hel
«eigenlijk gezegde oudeiwijs weldra de hoofdzaak worden en die kinderen
«van 3 tol 5 (lees 6) jaren zullen door Ie vroegtijdige inspanning hedor-
«ven worden." Mei den besten wil van de wereld kunnen wij deze rrde-
iieeiiug mei vallen. Is liet de hoofdonderwijzeresdie de kinderen beder
ven zal? Zijn In l de liulponderwijzeressen Ligl hel bezwaar ui hei
aantal? is geene hoofdondei wijzeres heler dan eene'! of moeien er iwee
of meer zijn? Zijn er le veel of le weinig hulpomleiwijzeresseu voor
400 kinderen voorgesteld kan de lilel nok iets afdoen? Iloofdhewaar-
schoolliouderes hij voorbeeld, en dan holphewaarschoollioiiilereszouden die
tilels hel gevaar afwenden? 'i Is mogeliik, maar wij kiiuueu de meriting
van den heer Dingers niet ontdekken. Ilij uil uil iels (waaruil weel hl)
raar 'lons vooikoml, zelf mei) afleiden, dal door de aanneming van onze
voorstellen liet eigenlijk gezegde onderwijs hoofdzaak zal worden. Hij kan
geiilsl wezen. Het zal noch honld- noch hijzaak worden. Hel zai hel
mag zich in de bewaarschool mei indringen. De wet verbiedt hel en al
verbood de wel hel oiel, de pardagogie zou hel len strengste veroo lieelen.
Was de lieer Huigers niet door vooioordeel verblind geweest, hij zou op
blz. 8 en 9 van hei gedrukt rapporl, de volgende woorden, die de onge
grondheid zijner beschuldiging duidelijk in hel liclil slelleu, niet hebben
over liet hnoid gezien, nil ij achten het niet raadzaam den aard en den
omvang van het onderwijsa/s men de leiding, die de kinderen -in de
bewaarschool ontvangen zoo noemen wil. in bijzonderheden te omschrij
ven. Het reglement voor de bewaar- of kleinkinderscholen in de pro
vincie Zuidholland ran II Juni 1847. I'rorinciaalblad n° 102. nader
gewijzigd den 29"™ Augustus 1855, geeft dienaangaande eenige roor-
schnjtendie in acht genomen wordenmet de daar bedoelde zaken
kunnen verbonden worden de oefeningen naar de leerwijze ran II fröbel,
van welke leerwijze wtj uitnemende vruchten gezien hebben y verder moe-
teil de bewaarscholen zich onthouden tan hetgeen de wet van 13 Aug
1857 tot het lager onderwijs gerekend heeft. H ij achten ecne verdere
aanwijzing in bijzonderheden ondoelmatig want de hervormingen en
verbeteringen moeten langzaam met beleid en vooral in overleg met de
onderwijzeressen zelren worden ingevoerd en aan eene behoorlijk opge
leide onderwijzeres moet eenige vnjheid gegeren worden om het onderwijs
overeenkomstig hare eigene inzichten aanleg en vatbaarheden in te rich
ten. Eenvormigheid is geen vereischte en als men iemand geleerd heeft
zijne krachten te gebruiken moet men hem niet door een kwellend juk
in het gebruik belemmeren
Maar wij hebben meer op onze rekening. «Als ik in hel rapporl dier
«commissie" (dal zal zeker moeien wezen in een der bijgevoegde concept
verordeningen) «lees: de leerlingen zullen aangeschreven worden om de
nlieu aar«i hooi le bezoeken, dan is door de heiioimiug leerlingen en «Ie
«aanschrijvingdie zij ontvangen zullen, duidelijk genoeg dal de commissie
«zuli mei kinderen van drie jaren Inefl voorgesteld hij hel opm.»krn van
«haar rappmt." Mei de meeste plechtigheid vei kneu w ij dal vm ons
kinderen van 3 jarenzelfs nog wel wat jonger, tot 6 jaren hebben voor
gesteld Hel is oos geen oogenhlik in de gedachten gekomen, jongelingen
mei haarden en knevels en jolige dochters, die misschien al ecne eerlijke
vei keering hebben, in onze bewaarscholen mei iiefeinngen naar de klank
methode of de spelen van Kiöliel bezig le honden. Toch is hel voor den
lieer Huigers duidelijk genoeg, dat wij aan geeoe kinderen van drie jaren
gedacht hebben Waarlijk, men is soms riuid<lljk zonder hel zelf le welen.
Als de heer Huigers eens uist hoe duidelijk hel voor ons is, dal hij spij
kers op laag waur zoekl! Maar wij hebben loch die kleine kn.(leren
«leerlingen" genoemd Wij klim en hei met ontkennen, zelfs bij herhaling
hebben wij hel gedaan De spraakmakende gemeenle noemt nu eenmaal
zulke Inrichtingen liewaargc/io/rzz y de kl ine kleuters, die er gaan, leerlin
gen en de jonge of oude vinnweii, the er werken, onderwijzeressen 'l Is
misschim jammer. Wie hetere woorden weel. zal ons plezn r doen mei ze
ons mede le deelrn. Vooralsnog verzoeken wij, dal men, nu wij de ge
bruikelijke woorden gebezigd hebbenons lliel zulke krasse rt kmfnulen
toedicliie. Omtrent de aanschrijvingdie wij volgens den lieer Huigers
aan dezen of genen twee- ol durjarigrii krnlleliol wensehen le richten, be
hoeven wij ons niet le veranl woordendal gewichtige woord lubben wij
niet gebruikt. AVij stellen voor door wie en wanneer de ingeschreven
«leerlingen" (mei verlui) zullen worden opgeroepenWij nemen hei den
heer Huigers met kwalijk dal hij ztcli vergist lierfl. Hel kan den beste
overkomen, en doet ook minder ter zake. als men toch door een prnleli-
schen blik in staal is gesteld le voorzien, dal de toekomsl biengeu zal wat
i voor hei heden nog hij niemand opkomt,
«Kn toch als ik mij de concurrentie mei de bijzondere bewaarscholen
«'onrst'l, dan kan tiet bijna niet anders of de ktmleieii zullen voor de
I «publieke examens worden afgerigl lot alleilci kunsten, waarover de on-
j «verstandige ouders zich zullen verblijden maar de nadenkende ztcli zul-
«len ncdroeven. Als de onderw pzeres-en handelen in den geest der rap-
«porieins. dan zal op de hrwaaischooldie volgens de wei niet lot liet
«lager onderwijs hrhoorl reeds aanvankelijk ouderwijs worden gegeven."
'/.no kalm mogelijk aoiwoorden wij wij hebben eenen grooten afkeer
I van zulke publieke examens, nog grootereu afkeer van zulke kliuslen,
haast zonden wij er bijvoegen, den geootslen alkeer van de kunsl, waar
mede ons zulke voornemens worden loegedichl. Noch van examensnoch
van kunsten staat eene letter in ons rapport.
lie lieer Huleeis zegl verder: «Kcne eenzijdige ontwikkeling kan daarom
«nirl anders dan natleelig wreken Hebben wij ergens in ons rapport
voorgesteld eenzijdige ontwikkeling le bevorderen? 7<>o met, waar dienen
dan deze en andere aanhalingen van algemeen ei kende waarheden loe?
Unnnnzele vraag. Dat is nu duidelijk genoeg.
«Mei hel oog op het rapporl, dal onderwijzeressen zirli voorstelt van
«die eenzijdige ngling in liet godsdienstigedie de openbare school beheersclil
«is de toekomst allertreurigst." Wij konden onze oogen niet gelooven,
lorn wij du lazen. Wederom waar hebben w ij een enkel woord van
eenzijdige richting, van richting van geloofsbelijdenis zelf- gesproken?
Aergrns Hel kwam oiel ie pas. Openbare beu aarseholen zijn burgerlijke
instellingentoegankelijk voor iedereen. Lezer, hoe moeien wij eene be
strijding noemen, waarop wij telkens moeten antwoorden: wal gij ons aan
tijgt is onwaarWij zouden mogen vragen, wat eene arme vrouw eens
j aan den rechter vroeg: Kan mijnheer ook lezen?
Maar de lieer Huigers was nul op zijn gemak. De kalmte van iemand,
die eene goede zaak voorheeftooibrak hem geheel, mei uitwendigo men!
Och, lees hel Bijblad en zie welk eene verivairiug van denkbeelden. In
liet eerste advies zullen die bewaarscholen al heel treurige dingen zi|n. die
nntzellend veel l-waad kunnen doen; iu hel tweede vprlangl de heer Rnl-
gns. dal ze nirl zoo hij/onder goed ingericht zullen worden, men moei ze
niel 200 voorin (Hl ijk malven, dal ze voor de moederlijke zorg siibinlreereil.
(Dal zal ieder wel lalen omdat het onmogelijk i-.Men lelie er toch op,
ze zijn nirl uit het practische Engeland of uit Doilschland maar nu Frank
rijk afkomstig, waar uien zoo gaarne de moederlijke laak van zich
af.-chiufl. Men zou alzoo denken, dal de lu-er Huigets geen voorstander
van bewaarscholen ismaar dat vindt hij weer erne onbillijke gevolgtrek
king en acht zich verplicht, in zijn derde advies, die meeuiog enislig legen le
spreken en le vermelden, dat hij in de laatste jaren lol de oprichting van drie en
de ondersteuning van andere lirell medegewerkt Als die inrichtingen op de
onilrisliliniog van den lieer Huigers prijs stellen, hehhrn zij le zorgen,
dal men ze niel goeil ingericht nog vrrl mimici uitmuntend zal kunnen
li lemen. Iuliissclieii is liet geene kleinigheid de drie verschillende adviezen
lliel elkander in overeenstemming te brengen Kr wnrdi lirel wat nadenken
toe veretscht eene zaak ligt voor de hand, dal de lieer Huigers geen vriend
van eenzijdige tiitelieciuerle omwikkeling is. Ilij had de nioeiie kunnen
sparen lui le zeggen. A olgens hem moeten de werkelijke bewaarscholen
tot goede bewaarscholen staan in dezelfde verhouding als hel wet kluns lot
eenr gord ingerichte fahiick; anders hel argument is schitterend zullen
sommige luugei moeders er zonder noodzaak hare kinderen naar ine zenden,
evenals sommige moedeis zonder noodzaak eene min voor haren zuigeling
nemen Zonder dus te lellen op de noodzakelijkheid die er voor zoo veel
andere meiisclien wel liestaal moei om der wille van eenige weinige liur-
geimoeders de bewaarschool gebrekkig wezen. Men zou op denzelfden giond
kunnen heioogrndat liet heilzaam zou wezen, indien geene andere dan
ziekelijke minnen le hekomen waren.
AA ij eindigen, al kunnen wij nog veel zeggen; maar hel wordt eentonig.
De Iner Huigers wendl telkens dezelfde middelen aan, telkens met hetzelfde
ongelukkige gevolg, liet doei ons leed voor Item dal zijne eriliek van zoo
weinig waai heidslirfde getuigt liet veiheogl ons voor mis zei ven dat liet
hem met al zijn goeden wil niel gelukl is eene enkele gegronde aanmer
king le maken Wij zonden ook len aanzien van bewaarscholen gaarne iets
van hem geleerd hebbenmaar wij zijn hein toch dankbaaral zijn wjj
teleurgesteld, want zijne adviezen zyn in andere opzichten zeer merkwaardig.
P. J. VETII.
Leiden, 19 November 1868. G. WILHELMY DAMSTÉ.
J. A. VALN DIJK.
Te Leyden Ier Boekdrukkerij van J. C. DRABBE.
