leydsche
courant.
1857.
MAANDAG 12 JANUARIJ.
De Courant wordt MaandagWoensdag en
Vrijdag uitgegeven. Die van Maandag komt
uit Zaturdag Avond.
De Prijs der Courant is ƒ12 in het jaar
de afzonderlijke Hommers worden tegen 10
Centen afgegeven.
BUVNENLANDSCHfl BERIfiTEN.
LEYDEN, 10 Januari].
Maandag is het juist 50 jaren geledendat ook op Maandagden 12dcn
Januarij 1807, de uitbarsting van een met 37,000 ffi buskruid beladen schip,
liegende in het Rapenburg, des namiddags kwartier over 4 uren, eens
klaps een der schoonste wijken der stad, deels deed instorten, deels
vreeselijk teisterde en bijna de gansche stad door, aan daken en vooral aan
ramen groote schade loebragt, en zelfs de hooge Gothische Pieters- en
Rooglandsche kerken met de haar omgevende kerkhuisjes dermate bescha
digde, dat aan de eerste ongeveer 00,000, aan de andere ongeveer 30,000
tot herstel werden besleed.
Ongeveer 140 menschen werden daar in ée'n oogenblik, in zoo kort be
stek een offer des doods. Veel grooter was het aantal der gekwetstenen
onbeschrijfelijk de verslagenheid door de gansche stad, waar bijna geen fa
milie was die geen verlies aan bloedverwanten of vrienden of bezittingen
had te betreuren, vreeselijk vooral die eerste nacht, op het tooneel des
jammers, waar op verscheidene plaatsen de vlammen door hel vuur der
haardsteden ontslaan, zich door de bouwvallen een weg baanden, en eerst
des morgens werden bedwongen.
Wij kunnen hier in gecne meer uitvoerige beschrijving treden van dit
hartverscheurend tafereel, waarvan de indruk door gansch Nederland, ja
zelfs in den vreemde zich Iaat afmeten, als men 't oog slaat op de som van
1,106.216 aan vrijwillige giften ingekomenwaartoe in Leyden zelf nog
ƒ14,239 was bijgedragen.
Koning Lodewijk Napoleon kwam denzelfden nacht alhier aanen loonde
op eene zijn hart vereerende wijze zijn zucht om al aan te wenden, wat
ter leniging der ramp, in zijn vermogen scheen te zijn. Onmiddellijk schonk
hij een gift van ƒ30,000 en de Koningin een van ƒ10,000, en huisvestte
tenige van huis en have beroofde gezinnen uit den deftigen stand in zijn
paleis het Huis in 't Bosch.
De herbouwing der vernielde wijk was, even als meerdere ontwerpen des
Konings, een denkbeeld dat meer van zijn goeden wil dan van bedaard
overleg getuigde. Voor het best gekeurd ontwerp werd een prijs van ƒ1000
uitgeloofd, welke prijs benevens 4382 voor diensten en verschotten gedu
rende een halfjaar aan eene herbouwing-Commissie van 3 bouwkundigen
werd uitbetaald; doch waarvan alleen het plan om een gedenkleeken te
slichtenvoor 't welk 10,000 beschikbaar gesteld wasin zoo ver tot
stand kwam, dat de grondslag en eerste sleen er toe werd gelegd, met
een koperen plaat er bij van een toepasselijk opschrift voorzienwelke
grondslag nog onder den grond schuins over de Lodewijkskerk te vinden
is; terwijl het zeer te betwijfelen valt, of men in dit naauwelijks tot den
grond gevorderde werk de som van 19,482 zou erkennendie er aan
verspild zijn; doch welke grondslag mogelijk nu zou kunnen dienen, om
er eene eenvoudige gedenknaald op te plaatsen.
En wat is de geschiedenis van dit plein na die halve eeuw. Wat ziel men
in plaats dier schoone rij huizen, die toen het Rapenburg versierden. Na
de eerste opruiming bepaalde men zich, bij het zetten van een dubbele rij
boomen langs de buitenkant der beide pleinenen werd de overzijde of het
groote plein lot exercitieveld bestemd. Later werd het kleine plein meer
beplant; doch de onregelmatig afgebrokkelde gebouwen aan de oostzijde,
herinnerden nog maar al te droevig aan de blokken huizen die vroeger deze
pleinen bedekten. Van tijd lot tijd zijn daarin de laatste jaren gebouwen ver
rezen, die deze ongelijkvormige ledige hoeken sierlijk hebben aangevuld. In
1835 werd er aan den eencn kant een schoone R. K. kerk met toren ge
bouwd; in 1850 aan de andere zijde een gebouw voor hel Leydsche Depart,
der Maatschappij lot 'tNut van 't Algemeen, waarvan een daartoe ingeriglc
bovenzaal de rijke boekerij van de Maatschappij der Ned. Letterkunde bevat,
terwijl een sierlijk Sociëteitsgebouw en tuinmuur met koepel verder de
ruimte lusschen de hoekgebouwen heeft aangevuld. Ook nog op een anderen
ledigen hoek aan de overzijde, zagen we in de laatste jaren een R. K. Hofje
voor oude vrouwen verrijzenen den op de Koepoorlsgracht nog overgeble
ven ledigen hoek door een gebouw voor een Boekdrukkerij innemen.
En nadat het kleine Ruïneplein later in 't midden van geboomte ontbloot,
tot een open plein was aangelegden met een muziektent voor den zomer
tijd prijkte, meende men dat het voortaan wel zoo blijven zou. Doch nu in
't najaar zijn daar de grondslagen gelegd van het Academisch gebouw, dat voor
de Ontleed-, Schei- en Natuurkunde bestemd, een waardig sieraad van dit
plein zal worden, en cenigermale de door te grooten omvang en kostbaar
heid onuitvoerlijke plannen van Koning Lodewijk zal verwezentlijkenen
met de bevorens genoemde gebouwen een opbeurend gedenkteeken zal zijn,
hoe de vooruitgang des tjjjds van lieverlede de wonden heeft geheelddie
het springen van een kruidschip in een oogenblik onze stad had geslagen.
Weinig vermoedde vroeger de Redacteur dat hijtoen zelf ernstig ver
wond, en na veel inspanning des avonds laat, onder het puin der school van
het Leydsche Dep. der Maatschappij tot Nul van 't Algemeen, op den hoek
van het Rapenburg en de Langebrug, gered, na een halve eeuw deze her
innering voor zijne Courant zou schrijven.
Aan den lieer II. J. van Leeuwen Jz.Mr. timmerman en aannemer
alhier, zal op aansl. Maandag Lel voorregt te beurt vallen, den 50stcn ver
jaardag te herdenkendal hij zich in die betrekking alhier heeft nederge
zet. Wij wenschcn den jubilaris loc, dat hij zich nog lang in de noodige
krachten mag verheugen, om met dien ijver werkzaam te zijn, als waar
van hij lot hiertoe de sprekendste bewijzen gaf. Het is misschien niet
onbelangrijk op te merken, dal hij, naar wij vernemen, de laatst overge
blevene is van hen, die vroeger in zijn vak, onder het bestaan der gilden,
alhier zijn toegelaten.
De Maatschappij van Levensverzekering, gevestigd te Rotterdam en te
's Gravenhage, waarvan hier ter stede Agent is de Heer A. de Mare en
Commissarissen van Toezigt de lleeren 11. J. Rijshouwer, A. van Leeuwen,
J. W. Visser, J. F. La Rivière en G. H. Blanken, heeft reeds sints eenige
jaren hare weldadige strekking doen gevoelen. Zij rust, volgens het ge
tuigenis van onze beroemdste wiskundigen, op hechte grondslagen, zoodat
dezelve in gemoedc kan worden aanbevolen. (Men zie verder de Advertentie).
I!et getal der in het Werkhuis alhier opgeuomenenbedroeg gedurende
deze week dagelijks 228 lot 279 personen.
Gedurende het jaar 1856 zijn binnen deze gemeente, geboren 620
zoons en 608 dochters, te zamen 1228; levenloos aangegeven 38 zoons en
31 dochters. Overleden 458 personen van het mannelijk en 423 van het
vrouwelijk geslacht, te zamen 881. Gehuwd 280 paren en 2 echtscheidin
gen ingeschreven.
De Taal- en Letterkundige Afdecling van de Kon. Akadcmie van We
tenschappen zal op Maandag aanst. te Amsterdam hare gewone vergadering
houden.
Door den Gemeenteraad van IJsselstein is aan Dr. H. R. de Breuk
aldaar, op zijn verzoek, vergunning verleend lot het in orde brengen en
inventariseren van de archiven dier gemeente.
Men verneemt, dal het wets ontwerp op de reglerlijke organisatie, in
het begin dezer week, bij de Tweede Kamer der Slaten-Generaal is in
gekomen. Ook die voordragt strekt om den Hoogen Raad tevens het
appel van burgerlijke zaken op te dragen. De-11 provinciale Hoven wor
den daarbij afgeschaftzullende de Reglerlijke Magt voortaan zijn zaamge-
steld uil KanlongeregtenArrond.-Reglbanken en den Hoogen Raad. Aan
de Arrond.-Reglbanken wordt de kennisneming ook van de criminele zaken
en het hoogcr beroep in strafzaken in het algemeen opgedragen. De voor
gestelde bepalingen maken, naar het oordeel van de Regering, den Hoogen
Raad tot cour re'gulatrice in den vollen zin des woords, zooals door de
Grondwet is bedoeld.
Het wels ontwerp beveelt zich ook aan door eenige bezuinigingen.
Het wets ontwerp op het lager onderwjjs is gereed en wordt spoedig bij
de Tweede Kamer ingewacht, llet is, met de memorie van toelichting, een
zeer uitvoerig stuk. Res.bl
Uit het dezer dagen gegeven verslag van den staat der landhuishoud
kundige school, te Haren gevestigd, blijkt dat deze inrigling meer en meer
in bloei en uitgebreidheid toeneemt, zooals o. a. op te maken is uit het
getal leerlingen, dat tol 41 geklommen is, alsmede uit de velerlei blijken
van belangstelling haar geworden, met name van Z. M. den Koning een
geschenk van ƒ1200, terwijl er voor 's Konings rekening 3 leerlingen op
de school geplaatst zijn. 4 harcr kweekelingen zijn dit jaar van landswegc
lol opzieners van den boschbouw op Java aangesteld en als zoodanig reeds
derwaarts vertrokken.
Naar men verneemt is aan den Heer A. ColsonDirecteur der alge-
meene maatschappij voor broodfabrieken te Brussel, alhier te lande verte
genwoordigd door de Heeren van Hasselt en von Ziegler, door Z. M. den
Koning octrooi van invoer verleend voor een verbeterd stelsel van broodbe
reiding. Volgens dit stelsel bakt men in 24 uren 4000 Ned. ffi brood met
14 a 15 ffi gewone steenkolen per 100 ffi brood; de kneedtoestellen berei
den 85 'ffi gest per minuut en kneden 500 deeg in 10 minuten.
Te Groningen heeft eene inschrijving, tot dekking van het bij de
Ilcrv. Diaconie bestaande tekort, de som van ƒ4,381.37 opgebragt.
Uit Stroobos (Groningen) wordt het volgende geschreven: In den
nacht van 4 op 5 dezer werden de bewoners van de Groninger streek door
een akelig geroep gewekt en begaven zich door wind en sneeuwjagt heen
naar buiten, om de oorzaak daarvan te onderzoeken. Met schrik aan
schouwden zij eene vrouw met een klein kindde handen wringende en
